Skip to main content

Full text of "Apparatus seu compendium iuris ecclesiastici in usum epsicoporum et sacerdotum praesertim apostolico munere fulgentium"

See other formats 


ST.  BASIUS  SEMINARY 

TORONTO,  CANADA 


LIBRARY 


GIFT  OF 


ST.  MICHAEL»3  COLLBGE 


)AiA^ 


-      TRMOTREO 


MQmr^f^.^.^- 


APPARATUS  SEU  OOMPENDIUM 

lURIS  ECCLESIASTICI 


APPARATUS  SEU  COMPENDIUM 

lUWS  ECCLESIASTICI 

IN    USUM 

EPISGOPORUM    ET   SAGERDOTUiM 

PRAESERTIM 

APOSTOLICO  MUNERE  FLILGENTIUM 

AUCTOUK 

ZEPHYRINO  ZITELLI 

EDnTONH.M    HANC    NOVAM    AUXIT    EMENDAVIT 
NOVO  OHDINE  DIGESSIT  AC  NOVIS  TRACTA  IIBUS  DITAVIT 

FRANCISCUS  SOLIERI 

UHIS    LTRIUSQIK    OOC.TOH 

AC    IN    PONTIFICIO    INSTITLTO    FIDKI     PROPAGANDAE 

ILRIS   KCCLF.SIASTICI    PHOFKSSOR 

PARS  I. 
DE  PERSONIS. 


FRIDERICUS  PUSTET 

PONTIFICALIS     BIBLIOPOLA 

ROMAE 

RATISBONAE  -  NEO-EBORACI  -  CINCINNATI 

MCMVII. 


APR  2.0  1958 

lURA    PROPRIETATIS    VINUICABUNTUR   lUXTA    VIGENTHS    LEGKS. 


IMPRIMATUR 
Fr.  Albertus  Lepidi  O.  P.  S.  P.  A.  Magister. 

IMPRIMATUR 
losephus  Ceppetelli  Patriarch.  Constant.  Vicesgerens. 


( 


Dllectissimi  Discipuli 


Cum  nobis  Apparatus  clarissimi  Zitelli  novam  curare 
editionem  commissum  fuerit,  curavimus  ut,  quo  magis 
fleri  posset,  ad  meliorem  perfectionem  opus  nos  addu- 
ceremus.  Quamobrem  materiarum  ordinem  penitus  im- 
mutavimus,  piura  atque  plura  addidimus  imo  novis  tra- 
ctatibus,  quibus  opus  carebat,  veluti  de  legibus,  de  vicariis 
apostolicis,  de  laicis,  de  matrimonialibus  dispensationi- 
bus  etc.  opus  locupletati  sumus;  quae  superflua  duximus 
expunximus,  omniaque  prorsus  ea  intentione  gessimus, 
ut  praesertim  vobis,  dilectissimis  discipulis,  iuris  canonici 
textum  satis  absolutum  comparaverimus.  Libris  claris- 
simi  Zitelli  de  personis,  et  de  rebus  editis,  alios  favente 
Deo  addemus  de  iudiciis  civilibus  ac  criminalibus,  ut  ita 
cum  tractatu  de  iure  publico  ecclesiastico,  quem  paucis 
abiiinc  annis  edidimus,  opus  completum  de  iure  ecciesia- 
stico  habeatis. 

Faxit   Deus  ut  nostrum   quodcumque  opus  inutile 

haud  cedat.  Valete. 

Fr.  Solieri  Professor. 


PROOEMIUM  ANTECEDENTIUM  EDITIONUM. 


Quae  me  causa  impulerit  ad  Apparatum  luris  Ec- 
clesiasticL  in  usum  Missionariorum  componendum ,  iis 
quae  in  priori  illius  libri  editione  praefatus  sum,  proli- 
xius  exposui.  Ratio  fuit  (ut  eadem  lieic  summatim  per- 
stringam)  Missionariis  offerre  opus  canonicum  quod  prae- 
ter  praescripta  iuris  communis,  quae  in  inissionum  locis 
o])servari  debent,  complecteretur  etiam  mandata  pecu- 
liaria,  quae  a  Sacra  Congregatione  Fid.  Prop.  in  usum 
sacrarum  expeditionum  edita  sunt.  Haec  enim,  aliis  alia 
temporibus  lata  nulloque  ordine  digesta,  cum  in  foliis 
circularibus  vel  in  decretis  rescriptisque  ad  certas  per- 
sonas  datis  contineantur,  id  crebro  usuvenire  comperie- 
bam,  ut  eos  qui  per  remotissimas  regiones  apostolico 
munere  funguntur,  plane  laterent,  vel  non  sine  temporis 
dispendio  ac  frustra  ab  eisdem  quaererentur,  vel  tandem 
utcumque  inventis  plus  minusve  abhorrens  a  vero,  sensus 
subiiceretur.  Non  equidem  tum  fore  putabam,  ut  edendi 
iterum  operis  occasio  vel  necessitas  aliqua  oboriretur. 
At  vero  contra  quam  expectabam  res  accidit;  quippe 
intra  biennium  omnia  illius  voluminis  exemplaria  distra- 
cta  sunt.  Hinc  novae  editioni  curandae  animum  adiunxi, 
quae  nunc  emendatior  multo  concinniorque  in  lucem  pro- 


VIII  PROOEMIUM 


fertur.  Naevos  enim  qui  typotlietarum  incuria  priori  edi- 
tioni  irrepserant  diligenti  censura  sustuli,  alia  non  satis 
dilucide  proposita  distinctius  exposui ;  adieci  liinc  illinc 
nova  Sacrarum  Gongregationum  responsa,  ac  duobus 
integris  etiam  capitibus  auctiorem  eam  reddidi,  quorum 
alterum  est  de  Romano  Pontifice,  de  Goncilio  oecume- 
nico,  deque  S.  R.  E.  Gardinalibus  et  Legatis:  alterum 
agit  de  congregationibus  religiosis  votorum  simplicium, 
deque  potestate  Ordinariorum  in  eiusmodi  instituta.  Tan- 
dem  supplementum  addidi  quo  recentiores  quae  a  Sacris 
Gongregationibus  editae  sunt  decisiones  continentur,  quas 
in  operis  decursu  inserere  nolui,  ne  praestitutus  ordo  tur- 
baretur.  Extremum  est  ac  maxime  expetendum,  ut  hoc 
opus  Deo  bene  iuvante  in  animarum  salutem  cedat,  quem 
flnem  in  eo  concinnando  mihi  potissmimum  proposui. 


Z.    ZlTELLT. 


PARS  I. 

DE   PERSONIS 


i.  Suprema  personariim  divisio  in  Ecclesia  est  ut  alii  sint  cle- 
rici,  alii  sint  laici:  iili  Ecclesiae  gubernio  praesunt,  hi  illorum  po- 
testati  subiiciuntur  ^;  x^ripoi  enim  graece  significat  sortem  quasi  cle- 
rici  in  sortem  Domini  electi  sint,  et  Xao;  significat  populum  ^  Inter 
clericos  autem  et  laicos  medium  tenent  locum  monachi ,  religiosi 
aut  regulares;  etenim  clerici  appeilantur  regulares,  qua  tales,  tan- 
tummodo  quia  de  clericorum  privilegiis  parlicipant.  Hisce  positis 
cum  in  tractatu  de  personis  praecipue  de  iis  agendum  sit  qui  iuris- 
dictionis  subiectum  sunt,  cumque  clerici  tantummodo  iurisdictionis 
ecclesiasticae  sint  capaces,  dc  clericis  praecipue  et  dein  breviter  de 
regularibus  ac  de  laicis  nobis  dicendum  est. 

'  Clerici  nomen  in  iure  lalo,  slricto  ac  stnctissimo  sensu  sumitur.  Lato  sensu 
clerici  nomine  persona  inteiligitur  servitio  et  cultui  divino  legitima  auctoritate  man- 
cipata.  Can.  Clericus  1  et  7,  C.  XII,  q.  1.  Thomass.  ant.  et  nov.  discip.  t.  2,  lib.  1. 
Stricto  sensu  clerici  dicuntur  qui  saltem  per  primam  tonsuram  ad  divina  ofTicia 
obeunda  deputantur.  Ferraris  Bibl.  v.  Clericus  art.  1.  Slriclissimo  sensu  in  odiosis 
clerici  intelliguntur  saeculares  Episcopi  inferiores  et  omni  dignitale  ac  praelatura 
carentes.  Latissimo  sensu  tandem  clerici  eliam  utriusque  sexus  Regulares  appel- 
lantur. 

^  Can.  7.  caus.  12,  qu.  1.  Cf.  can.  o.  caus.  12,  qu.  1.  Cf.  Isidorum  Ispalensem 
lib.  YII  Originum,  cap.  12  et  14. 

ZlTELLI  .  1 


PARS   I.    DE   PERSONIS 


LIBER  I. 
De  Clericis. 

2.  Curn  clerici  sint  qiii  iuris  divini  dispositione  iurisdictionis 
ecclesiasticae  subiectum  esse  possunl,  antequam  de  singuiis  clerico 
rum  gradibus,  quibus  Ecclesiae  Christi  organizatio  resultat,  agamus, 
praestat  ut  prolegomenorum  causa  tria  pracmiltamus,  videlicet: 
1)  de  notione  et  divisione  potestatis  iurisdictionis ;  2)  de  modis  quibus 
ecclesiastica  iurisdictio  acquiritur ;  5)  et  tandem  de  tnodis  quibus 
ecclesiastica  iurisdictio  cessat. 

PROLEGOMENA 

De  potestatis  iurisdictionis  notione  et  divisione  de" 
que  modis  quibus  iurisdictionis  potestas  acqui- 
ritur  vel  amittitur. 

TITULUS  I. 
De  potestatis  iurisdictionis  notione  et  divisione. 

3.  In  tractatu  de  iuie  publico  ecclesiastico  ^  fusius  expositum 
est  quid  sit  potestas  iurisdictionis,  quomodo  differat  vel  coniunga- 
tur  cum  potestate  ordinis,  quaenam  potestatis  iurisdictionis  praeci- 
puae  sint  divisiones. 

Ad  praedictum  tractatum  proinde,  lectores,  remittimus.  Heic 
tantunjmodo  praemissa  potestatis  iurisdictionis  delinitione,  de  po- 
testate  iurisdictionis  ordinaria  ac  delegata  breviter  agimus  leges  re- 
vocando  quae  harum  exercitium  spectant. 

'  SoLiERi,  De  iure  publico  ecclesiaslico. 


LIBER    I.    DE   CLERICIS 


4.  Potestas  iurisdictionisest:  »  Potestas  publiea,  quae  pro/luens 
ex  natura  ipsa  sacerdotii  ex  facto  Cliristi  compeHt  sacerdotilms 
evangelicis  ad  fideliuni  reyimen  et  gubernationem  ?>  ^ 

5.  Potestas  iurisdictionis  est  vel  ordinaria,  vel  delegata.  0>£- 
Hin^|in  iin-kdipf jr^  jHa  est  quae  adhaeret  ofiicio  ex  iuris  dispositione 
vel  ex  canonum  disciplina,  vel  privilegio,  vel  praescriptione  ac 
nomine  proprio  exercetur.  Quare  duo  potestatis  ordinariae  elenienta 
sunt,  videlicet:  1)  ut  olJlcio  aut  dignitati  ex  legis  dispositione  ad- 
haereat,  et  2)  ut  nomine  proprio  exerceatur.  Qui  ordinaria  pollet 
iurisdictioue  1)  illam  delegare  potest,  ita  enim  t)onum  subditorum 
commune  exigit.  2)  Citatus  a  iudlce  ordinario  etiamsi  de  iudicis  iure 
dubitet,  venire  tenetur,  at  si  velit  exceptionem  opponere  valet  -. 
5)  ludex  ordinarius  lalam  a  se  senlentiam  exequi  valet.  4)  Ordinaria 
iurisdictio  morte  concedentis  haud  cessat ;  non  enim  concedentis 
morte  amittitur  otricium  cui  ordinaria  iurisdictio  adnexa  est,  quae- 
que  proprio  nomine  exercetur.  3)  luris  praesumplio  favore  ordinariae 
potestatis  militat.  0)  Nonnisi  gravissimis  accedentibus  causis  iudex 
ordinarius  tanquam  suspectus  recusari  potest. 

6.  Potestas  delegata  illa  est  quae  non  nomine  proprio,  sed 
nomine  alterius,  a  quo  accipitur,  exercetur.  Potestas  delegata  est 
vel  a  iure  vel  ab  homine.  Illa  dicitur  quae  ex  iuris  dispositione 
otlicio  vel  dignitati  adnectitur ,  sicuti  potestas  quae  Kpiscopis  in 
Regulares  exemptos  competit  uti  Apostolicae  Sedis  delegatis  ".  De- 
legata  potestas  vel  est  ad  universalitatem  causarum,  vel  ad  par- 
ticularon  causam.  Illa  dicitur  qua  vel  omnes  universim  causae, 
vel  saltem  certum  genus  causarum  v.  gr.  decimarum,  matrimo- 
nialium  etc.  committuntur,  eliamsi  tempore  vel  loco  commissio  li- 
mitata  fuerit;  haec  e  contra  est  qua  una  \  el  altera  causa  diiudicanda 

'  Cfr.  Berardi  in  ius  ecclesiaslicum;  Pirhing,  De  off.  iud.  ord.  n.  1;  Reiff- 
ENSTUEL  lit.  29  iib.  I  Decret.  n.  3;  Layman,  Tti.  inor.  lib.  1,  Ir.  4,  c.  o,  n.  1; 
D'Ann.  T,  71;  -  Cfr.  SoLiERi,  De  iure  pubtico  ecctesiaslico  lib.  I,  tit.  I,  cap.  I,  art.  2,  i  1; 
Ojetti,  Synopsis,  hoc  verbo. 

'  L.  Si  quis  ex  aliena  5  ff.  De  ludiciis  in  digesto. 

'  Cfr.  C.  Ad  abolendum  §  fin.  de  Haeret. 


PARS    I.   DE   PERSONIS 


committitur.  lam  1)  deiegatus  nequit  potestatem  subdelegare  ^  nisi 
a)  fuerit  delegatus  a  Papa  vel  b)  ad  universalitatem  causarum.  Ge- 
terum  neque  hisce  in  casibus  subdelegari  licet  ,  quando  personae 
iiidustria  electa  fuerit,  veluti  si  dicatur  ut  personaliter  cognoscas, 
per  teipsum  etc.  -.  2)  Potestas  delegata  numquam  praesumitur,  adeo 
ut  qui  sibi  illam  tribuit,  hoc  sibi  ius  competere  ostensis  htteris  de- 
monstrare  teneatur  *;  rigorose  delegationis  limites  ac  formam  ser- 
vare  tenetur  *  sub  poena  iuvaliditatis,  nisi  de  re  mere  accidentali 
agatur.  5)  ludex  delegatus  ad  universitatem  causarum,  aut  a  Ro- 
mano  Pontilice  latam  sententiam  exequi  valel,  caeteri  delegati  sen- 
tentiam  exequi  nequeunt  nisi  speciale  habeant  mandatum  ^  4)  Po- 
testas  delegata  morte  mandantis  cessat  re  adhuc  integra.  5)  Potestas 
delegata  (juia  potestati  ordinariae  derogat,  strictae  interpretatio- 
nis  est. 

7.  Potestas  iurisdictionis  aiia  est  fori  intsrni  quae  privatam 
fidelium  utilitatem  respicit;  alia  /or£ ea?^er?i/ quae  respicit  publicam 
fidelium  utilitatem  ^ 

8.  Alia  est  contentiosa.  quae  inter  eos  exercetur  qui  in  iudicio 
contendunt;  alia  est  voluntaria,  quae  sine  strepitu  forensi  in  vo- 
lentes  exercetur.  Qua  in  re  notat  clarissimus  Ojetti  quod  u  iurisdi- 
ctio  voluntaria  non  comprehendit  omnes  actus  qui  non  cadunt  sub 
contentioso,  sed  speciales  quosdam  tantum,  qui  neque  ad  potestatem 
legislativam  neque  ad  iudiciariam,  sed  ad  executivam  seu  imperii 
pertinent:  scilicet  voluntaria  iurisdictio  est  species  potestatis  exe- 
cutivae  et  versatur  circa  negotia  non  contentiosa,  tribuens  vel  certa 
solvens  privatis  nonnulla  iura  quae  contradictioni  obnoxia  non  sunt; 
ex  quibus  patet  voluntariam  iurisdictionem  in  contentiosam  trans- 
ire   interveniente   iusto  contradictore.    In  tractatu    de  iure  publico 

'  C.  Cum  in  multis  de  Rescript.  in  6  cum  concordantibus. 

*  C.  ult.  de  Off.  iud.  deleg. 

*  L.  1  C.  de  Mand.  Princ.  -  C.  24  de  Rescript. 

*  C.  22  de  Rescript.  -  C.  32-37  de  OfT.  iud.  deleg. 
»  Til.  de  Off.  et  potest.  iud.  deleg. 

*  Ojetti,  Synopsis,  hoc  verbo. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS 


ecclesiastico  exposilum  est  an  et  qiiando  iurisdictio  voluntaria  vel 
contentiosa  in  alieno  territorio  exerceri  possit  \ 

Caeteras  potestatis  iurisdictionis  divisiones  omiltimus:  de  his 
vide  in  tractatu  de  iure  publico  ecclesiastico. 

TITULUS   II. 

De  modis    quibus  Clerici 
acquirunt  iurisdiclionem  ecclesiasticam. 

Modi  quibus  Praelati  ecclesiastici  iurisdictionem  acquirunt  dupli- 
citer  distinguuntur :  alii  enim  modi  dicuntur  ordinarii,  alii  vero 
extraordinarii.  Sit  igitur 

CAPirr  I. 

DE  MODIS  ORDINARIIS  QUIBUS  GLERICI 
EGCLESIASTICAM    lURISDICTIONEM   ACQUIRUNT. 

9.  luxta  dicta  in  tractatu  de  iure  publico  ecclesiastico  etiamsi 
iurisdictio  ecclesiastica  per  mandalum  accipiatur  ,  altamen  qui  in 
Kcclesia  Primatum  habet  iurisdictionis  non  per  cuiusvis  mandatum, 
sed  immediate  divino  iure,  designata  tamen  humano  iure  persona, 
potestatem  iurisdiclionis  sortiri  debet. 

Quapropter  in  praesentiarum  est  dicendum  a)  quomodo  iure 
humano  ecclesiastico  S.  Pontilicis  persona  designetur,  b)  quomodo 
aliis  Episcopis  ac  Praelatis  inferioribus  iurisdictip  demandetur. 

'  ARTICULUS    I. 

Quomodo  iure  canonico  Romani  Pontificis  persona  designetur. 

Videbimus  a)  quinam  ius  habeant  electionis,  h)  quinam  et  quo- 
modo  eligi  debeat  in  K.  Pontificem. 

Ad  primum  quod  attinefc  duplex  quaestio  est  secernenda,  nenipe 
quaestio  facti,  ac  quaestio  iuris.  In  T.  quaerimus  ad  quos  de  lacto 

'  SoLiERi,  De  iure  publico  ecclesiaslico,  lib.  1,  lit.  1,  cap.  2. 


6  PARS   I.    DE   PERSONIS 


pertineat  iuris  dispositione  R.  Pontificem  eligere ;  in  2.*  quo  iure  hi 
ad  eleclionem  procedanl. 

10.  Post  B.  Petrum  ab  ipso  Christo  Domino  electum  non  semper 
fuit  in  Kcclesia  eadem  disciphna.  —  Sulhciat  argumentum  historice 
leviter  tangere. 

Antiquitus  usque  ad  5  saeculum  (467  quo  Simphcius  Pont. 
electus  est) ,  praesente  ac  testimonium  dicente  populo,  tum  clerici 
suiTragio,  tum  Kpiscoporum  iudicio  U.  Pontifices  electi  sunt.  Va- 
cante  aulem  Romana  Sede,  Homanus  clerus  in  gravioribus  totius 
Kcclesiae  negotlis  consulebatur. 

H.  Post  saeculum  5  et  Imperatores,  maxima  contra  Ecclesiam 
iniuria,  sibi  ius  vel  confirmationis  vei  etiam  eiectionis  arrogarunt. 
Ita  V.  gr.  Odoacer  rex  Herulorum  qui,  Augustoio  devicto  ac  Ro- 
mano  Imperio  occidentaii  coliapso,  Itaiia  potitus  fuerat,  Romano 
Pontifice  Simplicio  demortuo,  iussit  ut  novus  non  eligeretur  Pon- 
tifex  citra  eius  coiisensum  ^ 

Ita  Theodoricus  Gothorum  rex  Odoacris  victor  et  successor  sibi 
eiectionis  R.  Pontificis  ius  arrogavit. 

Imo  ipse  lustinianus  Gothis  ab  Italia  pulsis,  cum  Roma  poti- 
retur,  iusconfirmandi  electionem  R.  Pontificis  sibi  arrogavit.  Verum 
R.  Pontifices  ac  cierus  Senalusque  Romanus  imperatoribus  fortiter 
obstiterunt.  Hinc  Symmachus  Simplicii  Pontificis  successor  in  Con- 
ciliis  Romae  habitis  (an.  499)  Odoacris  iegem  aboiuit  et  damnavit. 
Conlra  flieodoricum  ad  maiora  maia  vitanda  statutum  est  inter 
partes  quod  Rex  iure  confirmationis  contentus  esset. 

Post  autem  lustinianum  necessitatis  causa  ad  maiora  mala 
avertenda,  concessum  est  absque  simoniae  iabe  et  ad  iniustam  vexa- 
tionem  rediinendam  ut  Pontifex  noviter  eiectus  summam  pecuniae 
certam  Imperatoribus  soiveret.  Ouod  perduravit  usquedum,  Gaiiis 
deviclis,  Roma  graecis  Imperatoribus  subiecta  est. 

12.  Tuncenim  Gonstaatinus  Pogonatusan.  668  ad  Ihronum  Con- 
stantinopaiitaniun  eveclus,  pristinam  ecciesiae  libertatem  restituit, 

'  Baromus  atl  an.  483.  -  Cf.  Vecchiolti  Inst. 


LIBER   I.    DE   CLEKICIS 


quod  nempe  Romanus  Pontifex  a  clero  et  populo  et  exercitu  civi- 
tatis  Romae  electus  sine  ulla  foedissimi  tributi  solutione  et  sine  ullo 
Imperatoris  aut  Exarchae  consensu,  statim  ordinaretur. 

Ceterum  hoc  Imperatoris  decretum  eamdem  in  imperio  fortunam 
Imperatorum  fraude  non  ohtinuisse,  historicis  documentis  constat. 

15.  Probabiliter  Zacharias  Pontifex  1"*  fuit  qui  sine  uUa  Impe- 
ratoris  confirmatione  Ecclesiae  administrationem  suscepit,  (alii  di- 
cunt  quod  primus  fuit  loannes  V  qui  primus  electus  est  post  de- 
cretum  Pogonaticum)  et  a  quo  lempus  est  computandum  quo  Im- 
peratores  omuino  ab  eleclione  R.  Pontificis  exclusi  sunt. 

Exclusis  proinde  Imperatoribus  R.  Poiilifex  ab  universo  clero, 
praesente  Senatu  et  populo  eligebatur;  tamen  Senalus  et  popidus 
nonnisi  de  eligendi  \ita  testimonium  reddebant,  ius  veio  electionis 
ad  clerum  pertinebat,  imo  et  Episcopi  si  (pii  aderant  cum  praero- 
gati\a  sulTragii  admiltebantur. 

14.  Verum  ex  tali  eligendi  ratione  schismata  ac  gravia  niala 
Ecclesiae  contigisse  historia  docet. 

Quare  iam  Nicolaus  II  in  Romano  conventii  Lateranensi  an.  1039 
Cardinalibus  Episcopis  eligendi  R.  Pontificem  potestatem  fecit,  ita 
tamen  ut  et  cleri,  et  populi  consensus  accederet. 

Alexander  III  ad  schisuiata  vitanda  in  Concilio  Lateranensi  *■ 
decretum  edidit,  quo  statuebatur  quod  ille  esset  electus  qui  a  dua- 
bus  partibus  Cardinalium  fuisset  electus. 

Quo  decreto  iuxta  nonnullos  et  clerus  et  populus  ab  electione 
Pontificis  exclusus  est,  iuxta  alios  vero  consuetudo  incoepit  qua 
tandem  aliquando  R.  Pontificis  electio  ad  R.  Ecclesiae  Cardinales 
ieser\ata  est.  Quae  hodierna  est  Ecclesiae  disciplina. 

lo.  Non  est  praetereundum  quod  Sede  Apostolica  vacante  Au- 
slriae  ac  Galliarum  Imperatores,  nec  non  Lusitaniae  ac  Hispania- 
rum  Reges,  aliquot  ab  hinc  saeculis  ius  exclusive  exercuerunt; 
nempe  manifestandi  sibi  minimum  acceplum  fore  si  talis  Cardinalis 
S.   I  onlifex  eligeretur. 

'  Cap.  6  de  elecL 


PARS    I.    DE    PKHSOMS 


Quod  toleratum  est  ad  dissidia  et  scandala  vitanda  inter  eos 
et  Apostolicam  Sedem. 

Ceterum  nolat  Card.  Pallavicini  in  vita  Alexandri  VII  non  una 
vice  iusta  de  causa  factum  esse,  ut  ille  eligeretur  q  lem  Imperato- 
res  vel  Keges  repudiaverant. 

i(i.  Ad  iuris  autem  quaestionem  quod  attinet,  iani  palet  ((uoil 
cum  niliil  iure  divino  hac  in  re  slatutinn  sit,  determinare  (|uinam 
ad  electionem  ius  liaheat,  nonnisi  iuris  Kcclesiaslici  res  esse  pot- 
est.  Kt  quia  iuris  ecclesiastici  in  Kc.lesia  prima  fons  est  ipse  Ko- 
manus  Fonlifex,  hinc  iure  merito  K.  lonlilices  successoris  electio- 
nem  \el  opportunis  legihus  moderali  sunt,  vel  in  rationales  consue- 
tudines  consentierunt.  Quare  nulla  est  in  orhe  universo  polestas  sive 
ecclesiastica,  sive  civilis,  quae  aliqucxl  ius  vel  electionis,  \el  con- 
firmationis  vel  exclusivae  sihi  absque  iniuria  vindicure  possil  prae- 
terquamquod  si    et  eo  niodo   quo  iure  canonico  ei   concessum  sit. 

17.  Sed  ({uinam  et  quomodo  in  K.  Pont.  eligi  debet? 

Quoad  primum  quilihet  eligi  potest  nisi  ius  naturale  vel  di\i- 
num  illum  inhahilem  faciat  sine  ulla  exceptione  ordinis,  \el  aeta- 
tis,  aut  nationis. 

Neque  genuini  \identur  Gratiani  canones  5  et  4  dist.  79,  qui- 
hus  dicitur  ius  electionis  passivae  solis  preshyteris  ac  diaconis  Car- 
dinalihus  reservatum  fuisse  a)  quia  in  can.  I  apud  Gratianum  ac 
decreto  Nicolai  II  in  Gonc.  Lateianensi  dist.  23  saltem  liaec  disci- 
plina  temperata  est,  cum  dicatur  eligendum  esse  in  l^cclesia  Komana 
Pontilicem  si  idoneus  reperiatur,  alioquin  et  in  alia  Kcclesia  b)  quia 
de  facto  constat  K.  Pontifices  eleclos  fuisse  et  qui  Cardinales  non 
erant  prouti  i<:ugenius  III,  Gregorius  a,  Coeleslinus  V. 

Imo  omnes  canonistae  conveniunt  quod  et  laicus  per  se  eligi 
posset,  quod  exemplo  loannis  XIX  aut  XX  qui  sulTectus  est  adhuc 
laicus  Benedicto  VIII  K.  Pontilice  et  eius  fratre  germano  prae- 
mortuo. 

Item  nulla  certa  aetas  statuta  est:  ita  loannes  XII  electus  est 
qui  nondum  plenam  puhertatem  explevit,  et  Benedictus  IX  vix  vi- 
ginti  annorum. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  9 


Caeterum,  ait  Benetlictiis  XIV,  cum  in  coetu  S.  R.  E.  Cardina- 
lium  non  desint  qui  S.  Pontilicis  dignitatem,  et  officium  recte  ad- 
minislrare  possint,  congruum  idcirco  est  ut  ex  iis  Pontifex  assuma- 
tur.  Et  rexera  talis  est  vigens  Ecclesiae  disciplina  legitima  intro- 
ducta  consuetudine. 

18.  Quoad  secundum  autem  iam  Gregorius  X  in  Concilio  La- 
teranensi  H  anno  1274^  ieges  statuit  quibus  Cardinales  R.  Pontili- 
cem  eligere  debent;  alia  statuerunt  lulius  II,  l'aulus  IV  et  praeser- 
tim  Gregorius  XV  in  const.  Dacet  Romanum  Pontijicem,  et  in  altera 
Aetetmi  et  iu  libeilo  cui  titulus  Caeremoniale-electionis  S.  Ponlificis. 

Praeterea  hac  in  re  adest  etiam  constitut.  Clementis  XII.  Apo- 
stolatus,  nec  non  Urbani  Vltl  ad  Romanum  '. 

Praemonitis  de  obitu  Pontilicis  Cardinalibus  absentibus  per 
literas  parliculares  a  Secretario  Sacri  Collegii  subscriptas  %  iisdem 
per  decem  dies  expectalis  %  Cardinales  praesentes  convenire  debent 
ad  eligendum  in  loco  clauso,  idest  in  conclave. 

Forma  electionis  esse  polest  pei-  scrulinium  ,  per  compromis- 
sum  ^  et  per  acclamationem  hoc  est  per  quasi  inspiralionem. 

Scrulinium  fit  per  schcdulas  clausas  et  signatas  signo  Cardinalis 
electoris,  in  quibiis  et  electi  et  electoris  nomen  scriptum  sit. 

Scliedulae,  praemisso  ab  eleclore  iuramento  se  oplimum  opi- 
nione  sua  elegisse,  depoiiuntur  singillatim  in  calice,  eaeque  a  tribus 
Cardinalibus  scrutatoribus  sorte  anle  scrutinium  extractis  colligun- 
tur.  Si  (|ui  vero  sint  infirmi,  eorum  schedulae  in  capsula  .a  scru- 
tatoribus  palam  clausa  a  tribus  aliis  Cardinalibus  sorte  pariter  ex- 
tractis  recipi  debent. 

Schedulis  numeratis  et  publicalis,  is  eleclus  habetur  in  quem 
duae  tertiae  electorum  partes  consenserint.  yuod  si  eiusmodi  con- 

'  De  elect.  in  6  cap.  ubi  periculum. 

^  Cfr.  RiGANTi  Comment.  ad  cap.  16  Canceli.  t.  9,  I  5.  Constitutio  Pii  IV  In 
eligendis  8  Oct.  1562. 

'  Cfr.  Ferr.\ris  verbo  Papa,  art.  1.  n.  25. 

■*  Cfr.  cilatam  Constitutionem  Pii  IV. 

'  Cfr.  (le  hac  re  Fagnanum  in  cap.  VIII  De  eled. 


10  PAKS   I.    DE   PERSONIS 


sensus  nondurn  habeatur,  integrum  tit  electoribus  variare  pro  una 
vice  suffragium  accedendo  ad  alium  quem  malint ,  eoque  a.ccessu 
peracto,  schedulae  omnes  a  tribus  aliis  Cardinalibus  sorte  item  ele- 
ctis  recognoscuntur  et  deinde  comburuntur  \ 

Scrutinia  donec  electio  perfecta  sit  bis  quolibet  die  fiunt. 

Qui  has  leges  infregerit,  aut  de  iis  quae  gesta  sunt  secretum 
violarit,  ipso  faclo  in  excommunicationem  incidit. 

19.  Klectus  autem  Pontifex  nullius  indiget  confirmatione  uli 
patet;  si  autem  omnes  ordines  sacros  noii  habeat,  uti  ex.  gr.  si  Epi- 
scopus  non  sit,  consecralur ;  et  vis  consecrationis  est  ut  ordinis  po- 
lestatem  obtineat. 

Tandem  ad  quamdam  exteriorem  solemnitatem  coronatur.  Ce- 
terum  ut  patet  omnino  Rom.  Pontificibus  liberum  est  uti  accipere 
ita  eliam  Summum  Pontificatum  dimittere;  exemplo  sit  Caelesti- 
nus  V. 

ARTICULUS    II. 

Quomodo  EpisGopis  ac  aliis   Praelatis 
iurisdictio  ecclesiastica  demandetur. 

20.  lurisdictio  ecclesiastica  demandalur  electione  vel  postula- 
tione  accedente  confirmatione  et  etiam  consecratione ,  si  de  iis 
agatur  quae  ordinis  potestatem  praeexigunt. 

§  1.  —  De  electione. 

121.  In  electione  Episcoporum  aliorumque  praelatorum  etiam 
quaestio  iuris  a  quaestione  facti  secernenda  est.  Quoad  primum  ius 
eligendi  Praelatos  etiam  Episcopos  iure  proprio  et  originario  non- 
nisi  ad  11.  Pontiticem  pertinere  potest.  Etenim  (juodlibet  ius  in  Ec- 
clesia  vel  vindicatur  iure  divino  vel  iure  ecclesiaslico.  lamvero 
solus  K.  Pontifex  electionis  ius  iure  divino  sibi  vindicat,  et  si  ipsi 
Episcopi  iure  divino  U.  Pontifici  subdunt  in  iurisdictione  exercenda, 

'  Vide  inferius  de  accessu. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  11 


multo  magis  a  R.  Poiitifice  peiidere  debent  in  ea  sibi  primitus  vin- 
dicando.  Quod  si  iure,  saltem  ratinne  originis,  delegato  omnes  ele- 
ctores  procedunt,  nil  mirum  si  varia  fuit  Ecclesiae  disciplina,  et  si 
R.  Pontifices  aliquando  sibi  electionis  ius  reservaverunt. 

22.  At  si  facti  quaestionem  consideremus,  oportet  ut  inter  Kpi- 
scoporum  aliorumque  praeiatorum  electionem  distinguamus.  Etenim 
quoad  Episcopos  non  una  fuit  Episcoporum  eligendorum  ratio  in 
Ecclesia  si  historiam  Ecclesiasticam  consulamus. 

Elenim  usque  ad  saeculum  quintum  ad  Episcopos  eligendos  et 
clerus  et  populus  ^  vocatus  est,  ita  tamen  ut  ad  clericos  verum  suf- 
fragium  pertineret,  ad  populum  vero  testimonium  reddeie  si  quod 
impedimentum  vel  legibus,  vel  moribus  eligcndi  obstaret. 

DFvisis  dioecesibus  clero  ius  electionis  reservatum  est  de  cuius 
Episcopo  eligcndo  negotium  erat. 

23.  Neqne  videtur  dicendum  cum  clariss.  Aichner  quod  post 
Nicaenum  concilium  primum  vi  cuiusdam  canonis  eiusdern  concilii, 
qui  refertur  ^,  populus  reiectus  fuisset  ab  electione  Episcoporum. 
Si  quidem  ait  Berardi,  1)  historia  conslat  quod  et  post  Nicaenum 
Concilium  populus  admissus  fuit,  2)  et  insuper  canon  Nicaenus  non 
de  electione,  sed  de  consecratione  Episcoporum  agit,  cum  praeser- 
tim  contra  Meletium  latus  sit,  qui  pro  arbilrio  et  schismatice  Epi- 
scopos  consecrabat. 

24.  Saeculo  5°.  revera  populus  ab  Episcopis  eligendis  reiectus 
est,  at  vice  populi  honoraliores  ac  populi  proceres  admissi  sunt  et 
praesertim  Keges  iuxta  quod  iam  canonibus  Laodicenis  "  statutum 
fuerat.  De  quo  ipse  lustinianus  testificat  in  Novell.  123  cap.  1. 
Quod  tamen  in  abusum  recidit,  praesL'rlim  ubi  Keges  Episcopis  ci- 
vilis  potestalis  investituram  concedebant.  Investiturae  enim  occa- 
sione  lieges  sese  immiscere  coeperunt  in  eadem  Episcoporum  ele- 
ctione  '. 


'  Can.  26  el  28,  caus.  16,  quaest.  1. 

-  Can.  1,  disi.  64. 

^  Can.  6,  dist.  63. 

"  Cf.  Z.\LLL^GER  I.  i,  l.  0,  §  224  et  sqq. 


12  PARS   I.    DE    PERSOMS 


23.  Quare  in  Oriente  post  concilium  Nicaenum  II  (vi  cano- 
nis  22),  in  Occidente  post  saeculum  12  laici  omnino  ab  electione 
Episcoporum  exclusi ;  non  autem  opera  Innocentii  H  in  Conciiio 
Lateranensi  uti  nonnulli  suspicantur,  sed  potius  contraria  consue- 
tudine. 

Imo  cum  hisce  temporibus  clerici  in  duas  classes  distincti  fue- 
rint,  nempe  in  canonicos  qui  titulo  Beneficii  ordinabantur  ac  sim- 
plices  presbyteros  qui  ordinationem  tituli  patrimonii  sacri  recipie- 
bant,  in  primis  Canonici  omnes,  et  postea  Canonici  solum  F^ccle- 
siae  cathedralis  sibi  ius  eleclionis  reservarunt  ^  quod  legibus  latis 
firniatum  est. 

En  ratio  cur  in  decrelafibus  Gregorii  IX  ac  iii  Sexto  Bonifa- 
ciano  saepe  de  Episcoporum  electione  ajj;itur,  quae  ad  canonicos 
pertinet. 

26.  Verum  ut  satius  ad  Episcoporum  electioiiem  procederetur, 
neve  litibus  et  contentionibus  electiones  retardarentur  aut  frustra- 
rentur,  Romani  Pontifices  iure  merilo  sibi  Episcoporum  electiones 
reservare  coeperunt. 

Et  in  primis  Clemens  V  sibi  Episcoporum  electionem  reserva- 
vit,  si  Episcopatus  in  Romana  Curia  vacaret  -.  Quod  confirmarunt 
et  Benedictus  XII  ^  et  loannes  22  ^ 

insuper  ipse  Clemens  V  sibi  reservavit  electionem  Episcoporum 
quando  Ecclesia  cathedralis  clero  et  populo  christiano  careret  '. 

Benedictus  XI  sibi  reservavit  consensum  quoad  4  ecclesias  pa- 
triarchales  ^ 

Tandem  lata  est  regula  2  Cancellariae  Apostolicae,  qua  omnes 
Episcopales  Ecclesiae  Sedi  Apostolicae  reserNanlur. 

Verum  notandum  est  1)  quod  ius  electionis  sibi  reservaverunt 

'  Cap.  3  de  caus.  possess.  et  prop. 

*  Exlrav.  3  de  praeb.  inler  commtines. 
'  Exirav.  1  eodem. 

^*  Exlrav.  4  inter  communes. 

*  Glement.  S  de  elect. 

*  Extiav.  3  de  elect.  inter  communes. 


LIBER   r.    DE   CLERICIS  13 


Romani  Pontifices  soluni  quoad  Episcopos;  quoad  aiios  inferiores 
praelatos  firniae  sunt  leges  canonicae  latae  a  saecuio  12  quibus  ius 
electionis  ad  Capitulum  pertinet. 

2)  Regula  T  Canceliariae  Aposloiicae  non  ubique  demandata 
est,  cum  nonnullis  in  locis  ad  capitulum  Ecclesiae  Cathedralis  ius 
electionis  maneat. 

5)  Quod  aliis  in  locis  Principibus  saecularibus  ius  nominationis 
vel  praesentationis  conceditur  iuxta  concordata,  accedente  tamen 
R.  Pontilicis  adprobatione. 

4)  Aliis  in  regionibns  praesertim  S.  C.  de  Pr.  Fide  subiectis, 
locum  habet  ius  commendationis  diverso  modo  tamen  in  locis  ubi 
Hierarchia  Ecclesiastica  constituta  est,  ac  ubi  erecta  non  est,  di- 
verso  modo  quoad  Ecclesias  occidentales  ac  quoad  orientales. 

Sane  generaliter  loquendo  in  locis  quae  S.  Gongregationi  Fidei 
Prop.  subiiciuntur  et  in  (juibus  hierarchia  ecclesiastica  est  consti- 
tuta  Archiepiscopus  ac  Provinciae  Episcopi  Sacrae  Congregationi  tria 
nomina  proponunt  quos  interSummus  Pontitex  si  dignum  inveniat, 
unum  eligit.  In  nonnullis  tamen  locis  non  modo  Episcopi  cum  Ar- 
chiepiscopo,  sed  et  Clerus  etiam  huius  negotii  fit  particeps.  Sane  in 
collectanea  S.  Congregationis  Fidei  Propagandae  decreta  lata  sunt 
servanda  in  electione  Episcoporum  Hiberniae,  Angliae,  HoIIandiae, 
Statuum  Foederatorum  Americae  Septentrionalis,  Regionum  Cana- 
densium,  Austriae,  et  Scotiae.  Utile  putamus  ufhuiusmodi  decreta 
hic  referamus  ^ 

'  Siquando  nova  aliqua  Dioecesis  vel  Vicariatus  aut  Praefectura  erigenda 
Sac.  Gongregationi  proponitur,  ii  ad  quos  de  iure  pertinet  sequentia  exponere  de- 
benl:  1.  Breviter  disclinteque  quae  ad  Missionis  catholicae  initia  ac  progressum  in 
regione,  de  qua  sermo  esl,  referuntur.  2.  Confinia  territorii,  quibus  nova  Dioecesis, 
Vicariatus,  vel  Praefectura  contineri  debet:  et,  ut  clarior  terminorum  delineatio  prae- 
beatur,  chartae  corograficae  etiam  coloribus  distinctae,  ac,  siquidem  haberi  valeanl 
lypis  editae,  adiungantur.  Qua  in  re  quaiitum  fieri  potest  cavendum,  ne  montium 
series  vel  fluminum  cursus,  vel  gradus  longitudinis  aut  lalitudinis  lamquam  limites 
assignentur ;  at  potius  curandum  erit,  ut  integri  distrietus,  ubi  homines  eadem  lin- 
gua  eodemque  civili  gubernio  utunlur,  intra  terminos  praedictos  claudantur.  Quam- 
vis  enim  compertum  sit,  aliam  divinarum,  aliam  humanarum  rerum  rationem  esse, 


14  PARS    I.    DE   PERSONIS 


±1.  In  priniis  quoad  Hiberniam  anno  1829  sib  die  17  Oetobris 
S.  G.  Prop.  Fidei  hoc  edidit  decretum  "  Cum  ad  gravissimum  ele- 
ctionis  Hiberniae  Kpiscoporum  negotium  rite  sancteque  absolven- 
dum  cerlam  aliquam  mettiodum  ubique  in  eo  Regno  servandam 
statuere  in  primis  opportunum  esse  S.  C.  inteilexerit,  qua  fieret,  ut 

adeoque  Ecclesia  in  Dioecesum  aut  Vicariatuum  limitibus  conslituendis  vel  immu- 
tandis  civilium  regnorum  divisiones  sequi  non  consueveril;  nihilominus  ad  eas 
nonnumquam  accedere  non  renuit.  quoties  opportunius  et  commodius  sacri  mini- 
sterii  exercilium  id  requirerel.  3.  Exprimatur  numerus  civitalum,  oppidorum  et  lo- 
curum,  qui  in  traciu  regionis,  de  quo  agitur,  exlant;  nec  non  numerus  incolarum 
eorumque  origo;  imsuper  qua  indole  sint  comparati,  quaeque  spes  affulgeat  pro- 
gressus  evangelicae  praedicalionis  inter  ipsos.  4.  An  in  territorio  adsint  haeretici 
vel  schismatici,  et  an  eorum  errores  sint  valde  diffusi.  5.  An  et  quo  numero  existant 
inibi  scholae  aliave  institula  ab  acaiholicis  vel  infldelibus  erecta.  6.  An  libere  posit 
per  ea  loca  praedicnri  el  oxerceri  catholica  fldes,  et  an  et  quae  impedimenta  ob- 
slent  progressui  religionis,  sive  ex  parte  civilis  gubernii,  sive  ex  parte  haeretico- 
rum  vel  schismaticorum  aut  paganorum.  7.  Exprimatur  numerus  calholicorum  et 
quinam  eorum  mores ,  el  num  fldem  et  observantiam  sanclae  Religionis  practice 
servent.  8.  An  iidem  catholici  habeant  media  providendi  expensis  divino  cuitui  ne- 
cessariis.  9.  An  reperiantur  consociall  in  aliquibus  territorii  tractibus,  yel  contra 
ila  per  totam  regionem  dispersi  inter  acalholicos  aul  infldeles,  ut  difficiie  admodum 
evadat  operariis  evangelicis  exercere  ministerium  ecclesiaslicum  inter  ipsos.  10.  Qua 
in  urbe  vel  loco  constituenda  proponatur  residenlia  Episcopi,  Vicarii,  vel  Praefecti 
Apostolici;  atque  utrum  et  in  quo  statu  ad-;it  inibi  ecclesia  et  domu:*,  in  qua  novus 
praesul  commorari  debeal.  11.  Indicetur  numerus  et  slatus  ecclesiarum  el  sacello- 
rum,  quae  in  terrilorio  erecla  sunt;  num  sint  sacris  supellectilibus  necessariis  in- 
strucla,el  ulrum  saltem  in  praecipuis  ecclesiis  vel  sacellis  decenter  asservari  possit 
Sanctissimum  Eucharisliae  Sacramentum:  an  illa,  in  quibus  residere  debeanl  mis- 
sionarii,  habeant  conluncium  presbyterium,  aut  saltem  in  iisdem  locis  conveniens 
mansio  pro  sacerdote  procurari  possit:  denique  an  praediclae  ecclesiae  aliquos  red- 
dilus  vel  oblationes  habeant,  et  quas;  et  qua  ratione  administrentur.  12.  Qui  red- 
ditus  vel  praestaiiones  assignari  possint  Epi^copatui,  Vicariatui,  vel  Praefecturae , 
et  quo  modo  per  eadem  provideri  valeat  suslentationi  Praesuli  et  missionariorum. 
13.  Utruin  obtineri  possint  subsidia  a  civili  Gubernio  ad  fabricam  ecclesiarum,  vi- 
ctum  sacerdotum  et  dolationem  piorum  quorumcumque  operum,  salva  libertate  el 
independentia  Ecclesiae.  14.  Quot  missionarii  in  promplu  sint  ut  deputentur  ad 
pascendos  fldeles,  qui  in  territorio  praedicto  commoranlur;  ad  quam  gentem  per- 
tineant,  quot  linguas  calleant,  et  a  quanto  tempore  morentur  in  missionibus.  15.  An 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  15 


Sedes  Apostolica  exj)loratain  notitiam  habere  possit  meritorum  sa- 
cerdotum  pro  quibus  commendationes  afferuntur  ut  ad  aliquem  Hi- 
berniae  Episcopatum  eligantur,  eadem  S.  C.  postquam  diu  multum- 
que  de  ea  re  delinienda  cogitavit,  in  generaii  tandem  conventu  die 
1  lunii  1S29  referente  Emo  et  Rmo  D.  Mauro  S.  R.  E.  Cardinalis 
Cappeliari  S.  C.  Praefecto,  censuit  ac  decrevit  melhodum  in  toto 
Regno  Uiberiiiae  super  ea  re  servandam  in  posterum,  esse  debere 
eam,  quae  hic  describitur. 

Sede  aiiqua  Episcopali,  sive  per  Antistitis  obitum,  transiatio- 
nem,  aiiam\e  ob  causam  in  posterum  vacante,  Vicarius  iuxta  for- 
mam  a  sacris  Canonibus  praescriptam,  constituatur,  qui  Dioecesi 
viduatae,  durante  vacatione,  praeiit.  Metropolitanus  Provinciae, 
ubi  vacatio  coutigeril,  simuiatque  de  vacatione,  et  Vicarii  eiectione 
certior  factus  fucrit,  iitteris  mandatoriis  Vicario  edicat,  ut  in  diem 
vigesimum  a  dato  edicto  iii  unum  convocet  omnes,  ad  quos  perti- 
nebit  Summo  Pontiiici  commendare  tres  dignos  ecciesiastici  ordinis 
viros,  quorum  unns  a  Summo  Pontifice  Dioecesi  vacanti  praeficia- 

adsinl  sacordoles  indigenae,  ei  quae  ulililas  ex  cooperatione  ipsorum  ad  fidem  con- 
servandam  vel  difTundendam  sperari  possit.  16.  An  adsint  cathechistae  et  quidem 
eo  numero,  qui  sufficial  ad  subsidium  ferendum  sacerdolibus  in  cura  populi  chri- 
stiani,  el  an  necessaria  instruclione  praediti  sint.  17.  An  aliquod  regulare  Inslitu- 
tum  sive  virorum  sive  mulierum  introductum  fuerit  in  regionem,  de  qua  sermoest; 
num  habeat  convenientem  domum,  quod  ministerium  exerceant  religiosi  viri,  qui 
ad  ipsum  pertinent,  et  an  edocendae  iuventuti  denl  operam.  18.  An  sine  gravi  dif- 
ficultate  seminarium  ciericorum  erigi,  et  necessaria  praesidia  ad  iuvenes  alendos, 
religiose  educandos,  et  disciplinis  esciesiasticis  instituendos  comparari  possint;  vel 
saltem  constitui  valeat  locus  aliquis,  in  quo  iuvenes  idoneam  institutionem  habeant 
ut  sacerdotio  initientur;  aut  demum,  ceteris  deficientibus ,  an  spes  sit  idoneos  iu- 
venes  mittendi  ad  seminarium  praesertim  vicinioris  alicuius  missionis,  ut  ecciesia- 
siicam  educationem  in  eo  recipiant.  19.  An  adsinl  scholae  calholicae  vel  convictus 
sive  masculorum  sive  feminarum  praesertim  indigenarum,  et  utrum  in  eis  admit- 
lantur  personae  diversae  communionis  vel  cultus :  demum  an  in  (iasu ,  quo  adhuc 
omnino  desint,  an  facile  aperiri  possint.  20.  Innuatur  an  in  territorio  erectae  sint 
aliquae  Confralernitatos,  Hospitalia,  Orphanolrophia,  Cathecumenatus,  aliave  pia  loca, 
an  uti  par  esl  reganlur  el  quibus  subsidiis,  et  an  ab  ecclesiastica  auctoritate  ex- 
clusive  dependeant. 


16  PARS  I.  dp:  persoms 


tur.  Qiii  sinl  ii  qui  coiivocari  debent,  quae  forma  in  convocando, 
et  rcgendo  conventu  serxanda  sit,  iiabetur  ex  sequenti  expositione. 

Qui  in  llibernia  nuncupantur  Parochi,  scilicet  cierici  ad  Or- 
dinem  sacerdotalem  evecli,  censurarum  immunes,  qui(|ue  parocbiae 
seu  parochiarum  unitarum  actuali  ac  pacifica  possessioue  gaudeant, 
ad  comitia  convocandi  sunt;  ubi  vero  adest  Capitulum  convocabun- 
tur  cum  parochis  etiam  canonici;  Vicarius,  ediclo  Metropolitani  ac- 
cepto,  intra  octo  dies,  singulos  presbyteros  supra  designatos,  litte- 
ris  scriptis,  admonebit,  ut  ioco  quodam  opportnno,  iu  eadem  mo- 
nitione  nominatim  exprimendo,  adsint  die  in  edicto  Metropolitani 
staluto,  ad  traclandum  de  negotio  ibidem  descri|)lo.  Metropolitanus 
ipse,  vel  unus  de  sulTraganeis  eius  Episcopis  ab  ipso  delegatus  Co- 
mitiis  praesidebit,  et  nulla  prorsus  et  invalida  habenda  sunt  ibi- 
dem  acta,  et  statuta,  non  servata  forma  supra  dellnita,  sive  in  con- 
vocando,  sive  in  moderando  conventu.  Parochis  ceterisque  de  qui- 
bus  supra,  die  et  loco  statutis  mane  in  unum  congregatis,  Missa 
solemnis  de  Spiritu  Sancto  celebretur:  xMissaque  finila,  Praeses  su- 
per  sedile  in  medio  Ecclesiae  ascendet,  omnibusque,  quorum  nihil 
interest,  exire  iussis,  foribusque  Ecclesiae  clausis,  Vicarius  catalo- 
gum  nominum  parochorum  et  canonicorum,  si  adsit  ibi  Ca|)itulum, 
Dioecesis  vacantis  Praesidi  tradet,  qui  eorumdem  nomina  clara  ac 
distincta  voce  a  Secretario  suo  recitari  mandabit,  et  unicuique  eo- 
rum,  postquam  nomini  responderit,  sedem.  propriam  assignabil.  Si 
unus,  aut  plures  parochi  absint,  Praeses  a  Vicario  probationem  ex- 
quiret  absentibus  sine  fraude  edictum  fuisse,  et  tali  probatioue  ad- 
missa,  absentia  cuiusvis  numeri,  modo  quarta  pars  totius  parocbo- 
rum  numeri  adsit,  nihil  obstabit,  quominus  rata  et  valida  sint  quae 
in  Comitiis  gerantur. 

Idem  servandum  erit  circa  canonicorum  numerum  in  Dioecesi 
in  qua  Capitulum  adest.  Parochis  ac  canonicis  qui  Vicarii  monitioni, 
sive  propter  adversam  valetudinem,  aliamvc;  ob  causam  parere  non 
valeant,  liberinn  erit  sutTragia  sua  propria  ipsorum  mauu  scripta , 
involucro  sigillato  inclusa,  et  extrinsecus  ad  Praesidem  directa  cui- 
vis  alii  parocho  vel  canonico  eiusdem  Dioecesis  confidere,   et  suf- 


LIBEK   I.    DE   CLERICIS  17 


fragio  sic  habito  et  probato,  eadem  ineiit  vis,  ac  si  parochus  aiit 
canonicus  ipse  praesens  adesset,  inodo  htlerae  c.ertiticatoriae  de  ad- 
versa  eius  valeludine  a  duobus  artis  inedicinae  perilis  subscriptae 
ad  Praesidem  transmittantur.  Insuper  parochus  iste  vel  canonicus, 
priusquam  sulTragium,  inodo  supra  descriplo,  lerat,  eamdem  decla- 
rationem  emittet,  quam  ceteri  parochi  ac  canonici  inter  comitia 
emittere  coram  Praeside  debebunt  eiusque  declarationis  coram  duo- 
bus  parocliis  \el  canonicis  emissae  probatio  in  medium  erit  pro- 
ferenda  coram  Praeside,  antequam  sullragium  admittatur.  Gomitiis 
ila  compositis,  ac  Praeside  tractanda  proponente,  duo  Scrutatores, 
iuxla  consuefcas  Canonum  formas,  eligantur.  Dein  SulTiagatores  ad 
urnam  supra  mensam  positam  singuli  accedant ,  et  clara  altaque 
voce,  tactis  simul  manu  pectoribus,  coram  Deo,  pro  se  quisque,  af- 
tirmenl,  se  neque  gratia,  neque  favore  induclos  ei  suiTragaturos, 
quem  dignum  iudicent,  qui  Dioecesi  vacanti  praeficiatur.  1'ostea,  suf- 
fragio  in  urnam  immisso,  singuli  ad  propriam  sedem  recedent.  His 
peractis,  ciara  altaque  voce  a  Scrutatoribus  ad  Praesidem,  et  a 
Praeside  ad  con\entum  renuntianda  sunt  nomina  trium  eorum  sa- 
cerdotum,  in  quos  inaior  sulTragiorum  numerus  convenerit.  Tunc 
Praeses  narrationem  aulhenticam  in  scriptis  redaitam,  parari  co- 
rain  Comitiis,  eiusdemque  duo  exemplaria  a  seipso,  et  Secretario 
atque  scrutatoribus  subsignanda  exscribi  curabit.  I^^x  istis  exempla- 
ribus  alterum  Vicario  tradendum,  qui  idem  ad  Sedem  Vposlolicam 
transmittat :  alterum  vero  Metropolitano,  cuius  munus  erit  idem 
ad  sulTraganeos  suos  lilpiscopos  in  unum  congregatos  referre.  (Juae- 
cuinque  iura ,  privilegia  ,  et  munera  supra  recensentur  tamquam 
Praeside  Conventus  propria,  eadem  Sede  Apostolica  vacante,  se- 
niori  Provinciae  suiTraganeo  communicari  vohimus. 

Episcopo  provinciae,  Praeside  Metropohtano,  aut  ipsius  defectu 
seniori  Pro\inciae  sulTraganeo,  in  unum  congregalis,  et  narratione 
authentica  supra  memorata  coram  ipsis  prolata,  de  eadeui  coram 
Deo  iudicium  sententiamque  ferent.  Praeses  Episcoporum  sulTra- 
ganeorum  sentenliam  de  meritis  trium  sacerdotum,  qui  Sedi  Apo- 
stohcae  commendantur,  litleris  consignatam,  uniuscuiusque  Episcopi 

ZlTELLI.  2 


18  PARS   I.    DE   PERSONIS 


et  Praesidis  manu  subscriptam,  sigilloque  munitam  ad  Sedem  Apo- 
stolicam  traiismittet,  Semel  peracta  commendatione,  si  Episcopi  iu- 
dicaverint  tres  illos  commendatos  minus  dignos  esse,  quorum  unus 
ad  Episcopalum  promoveatur,  tunc,  quin  detur  novae  commenda- 
tioni  locus,  Summus  Ponlifex  pro  sua  sapientia,  viduatae  Ecclesiae 
providebit. 

Si  agatur  de  Kpiscopo  Goadiutore  cum  iure  successionis  cuivis 
Episcopi»  assignando,  eadem  quae,  Sede  vacante,  commendandi 
forma  servanda  est,  cauto  tamen  varia  privilegia,  iura,  et  munera 
Metropolitano,  aut  seniori  Episcopo  sulfraganeo  iam  attributa,  ad 
Archiepiscopum,  aut  Episcopum  cui  Coadiutor  assignandus  est,  unice 
pertineie,  illaeso  tamen  servato  iure  Metropolitani,  quando  suflra- 
ganei  eius  Episcopi  ad  ferendum  sulTragium  convenerint.  Tandem 
quicum(|ue  Sedis  Apostolicae  approbationi  commendentur,  cives  sint 
indigeuae  Hiberniae,  Serenissimo  Imperii  Britannici  Regi  fidelitate 
incorrupla  obstricti,  morum  integritate,  pietate,  doctrina,  ceteris- 
que  quae  Episcopum  decent,  dotibus  insigniti. 

flaoc  sunt  quae  in  commendandis  Sedi  Apostolicae  sacerdolibus 
pro  Episcoporum  Hiberniae  electione  S.  C.  servanda  praescripsit: 
ea  vcro  decernens  significari  omnibus  voluit,  in  documentis  de  hac 
re  perlractantibus,  ad  S.  Sedem  transmittendis  nihil  inveuiri  de- 
bere,  quod  electionem,  nominationem,  postulationem  innuat,  sed 
simplicem  commendationem:  memorata  praeterea  documenta  esse 
debere  iussit  in  forma  supplicis  libelli  ita  concepti,  ut  inde  pateat 
nullam  in  S.  Sedem  inferri  obligationem   eligendi   unum  ex   com- 

mendatis. 

Declaravit  denique  S.  C.  salvam  semper  atque  illaesam  ma- 
nere  debere  Sedis  Apostolicae  libertatem  in  eligendis  Episcopis,  ita 
ut  commendationes  kimen  tantum,  et  cognitionem  S.  C,  nunquam 
tamen  obligationem  sint  allaturae. 

Anno  autem  1835  die  23  Aprilis  ad  Archiepiscop.  Dublin.  S.  C. 
de  Piop.  Fide  hanc  scripsit  Epistoiam  u  Initum  a  S.  Congregatione 
consilium  ut  certam  melhodum  in  regno  Hiberniae  servandam  decer- 
neret  circa  sacerdotes  commendandos  Apostolicae  Sedi  quando  agitur 


LIBER    I.    DE    CLERICIS  19 


de  episcoporum  electione,  in  eo  totum  versatum  est  ut,  memorata 
methodo  accurate  servata  ,  Apostolica  Sedes  exploratam  notitiam 
habere  possit  meritorum  sacerdotum  pro  quibus  commendationes 
atTeruntur.  Quare  Sacra  Congregatio  in  decreto  quod  die  prima  lunii 
an.  1829  ea  de  re  factum  fuerat,  ac  die  17  Octobris  eiusdem  anni 
promulgatum  est,  declaravit  menlem  suam  esse  ut  commendationes 
illae  lumen  tantum  ac  cognitionem  sibi  compararent  circa  eos  inler 
quos  Apostolica  Sedes  episcopos  est  electura.  Voluit  quidem  dioece- 
sanum  clerum  consuli  atque  eiusdem  opinionem  circa  sacerdotes 
commendandos  per  secreta  suffragia  requiri.  Id  autem  ea  tantum 
de  causa  factum  est ,  ut  Sanctae  Sedi  constaret  quinam  praecipue 
sacerdotes  aestimationem  obtineant  cleri  dioecesani,  et  tale  testimo- 
nium  consequantur  ex  quo  intelligi  possit  eos  apud  dioecesanum 
clerum  ad  episcopatum  consequendnm  idoneos  censeri.  Hoc  vero 
unico  scrutiuio  (leri  posse  manifestum  est  et  revera  decreti  superius 
memorati  contextus  hic  est,  ut  in  uno  tantum  scrutinio  res  per- 
agatar  atque  ex  eo  scrutinio  constet  quinam  sint  tres  sacerdotes  in 
quos  maior  suffragiorum  numerus  convenerit. 

Ad  S.  Congregationis  notitiam  nuper  pervenit  in  aliquibus  Hi- 
berniae  dioecesibus  hoc  obtinuisse  ut  in  conventibus  qui  habentur 
a  clero  dioecesano  ad  sacerdotes  S.  Sedi  commendandos  ex  quibus 
episcopus  aliquis  eligatur,  non  unum  scrutinium  sed  tria  fiant.  In- 
telligens  S.  Congregatio  hinc  evenire  posse,  ut  non  tres  praestan- 
tiores  ex  clero,  sed  unus  revera  commendetur  atque  ei  duo  alii 
veluti  ad  formam  tantum  adiungantur  meritis  omnino  inferiores, 
cupiens  praeterea  eadem  S.  Congregatio  ubique  in  Hibernia  eam- 
dem  methodum  circa  eiusmodi  commendationes  servari,  scriben- 
dum  iudicavit  Amplitudini  Tuae  hanc  epistolam  caeteris  Archiepi- 
scopis  communicandam,  ut  in  dioecesibus  omnibus  Hiberniae  con- 
stet  unicum  scrutinium  in  conventibus  cleri  peragendum  esse  ad 
tres  sacerdotes  Sanctae  Sedi  commendandos  antequam  ipsa  deve- 
niat  ad  episcopi  alicuius  Hiberniae  dioecesis  electionem,  et  hunc 
verum  decreti  diei  1   lunii  .1829  sensum  esse. 


20  PAKS    I.    DE    PERSONIS 

28.  Quoad  Angliam  decretum  a  S.  Congregatione  latum  est 
anno  1832  die  21  Aprilis.  Ut  ecclesiae  noviter  per  Sanctissimum 
D.  N.  in  Angliae  regno  constitutae  magis  in  dies  floreant,  iisdem- 
que  Antistites  iugiter  praeficiantur  qui  vitae  probitate,  doctrina, 
zelo  ac  prudentia  spectatissimi  existant,  peropportunum  visum  est 
si  ab  ecclesiasticis  viris  qui  sacris  obeundis  muneribus  inter  alios 
praestiterint,  potissinmm  vero  testimonio  Episcoporum  pro  tem- 
pore  existentium,  nonnulli  Apostolicae  Sedi  comrnendentur  ex  qui- 
bus  eadem  ad  episcopalem  gradum,  quem  magis  idoneum  censuerit 
eligere  valeat. 

Commendatio  vero  huiusmodi  tanti  momenti  esse  noscitur,  ut 
inspectis  animadversionibusab  Kmo  et  Rmo  i).  Nicolao  S.  U.  E.  Card. 
Wiseman,  ac  RR.  PP.  DD.  Episcopis  Angliae  redditis,  ac  re  accu- 
rate  perpensa,  S.  C.  de  Prop.  Fide  in  generali  conventu  habito  die 
5  Aprilis  1832  peculiari  instructione  melhodum  proponendam  cen- 
suerit. 

Cum  Episcopus  est  constituendus,  capitulariler  dignitarius  et 
canonici  illius  ecclesiae  conveniant,  precibus  de  more  praemissis 
ac  praestito  iuramento  de  secreto  servando,  tribus  vicibus  sulTra- 
gia  ferantur  circa  personas  S.  Sedi  veluti  digniores  commendandas. 
Si  in  aliqua  ex  tribus  vicibus  in  favorem  nullius  adsint  sulTragia 
tot  numero  quae  excedant  maiorem  partem  vocum,  actus  nullius 
momenti  existat  atque  iterum  suflragia  ferantur. 

Actus  capitularis  rite  descriptus  atque  obsignatus,  transmitten- 
dus  erit  ad  Archiepiscopum  vel  ad  sulTraganeum  antiquiorem,  va- 
cante  sede  archiepiscopali,  vel  si  de  commendandis  ad  ipsum  ar- 
chiepiscopatum  agatur,  ut  coetus  episcopalis,  consiliis  collatis  circa 
tria  nomina  alphabetico  nomine  descripta,  qnae  in  singulis  vota- 
tionibus  maiorem  sulTragiorum  parlem  obtinuerint  ad  S.  C.  refe- 
rant,  suamque  opinionem  tradant,  transmisso  etiam  ipso  authentico 
capitulari  actu. 

Demum  cum  contingere  aliquando  possit  ut  canonici  legitime 
impediantur  ne  ad  capitulum,  in  quo  huiusmodi  fieri  debet  com- 
mendatio,  accedant,  censuit  S.  C.  admittendos  tunc  esse  eorumdem 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  21 


prociiratores  ad  effectum  tantum  tradendi  schedam  cum  noinine  et 
praenomine  eligendi. 

Ceterum  animadvertendum  ac  declarandum  censuit  S.  C.  his 
omnibus  contineri  tanlummodo  commendationem,  adeo  ut  quando 
necessarium  vel  opporlunum  videatur,  Apostolica  Sedes  suo  utatur 
iure  alterum  quoque  praeter  commendatos  eligendi. 

Cum  vero  haec  omnia  SS.  D.  N.  Pio  PP.  IX.  a  S.  Congrega- 
tionis  Secretario  relata  fuerint  in  aud.  die  6  eiusd.  mensis  etanni, 
Sanctitas  Sua  benigne  eadem  probavit,  ac  servari  decrevit,  contra- 
riis  quibuscuuKpie  haud  obstantibus. 

In  Congregatione  vero  generali  7  lulii  1858  statuta  est  pro  eli- 
gendis  Kpiscopis  Holiandiae  seu  Neeolandiae  eadem  methodus  quae 
pro  Episcopis  Angliae. 

29.  Quoad  Episcopos  Statuum  Foederatorum  .\mericae  Septen 
trionalis  decretum  a  S.  Congregatione  latum  est  anno  18G1  die 
21  lanuarii  his  verbis  :  «  Quum  ad  Catholicae  Ecclesiae  utilitatem 
atque  ad  animarum  salutem  promovendam  nil  magis  conrerre  com- 
pertum  sit  quam  ut  Dominico  gregi  sacrorum  Antistites  doctrina 
ac  prudentia  insignes  praeficiantur,  idcirco  S.  Sedes  pec6liare  quo- 
vis  tempore  studium  in  negotio  electionis  Episcoporum  adhiben- 
dum  curavit.  Quam  utique  in  rem  sapientissimae  extant  canoni- 
cae  sanctiones,  variae  quidem  pro  varietate  temporum  ac  regio- 
num,  at  specialibus  semper  et  temporum  et  locorum  adiunctis  ac- 
commodatae.  Nil  igitur  mirum  si  pro  foederatis  slatibus  Americae 
Borealis,  ubi  novae  passim  elformantur  civitates  novaeque  proinde 
traclu  temporis  Dioeceses  ac  Provinciae  Ecclesiasticae  instiluuntur, 
Sacrum  Consilium  Christiano  Nomini  Propagando  opportuna  haud 
multis  ab  hinc  annis  ediderit  decreta,  quibus  tales  eligerenlur  pro 
vacantibus  sedibus  Episcopi,  quales  inibi  catholicae  Heligionis  sta- 
tiis  eiusque  in  dies  progressus  ac  dilatalio  postularcnt.  Et  sane  lau- 
dalum  S.  Consiliuin  die  18  Martii  1854  decretum  edidit  super  me- 
thodo  servanda  in  Episcoporum  Di  lecesium  foederalarum  Americae 
Sept.  Proxinciarum  electione  quod  sic  se  habet: 


22  PARS   I.    DE    PERSONIS 


"  Cum  ad  Religionis  incrementiim  in  foederatis  Americae  Seplen- 
trionalis  statibus  procurandum  in  primis  conferat,  ut  Kpiscoporum 
Dioecesiuiii  ibi  statutarum  electionis  gravissimum  negotium  rite 
sancteque  absolvalur;  S.  C.  de  Propaganda  Fide  valde  op|>ortunum 
esse  ad  hpc  consequendum  existimans,  ut  certa  metliodus  ubique 
in  illis  Dioecesibus  servanda  statuatur,  qua  fiat,  ut  Sedes  Apostolica 
exploratam  notitiam  habere  possit  meritorum  sacerdolum  pro  qui- 
bus  commendationes  alleruntur,  in  generali  convenlu  die  18  Martii 
anno  1854  liabito,  et  referente  Kmo  et  Rriio  D.  I.  Anlonio  Sanctae 
R.  E.  Cardinali  Sala,  censuit  ac  declaravit  in  ea  re  esse  servanda 
quae  sequuntur. 

u  Cum  aliqua  Sedes  Episcopalis  vacaverit  requirendum  est  Epi- 
scoporum  oninium  provinciae  ecclesiasticae  suffragium  de  sacerdo- 
tibus  singulis,  qui  Sedi  Apostolicae  commendandi  esse  videntur  pro 
nova  Kpiscopi  electione.  Quoniam  vero  id  in  Concilio  provinciali 
facillime  et  accurate  fieri  potest,  si  intra  Ires  menses  ab  obitu  Epi- 
scopi  Concilium  provinciale  habendum  est,  expectanda  erit  Concilii 
celebratio  antequam  ad  commendandos  sacerdotes,  qui  Episcopatu 
digni  censentur,  ad  S.  Congregationem  scribatur.  In  Concilio  aulem 
collatis  inter  se  sententiis  Episcopi  statuanl,  quos  sacerdotes  S.  Sedi 
commendent  vere  idoneos ,  et  de  Ecclesia  benemcritos  qui  Sedes 
vacantes  obtineant,  vel  coadiutoris  oflicium  suscipiant  illius  Epi- 
scopi  qui  auxilio  coadiutoris  indigere  censeatur. 

a  Quod  spectat  vero  ad  casus  quibus,  prout  superius  statutum 
est,  Concilii  provincialis  celebratio  non  ita  proxima  sit,  ne  Sedes 
Episcopalis  aliqua  diu  vacet,  primum  hoc  magnopere  opportunilm 
factu  est,  ut  singuli  Episcopi  litteras  subscriplas,  et  sigillo  duplici 
munitas  exemplo  apud  se  habeant  quibiis  contineantur  nomina 
trium  sallem  sacerdotum  quos  idoneos  arbitrentur  ad  Dioecesim 
regendam;  hae  aulem  litterae  ita  exterius  obsignari  debent,  ut  ad- 
venienle  Episcopi  morte  Vicario  generali  tradendae  esse  intelligan- 
tur:  Vicarius  vero  generalis  alterum  earum  litleraruift  exemplum 
ad  Archiepiscopum ,  alterum  ad  propinquiorem,  vel  ad  seniorem 
duobus  Episcopis  propinquio:  ibus  deferendum  curet.  Eo  lilterarum 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  23 


exemplo  accej^to  Episcopus  propiiiquior  ad  Archiepiscopum  scribet 
suasque  animadversiones  adiiciet.  Epislola  Episcopi  propinquioris  ad 
Archiepiscopum  delata  ,  vel ,  si  neglexerit  is  scribere,  ralionabili 
elapso  temporis  spalio  Archiepiscopus  ad  omnes  Episcopos  ne  pro- 
pinquiori  quidem  excepto  scribit ,  et  nornina  illa  cum  suis  anim- 
adversionibus  communicabit,  aliorum  etiam  nominibus  additis,  si 
illi  quos  Episcopus  designaverat  Archiepiscopo  idonei  minime  \i- 
deantur.  Post  acce|)tas  Archiepiscopi  litteras,  omnes  Episcopi  ad 
S.  C.  sine  mora  scribent  suas  senlentias  et  sullragia  de  tribus  illis, 
vel  sex  commendatis  exposituri.  Vacante  Sede  Metropolitana,  llt- 
terae  Archiepiscopi  demortui  nornina  triuni  sacerdolum  designantes 
a  Vicario  generali  ad  Episcopum  propin(juiorem,  et  ad  sulTraganeum 
Episcopum  seniorem  mittendae  sunt;  Episcopus  autem  senior  suf- 
fraganeus  laciet  ea  omnia  quae  de  Archiepiscopo  superius  statuta 
sunt,  ubi  agitur  de  Kpiscopi  electione.  (Juod  si  apud  Episcopum  vel 
Archiepiscopum  demorlnum  iilterae  memoratae  de  trium  sacerdo- 
tuni  designatione  non  reperiantur,  Vicarius  generalis  Episcopum 
propinquiorem  vel  seniorem  ex  duobus  propinquioribus  de  ea  re 
certiorem  statim  faciet,  ut  Episcopus  propinquior  tria  designet  Sa- 
cerdotum  nomina  epistola  ad  Archiepiscopum  mittenda.  Archiepi- 
scopus  ea  accepla  ad  omnes  Episcopos  scribet,  et  ea  omnia  fient 
quae  iam  indicata  sunt  circa  agendi  rationem  tenendam  ubi  litte- 
rae  Episcopi  aut  Archiepiscopi  sacerdotum  nomina  ante  mortem 
designantis  fuerint  Tepertae.  Si  Episcopus  propinquior  ad  Archiepi- 
scopnm  scribere  neglexerit,  Archiepiscopus  ipse  Iria  nomina  sacer- 
dotuin  suffraganeis  omnihus,  propinquiori  non  excepto,  designabit, 
si  agatur  de  Archiepiscopi  electione,  senior  Episcopus  suirraganeus 
faciet  omnia,  quae  in  Episcopi  electione.  ab  Archiepiscopo  facienda 
esse  decretum  est. 

».  Quod  pertinet  ad  electionem  Coadiutorum,  excepto  casu  quo 
Sedes  Apostolica  alia  ratione  agendum  esse  statuerit,  Episcopus,  qui 
coadiutorem  petit,  nomina  trium  sacerdotum  Archiepiscopo  et  Epi- 
scopis  sufTraganeis  signillcabit,  supjdicem  libellum  de  ea  re  ad  S.  C. 
mittet,  et  Archiepiscopus  et  Episcopi  S.  Congregationimentem  suam 


'24  PARS   I.    DE   PKRSONIS 


de  cfoadiiitore  eligendo  communicabunt  \  Haec  sunt  quae  in  com- 
mendandis  Sedi  Apostolicae  sacerdotibus  pro  Foederatae  Americae 
Kpiscoporum  electione  S.  C.  servanda  praescripsit.  Ea  vero  decer- 
nens  notum  omnibus  esse  voluit  in  litteris  de  hac  pertractantibus 
ad  S.  Sedem  transmittendis  nihil  inveniri  debere,  quod  electionem 
aut  nominationem  praeseferat,  ita  ut  etiam  ex  litterarum  forma 
pateat  nullam  in  S.  Sedem  inferri  obligationem  eligendi  aliquem 
ex  commendatis:  salva  enim  manere  debet  et  illaesa  Sedis  Aposto- 
licao  libertas  in  eligendis  Episcopis;  commendationes  vero  lumen 
tautum  et  cognitionem  S.  Congregationi  non  autem  obligationem 
alTerent. 

u  Datum  Romae  ex  aedibus  S.  Congregationis  de  Propaganda 
Fide  die  14  lunii  1834  ". 

Huic  autem  Decreto  Fihi  ac  Rmi  Patres  Sacrae  Congregalionis 
in  conventu  geuerali  habito  die  10  Augusti  1850  et  aliud  adden- 
dum  censuerunt  sequentis  tenoris  : 

ii  Sacra  Congregatio  de  Propaganda  Fide  die  14  lunii  an.  1854. 
Decretum  edidit,  quod  incipit :  Cum  ad  religionis  incrementum,  in- 
scribilur  vero  :  De  methodo  servanda  in  Fpiscoporum  Dioecesium 
foederatarum  Americae  Septentrionalis  provinciarum  electione.  Cum 
vero  deinde,  Deo  favente,  dioecesium  numero  per  illam  regionem 
aucto,  Ecclesias  quae  antea  uni  Metropolitae  suberant,  inter  plures 
partiri  necesse  fuerit;  aliquid  supradicto  decreto  seu  instructioni 
addendum  visum  est  ut  commendatio  sacerdotum  pro  vacantibus 
Fcclesiis  ea  ratione  liat,  quae  cum  nova  illarum  partitione,  ac  pro- 
vinciarum  slatu  cohaereat.  Proinde  S.  C.  in  generali  conventu  die 
10  mensis  lunii  anni  huius  habito,  referente  infrascripto  eiusdem 
Praefecto,  omnibus  mature  perpensis,  ratione  quoque  voti  habita 
ea  de  re  ab  Episcopis  exhibiti  ex  Conciiio  VII  Baltimorensi;  decre- 


'  In  Congregatiooe  Gen.  Prop.  Fid  die  7  Aug.  aii.  1859  habita  universim  de- 
crelum  est,  quod  cum  dari  debel  Coadiutor  alicui  Archiepiscopo,  consulendi  sunl 
etiam  omnes  Archiepiscopi  aliarum  provinciarum,  idemque  poliori  ratione  faciendum 
cum  agilur  de  novi  Archiepiscopi  electione. 


LIBER   I.    DE   CLEKICIS  25 


vit  ut  in  pnsteriim,  servatis  ([uoad  reliqua  iis  quae  in  S!ipradicto 
decreto  continentur,  Archiepiscopus  provinciae  ad  quam  pertinet 
Kcclesia  de  novo  Pastore  providenda,  commendationem  sacerdotum 
qui  pro|)oniintur  ad  caeleros  Archiepiscopos  transmittat  qui  S.  Sedi 
suam  senfentiam  de  sacerdotibus  sic  comrnendatis  aperiant.  Da- 
tum  etc.   ". 

Mense  tamen  Augusti  anni  1856  idem  Sacrum  Consilium  Vvo- 
vinciis  Ecclesiasticis  Ballimorensi,  S.  Ludovici,  Neo-Aurelianensi 
ac  Cincinnatensi  indulsit  ul  de  commendandis  candidatis  pro  sedi- 
bus  vacantibus  agatur  in  coetibus  Lpiscoporum  comprovincialium, 
addita  tantum  obligatione  scribendi  ad  MetropoUtanum  vei  Episco 
pum  non  comprovincialem  quiim  res  sit  de  candidatis  a  Provincia 
extraneis.  In  Gomitiis  vero  generalibus  die  7  Augusti  1859  et  iilud 
decretum  luit,  ut  cnm  novus  Archiepiscopus  vel  Archiepiscopi  coad- 
iutor  eligendus  sil,  omnes  circa  eiusmodi  electionem  foeiteratorum 
statuum  Metroj)olilani  consulanlnr. 

Porio  etsi  eiusmodi  normas  opportunissimas  esse  ac  religiose 
ab  h]piscopis  Foederalorum  Statuum  in  praxim  deductas  fuisse  con- 
staret,  nihilominus  cum  hinc  adiuncla  Sept.  Americae  graviora  quo 
tidie  efTicerentur,  sedulioremque  Pastorum  Ecclesiae  vigilanliam 
exquirerent,  inde  \ero  (|uae  humana  sunt  mutari  semper  in  melius 
valeant  ac  perfici  ulterius,  proj)terea  Kmi  ac  Rmi  Palres  S.  Con- 
gregalionis  de  Prop.  Fide  et  alia  quaedam  supradictis  Decretis  addi 
opporlune  posse  censuerunl,  ex  quibus  sacerdotum  ad  Episcopatum 
in  iis  regionibus  promoliones,  quantum  humana  fragilitas  patitur, 
omni  prorsus  exceptione  maiores  ac  sub  quolibet  respectu  optime 
obtineantur. 

Ouamobrem  factum  est  ut  Sacra  haec  Congregatio  datis  sub  die 
25  Maii  1854  lilerisad  omnes  Foederatorum  Statuum  Archiepiscopos, 
ab  iisdem  pelierit,  ut  quaecunique  in  sua  senlentia  prodesse  possent 
ad  perficiendam  hactenus  vigentem  in  America  Sept.  rationem  eli- 
gendi  sacn^riim  Antislites,  ea  diligenter  atque  ingenue  patefacerent. 

(Juaudoqtiidem  vero  omnes  ad  unum  memorati  Archiepiscopi, 
prout  singulis  in  Domino  visum  fuerat,  responderint,  Fiiii  ac  Rmi 


26  PARS    I.    DE   PERSONIS 


Patres  praelaudatae  S.  Gongregationisin  generalibus  comitiis  habitls 
die  21  lan.  huius  anni  dihgens  responsionum  examen  instituerunt, 
pluraque  in  eis  sapienter  dicta  atque  ad  intentum  finem  non  parum 
utiha  invenerunt.  (Juibus  omnibus  mature  perpensis,  censuerunt 
quidem  haud  recedendum  esse  a  Decretis  supra  relalis  dierum  14  lu- 
nii  1834  nec  non  10  Aug.  1850  ac  posterioribus  declarationibus,  qui- 
bus  vigens  per  Americam  electionum  systema  innititur,  verum  illis 
quae  sequuntur  adiicienda  putarunt  atque  ab  omnibus  ad  quos  spe- 
ctat  S,  Sedi  proponere  viros  ecclesiasticos  pro  vacanliibus  Dioecesibus 
Foederatorum  Statuum,  stricte  servanda  mandarunt. 

1.  Omnes  ac  singuli  Foederatorum  Statuum  Antistites  tertio 
qnoque  anno  tum  Metropolitano  provinciae  suae,  tum  S.  Congrega- 
tioni  de  Prop.  Fide  nomina  sacerdotum  exhibebunt,  quos  dignos 
atque  idoneos  ad  munus  episcopale  obeundum  existimaverint.  Id 
vero  secretissime  praestabunt,  ne  forte  cuiuspiam  ambitio  excitetur. 

2.  In  notulis  eiusmodi  conficiendis  maxima  pro  viribus  uten- 
tur  cura,  ut  de  qualitatibus  eor  im  qui  commendantur  certiores 
fiant. 

5.  Quum  aliqua  Sedes  vacaverit  sive  episcopalis  sive  metropo- 
litana,  Antistites  omnes  ad  quos  pertiiiebit  summo  Pontifici  com- 
mendare  viros  ecclesiasticos,  ut  eorum  unus  vacanti  Fcclesiae  prae- 
ponatur,  in  Synodum  aut  in  specialem  coetum  conv^enient,  ut  pro- 
ponendorum  qualitates  discutiant  ad  Iramitem  quaestionum  quae 
hanc  in  rem  typis  impressae  praesentibus  lilteris  apponuntur. 

4.  Antequam  vero  praedictus  conventus  convocetur  ,  ad  Ar- 
chiepiscopum  vel  seniorem  provinciae  Fpiscopum  eorum  nomina 
transmittentur  ,  quos  singuli  Antistites  commendandos  esse  puta- 
verint. 

5.  (Jualitales  candidatorum  publice  iu  coetu  Episcoporum  dis- 
cutientur,  praesidente  Archiepiscopo  vel  seniore  provinciae  Anti- 
stite:  suilVagia  vero  secreto  in  urnam  immitteiitur. 

6.  Acta  denique  conventus  ad  Sacram  Congregationem  de  Pro- 
paganda  Fide  ab  Archiepiscopo  vel  Episcopo  provinciae  seniore  de- 
feruntur. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  27 


Notandum:  In  Concllio  Plenario  Baltimorensi  III  quod  a  S.  C. 
de  Prop.  Fide  recognitum  est  decreto  21  Septem.  1885  haec  sta- 
tuta  sunt: 

1.  Quando  ob  sedem  vacantem  proponenda  sunt  S.  Sedi  no- 
mina  eorum  tpii  commendandi  videantur  pro  dioecesi  vacante,  con- 
vocentur  consultores  et  rectores  inamovibiles  praedictae  dioecesis. 
Horum  erit  tria  nomina  eorum  quos  dignos  iudicaverint  Episcopis 
provinciae  indicare,  ut  hi  prae  oculis  habeant  haec  nomina  in  pro- 
ponendis  Sedi  Apostolicae  candidatis. 

2.  Consultoribus  et  rectoribus  ita  congregatis  praesideat  Archie- 
piscopus,  vel  si  impeditus  est,  Episcopus  sulTraganeus  eiusdem  pro- 
vinciae  ab  ipso  delegandus ;  si  vero  de  sede  metropolitana  vacante 
agatur,  congregatis  praesideat  suffraganeus  antiquior  ratione  ordi- 
nationis,  vel  eo  impedito,  ahus  Episcopus  ab  ipso  delegandus. 

5.  Antequam  ad  sufTragia  ventum  fuerit,  consultores  et  recto- 
res  praedicti  iurent  se  neque  gratia  neque  favore  induci  ad  suffra- 
gium  ferendum.  Huiusmodi  autem  suffragium  erit  secretum  et  con- 
sultivuin  tantum. 

4.  Praeses  rnittit  verbale  huius  conventus,  Secretarii  subscri- 
ptione  signatum,  ad  ceteros  Episcop(»s  et  ad  S.  Congregationem. 

5.  Die  constituta  convenient  Episcopi  et  nomina  sic  proposila, 
vel  alia  ab  ipsis  proponenda,  iuxta  Instructionem  S.  Congregatio- 
nis  die  21  lanuarii  1861  datam  discutient,  et  notulam  Irium  can- 
didatorum  Sanctae  Sedi  exhibendam  conficient.  Quod  si  indicave- 
rint  nomina  a  clero  proposita  esse  reiicienda,  rationes  suas  Sacrae 
Congregationi  exponere  non  omittant. 

6.  Iii  reliquis  omnibus  praedictam  Instructionem  sequantur. 
Quum  vero  agitur  de  designando  Episcopo  coadiutore  cum  iure 

successionis  omnino  serventur  quae  in  regulis  1,  5,  4,  3,  et  6  su- 
pra  citatis  enumerantur.  Regula  autem  2  sic  immutabitur.  Consul- 
toribus  et  rectoribus  ita  congregatis  praesidebit  Archiepiscopus  sive 
Episcopus  pro  quo  coadiutor  eligendus  est;  aut,  si  impeditus  sit, 
Vicarius  Generalis,  vel  alius  sacerdos  ab  ipso  delegandus.  Episcopus 


28  PARS    I.    DE   PERSONIS 


autem  hoc  in  casii  poterit,  si  velit,  siiggerere  aut  designare  nomina 
eorum,  qui  i[)si  pro  hoc  munere  maxime  accepti  forent. 

In  electione  Kpiscopi  pro  dioecesi  noviter  erecta  observentiir 
(juae  in  regulis  2,  3,  4,  5,  6.  siipra  praescribuntur.  Regiila  autem  l 
erit  sequens:  quando  S.  Sedi  proponenda  sunt  nomina  eorum  qui 
commendandi  videntur  pro  dioecesi  noviter  erecta,  convocentur 
consultores  dioecesis  vel  dioecesium,  e  quibus  nova  dioecesis  for- 
mata  est,  et  rectores  inamovibiles  novae  dioecesis.  Horum  erit  tria 
nomina  eorum,  quosdignos  iudicaverint,  Kpiscopis  provinciae  exhi- 
bere,  ut  ii  prae  oculis  habeant  haec  iiomina  in  proponendis  Scdi  Apo- 
stolicae  candidatis. 

Haec  eadem  norma  pro  electione  Episcoporum  extensa  fuit  ad 
dioeceses  Canadenses  in  Congregatione  Generah  Fidei  Propagandae 
2  Dec.   1862. 

30.  (Jiioad  vero  K[)iscopos  Australiae  de  eorum  electione  decre- 
lum  latum  fuit  anno  1866  die  19  Maii  hisce  Ncrbis:  (Juum  ad  Ca- 
tholicae  Ecclesiae  utilitatem  atque  ad  animarum  salutem  promo- 
veudam  nil  magis  couferre  compertum  sit,  quam  ut  Domiuico  gregi 
sacrorum  Antistites  doctrina  ac  prudentia  insignes  praeficiautur, 
idcirco  S.  Sedes  [)eculiare  quovis  tem|)ore  studium  in  negotio  ele- 
ctionis  Episco[Joruni  adhibendum  curavit.  (Juam  utique  in  rcm  sa- 
piMntissimae  extant  canonicae  sanctiones,  variae  quidem  pro  va- 
rietate  temporum  ac  regionnm,  at  specialibus  semper  et  tem[)orum 
et  locorum  adiunctis  accommodalae.  Nil  igitur  mirum  si  pro  regio- 
nibus,  iibi  novae  passim  efformantur  civitates,  novaeque  proiude 
dioeceses  institutae  sunt,  atque  in  posterum  instituendae  praevi- 
dentur,  Sacrum  Cousiliuui  Christiano  Nomini  Propagando,  certam 
methodum  ac  peculiaribus  locorum  conditionibus  cohaereutem  ser- 
vari  slatuerit:  qua  Sedcs  Aposlolica  exploratam  nolitiam  sacerdo- 
tum  ad  e[)iscopale  ollicium  ac  dignitatein  piomovendorum  assequi 
valeat.  In  hunc  [lorrt»  fiuem  a  Sacro  Consilio  Chr.  Nom.  Prop.  sub 
die  24  lanuarii  anni  1861  ad  universos  loederalorum  Americae  sta- 
tuum  K|>isco[)os  datae  isuiit  liteiae,  quibus  o[)tima  inelhodus  pro 
commendatione  candidatorum  ad  episco()ale  inuniis  eligendorum  de- 


LIBER    I.    I)K    CLERICIS  29 


lernitur  atque  sanciliir.  (Juandoquidem  vero  magna  Australiae  re- 
gio  in  iisdem  fere  versatur  adiunclis,  (|uibus  Status  Borealis  Ame- 
ricae  inveniuntur,  idcirco  Eihi  ac  Rihi  Patres  laudati  Sacri  Consilii 
in  comitiis  generalibus  habitis  die  20  Martii  1866  easdem  normas 
ad  Australiam  extenderunt;  quae  quidein  ad  sequentia  capita  re- 
ducuntur. 

1.  Omnes  ac  singuli  Austrahae  sacrorum  Antistitestertio  qiu»- 
que  anno  tum  Metropolitano  provinciae  suae,  tum  S.  Congr.  de 
Prop.  Fide  nomina  sacerdotum  exhibebunt  quos  dignos  atque  ido- 
neos  ad  munus  episcopale  obeundum  existimaverint.  Id  vero  secre- 
tissime  praestabuut,  ne  forte  cuiuspiam  ambitio  exciletur. 

2.  In  notulis  eiusmodi  conficiendis  maxima  pro  viribus  utentur 
cura,  ut  de  qualilatibus  eorum  qui  commendantur,  certiores  liant. 

5.  (Juum  aliqua  Sedes  vacaverit  sive  Kpiscopalis  sive  Metropo- 
litana,  Antistites  omnes  ad  quos  pertinebit  suinmo  Pontilici  com- 
mendare  viros  ecclesiasticos,  ut  eorum  unus  vacanti  Ecclesiae  prae- 
ponatur,  in  Synodum,  si  intra  tres  mcnses  locum  habeat,  ut  in 
specialem  coetum  convenient,  ut  trium  saltem  proponendorum  qua- 
litates  discutiant  ad  tramitem  quaestiouum  quae  lianc  iii  rcm  typis 
impressae  praesentibus  literis  apponuntiir. 

4.  Antequam  vero  praedictus  conventus  convocetur,  ad  Archie- 
piscopum  vel  senioiem  provinciae  Episcopum  eorum  noinina  trans- 
miltentur,  quos  singuli  Antistites  commendaudos  esse  putaverint. 

3.  Qualitales  candidatorum  publice  in  coetu  lipiscoporum  dis- 
culienlur  praesidente  Archiepisco{)o  vel  seniore  provinciae  Anti- 
stite:  suITragia  vero  secreto  iu  urnam  immittentur. 

6.  Acta  conventus  ad  Sacram  Congregationem  de  Propaganda 
Fide  ab  Archiepiscopo,  vel  Episcopo  provinciae  seniore  deferentur. 

7.  Quoil  pertiiiet  ad  electionem  coadiutorum,  excepto  casu, 
(pio  Sedes  Aposlolica  alia  ratione  agendum  esse  statuerit,  Kpiscopus, 
qui  coadiutorem  pelit,  supplicem  libelluin  de  ea  re  ad  S.  C.  mittet, 
eius^jue  habita  ^eiiia,  nomina  trium  sacerdotum  Archiepiscopo  et 
Episcopis  sutfraganeis  signilicabit,  qui  eidem  S.  Congregationi  men- 
tem  suam  de  coadiutore  eligendo  communicabunt. 


30  PARS   I.    DE   PERSONIS 


8.  Cum  in  Australia  provincias  ecclesiasticas  multiplicari  con- 
tigerit,  de  commendandis  candidatis  pro  sedibus  vacanlibus  agetur 
iii  coetibus  Kpiscoporum  comprovincialium,  addila  tantum  obliga- 
tione  scribendi  ad  Melropolitanum  vel  Kpiscopum  non  comprovin- 
cialem  quum  de  candidatis  a  provincia  extraiieis  res  erit. 

9.  Ibi  vero  novus  Archiepiscopus  vel  Archiepisco|)i  coadiutor 
eligendus  fuerit  omnes  circa  eiusmodi  electionem  Auslialiae  Metro- 
politani  consuientur. 

iO.  Omnibiis  deniqiie  notum  esse  debet  in  iiteris  de  supradictis 
rebus  pertraclantibus  ad  S.  Sedem  transmittendis,  nihil  inveniri 
debere  quod  electionem,  nominationem,  postulationem  innuat,  sed 
tantum  proprie  dictam  commendationem,  ita  ut  etiam  ex  iitterarum 
lorma  pateat  nullam  in  S.  Scdem  inlerre  obligatioiiem  eligendi  ali- 
(|uem  ex  commendatis:  salva  enirn  mancre  debet  et  illaesa  Sedis 
Aposlolicae  libertas  in  eligendis  Kpiscopis;  commendationes  vero  lu- 
men  lanluni  et  cognitionem  S.  Gongregalioni  non  autem  obligatio- 
nem  alTerent. 

Sotandatn:  In  Concilio  Plenario  Australasiae ,  quod  a  Sacr. 
Congr.  de  l^rop.  Fide  recognitum  est  decieto  i  Maii  1887,  haec  sta- 
tuta  sunt. 

i.  Kpiscopus  iuxta  facultatem  a  Sancta  Sede  acceptam  non 
omittet,  durante  vila,  scripto  designare  sacerdotem  dioecesanum 
qui  sede  vacante  eam  administret.  Si  vero  Kpiscopus  in  hoc  negli- 
gens  fuerit,  Archiepiscopi  Metropolitani  erit  pro  sulTraganeis  sedi- 
bus  Administratorem  deputare,  senioris  vero  SuITraganei  pro  archie- 
piscopali  sede.  Hic  autem  Adminislrator  eligatur  ex  Consultoribus 
vel  Rectoribns  Paiochialibus  vacantis  dioecesis. 

2.  Administratore  convocante  convenient  ad  cathedralem  ec- 
clesiam  intra  quindecim  dies  Consultores  dioecesani  et  Rectores  in- 
amovibiles  vacantis  dioecesis  qui  secreto  suITragio  in  scriptis  tria 
nomina  proponent  ecclesiasticorum  quos  digniores  et  magis  idoneos 
iudicaverint  ad  episcopale  munus  gerendum,  ut  Episcopi  Provinciae 
ea  nomina  prae  oculis  habeant  in  proj)onendis  Sedi  Apostoiicae 
candidatis. 


LIBER    I.    DE   CLEmCIS  31 


5.  Consullorlbus  el  Parochialibus  Rectoribus  ita  congregatis 
praesideat  Archiepiscopus  vel  aliquis  Episcopus  suftVaganeus  ab  ipso 
(lelegandus;  si  vero  de  Sede  Metropolitana  vacante  agatur,  congre- 
gatis  praesideat  sullraganeus  consecratione  antiquior,  vel  eo  impe- 
dito  ahus  Episcopus  suffraganeus  ab  ipso  delegandus. 

4.  Antequam  ad  suffragia  ventum  fuerit,  Consultores  et  Paro- 
chiales  Rectores  iuramentum  emittanl  se  neque  gralia  neque  favore 
adducl  ad  suffragium  ferendum. 

5.  Verbale  huius  conventus,  propria  et  secretarii  subscriptione 
signatum  statlm  mittet  Praeses  ad  Provinciae  Kpiscopos  et  debito 
tempore  eliam  ad  S.  C.  de  Prop.  Fide. 

6.  Die  constituta  Episcopi  Provinciae  convenient  et  nomina  a 
clero  sic  proposita  vei  alia  ab  ipsls  proponenda,  iuxta  Instructlonem 
S.  Congregationis  die  19  Maii  1866  dalam  discutlent,  et  notulam 
trium  candidatorum  Sanctae  Sedi  exhibendam  conficient.  (Juod  sl 
nomlna  a  clero  proposita  haud  probanda  esse  iudlcaverint,  rationes 
suas  seu  moti\a  S.  Congregatloni  exponere  non  omiltant. 

7.  Quoad  cetera,  praedicla  Instructio  S.  C.  in  omnibus  accu- 
rate  servetur. 

8.  Si  vero  agatur  de  designando  Episcopo  Coadiutore  cum  lure 
successlonis,  die  ab  Archieplscopo  statuta  convenlent  Consultores 
et  Parochlales  Rectores;  praesidebit  Archlepiscopus  vel  illo  deputante 
Episcopus,  pro  quo  Coadiutor  eligendus  est,  vel  utroque  impedlto 
alius  suffraganeus  ab  Archiepiscopo  deputatus.  Quoad  cetera  norma 
supra  tradlta  pro  Episcopi  electione  vacante  Sede  observetur. 

9.  In  electione  Episcopi  pro  dioecesi  novltererecta,  convocan- 
tur  ab  Archiepiscopo  Consultores  dioecesls  vel  dioecesium  e  qulbus 
nova  dloecesls  formata  est  et  Rectores  Parochiales  si  qui  sint  in 
nova  dioecesl.  Quoad  reliqua  normam  iam  tradltam  sequantur. 

31.  Tandem  pro  electione  Episcoporum  in  Scotia  hoc  decretum 
latum  est  a  S.  Congregatione  Prop.  Fldel  anno  1883  dle  25  lulli. 
u  Cum  inde  ab  anno  1878  sub  initlo  Pontificatus  Sanctlssimi  Do- 
mini  Nostri  Leonis  PP.  XIII  per  Apostollcas  eius  Lltteras  Ex  Supre- 
mo  Apostolatus  apice  episcopalis   Hierarchia   in   Scotia  ex    Sacrae 


32  PARS    I.    DE   PEUSONIS 


huius  Congregationis  consulto  feliciter  fuerit  restituta,  Sacra  eadern 
Goiigregatio,  ut  gravissimum  eiectionis  Scoliae  Episcoporum  nego- 
tium  rite  sancteque  in  posterum  absolvatur,  certam  aliquam  me- 
ttiodum  in  omnibus  iilius  regni  dioecesibus  servandum  opportunum 
esse  existimavit,  qua  (iat  ut  Sedes  Apostolica  exploralam  notitiam 
habere  possit  de  meritis  sacerdotum,  ex  quibus  qui  magis  idoneus 
censendus  fuerit  ad  episcopalem  grailum  eligi  valeat.  Itaque  in  ge- 
nerali  conventu  liabito  die  18  lunii  1885  S.  Congregatio,  omnibus 
mature  perpensis,  censuit  ea  super  re  methodum  quae  hie  adscri- 
bitur  esse  in  Scotia  servandam.  Sede  aliijua  episcopali  vacante, 
atque  Vicario  sive  Administratore  iuxta  normas  a  sacris  canoni- 
bus  gcneratim,  vel  ab  Apostolicis  Litleiis  sa:  me:  Benedicti  XIV, 
pro  locis  Missionum  speciatim  praescriptas  conslituto,  qui  dioecesi 
viduatae,  durante  vacatione,  praesit ;  convocatio  liet  eorum,  ad 
quos  perlinebil  commendare  tres  ecclesiasticos  viros,  quorum  unus 
a  Summo  Pontifice,  si  ita  ei  visum  fuerit,  dioecesi  vacanti  praefi- 
ciatur.  Et  quidem,  si  in  dioecesi  vacante  canonicorum  Capitul  im 
erectum  non  fuerit,  Metropolitanus  S.  Andreae  et  Edimburgensis 
vel  in  ipsius  defectu  senior  ex  sulfraganeis  eius,  conveniat  cum  Ar- 
chiepiscopo  Glasguensi  (nisi  agatur  de  vacatione  ipsius  Sedis  Gla- 
sguensis,  quae  S.  Sedi  immediate  subiecta  est  et  sulfraganeos  non  ha- 
bet)  relate  ad  diem  et  locum  statuendum,  quo  primum  omnes  Episcopi 
adunari  commode  possint,  et  pro  eo  die  omnes  Episcopos  convocabit. 
li  vero  una  cum  Archiepiscopo  Glasguensi ,  omnes  simul ,  si  fieri 
possit,  adunati ,  et  praesidente  Metropolitano  seu  in  eius  defeclu 
Archiepiscopo  Glasguensi ,  singuli  siilfragium  tribus  vicibus  ferent, 
indicando  nomina  ecclesiasticorum  virorum  quos  veluti  candidatos 
ad  sedem  vacantem  ApostoHcae  Sedi  proponendos  dignos  esse  in  Do- 
mino  existimaverint.  Collatis  vero  sulfragiis,  referent  in  scriptis  huic 
S.  Congregationi  nomina  trium  candidatorum,  in  quos  maior  suflra- 
giorum  numerus  convenerit,  simul  indicando  quo  ordine  ex  plura- 
litate  votorum  iidem  pro  meritis  sint  recensendi,  nec  non  nolitias 
de  singulis  suppeditando  ad  normam  quaestionum,  quae  ab  hac 
S.  Congregatione  in  speciali  schemate  ad  id  proponi  solent. 


LIBKK   I,    DK   CLKRICIS  33 


Si  vero  in  vacante  dioecesi  Capituliim  erectum  fuerit,  Vicarius 
Capitularis  Praepositum  et  Ganonicos  convocabit,  qui  capitulariter 
■coadunati,  et  precibus  de  more  praemissis,  tribus  vicibus  suffragia 
ferent  circa  personas  S.  Sedi  velut  digniores  commendandas.  Tum 
•Capitulum  nomina  alphabetico  ordine  disposita  eorum  trium  sacer- 
<lotum,  in  quos  maior  numerus  suffragiorum  convenerit,  ad  Metro- 
politanum  vel  in  eius  defectu  ad  seniorem  suffraganeum  transmit- 
tet,  ut  ceteris  Episcopis,  ut  supra  dictum  est,  in  unum  convenien- 
tibus  communicentur,  qui  quidem  ea  excutient,  ut  deinde  S.  Sedi 
referant  quomodo  iuxta  suam  sententiam  disponenda  sint,  attento 
ordine  meritorum,  et  de  singulis  candidatis  notitias  dabunt  ad  nor- 
mam  quaestionum,  de  quibus  supra  dictum  est.  Episcopis  vero  li- 
berum  erit  alia  etiam  nomina  addere,  quae  magis  opportuna  cen- 
suerint,  ac  deinde  ipsum  authenticum  actum  capitularem,  ac  re- 
lationem  senlentiae  in  quam  Kpiscopi  venerunt  ad  S.  Sedem  per 
hanc  S.  Gongregationem  tiansmittent.  Sacra  porro  haec  Gongregatio 
declarari  voluit  nomina  candidalorum,  sive  uno  sive  altero  ex  su- 
pradictis  modis  pro  rerum  circumstanliis  innuantur,  per  simplicem 
commendationem  proponi  ut  notitiam  tantum  ac  lumen  afferre  va- 
leat  in  electione  perficienda  quae,  ut  iuris  est,  ad  Apostolicam  Se- 
dem  omnino  pertinet,  cui  plena  libertas  servatur  alium  etiam  extra 
propositos,  si  ita  ipsi  placuerit,  ad  vacantem  Sedem  episcopalem 
nominandi  «. 

Pronum  esl  autem  intelligere  quod  hoc  ius  seu  praerogativa 
commendationis  nullo  modo  Apostolicae  Sedis  libertatem  imminuit 
in  Kpiscopis  deligendis,  nullumque  ius  a  commendalo  acquiritur  ad 
obtinendam  iurisdictionem. 

32.  Quoad  vero  loca  quae  a  Vicariis  Apostolicis  reguntur  Can- 
didatorum  propositio  fit  a  Superiore  Ordinis  Religiosi  vel  ecclesiastici 
Instituti  cui  missio  ipsa  concredita  est.  Quod  si  nuUi  Ordini  reli- 
gioso  vel  Instituto  missionis  regimen  sil  demandatum,  Vicarii  Aposto- 
lici  eleclio  praevio  S.  Congr.  Fidei  Propag.  voto  a  R.  Pontifice  fit. 
Praefectus  autem  Apostolicus  a  Cardinali  Praefecto  S.  C.  Prop.  Fid. 
fit,  quin  necesse  situt  interveniat  iudicium  Congregationis  Generalis. 

ZlTKLI.l-SoLIKUl.  3 


34 


PARS    I.    DE   PERSOMS 


33.  In  facienda  commendatione  cautum  ;est  ut  qui  commen- 
dant  dotes  candidatoi  um  describant  ac  variis  quaestionibus  respon- 
deant  iuxta  instructionem  S.  C.  Prop.  Fidei  ^ 

34.  Quoad  Ecclesias  Orientales,  apud  Chaldaeos  Patriarcha  ad 
normam  Constit.  Dum  Ecclesiaslica  diei  51  Augusti  1869  Episcopos- 
in  Synodum  coget,  ac  tres  candidatos  Apostolicae  Sedi  proponit. 
Quoad  Armenos  anno  1881  statutum  est  ut  derogatione  facta  to- 
ties  quoties  Constitutioni  Apostolicae  Reversurus  diei  12  lulii  1867 
quae  derogatio  a  Patriarcha  imploranda  est,  requisito  si  fuerit  op- 
portunum  testimonio  Cleri  et  Notabilium  populi,  Synodus  Episco- 
porum  sub  praesidentia  Patriarchae  unum  eligat  quem  Apostolicae 
Sedi  pro  confirmatione  repraesentat.  Apud  Graecos  Melchitas,  Ma- 
ronitas,  Syrios  Patriarcha  utitur  antiquo  iure  eligendi  Episcopos 
aliis  Episcopis  consultis  iuxla  morem  uniuscuiusque  communitatis  '. 

55.  Hisce  praemissis  deveniendum  est,  ad  modos  quibus  iure 
communi  electio  peragitur.  Electio  est :  «  personae  idoneae  ad  prae-x 
laturam  vacantem  ab  iis  quibus  ius  est  canonice  facta  vocatio  per 
superiorem  confirmanda  »  *.  Eloctio  in  hoc  differt  a  postulatione, 
quia  nempe  postulatio  est  provisio  extraordinaria  seu  subsidiaria 
persoiiae  de   iure   impeditae:    innititur  gratiae  et   ideo  dicilur  ad- 

"  Gollect.  S.  C.  Pr.  Fid.  n.  38 

*  Quaestiones  qiiae  proponunlur  circa  qualilates  necessarias  in  promovendis 
ad  episcopale  munus  ac  dignilatem  sunt:  1.  Nomen,  cognomen,  aetas,  patria  can- 
didati.  2.  Cuius  Diocesis  sit  ac  Provinciae  ecclesiaslicae.  3.  Ubinam  sludiis  tlieolo- 
gicis  vacaverit,  el  quo  profectu.  4.  An  gradus  assecutus  fuerit  et  quos.  S.  An  Pro- 
fessor  exstiterit  et  cuius  facultatis.  6.  An  et  ubi  missiones  sacras  obiverit  et  quam 
in  eis  experientiam  obtinueril.  7.  Quot  linguas  calleal  el  quas.  8.  Quibus  offlciis  sil 
perfunctus,  et  quo  successu.  9.  Quam  prudenliam  exhibuerit  in  deliberalionibus,  et 
agendi  ratione.  10.  An  sit  corpore  sanus;  frugi,  patiens,  atque  in  administralione 
rerum  temporalium  versatus.    11.  Ulrum  sit  proposili  tenax,  an  ingenio   mutabili. 

12.  Num  gaudeat  fama  honeslalis,  et  an  fueril   umquam  in  eo  quid  conlra  mores. 

13.  An  in  exercendis  sacerdotalibus  muniis  sit  attenlus,  composilus  cum  aedifica- 
tione,  rubricarum  studiosus  observator.  14.  An  habilu,  geslu,  incessu  sermone  aliis- 
que  omnibus  gravitaiem  ac  religionem  praeseferat. 

*  Ex  c.  7  et  42.  Decret.  h.  t. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  35 


mitti,  nullum  tribnit  ius  postulato,  isque  non  potest  in  illam  con- 
sentire  nisi  sub  conditione  dispensationis :  eiectio  vero  est  provisio 
ordinaria  personae  de  iure  habiiis,  seu  nullo  impedimento  laboraiilis, 
innititur  iuri  et  dicitur  confiimari ;  electo  tribuit  ius  ad  rem,  el  ele- 
ctus  absolute  in  eam  consentire  potest. 

36.  I^llectio  pertinet  in  genere  ad  Capitulares,  Est  autem  Capi— 
tulum  plenum  clericorum  collegium  qui  sub  uno  Praelato  tamquam 
membra  sub  uno  capite  vivunt;  alioquin  si  sub  uno  capite  non  vive- 
rent,  non  commuuitas  sed  singularitas  esset.  Ad  capitulum  seu  col- 
legium  constitnendum  a  principio  tres  requiruntur  saltem  ^  pau- 
ciores  autem  sufflciunt  ad  conservaiidum  collegium ;  si  unus  super- 
esset  manet  collegium  h.abitu  non  aetu,  si  nullus  supersit  iura  realia 
collegii  manent  aliquando  in  parietibus ,  vel  his  dirutis  in  solo,  in 
fiindo  -.  Igitur  soli  et  omnes  capitulares  ad  eligendum  Praelatum 
vocem  aclivam  habent  nisi  iuie  proliibeantur  ^  Imo  ut  capitularis 
eligere  possit  sufflcit,  ut  bona  tide  sit  iii  possessione  certa  benelicii, 
licet  lis  de  propiietate  aut  tituli  possessione  mota  sit  *.  Iino  in  ge- 
nere  qui  est  in  quasi  possessioue  iuris  eligendi  ad  electionem  per- 
agendam  vocandus  est  ^ 

Ex  iure  autem  speciali  electionis  ius  ad  Glericos  extraneos 
pertinere  potest  vel    a)  ex   fundatione  ^  vel  b)  ex   praescriptione 

'  Arg.  I.  40,  in  fin.  digest.  de  V.  S.  1-85,  eod.  1. 

»  Gfr.  lib.  3,  tit.  ii,  decret.  Greg.  IX. 

'  Cap.  5  el  i4.  hoc  litulo  in  X. 

^  C.  24  h.  l. 

*  Cap.  Cum  Eccl.  3  de  caus.  poss.  el  propr.  Dicitur  esse  in  quasi-possessione 
ehgendi  ille  qui  nemine  contradicente  pluries  ius  chgendi  exercuit.  Ul  enim  ha- 
bealur  possessio  duo  requiruntur  neiiipe  1)  relalio  materiaiis  inter  possessorem  et 
rem  possessam;  quae  materialis  relatio  vel  per  rei  materialem  contactum  verificatur 
vel  alio  facto  quod  physicae  rei  detentioni  aequivaleal  2)  ut  possessor  habeat  tutam 
rei  disponibihtatem.  Etiamsi  possessio  proprie  de  rebus  corporalibus  detur,  lamen 
quoad  res  incorporales  intelligitur  cuni  quis  i)  de  faclo  ius  exercet  et  2)  habet  eius- 
dem  iuris  luiam  disponibilitatem.  Cfr.  Ru(;gkki  in  opere  il  possesso.  Arnds,  Ser.\fim 
caelerosque  iuris  Romanorum  doctores. 

•^  (-ap.  25  df  iur.  patr. 


36  PARS   I.    DK   PERSOXIS 


aut  consuetudine  saltem  40  annorum  *,  vel  c)  privilegio  apostolico 
vel  d)  ex  pacto,  vel  e)  ex  consensu  omnium  capitularium  saltem 
pro  una  vice.  Laici,  ut  evidens  est,  nec  consuetudine  nec  prescri- 
ptione  etiam  immemoriali  acquirere  possunt  ius  eligendi  Pastorem 
ecclesiasticum  -,  sed  tantummodo  ex  privilegio  apostolico. 

37.  Prohibentur  autem  1)  Excommunicati  maiori  excommuni- 
tione  * ,  suspensi  ab  offlcio  * ,  interdicti  personaliter  et  temerarii 
violatores  interdicti  localis  per  celebrationem  missarum  ^  absentes 
legitime  non  impediti  *;  nemo  autem  seipsum  eligere  potest ',  qui 
ex  culpa  gravi  privatur  pro  ea  vice  potcstate  eligendi  uti  eligentes 
vel  postulantes  indignum  **,  aliique  de  quibus  in  cap.  41  et  42,  h  t. 
in  deeretalibus  agitur.  Ceterum  ut  capitulares  ad  eligendum  prae- 
lalum  admittanlur  oportet  ut  saltem  subdiaconatus  ordine  sint  in- 
signiti  ^,  nisi  tamen  de  Regularibus  agatur  ^*'.  Item  ab  electione  per- 
agenda  excluduntur  impuberes  ^^  Si  intra  tres  menses  episcopi  vel 
superioris  regularis  electio  locum  non  habeat  ob  negligentiam  aut 
dissidium  electorum,  hi  ea  vice  iure  eligendi  destituuntur  quod  ad 
proximum  superiorem  devolvitur  ^^  nisi  Capitulum  ab  omni  archie- 
piscopali  iurisdictione  exemptum  sit,  quo  in  casu  ius  ad  Pontificem 
immediale  spectabit  ^^  Verum  in  Ecclesiis  Collegiatis,  aliisve  bene- 
ficiis  per  electionem  conferendis  integri  semestris  mora  indulgetur  ^*. 

"  Arg,  ex  cap.  8  de  consuet.  el  c.  4  de  postul. 

*  C.  56,  h.  t.  in  X. 

*  Gap.  23  de  appellal. 
■^  Lap.  16,  in  fin.  h.  t. 

'  Cap.  18,  i  7,  vero  de  sent.  excom.  in  6*. 

"  C.  42,  h.  l. 

'  Cap.  fin.  dc  Inst. 

«  C.  1-2  de  postulat.  Praelal. 

"  Clern.  2  de  aetat.  el  qual.  Trid.  Sess.  22,  cap.  4.  de  Reform. 

'•  Cf.  Gii-aldi  P.  2,  sect.  8. 

"  Cap.  .'.2,  de  elecl.  ia  6. 

''  Cap.  41,  h.  t.  cap.  5,  de  concess.  praebendae. 

'^  Capul  licel  3  de  siipplenda  negligentia  Praelat.  Caput  Cum  singula  cap.  23  in  6^ 

"*  Caput  3  de  concess.  praeb. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  37 


38.  Quod  vero  ad  electionem  passivam  pertinet,  in  primis  in 
eligendo  requiritur  aetas  legituna  idest  30  annorum  pro  Episcopo, 
25  pro  dignitate  inferiori  curam  animarum  liabente,  et  22  com- 
pletorum  pro  dignitate  inferiori  non  curala  ^ 

Ulterius  1)  moram  yravitas  requiritur  idest  ordo  sacer,  vera  fides 
orthodoxa,  carentia  cuiuscumque  censurae  et  irregularilatis  2)  lit- 
terarum  scienlia  dignilati  proportionata,  ideoque  qui  in  Episcopum 
eligendus  est,  oportet  ut  sit  doctor,  vel  licentiatus  in  sacra  Theo- 
logia  vel  iure  Canonico.  3)  Eligendus  dignior  esse  debet  idest  ec- 
clesiae  utilior,  tamen  electio  digni  omisso  digniore  est  valida  ^. 
Eligi  autem  non  possunt  1)  infantes,  amentes,  furiosi  2)  qui  legi- 
timam  aetatem  non  habent  %  3)  illegitime  nati  *,  4)  irregulares, 
5)  haeretici  eorumque  fautores  *,  6)  simoniaci  ^,  7)  plura  beneticia 
incompatibilia  retinentes  ',  8)  ([ui  gravibus  delictis  infamati  sunt 
veluti  schismatici ,  sacrilegi  etc.  9)  excommunicati  etiam  minori 
excommunicatione  ",  iO)  suspensi  sive  ab  oflicio  sive  a  beneficio  ^, 
11)  personaliter  interdicti  etc.  etc. 

39.  Quod  si  quaeratur  an  indigni  electio  sit  ipso  iure  nulla, 
respondemus  tunc  solum  esse  nullam  ipso  iure,  cum  canones  clausu- 
lam  irritatoriam  addunt,  \  el  de  persona  electa  agatur  quae  naturali 
iure  sit  inhabilis;  ex.  gr.  electio  illius  qui  postulandus  esset  ipso  iure 
nulla  est  ^*',  talis  etiain  est  electio  ambitiosi  *^  electio  simoniaca  ^^ 

«  C.  7.  h.  t. 

'  G.  19,  (1.  65,  c.  licel  8,  9,  1  el  Trid.  Sess.  24,  c.  1,  de  reformat.  c.  19,  §  liis 
igitiir  c.  32,  h.  t. 

'  C.  7,  h.  i,  c.  3,  de  aet.  et  qual. 

^*  Cap.  20,  h.  t. 

'  G.  2-15,  de  Haeret.  in  6". 

^  C.  23,  27,  de  Simon. 

'  G.  54,  h.  t. 

"  C.  7  ct  fin.  de  cler.  excom. 

^  Cit.  cap.  fin.  et  cap.  8  de  aetat.  el  qiialit. 

'«  C.  20  de  elect. 

"  Cap.  46,  h.  t. 

'■■^  Exlrav.  2,  de  Simon.  inter  can. 


38  PAHS   I.    I)E    PKRSONIS 


40.  Ad  formani  aulem  ac  qualitates  electionis  quod  attinet, 
notandum  est  quod  ad  electionis  formam  accidenlalem  pertinent 
convocatio  electorum,  tractatus  praevius,  determinatio  loci,  tem- 
poris,  indictio  precum  per  dioecesim  pro  impetrando  bono  pastore, 
missa  de  Spiritu  S.  hymnus  Veni  Creator  ab  omnibus  loco  clectio- 
nis  recitandus,  protestatio  de  non  excludenda  persona  habili,  abso- 
lutio  a  censuris  in  ordine  ad  ettectum  canonicae  electionis.  Ad 
formam  electionis  substantiaiem  pertinet  triplex  modus  electionis 
idest  per  scrutinium,  \ieT  compromissum,  per  inspirationcm  divinam 
vel  per  quasi  inspirationem.  Oualilas  praecipua  electionis  est  ut 
sit  libera. 

41.  Ad  formam  accidentalem  quod  perlinet  omnes  electores 
etiam  absentesextra  provinciam  vocandi  suntqui  dehent,  nernpe,  vo- 
lunt  et  possunl  commode  interesse  ^  Si  plus  (luam  tertia  pars  ele- 
ctorum  vocata  non  est.  elcctio  est  nulla  *,  alioquin  electio  susti- 
netur  quoties  electus  retulerit  maiorem  partem  votorum  compu- 
tatis  etiam  absentibus  '.  In  omni  casu  autem  absentes  non  vocati 
apud  iudicem  agere  possunt  ad  electionem  irritandam,  nisi  expresse 
vel  tacite  illam  adprobaxerint.  Absens  tamen  etiamsi  regulariter 
procuratorem  constituere  non  possit  quia  electio  personae  eligentis 
industriam  reipiirit  %  tamen  si  iusto  impedimenlo  detineatur  pro- 
curatorem  de  gremio  capituli  vel  etiam  extraneum  ex  consensu  ca- 
pituli  ^  eligere  potest,  qui  procurator  capitularis,  si  mandatum  spe- 
ciale  habuit,  diversam  personam  ab  ea  quam  ipse  nomine  suo  eli- 
git,  eligere  potest,  alioquin  si  mandatum  generale  ei  datum  est 
eamdem  personam  et  nomine  proprio  et  alieno  eligere  debet  ■'. 

'  Gap.  36  el42. 

*  Gap.  29,  h.  l.  et  50. 
'  Gap.  11  el  20,  h.  t. 

*  G.  42,  I  illud  h.  t. 

'  Cap.  46  de  elecl.  in  6. 

*  Gap.  45,  h.  t.  Ad  Electioiiein  inaiur  eleciomm  pars  interesse  debet.  Quodsi 
postea  quam  convenerint  aliqiii  exeant  e  Gapilulo  vel,  elsi  maneani,  nolint  lamen 
suffragium  dare,  contemni  a  ceteris  impune  possunt,  dummodo  minorem  partem  illi 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  39 


42.  Locus  quo  electio  peragenda  est  decens  esse  debet,  tempus 
vero  est  ut  diximus  intra  trimestre  pro  ecciesiis  calhedralibus  et 
regularibus,  quod  tempus  decurrere  incipit  a  die  habitae  notitiae 
sive  vacationis,  vel  a  die  remoti  impedimeuti,  vel  negligentiae 
commissae  in  eo  removendo,  veluti  si  Ganouici  negligant  petere 
absolutionem  a  censuris.  Si  intra  praefixum  tempus  electio  locum 
non  habuerit,  electio  ad  superiorem  devolvitur  qui  debuisset  ele- 
€tum  confirrnare  \  si  vero  superioris  electio  fuerit  nulla ,  ius  eli- 
gendi  ad  electores  reverlitur. 

43.  Capitulares  de  persona  eligenda  deliberare  possunt  si  ex- 
tranea  et  ignota  sit;  in  his  vero  deliberationibus  capitulationes  Ec- 
clesiae  utiles  ab  eligendo  servandas  facere  possunt.  Capitiilaliones 
autem  in  Ecclesiae  praeiudicium  sunt  ipso  iure  nullae  etiamsi,  fue- 
rint  iuramento  firmatae  ". 

44.  Electio  in  primis  Ueri  potest  per  scrutinium,  idest  per  se- 
cretam  collectionem  suffragiorum.  Ad  haec  Capitulares  tres  eligunt 
scrutatores  vel  pauciores  qui  iurant  de  re  fideliter  agenda  et  de 
secreto  servando.  Suffragia  per  schedas  colligunt,  accedendo  etiam 
ad  infirmos  si  qui  sunt.  Si  vota  recipiuntur  ad  aures  scrutatores 
ante  omnes  proprium  votum  emittunt,  secus  etiam  post  omnes  ca- 
pitulares.  Hinc  vota  publicantur,  qua  facta  publicatione  vota  va- 
riari  uon  possunt. 

45.  Attamen  defectus  votorum  alicuius  nominati  per  acces- 
sum  suppleri  potest,  nempe  si  qui  contrarium  votum  dederunt  de- 
clarent  se  accedere  in  votum  illorum  qui  ab  aliis  electus  fuerit. 
At  ut  ius  accessus  admittatur,  oportet  ut  vota  in  schedulis  subscri- 
ptis  ab  electoribus  dala  sint,  quod  ad  fraudes  praecavendas  consti- 
tutum  est.  In  omnibus  electionibus  hodie  attenditur  sola  collatio 
numeri  ad  numerum,  et  ille  electus  intelligitur  qui  maioris  partis 

consliluanl;   imo  etiam  si  maiorem  cum  terminus  ad  electionem  faciendam  a  iure 
praescriptus  instet.  Reiffenstukl  n.  200. 

•  Cap.  41,  h.  t.  in  X. 

*  C.  27,  de  iureiur.  et  cap.  1,  eod.  in  6.  Const.  Pii  V,  decr.  t570,  Gregorii  XII, 
inter  apostolicas  1584  Innoc.  XII,  Eccl.  1695. 


40  PARS   1.    DE   PERSONIS 


vota  retulerit.  At  si  evidenter  pars  maior  indigniim  elegerit,  ele- 
ctus  a  minori  et  saniori  parte  praefertur  ^  Quod  si  pars  maior  pro 
nullo  stet,  scrutinium  renovatur.  Hisce  peractis  electionis  decre- 
tum  conficitur  et  publicatur  *.  Quod  si  electus  ante  huius  decreti 
constitutionem  in  suam  electionem  consentiat,  electio  irritatur,  et 
candidatus  utpote  ambitiosus  fit  ineligibilis  ^ 

46.  Electio  etiam  per  compromissum  fieri  potest.  Compromis- 
sum  est  actus  quo  electores  unanimi  consensu  transferunt  potesta- 
tem  eligendi  in  aliquos  clericos  viros  idoneos  intra  vel  extra  Gapi- 
tulum  ut  nomine  et  vice  omnium  ad  electionem  praelati  proce- 
dant  *.  Ut  ac  forma  compromissi  electio  fieri  possit,  oportet  1)  ut 
omnes  capitulares  unanimiter  in  compromissum  consentiant,  iuxta 
regulam  iuris  in  6°  «  quod  omnes  tangit,  debet  ab  omnibus  appro- 
bari  ??,  si  unus  dissentiat  compromissum  non  subsistit  iuxta  prin- 
cipium  u  in  re  communi  potior  est  conditio  prohibentis  n  *.  2)  Com- 
promissarii  Clerici  esse  debent  ad  hoc  idonei,  numero  vel  impares 
vel  etiam  pares  ^  imo  etiam  in  unum  compromitti  potest  '.  5)  Com- 
promissarii  mandati  limites  servare  debent.  Compromissarii  in  ele- 
ctione  peragenda  omnia  substantialia  scrutinii  servare  debent,  et 
si  a  compromissariis  idoneus  electus  est  tenentur  eum  recipere  com- 
promitlentes  ^  Compromissum  cessat  revoeatione  si  res  adhuc  sit 
integra  ^;  cessat  etiam  lapsu  temporis  praefixi,  et  terminatione 
electionis  licet  haec  quacumque  de  causa  suum  effectum  non  sor- 
tiatur  ^°. 

'  Cap.  22,  h.  I. 

'  Cap.  42,  h.  t. 

'  Cap.  46,  h.  t. 

^  Cap.  42,  h.  t. 

•'  Reg.  56,  in  6". 

"  C.  o2,  h.  t. 

'  C.  8,  h.  1. 

»  C.  8  et  32,  h.  t. 

*  C.  30,  h.  t. 

"  C.  37,  I  Si  vero  lit.  in  6». 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  41 


47.  In  cap.  33  h.  t.  in  decretalibus  refertur  casus  quo  Ires 
ex  septem  compromissariis  consentierunt  in  unum  compromis- 
sarium  eligendum;  is  vero  consentiendo,  in  se  ipsum  electionem 
complevit;  hinc  nonnulli  deducunt  principium  quod  etiamsi  sui 
ipsius  electio  sit  prohibita  inchoative,  tamen  non  est  prohibita  im- 
pletive ;  sed  falso  videtur  hoc  principium  deductum  ex  praedicto 
capite ,  ibi  enim  potius  agitur  de  compromissariis  ex  quibus  tres 
mandatum  excesserunt  vel  quia  elegerunt  indignum ,  vei  capitulo 
extraneum. 

48.  Electio  tandem  per  inspiratimiem  si  Dei  miraculum  inter- 
veniat,  vel  per  quasi  inspirationem  fieri  potest,  cum  omnes  capi- 
tulares ,  nullo  praevio  tractatu  intercedente ,  omnes  in  unum  eli- 
gendum  conveniunt. 

49.  Electio  libera  esse  debet  a  metu ;  secus  si  metus  gravis 
fuerit,  irrita  est  ^ 

50.  Gontra   autem   delinquentes  in  electionibus   statutum   est 

1)  si  electores  scienter  indignum  eligant  privantur  ea  vice  iure  eli- 
gendi  et  per  triennium  suspenduntur  a  beneficiis  ^  non  vero  ab  of- 
ficiis;  si  vero  formam  electionis  non  servent  per  sententiam  pri- 
vandi  sunt  potestate  eligendi  ^  ,^jj 

§  2.  —  De  particiilaribiis  qiiibmdam  electionibus. 

oi.  In  quibusdam  praelaturis  electio  particulares  leges  habet: 
huiusmodi  sunt  electiones  superiorum  regularium.  Ad  has  quod  at- 
tinet,  duo  primum  sunt  generatim  animadvertenda.  I)  luris  apices 
in  eorum  electionibus  exigi  non  solent,  ita  ut,  dummodo  substan- 
tialia    servata    fuerint,    eorum    electiones    facillime   confirmentur. 

2)  Statuta,  privilegia  et  consuetudines  singulorum  Ordinum   sunt 

*  C.  14,  h.  l.  Alii  pulant  tali  in  casu  electionem  esse  validam  sed  rescindibi- 
lem  ad  nutum  parlis  laesae:  quae  sententia  verior  videtur.  Clr.  in  Decret.  litulum 
de  his  quae  vi  metusve  causa  fiunt. 

'  C  7  in  fin.  h.  t. 

*  C.  42  in  fin.  h.  t. 


42  FAHS    I.    DK    FKRSONIS 


apprime  attendenda.  His  positis,  expendendae  sunt  leges  propriae 
tum  quoad  electores,  tum  quoad  eligendos,  tum  denique  quoad  ele- 
ctionis  formam. 

52.  Quoad  electores,  vix  est  quod  a  iure  communi  recedat. 
Nam  quod  clerici  in  sacris  non  constituti  nequeant  electores  esse, 
licet  professi  sint,  multoque  minus  laici  conversi,  id  conforme  est 
iuri  communi.  Quod  vero  ab  eiusmodi  lege  Ordines  eximantur,  qui 
obeundis  temporalibus  ministeriis  sunt  instituti  laicisque  ferme  con- 
stant,  id  ipsi  Oidinum  naturae  est  apprime  consentaneum. 

53.  Quoad  eligendos,  haec  unixerse  Uegularium  sunt  propria,  ut 
nempe  eligi  nequeat  nisi  qui  sit  ex  eodem  Ordine,  in  eodem  professus. 

54.  Quoad  moniales,  id  speciatim  requiritur,  ut  ea  quae  in  Ab- 
batissam  eligitur  quadragesimum  aetatis  annum,  et  octavum  pro- 
fessionis  exegerit.  Quod  si  nulla  reperiatur  his  praedita  conditioni- 
bus,  permittitur  prudentiae  Superioris  qui  electioni  praeest  ut  sta- 
tuat,  utrum  ex  eodem  monasterio  eligenda  sit  aliqua  quae  saltem 
excesserit  triginla  annos  ab  orlu,  et  quinque  a  professione  recte 
vixerit,  vel  utrum  eligi  debeat  ex  alio  eiusdem  Ordinis  monaslerio  ^ 
Si  hoc  alterum  lieri  expediat,  obtiuenda  est  facultas  Apostolicae 
Sedis  ut  electa  possit  regredi  a  suo  Monasterio  -.  Quod  si  demum 
nec  alibi  quaepiam  reperiatur  quae  praestitutum  aetatis  professio- 
nisque  tempus  expleveril,  tunc  postulauda  erit  ab  Apostolica  Sede. 

Abbatissae  triennium  praefecturae  uon  debent  excedere  iuxta 
€onstit.  Gregorii  aIII  Exposcit  debilum.  Ubi  vero  ex  gratia  ab  Apo- 
stolica  Sede  impetrata  ad  secundum  trienuium  eligitur,  non  poterit 
denuo  a  monialibus  eligi  ad  tertium  triennium  absque  nova  dis- 
pensatione.  Kxacto  triennio,  si  forte  contingat  ut  uova  Abbatissa 
nou  eligatur,  nequit  illa  quae  triennium  complevit  suum  regimen 
continuare  titulo  Praesidis  vel  quolibel  alio ,  sed  regimen  seniori 
moniali  demaudetur  oportet  ^ 


'  Conoil.  Trid.  Ses^.  25,  cap.  7  de  Reg. 

'  GiRALDi  Exp.  luris  Pont.  P.  2  sect.  162. 

■''  Sacr.  Conor.  Episcop.  el  Regiil.  in  Ma/arien.  8  Marlii  1700. 


LIBKK    I.    I)K    CLKKICIS  43 


53.  (Juoad  electionis  formam,  praemonendum  est  nihil  esse  in- 
novatum,  et  communem  formam  servandam  esse  in  electione  Ab- 
batum  perpetuorum,  qui  sciiicet  ecclesias  et  monasteria  in  titulum 
perpetuum  obtinent  ^  Quoad  alios  vero,  quaedam  pariter  de  Regu- 
laribus  generatim,  quaedam  de  monialibus  speciatim  constituta  sunt. 
Generatim  Concilium  Trid.  1.  c.  statuit  ita  servandum  esse  secretum 
quoad  sullragia ,  ut  eorum  publicatio  electionem  irritam  faciat  et 
inhabilitate  ad  (|uaelibet  oflicia  suae  Ueligionis  eum  percellat ,  qui 
lioc  modo  eligi  permiserit.  Haec  tamen  iuxta  communem  opinio- 
nem  locum  habent  si  maior  pars  capituli  ea  in  re  peccaverit  sive 
proprium  votum  publicando,  si\e  consentiendo  unius  etiam  publica- 
tioni  -.  Unde  haec  communius  inferuntur,  quod  forma  compromissi 
et  quasi  inspiralionis  adhiberi  non  possit  *  et  quod  sulTragia  non 
possint  aperiri  oretenus  scrutatoribus  \ 

56.  Speciatim  quoad  moniales  statuitur,  ut  si  pars  maior  con- 
senserit  in  electa,  et  aliquae  ex  eligentibus  insurgant  adversus  eius- 
modi  electionem,  ea  non  possit  contirmari  a  Superiore,  nisi  nume- 
rus  consenlientium  per  accessnm  crescat  usque  adduas  tertias  partes. 
Sin  minus  administratio  monasterii,  dempla  facultate  ahenandi  \el 
aliquam  moniaiem  recipiendi,  committenda  est  electae,  donec  Su- 
perior  diligenter  quidem,  sed  absque  ullo  apparatu  iudicii  inquirat 
in  veritatem  eorum  quae  obiiciuntur  '\  ^ 

§  3.  —  De  Postulatione. 

57.  Postulalionis  noniine  inteliigitur  u  ilUas  quieligi  ad  praela- 
turam  non  potest  concors  a  Capiiulo  facla  pelitio  ».  Postulatur  igitur 
qui  eligi  prohibetur  propter  impedimentum  aiiquod  canonicum;  haec 

'  Argum.  Gone.  Trid.  Sess.  XXV,  cap.  VI  de  Ref.  Reiffenstuel  de  elect. 
n.  336. 

^  Reiffenstubl  h.  t.  n.  546. 

^  GiRALDi,  I.  c.  Seci.  161. 

*  Sacr.  Congr.  Goncil.  apud  Fagnanum  in  Gap.   Quia  propter  de  i-lect.  n.  22. 

"  Gap.  43  dc  elt-cl.  in  6.  Schmalzgrueber  til.  de  elecL  n.  89,  |  o. 


44  PARS    I.    DE   PERSONIS 


postulatio  solemnis  vocari  solet;  simplex  autem  postulatio  dicitur 
personae  de  iure  habilis  in  praelatum  facta  ei,  cuius  conscnsus  re- 
quiritur. 

38.  Omnes  autem  postulare  possunt  qui  possunt  eligere  ^  qui- 
bus  enim  conceditur  principale  nempe  electio,  etiam  concessum  vi- 
detur  accessorium  seu  subsidiarium  uti  est  postulatio  subihtrans  in 
locum  electionis  ^ 

39.  Postulantur  qui  defectu  canonico  laborant  a  quo  potest  et 
solet  dispensari.  Tales  defectus  sunt  l)  illegilimitas  natalium  ^  2)  de- 
fectus  aetatis  legitimae  *  3)  defectus  ordinis  ac  debitae  scientiae  * 
4)  defectus  professionis  ad  praelaturam  regularem  ^  3)  vinculum 
spiritualis  coniugii  quo  Episcopus  etiam  titularis  alligalus  est  suae 
Ecclesiae,  a  quo  solvi  non  potest  nisi  a  Romano  Pontifice  \ 

60.  Postulari  autem  nequeunt  qui  defectu  ,indispensabili  labo- 
rant,  idest  tali  defectu  a  quo  non  potest  vel  saltem  non  solet  dis- 
pensari.  Quare  postulari  nequeunt  infantes ,  amentes ,  furiosi,  bi- 
gami,  spurii  "  etc.   etc 

61.  Qui  postulant  personam  defectu  indispensabili  laborantem 
pro  ea  vice  ipso  iure  privantur  potestate  postulandi  ac  eligendi  ^. 
Eadem  poena  puniuntur  qui  indigni  renovant  postulationem,  ac 
electio  ad  eos  devolvitur  qui  in  iteratam  postulationem  non  con- 
senserunt  sedcontradixerunt  ^".  Scienter  postulantes  minorem  J|^n- 
nis  ad  Episcopatum  pro  ea  vice  potestate  postiilandi  et  eligendi 
privantur,  et  per  triennium  suspenduntur  a  beneficiis  Ecclesiae  ad 

'  C.  4,  V.  ceterum,  h.  t. 
^  Arg.  ex  regul.  55  et  42  in  6. 
'  C.  20,  de  Elect. 
•^  C.  7,  eod. 
'  C.  22,  eod. 
«  C.  25.  h.  t. 

'  C.  2  in  lin.  de  Translat. 
*  C.  10,  de  renunciat. 
'  C.  1,  h.  t.,  c.  7,  §  fin.  de  elect. 
'"  C.  2,  h.  I. 


LIBKR    I.    DK    CLEUICIS  45 


quam  postularunt,  ipsi  vero  postulati  urgentes  negotium  suae  po- 
stuiationis  declarantur  impostulabiles  ^ 

62.  Postulatio  tit  apud  superiorem  qui  potest  contirmare  eie- 
ctum,  dummodo  et  in  impedimento  postulati  dispensare  possit  -. 
Supeiior  non  tenetur  postulationem  admittere ',  quia  postuiato  nui- 
lum  ius  tribuit,  tamen  ex  aequitate  et  debita  sui  otflcii  administra- 
tione  tenetur  eam  admitlere,  si  iusta  causa  postuiandi  adsit. 

65.  Ad  formam  autem  postuiationis  quod  attinet,  cum  postu- 
iatio  simpiex  sit  vera  eiectio,  huius  formam  servat  *,  tamen  supe- 
rioris  consensus  petendus  est  aut  ut  subditus  eiigatur,  vel  post  eie- 
ctionem  huic  eiectus  consentire  possit.  Postuiatio  |autem  solemnis 
eamdem  eiectionis  formam  servat  quoad  ea  quae  naturae  postuia- 
tionis  non  adversantur  '.  (Juod  canonistae  deducunt  i)  ex  jregula  46 
in  6  «  snbrogatiLin  neinpe  sequitur  naturam  eius,  cuisubrogatur  ", 
nisi  specialem  formam  praescriplam  habeat ,  sed  postulatio  subro- 
gatur  electioni,  t)  connexorum  ac  aequiparatorum  eadem  est  iuris 
dispositio  ^  maxime  si  unum  subintret  in  iocum  aiterius  etin  eum- 
dem  tinem  tendat,  sed  ita  est  de  postuiatione  reiate  ad  eiectionem.  . 

64.  Si  postuiatio  cum  postuiatione  concurrat,  maioritas  voto- 
rum  requiritur  ut  quis  postuiatus  censeatur,  si  vero  concurrat  po- 
stulatio  cum  eiectione  oportet  ut  postuiatus  duas  tertias  partes  re- 
tuierit  votorum  '.  Vota  autem  incerta  ac  indeterminata  reiicienda 
sunt  V.  gr.  eligo  postulandum,  postulo  eiigo  prouti  melius  de  iure 
valebit  ".  Haec  vero  postrema  forma  permittitur  in  casu  quo  pro- 
babiie  dubium  adsit  an  persona  sit  postulanda  vei  eiigenda  v.  gr. 
propter  defectum  nataiium. 

'  Extrav.  un.  h.  t.  inter  com. 

^  C.  fin.  h.  t.  in  X.  , 

'  C.  o,  h.  t. 

*  C.  42,  de  elect. 

'  C.  42,  de  elect. 

^  C.  3,  de  Constil. 

^  Ex  cap.  scriptuin  40  de  El^^jcl. 

«  C.  un.  h.  t.  ia  6°. 


46  PARS   1.    DE   PEHSOMS 


63.  Posteaquam  postulatio  superiori  ostensa  sit,  variari  non 
potest  *.  Postulatio  a  superiore  adniissa  vim  habet  contirmationis  ae 
ius  reale  in  praeiatura  postulato  tribuit  -.  Postulatio  vero  simplex 
subdito  tribuit  licentiam  ut  electioni  de  se  factae  consentire  possit. 

66.  Postulatio  intra  8  dies  postulato  praesentanda  est,  qui  in- 
tra  mensem  declarare  debet  an  accipiat  nec  ne  postulationem  con- 
ditionate  nempe  si  superior  illam  admiserit. 

§  4.  —  De  Confirmatione. 

67.  Eleclores  intra  8  dies  electionem  electo  praesentare  de- 
bent,  alioquin  per  triennium  ab  omnibus  beneficiis  quae  in  ea  Ec- 
clesia  obtinent  excluduntur  '.  Electus  intra  mensem  accipit  ele- 
ctionem,  alioquin  iure  cadit  *.  Per  electionem  electus  aequirit  ius 
ad  rem,  at  praelaturam  administrare  non  potest  ante  conlirmatio- 
nem  ^  alioquin  iure  electionis  privatur  ^  et  tit  ineligibilis  \  Ele- 
ctus  intra  trimestre  a  die  praestiti  conseusus  a  Superiore  confirma- 
tionem  petere  tenetur  cui  Ecclesia  vel  dignitas  immediate  subest, 
alioquin  in  poenam  negligentiae  ipso  facto  iure  electionis  priva- 
tur  \  Electi  vero  ad  Ecclesias  cathedrales  quarum  confirmatio  ad 
Sedem  Apostolicam  pertinent,  intra  unum  mensem  a  die  praestiti 
consensus  confirmationem  petere  tenentur  ^  Est  notandum  quod 
ex  constitutione  Pii  IX,  Romanus  Pontifex,  data  anno  1875,  Epi- 
scopus  ullo  modo  se  nequit  immiscere  in  administratione  suae  dioe- 
ceseos  nisi  postquam  praebuerit  litteras  Apostolicas  suae  nominationis 
Vicario  Capitulari  vel  in  genere  illi  qui  Sedem  Vacantein  administrat. 

'  C.  4,  h.  1.  -  c.  5,  h.  t. 

'  C.  2,  h.  l. 

'  C.  16,  §  ceteriim,  h.  t.  in  5".        , 

^  C.  6.  h.  t. 

»  C.  9-17,  h.  1. 

'■  C.  5,  h.  t.  iii  6«. 

'  C.  li  et  17,  h.  l.  exlrav.  1.  eoii.  inler  c"iiim. 

«  C.  6,  h.  t.  in  6". 

^  C   16,  h.  t. 


LIBER    I.    DK   CLERICIS  47 


Imo  ex  Constitutione  u  Apostolicae  Sedis  r>  PiilX,  suspensionem  Ro- 
mano  Pontifici  reservatam  ipso  facto  incurrunt  a  suorum  beneti- 
cioruin  perceptione  ad  benepiacituni  S.  Sedis,  Capitula  el  Conventus 
Ecclesiarum  et  monasteriorum  aliique  omnes  qui  ad  illarum  seu 
illorum  regimen  et  adminislrationem  recipiunt  Episcopos  aliosve 
Praelatos  de  praedictis  Ecclesiis  seu  monasteriis  apud  eamdem  S.  Se- 
dem  quovis  modo  provisos,  antequam  ipsi  exhibuerint  litteras  Apo- 
stolicas  de  sua  promotione.  Ulterius  Episcopi  aliique  qui  a  R.  Ponti- 
fice  sunt  confirmandi  intra  mensem  post  consensum  iter  ad  Sedem 
Apostolicam  arripere  tenentur  vel  per  se  vel  per  procuratorem,  quo 
tempore  elapso  ad  iter  necessario  aliisque  35  diebus  cnlpabiliter , 
iure  decidunt. 

68.  Electio  autem  per  appellationem  irritari  potest,  at  si  ap- 
pellatio  indignitati  personae  innitatur,  ac  appellans  in  probationibus 
defecerit,  nisi  claris  documentis  se  a  calumnia  purget,  per  trien- 
nium  a  beneficiis  suspenditur,  et  si  iisdem  se  ingesserit  iisdem  ipso 
iure  privatur  ^ 

§  5.   —  De  Consecratione. 

69.  lurisdictio  etiam  consecratione,  accedente  mandato,  acqui- 
ritur  quoad  ea  scilicet  quae  sunt  potestatis  ordinis.  Episcoporum 
consecralio  R.  Pontifici  est  reservata,  qui  vel  pei'  se,  vel  per  alium 
illam  efflcit '-.  (Jui  Romae  consacratorem  eligere  possunt  ex  privi- 
legio,  S.  R.  E.  Cardinalem  vel  aliquem  ex  quatuor  Patriarchis  in 
urbe  residentibus  eligere  debent.  Si  ex  his  nullus  munus  accipiat, 
alius  vel  Archiepiscopus  vel  Episcopus  eligi  potest,  at  si  Romae  re- 
periatur  Metropolita,  huic  consecratio  erit  deleganda  ^ 

70.  Consecralio  die  Dominica  vel  in  natalibus  Apostolorum  per- 
agenda  est,  et  praeter  Episcopum  consecratorem  duo  Episcopi  ad- 
sistentes  adesse  debent.   In  necessitatis  casu  sacerdotes  Episcopum 

'  Cap.  1,  de  elecl.  i[i  6. 

*  Bened.  XIV.  Conslii.  Qui  pustremo. 

'  Bened.  XIV.  in  Consl.  eilata. 


48  PARS   I.    DE   PERSONIS 


consecrantem  adsistunt  qui  in  dignitate  sint  constituti,  vel  etiam 
Kpiscopus  absque  ulla  adsistenlia  consecrationem  peraget. 

71.  Anno  1669  a  Congregalione  S.  Officii  (|uaesitum  est  an  ab 
uno  tantum  Episcopo  consecratus  sit  valide  consecratus,  et  S.  G. 
respondit  atlirmative.  S.  Congregatio  Prop.  Fidei  anno  1695  die 
18  Maii  declaravit  iiiicitam  sed  iion  invalidam  etflcere  consecratio- 
nem  Kpiscopi  deficientiam  duorum  Episcoporum  conconsacratorum  ^ 
quae  consecralionis  illiceitas  contingit,  intelligitur,  quoties  priviie- 
gium  concessum  non  est  ut  nempe  presbyteri  Episcopum  conse- 
crantem  adsistant  *. 

72.  Episcopus  postuiatus  et  admissus,  vel  electus  intra  trime- 
stre  ab  eius  adprobatione  consecrari  debet  %  si  ullra  consecratio- 
nem  absque  legitimo  impedimento  differat,  mensae  Episcopalis  fru- 
ctus  restituere  debet  quos  percepit,  et  si  per  aliud  trimestre  con- 
secrationem  ditlerat  ipsa  Ecclesia  privatur  %  vel  dignitate  episcopali 
saltem  si  sint  titulares  \ 

73.  Episcopus  consecratus  Ecclesiac  suae  administrationem  statim 
suscipit,  beneficia  ab  eo  possessa  vacantac  R.  Pontifici  fmnt  reservata, 
quod  quidem  in  Episcopis  titularibus  non  accidit  ut  est  evidens. 

CAPl  T  II. 

DE  MODIS  EXTRAORDINAIUIS 
ACQUIRENDI  lURISDIGTIONEM  ECCLESIASTICAM. 

74.  Quos  exposuimus  modi  ad  acquirendam  ecclesiasticam  iuris- 
dictionem,  ordinarii  sunt.  At  in  iure  duo  etiam  extraordinarii  modi 
recensentur  scilicet,  Privilegium  Apostolicae  Sedis,  et  Praescriptio. 

'  Collecl.  S.  C.  (le  Prop.  Fid-  n.  1207.  Bcned.  XIV  de  Synodo  dioec.  lil).  XIII. 

cap.  XIII,  n.  7. 

^  Collecl.  n.  1210,  n.  1207,  in  nota  qua  allegatur  Breve  Pii  IV  daluni  an.  1562, 

<lie  11  Aug. 

'  Trid.  Sess.  23,  cap.  2,  de  Reformat. 

'^  Trid.  1.  cit. 

»  Bened.  XIV  Const.  Quum  a  nobis. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  49 


De  privilegio  nihii  attinetdicere.  De  praescriptione  inutile  haud 
erit  paucis  exponere,  qua  ratione  et  quo  ellectu  praescriptione  ipsa 
iurisdictio  vel  beneficium  cui  illa  inhaeret  ac^iuiralur.  Porro  directe 
iurisdiclio  acquiri  potest  praescriptione  proprie  dicta,  eaque  saltem 
quadragenaria  ^  Kxigilur  vero  praescriptio  immemorabilis,  quae  pri- 
vilegium  de  iure  praesupponit:  1)  ad  acquirendam  iurisdictionem  in 
causis  matrimonialibus  ct  criminalibus  -.  f)  Multo  magis  ad  prae- 
scribcndum  tolum  aliquod  territorium  plenamque  in  eo  iurisdictio- 
nem  obtinendam  contra  Kpi^copum  loci,  ita  ut  tunc  primum  in 
eo  territorio  eflormetur  praelatura  quaedam  nuliius  ^ 

75.  Indirecte  autem  acquiritur  iurisdictio  praescriptione  im- 
proprie  dicta,  cum  scilicet  possessio  beneficii,  cui  iiia  inhaeret,  per 
tempus  a  Cancefiariae  Regulls  55  et  56  praefinitum  confirmata  sit. 
(Juare  post  unius  anni  pacificam  possessionem  beneficii  etiam  sine 
tifculo,  ita  ea  possessio  firma  consistit  vi  Regulae  55  Cancellariae, 
quae  dicitur  de  annali  possessione,  ut  possessor  dimoveri  ab  alio  non 
possit,  nisi  actor  l)  causam  apertam  et  perspicuam  et  simul  nomen 
et  gradum  possessoris  significet :  et  nisi  2)  intra  sex  menses  pos- 
sessorem  in  iudicium  vocet,  causamque  absolvat  inlra  annum,  sal- 
vis  legitimis  impedimentls.  Sua  tamen  \i  destituitur  regula  citata, 
cum  agatur  de  praeiudicio  Patroni,  qui  beneficii  vacationem  igno- 
rans,  non  potuit  toto  illo  anno  ius  praesentandi  exercere.  Cadit 
ilem  vi  sua,  si  constet  de  non  iure  possessoris  vel  per  rem  iudi- 
catam  vel  per  propriam  confessionem. 

76.  Ad  liaec:  post  possessionem  trium  annorum  ita  ea  firma 
habetur  vi  Regulae  56  Cancellariae  quae  dicitur  de  possessione  trien- 
nali,  ut  non  possit  amplius  de  ea  possessione  quaestio  moveri,  tri- 
plici  tamen  sub  conditione  triplicique  exceptione.  Conditiones  sunt : 


'  Cap.  io  de  praescript,  ibique  Rota  decis.  439  coram  Ansaido. 

■^  Rota  decis.  860  et  872  coram  Coccino,  ibique  Sac.  Congr.  Concilii   collato 
etiam  Concil.  Trid.  Sess.  XXIV  de  Reform.  Cap.  XX. 

Ex  decr.  Gongr.  particularis  diei   14  lan.  1721  apud  Resolut.  S.  C.  Concilii 
lom.  II,  pag.  366.  F^gnanus  Cap.  NuUius  n.  3  De  Parochiis  n.  22. 

ZlTELLI-SOLlERI.  4 


50  FARS   I.    DE   PEKSOXIS 


i)  ut  adsit  titiilus  coloratus,  qui  scilicet  emanet  ab  eo  qui  habet 
originariam  facultatem  beneficia  conferendi,  licet  ab  eiusdem  ex- 
ercitio  ob  aliquam  causam  prohibeatur;  2)  ut  possessio  toto  triennio, 
eodemque  conlinuo,  pacifica  fuerit  id  est  libera  a  quibusvis  mole- 
stiis  circa  titulum  sive  extraiudicialibus  quae  vitiant  tempus  ante- 
actum,  sive  iudicialibus  quae  vitiant  etiam  tempus  futurum  donec 
lis  liniatur  vel  re  iudicata  vel  sententia  super  desertione  litis; 
3)  ut  beneficiarius  sit  capax  beneficii.  Exceptiones  autem  cadunt: 
1)  in  reos  simoniae  realis;  2)  in  intrusos  inbeneficium  reservatum 
ratione  mortis  beneficiarii  vel  in  curia,  vel  intra  quadraginta  mil- 
liaria  italica  ;  3)  in  eos  quorum  titulum  falsum  esse  evidenter  et 
incontinenti  constat.  Denique  exacto  decennio,  possessio  ita  firma 
habetur  ut  etiam  tituli  praesumpLionem  inducat,  quem  proinde  be- 
neficiarius  allegare  nou  tenetur. 

TITULUS   III. 

De  modis  quibus  Clerici  iurisdictionem  Ecclesiasticam 

amittunt. 

Modi  quibus  iurisdictio  ecclesiastica  amittitur  in  duas  classes 
pariter  dividi  possunt;  alii  enim  sunt  modi  ordinarii,  alii  modi  ex- 
traordinarii.  Sit  igitur: 

GAPIT  I. 

DE  MODIS  ORDINARIIS  AMITTEiNDAE  lURISDICTIONIS. 

77.  lurisdictio  ecclesiastica  amittitur  renunciatione,  transla- 
tione,  pertnutatione. 

ARTIGULUS    I. 

De  Renunciatione. 

78.  RiMvuncl^iip  in  genere  est  alicuius  iuris  remissio,  at  hic 
renunciatio  est  u  libera  renrissio  iuris  in  benefieio  eeclesiastico  ha- 
biti  vel  iurisdictionis,  ex  iusta  causa  et  cuni  consensu  superioris 
legitimi  eam  acceptantis  facta  ». 


LIBER   I.    DE    CLERICIS  51 


79.  Renunciatio  est  expressa  quae  fit  verbis  iuxta  formain  a 
iure  praescriptam  ;  tacita  quae  facto  aliquo  fit  quod  ex  natura  sua 
vel  ex  dispositione  iuris  inducit  cessionem  beneficii,  veluti  si  cle- 
ricus  in  minoribus  constitutus  matrimonium  contraliat  ^,  vel  aliud 
beneficium  incompatibile  consequatur  -.  Renunciatio  expressa  est 
vel  piira,  vel  conclitionalis  v.  gr.  cum  reservatione  pensionis.  Kpisco- 
|His  aulem  vel  renunciat  loco  tantum  vel  etiam  dignilati  Epi- 
scopali. 

80.  Omnia  beneficia  sive  niaiora,  sive  minora  reimnciari  pos- 
sunt  nisi  specialiter  excepta  sint.  Talia  autem  sunt  l)  benelicium 
quod  quis  habuit  titulo  ordinationis ,  2)  beneficium  litigiosnni  in 
favorem  alterius  non  litigantis  renunciari  non  potest ',  5)  beneficia 
item  patronata,  electiva,  unita,  obtenta  per  intrusionem  absque 
canonico  titulo  in  favorem  tertii  renunciari  non  possunt. 

81.  Omnes  beneficia  resignare  possunt  qui  non  prohibentur. 
Prohibentur  autem  I)  furiosi ,  mentecapli  *,  2)  in  sacris  consti- 
tuti  si  alioquin  debita  careant  sustentatlone  ^  3)  inipuberes  sine 
auctoritate  tutoris.  -  Clericu>  autem  minorennis  valide  renunciat 
beneficiis  quia  in  beneficialibus  habetur  pro  inaiorenni  \  etiamsi 
si  laesus  in  integrum  restitutio  ei  concedatur.  4)  Novitius  renun- 
ciare  beiieficiis  non  potest  nonnisi  intra  duos  menses  qui  praece- 
dunt  solemnem  professionem  religiosim,  quae  quidem  renunciatio 
est  ipso  iure  conditionata  '.  5)  Infirmus  valide  non  renunciavit  be- 
neficio  <|ui  intra  20  dies  a  facta  renunciatione  moritur  iuxta  re- 
gulam  .^  de  viginti  v.  Attamen  praxis  curiae  hanc  dispositionem 
etiam  ad  sanos  resignantes  extendit. 

82.  Resignatio  1)  libera  esse  debet.  Ouae  fiat  sub  metu   gravi 

'  Cap.  1  tle  Cler.  conitig. 

'  Cap.  28  de  Praeb. 

'  C  2  ul  lite  pendente. 

^  C.  5  h.  t. 

'  S.  Pius  Const.  Quanta  i568. 

*  C.  fin.  de  iudic.  in  6. 

'  Trid.  sess.  23,  c  16,  de  Regul. 


52  PARS   I.    DE   PERSOMS 


rescindi  patest  ^  2)  Renunciatio  tieri  debet  ex  iusla  causa.  —  Iii- 
stae  causae  pro  resignando  Episcopatu  sunt  debilitas  corporis,  igno- 
rantia  ,  mala  conscientia  ,  irregularilas  personae,  malitia  plebis  , 
grave  scandalum,  caiisa  assumendi  religionem  -.  Ad  alias  diguitates 
resignandas  minores  causae  requiruntur.  3)  Requiritur  consensus 
interesse  habentium ;  4)  fieri  debet  verbis  specificis  et  expressis,  et 
in  genere  in  scriptis  ".  5)  Oportet  ut  accedat  consensus  superioris 
legitimi  *. 

83.  Renunciationis  efTectus  est  resolutio  iuris  et  lituli  benefi- 
cialis  ut  amplius  fructus  ex  tali  beneficio  percipi  non  possint,  nisi 
admissa  fuisset  resignatio  conditionalis.  Fructus  tempore  renuncia- 
tionis  pendentes  ad  Ecclesiam  devolvuntur  vel  ad  successorem  nisi 
consuetudine  aut  pacto  aliud  sit  constitutum  '. 

84.  Qui  autem  renunciationem  accipere  potest  est  Superior  ha- 
bens  in  renunciantem  iurisdictionem  ^ ;  in  genere  renunciatio  coram 
superiore  facienda  est,  (jui  polestatem  habet  conferendi  et  auferendi 
beneficium  seu  iurisdictionem.  Episcopus  renunciationes  couditiona- 
les  accipere  non  potest,  nisi  conditio  permutalionem  contineat  '; 
similiter  renunciationes  admittere  cum  reservatione  pensionis  aut 
fructuum  vel  cum  reservatione  accessus,  ingressus  et  regressus  solus 
R.  Pontifex  potest  ex  plenitudine  potestatis,  nam  renunciationes  his 
conditionibus  factae  iure  prohibitae  sunt  ^  De  caetero  tales  renun- 
ciatioues  favent  ambitiosam  cupiditatem  Glericorum,  dant  occasio- 
nem  captandae  mortis  alienae ,  habent  speciem  haereditariae  suc- 
cessionis  ideoque   prohibentur  sub  gravibus  poenis  simoniae   conti- 

*  ScHMALZ.  h.  t.  n.  4.  Reinffest.  h.  l.  n.  5. 
^  Gap.  10,  h.  t. 

'  Cap.  5,  h.  t. 

*  Gap.  4  et  tin.  h.  t. 

"  Reiinffenst.  h.  t.  n.  132. 

*  Arg.  c.  4  et  fin.  h.  t. 

'  Cap,  5  de  rei  permiit.  G.  un.  eod.  in  6.  Glem.  un.  eod. 
«  Canon  plerique  8  quaest.  1,  oap.  un.  benefic.  Eccl.  Trid.  sess.  25,  cap.  7  de 
reformal.  Gonst.  S.  Pii  V.  Sanctissimus  Romani  Pontificis. 


LIBER    I.    DK    CLERICIS  53 


dentialis  ^  Episcopo  tamen  videtur  permissum  ut  ex  gravi  causa 
imponere  possit  beneficio  pensionem  temporaneam  ad  vitam  bene- 
ficiati  -. 

85.  Renunciatio  nondum  acceptata  revocari  potest,  secus  si 
superior  iam  illam  acceperit  ^ 

AHTIGULUS    II. 

De  Translalione. 

86.  Translatio  in  genere  definiri  potest:  "  de  una  ad  aliam 
Ecclesiam  superioris  auctoritate  facta  mutatio  ».  Ut  translatio  sus- 
tineatur  requiritur  1)  iusta  causa  necessitatis  vel  utilitatis  Eccle- 
siae;  2)  legitimi  superioris  auctoiitas  scilicet  Romani  Pontificisquoad 
Episcoporum  translationem  '  sive  Episcopus  sit  consecratus,  sive 
tantum  electus  ac  confirmatus;  quoad  vero  rectores  minorum  bene- 
ficiorum  Episcopi  auctoritas  sutticit,  nisi  de  praelaturis  exemptis  aga- 
tur  quae  R.  Pontificis  auctoritatem  exigunt  ^;  3)  tandem  translatio 
regulariter  fit  de  minori  ad  maiorem  Ecclesiam  ^  alioquin  translatio 
non  censetur  fieri  ob  necessitatem  et  utilitatem  Ecclesiarum. 

87.  Romanus  Pontifex  ex  iusta  causa  potest  cogere  Episcopum 
ut  translationi  consentiat,  et  si  renuat  etiam  Episcopatu  illum  pri- 
vare  potest  ',  attamen  Episcopus  invitus  alicui  Ecclesiae  addici  non 
polest  ^ 

'  Cfr.  Decrelales  lib.  5,  lil.  3.  Gfr.  Gonst.  Bened.  XIV.  In  sublimi  1741. 

^  Cfr.  Decr.  h.  l.  tit.  12.  Quis  reservare  potest  sibi  ius  accessus  si  v.  g.  fuil  a 
patrono  tantuminodo  praesentalus:  reservat  sibi  iiis  ingressus  si  renunciat  bene- 
ficmm  iam  collatnm  sed  nondum  possessum;  reservat  sibi  ius  regressus  quando  be- 
neficiuin  possidet. 

'  Cap.  12  h.  t.  in  Decret. 

■*  Gap,  3  de  translat.  Episcop. 

'    SCHMALZGRUEBER    h.    t. 

•^  G.  1  de  translat.  Episc- 
'  Ganon.  4,  disl.  74. 
*  Gap.  3.  h.  l. 


54  PARS   I.    DE    PERSONIS 


88.  Ad  haec  :  in  translatione  requiritur  consensus  eius ,  qui 
transfertur,  sin  minus  ad  propriam  sedem  dimittendam,  saltem  ad 
alteram  acceptandam  ^  Attamen  si  Ecclesiae  bonum  postulat,  Ro- 
manus  Pontifex  potest  etiam  invitum  transferre,  et  cogere  poenis 
ecclesiasticis  ad  aliam  sedem  accipiendam  -.  Immo  eliam  Episcopus 
id  polerit  quoad  beneficiatum  sibi  subditiim  \  Qua  quidem  in  re  in- 
diligenter  loquitur  Fagnanus  *  cum  proposito  casu  translationis  Epi- 
scopi  a  Komano  Pontifice  factae  sine  iusta  causa  ,  ait  eam  non 
sustineri,  quae  verba  sonant  non  esse  validam,  cum  tamen  illicita 
tantum  dici  debuisset,  et  eiusmodi  quae  suspeudi  per  recursum  ad 
ipsam  Sedem  Apostolicam  posset;  quod  enim  dicatur  invalida ,  id 
perindc  est  ac  viam  schismati  aperire. 

89.  EITectus  translationis  tres  praecipue  recensentur  : 

a)  Vacatio  Ecclesiae  seu  beneficii  unde  eius  possessor  trans- 
fertur:  quae  quidem  vacalio  in  translationc  Episcopi  locum  habet 
etiam  ante  susceptam  possessionem  alterius  Ecclesiae  et  expeditio- 
nem  Lillerarum  apostolicarum  postquam  in  Consistorio  ab  Eccle- 
siae  prioris  vinculo  solutus  est  et  hanc  notitiam  habuerit  etiam  ex 
documento  Secretarii  Sacri  Collegii  ^  in  aliorum  vero  translatione 
locum  habet  post  initam  alterius  beneficii  pacificam  possessionem  ®. 

b)  lus  in  alteram  Ecclesiam  ad  quam  Iranslatio  iit;  (juod 
quidem  in  Episcopo  translato  iurisdictionem  statim  parit,  non  se- 
cus  ac  eleclionis  confirmatio  ' ,  in  ceteris  est  merum  ius  ad  rem, 
donec  mutetur  in  ius  iu  re  per  realem  possessionem. 

c)  Devolutio  fructuum  p&ndentiinn  beneficii  a  quo  fit  trans- 
latio  ad  ecclesiam  vel  successorem.    Etenim   is  qui   traiislatus   est 

'    SCHMALZ.  1.  c.  n.  6. 
'   SCHMALZ.   1.   C. 

^  Gap.  5  de  rerum  permat. 
'*  Fagnanus  cap.  Qmnto  de  transl.  Episc. 
"  Reiffenstuel  h.  t.  n.  54  seqq.^41  seqq. 

^  Schmalzgrueber  h.  t.  Recolantur  lamen  quae  Pius  IX  in  cilaia  conslitulione 
Romnnus  Pontifex  constiluit. 

^    SCHMALZ.  1.  C. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS 


potest  secum  exportare  fructus  iam  perceptos,  itemque  bona  mo- 
bilia  ex  fruciibus  iam  perceptis  comparata  ,  dummodo,  Ecclesiae 
nondum  fuerint  addicta  ^ 


ARTICULUS    HI. 

De  Permulatione. 

90.  Beneficiorum  permutalio  fit,  cum  duo  Praelati,  vel  Bene- 
ficiati,  Kcciesias,  vel  benelicia,  quae  habent,  in  manibus  Superioris 
resignant,  ea  conditione,  ut  Ecciesia,  vel  beneficium  unius  ex  re- 
signantibus  alteri  vicissim  conferatur. 

Haec  fieri  non  potest  propria  auctorilate,  et  quicumque  eam 
hoc  modo  fecerint,  vel  facere  pacti  fuerint,  si  ad  executionem  pactam 
permutationem  perduxerint,  suis  beneficiis  privantur -.  Conditiones 
praecipuae  ad  permulationis  validilatem  requisitae  sunt:  1)  Ut  fiat 
ex  iusta  causa.  2)  Ut  beneficium  perniulationis  sit  capax  '.  5)  Ut  fiat 
auctoritate  Superioris  .  id  est  Summi  Pontificis  si  aliqua  conditio 
adiiciatur,  sin  minus  Ordinarii  *.  4)  Ut  in  casu  quo  fiat  coram 
Summo  Pontifice,  cetera  quoque  benelicia  quae  permutantes  habent 
exprimi  debeant  '.  5)  Ut  in  ecclesia  cathedrali  publicari  debeat, 
quemadmodum  de  resignatione  diximus. 

91.  EtTectus  vero  iocum  habet  per  mutationem  utrimque  per- 
fectam,  cum  permutatio  vim  habeat  resignationis  conditionatae  ^. 

'  Reiffenst.  lil.  tle  translat.  Episc.  n.  44. 

"  Cap.  8  de  praeb.  el  dignit.  Cap.  5  et  7  de  rerum  pennut. 

^  Cf.  quae  superius  diximus. 

'*   SCHMALZ.  1.  c.  n.  65. 

'  SCHMALZ.  l.  C. 

^'  SCHMALZ.  1.  c.  n.  81. 


56  PARS   I.    DE    PERSONIS 


CAPUT  II. 

DE  MODIS  EXTRAORDINARIIS 
AMITTENDI  ECCLESIASTICAM  lURISDIGTIONEM. 

Ad  modos  extraordinarios  amittondae  ecclesiasticae  iurisdictio- 
nis  profeclo  pertinet  contraria  praescriptio,  revocatio  iurisdictionis 
vel  ofHcii  ab  eo  qui  potestatem  tiabet ,  ac  tandem  depositio  et  de- 
gradatio.  Nil  est  dicendum  de  contrario  praescriptione,  neque  de 
revocatione  iurisdictionis  vel  officii  ex  parte  superioris.  Manet  ut 
nonnulia  dicamus  de  depositione  ac  degradatione. 

ARTIGULUS    I. 

De  Depositione  et  Degradatione. 

92.  Depositio  verbum  generale  est,  quo  duplex  species  contine- 
tur,  depositio  simplex  et  degradatio.  Porro  depositio  simplex  est 
poena  ecclesiastica  qiia  clericiis  aut  a  suscepti  ordinis  exercitio  aut 
ab  officio  et  usu  ecclesiasticac  imisdictionis  aut  a  beneficio,  aut  ab 
omnibus  liis  simul,  salvo  tamen  privilegio  Canonis  et  Fori,  per- 
petuo  removetur  \  Unde  duplex  a  Doctoribus  distinguitur,  partialis 
et  totalis  -. 

93.  Degradatio  autem  est  poena  ecclesiastica,  qua  clericus  per 
iudicis  senlentiam  ordine  et  inunere  clericali,  adeoque  et  benefmo 
et  officio,  perpetuo  privatur ,  simulque  Curiae  saeculari  traditur 
eaque  traditione  Fori  et  Canonis  privilegio  spoliatur  ^  Quod  autem 
a  iuris  canonici  scriptoribus  duplex  degradatio  distinguitur  verbalis 
et  realis,  id  ita  intelligitur  qnod  verbalis  indicet  solam  iudicis  sen- 
tentiam,  realis  solemnem  eiusdem  executionem  K  lamvero,  omissis 
solemnitatibus  funestisque  caeremoniis  quibus  perfici  degradatio 
debet,  quippe  quae  legi  possunt  in  Pontificali  Romano,  haec  breviter 

'  Bened.  XIV  tle  Syn.  Dioec.  1.  IX,  cap.  VI. 

*  Reiffenst.  tit.  de  poenis  n.  23,  qui  ejiam  recte  addit,  n.  25,  in  iis  casibus,  in 
quibus  depositionis  poena  simpliciter  ei  sine  addito  in  iure  statuitur,  tolalem  intelligi. 
'  Reiffenst.  1.  c   n.  32,  Schmalzgr.  ibid.  n.  158. 
^  ScHMALZGR.  1.  c.  Bened.  XIV  de  Syn.  1.  c. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  57 


tum  de  depositione  tum  de  degradatione  indicasse  satissit:  1)  Qui- 
nam  eiusmodi  poenas  ferre  aut  ab  iis  restituere  possit.  2)  Quae  sint 
crimina  ob  quae  imponi  ea6dem  debeant. 

94.  De  facultale  ferendi  eiusmodi  poenas  vel  ab  iis  restituendi, 
baec  statuenda  sunt:  I)  Facultas  ferendi  depositionem  simplicem 
vel  degradationem  vcrbalem  in  eo  est,  qui  episcopalem  iurisdictio- 
nem  in  clericum  delinquentem  habet,  adeoque  etiam  Episcopo  non- 
dum  consecrato  sed  confirmato,  eius  Vicario  Generali  et,  sede  va- 
cante,  Capitulari  competit  ^  Facultas  autem  ferendi  degradationem 
realem  in  Episcopo  tantum  et  quidem  consecrato  residet  -.  2)  Kesti- 
tutio  a  depositione  simplici  vel  a  degradatione  verbali  auctoritate 
ipsius  Episcopi  fieri  potest ;  a  degradatione  autem  reali ,  nonnisi 
Romani  Pontificis. 

95.  Ad  crimina  denique  quod  attinet,  ob  quae  eiusmodi  poe- 
nae  feruntur,  distinguendum  est  inter  depositionem  simplicem  et 
degradationem. 

Simplex  depositio  exigit  in  genere  crimina  valde  enormia  quae- 
que  gravi  scandalo  fuerint,  eadem  tamen  in  specie  prudenti  iudicis 
arbitrio  dignoscenda  relinquuntur  ^ 

96.  Quoad  degradationem  duplex  habetur  regula: 

a)  Degradatio  infligitur  ob  crimina,  quae  nominatim  in  iure 
expressa  sunt  *.  Haesunt:  Ex  criminibus  ecclesiasticis  :  1)  haeresis 
aut  apostasia  l  2)  Gelebratio  missae  aut  exceptio  confessionis  sacra- 
mentalis  ab  eo  facta  qui  sacerdotio  non  est  initiatus  ^.  Kx  crimi- 
nibus  civilibus:  I)  Assassinium  '.  2)  Grimen  palrati  abortus  ^  5)  Gri- 

'  Reiff.  1.  c.  a.  39. 

'  Gonc.  Trid.  Sess.  XIII,  cap.  IV  de  Ref.  Reiff.  1.  c.  n.  40. 

'  Reiff.  de  poenis  n.  30. 

*  Bened.  XIV  de  Syn.  I.  IX,  cap.  VI. 

"  Gap,  9  et  15  de  haeret.;  cap.  1  et  4  eod.  tit.  in  6. 

*  Bened.  XIV,  consl.  Sacerdos  20  apr.  1744.  Const.  Quam  grave  2  aug.  1757. 
Gonsl.  Dmnarum  eod.  die  et  anno. 

'  Cap.  1  de  homicid.  in  6. 

*  Sixtus  V,  const.  Effraenatam  29  oct.  1588;  Gregorius  XIV,  const.  Sedes 
Apostolica  31  inaii  1591. 


58  PARS   I.    1)E    PEHSONIS 


men  falsae  aut  vitiatae  monetae  aiireae  vel  argenteae  ^  Ex  crimi- 
nibus  mixtis:  l)  Crimen  aversae  veneris  plus  semel  admissum  -. 
2)  Falsatio  Litterarum  Apostoiicarum  ^  3)  Furtum  sacrilegum  San- 
ctissimae  Eucharistiae  *. 

b)  Degradatio  ob  alia  crimina  etiam  recensitis  graviora  in- 
lligi  nequit,  nisi  clericus,  depositionis  et  excommunicationis  poenis 
antea  coercitus,  minime  resipuerit  ^ 

De  Clericis. 

97.  Hisce  praemissis  tamquam  prolegomeuorum  causa,  ad  pro- 
positam  tractationem  de  Clericis  in  hoc  primo  libro  evolvendam 
accedere  oportet. 

lurisdictio  ecclesiastica  duplici  in  snbiecto  in  Ecclesia  conside- 
rari  oportet :  videlicet  in  personis  inclividms  ac  in  persnnis  mo- 
ralihus.  Siquidem  usque  ab  initio  Ecclesiae  ecclesiasticam  iurisdi- 
ctionem  exercuerunt  non  solum  personae  individuae,  sed  etiam 
personae  morales.  In  tractatu  de  iure  publico  ecclesiastico  notatur 
Apostolos  ipsos  saepius  collegialiter  iurisdictionem  ecclesiasticam 
exercuisse.  Ecclesia  hanc  duplicem  organizationem  quae  ex  iure 
divino  quoad  nonnullos  gradus,  nempe  quoad  Romanum  Pontificem, 
Episcopos  et  Goncilium  oecumenicum,  repeteiida  est,  firmain  lenuit 
ac  evolvit.  Qua  de  causa  tractalionem  in  duas  sectiones  accurate 
dividere  volumus,  quarum  in  piima  agimus  l)  de  gradibus  potesta- 
tis  iurisdictionis  ecclesiasticae  in  personis  individuis,  in  altera  2)  de 
gradibus  potestatis  lurisdictionis  exercendae  in  personis  moralibus. 

*  Urbanus  VIII,  const.  In  suprema  die  11  novemb.  1627. 

*  Pius  V,  consl.  Horrendum  50  oct.  1S68.  • 

'  Cap.  7  de  crimine  falsi.  Cap.  27  de  verb.  sign. 

'^  Innocentiiis  XI,  const.  Ad  nostri  15  martii  1676.  Alexander  VHI,  consl.  Ctim 
alias  22  dec.  1690.  Bened.  XIV,  const.  Ab  augustissimo  5  martii  1744. 

'  Cap.  10  de  ludic. ;  Bened.  XIV,  De  Syn.  Dioec.  1.  IX,  cap.  VI,  n.  9. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  59 


SECTIO  I.  .    • 

De  gradibus  potestatis  iurisdictionis 
in  personis  individuis  exercendae. 

98.  Sicuti  iam  diximus,  duo  sunt  gradus  potestatis  iurisdictionis 
qui  ex  divino  iure  origiuem  liabent,  qiii  veluti  cardines  conside- 
rari  possunt  totius  ecclesiastieae  organizationis,  videlicet  liomanus 
Pontificatus  et  Episcopatiis ;  ceteri  gradus  vel  vicariatum  Romani 
Pontificis  ,  vel  Kpiscoporum  gerunt  ac  ab  humano  iure  originem 
habent.  Hi  proinde  in  tres  ciasses  distinguuntur,  cum  ex  his  non- 
nulli  potestatem  habeant  supraepiscopalem,  alii  (luasi-episcopalem, 
alii  tandem  potestatem  iufra-episcopalem  exerceant.  Ad  primam 
classem  Primates,  Patriarchae,  Metropohtae,  Legati  Romani  Pon- 
tificis  pertinent;  ad  secundam  classem  pertinent  Abi)ates,  ac  Vi- 
carii  Apostolici;  ad  postremam  Vicarii  Generales,  Vicarii  Foranei, 
Parochi.  Cum  autem  in  Ecclesia  omnes  clerici  ,  etiamsi  iurisdi- 
ctione  non  polleant,  iuribus  ac  specialibus  obhgatioiiibus  subsint, 
hinc   in  fine  de  clericorum  iuribus  et  olHciis  aa;emus. 


'Q^ 


TITULUS  I. 
De  Romano   Pontifice. 

Komani  Pontificis  potestas  est  nobis  considerynda  tum  in  ge- 
nere,  tum  in  specie  praesertim  quoad  leges  edendas. 
Sit  igitur: 

CAPUT  I. 
DE  POTESTATE  ROMANI  PONTIFICIS  IN  GENERE. 

99.  Quoad  Komani  Pontificis  potestatem  in  genere,  1)  quasdam 
generales  regulas  trademus ;  2)  ex  particularibus  quae  Romano  Pon-. 
tifici  pro  suo  primalu  competunt,  vel  eidem  reservata  sunt ,  non- 
nulla,  quae  sunt  celebriora,  dehbabinius,  ceteris  ad  sua  loca  reiectis; 


60  PARS   I.     DE   PERSONIS 

3)  particularem  eiusdem  potestatem  quam  in  certas  Ecclesiae  partes 
exercet,  praeter  generalem,  quam  in  totam  Ecclesiam  habet,  indi- 
cabimus. 

100.  Ut  nihil  Ecclesiae  deesset,  quo  eius  necessitatibus  provide- 
retur,  summa  Christi  benignitas  caput  visibile  in  Romano  Pontitice 
eidem  dedit,  qui  suimet  ipsius  vicariam,  adeoque  ainplissimam  pote- 
statem  gerat.  Unde  duo  principia  pro  llomani  Pontificis  poteslate  di- 
manant:  1)  eamdem  minime  invidiosam  videri  cuipiam  debere,  sed 
maximum  Ecclesiae  bonum:  2)  eum,  (|ui  Koin.  Pontificis  potestatem 
oppugnare  aggreditnr,  potestatem  Ghristi  ipsius  oppugnare ;  quan- 
doquidem  ad  Vicarii  notionem  pertinet,  ut  eam  ipsam  personam  in 
se  ille  referat,  cuius  vices  gerit  *.  Quibus  praemissis,  facilius  regulae 
generales  de  Rom.  Pontificis  potestate  intelligentur  ,  quae  ex  pri- 
matus  natura  deducuntur.  Sunt  autem  hae : 

I.  Poteslas  Romani  Pontificis  ad  ea  omnia  extenditur,  quae  ad 
Ecclesiam  Christi  curandam  seu  pascendam  pertinent ,  veramque 
habent  cum  eius  necessitatibus  connexionem ,  sive  directa  ea  sit, 
sive  indirecta. 

II.  Eadem  in  vera  iurisdictione  est,  non  in  mera  inspectione 
seu  directione. 

III.  Eiusdem  exercitium  nullo  limite  circumscribitur,  neque  ra- 
tione  materiae,  in  qua  versatur,  dummodo  ad  Ecclesiam  pertineat, 
aut  ius  divinum  non  obstet;  neque  ratione  eorum,  qui  eidem  sub- 
iiciuntur,  sive  de  populo  sint,  sive  Pastores,  dummodo  per  bapti- 
smum  in  Christi  gregem  fuerint  aliquando  cooptati ;  neque  ratione 
modi  ita  ut  neque  mediate  tantum  per  pastores  particulares,  sed 
etiam  immediate  in  singulos  Christi  fideles,  neque  tantum  extraor- 
dinario,  cum  Episcopi  suum  otllcium  deserunt,  sed  omnino  ordi- 
nario  eiusdem  exercendae  ius  sit. 

IV.  Etsi  in  aedificationcm  Ecclesiae  lanta  potestas  Romano  Pon- 
tifici  data  fuerit,  non  in  destructionem,  nihilominus  eiusdem  iudi- 
cio  reservatur  quid  et   quatenus    in    aedificationem   Ecclesiae  sit; 

'  Gfr.  cap.  3  de  appellalionibus  in  6". 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  61 


proindeque  temeritatis  ei  schismatis  notam  non  efTugit,  qui  hac  de  re 
iudicium  sibi  assumit;  neque  uiius  excipi  casus  potest,  nisi  in  quo 
ius  divinum ,  non  quidem  obscure ,  sed  evidenter  vioiatum  fuerit. 

V.  In  dubio  nihii  est  detrahendum  Homani  Pontilicis  potestati; 
quandoquidem  ea  pro  eius  amplitudine,  proque  ipso  Ecclesiae  com- 
modo  interpretationem  restrictivam  non  recipit  K 

lamvero  ex  hac  pontiliciae  potestatis  amplitudine  sequitur, 
multa  ad  Romanum  Pontiticem  pro  suo  primatu  pertinere,  multa 
iustis  de  causis  eumdem  sibi  reservasse,  quae  licet  suis  locis  ex- 
ponenda  sunt,  ne  bis  repetantur,  nihilominus  non  erit  abs  re  prae- 
cipua  eorum  capita,  atque  ex  iis  quaedam  in  specie  cursim  attin- 
gere,  quae  celebriora  sunt,  quo  etiam  faciiius  eorumdem  nexus  cum 
primatus  notione  appareat.  Itaque 

I.  Pertinent  ad  Romanum  Pontificem,  quae  propria  sunt  su- 
premae  potestatis,  adeoque: 

a)  Quae  pertinent  ad  ius  commune  vel  statuendum  '  vel  mu- 
tandum  ^  vel  dispensatione  relaxandum  *. 

b)  lus  recipiendi  appellationes  a  quovis  ecclesiastico  tribunali  ^ 

c)  lus  ultimato  rem  deliniendi  ita  ut  a  Romani  Pontificis  sen- 
tentia  appellari  ad  aliud  tribunal  non  possit  ^ 

d)  lus  Kpiscopatus  constituendi  '  eosve  uniendi  vel  dividendi  ^, 
atque  ipsos  Kpiscopos  creandi  vei  confirmandi  ^  eosque  transferendi  '■^ 
vel  deponendi  ^'. 

'  Gfr.  Fagxanum  in  cap.  Pemiciosam  de  ofTicio  Ordia.  n.  65. 

*  Gan.  6,  caus.  16,  q.  1. 

^  Gap.  1,  de  constit.  in  6". 

'^  Gap.  4,  de  concess.  praeJjendae.  Prop.  8,  inter  dainn.  Petri  Oxoniensis. 

'  Gfr.  Zachar.  Antifebron.  p.  2, 1.  3  el  Antifebron.  vindic.  dissert.  cap.  5  el  6. 

"  Pius  II,  const,  Execrnbiiis  1  febr.  1459.  lulius  11,  const.  Suscepti  regiminis. 

'  Gan.  l.dist.  22,  Gfr.  Zachar.  Antifebron.  p.  2,  1.  1,  cap.  7. 

"  Cap.  8  de  excess.  praelat.  ibique  Glossa  verbo  pertinere. 

^  Gap.  16  de  elect.  in  6".  Gfr.  Zachar.  Antifebron.  p.  2,  i.  1,  cap.  4,  et  Anti- 
febron.  vindicat.  dissert.  8,  cap.  2. 

'"  Gap.  2,  et  4  de  iransl.  Episcopi.  Gfr.  Zachar.  1.  c.  cap.  5. 

"  Gap.  2  de  transl.  Episc.  Gfr.  Zachar.  I.  c.  cap.  6  et  Antifebron.  vin  dic  dis- 
sert.  8,  cap.  4. 


62  PARS   I.    DE   PERSONIS 


Haec  quideni  omnia  nativo  iure  ad  supremam  primatus  aucto- 
ritatem  per  se  pertinent,  praeserlim  cum  Episcopi  iuxta  divinam 
Kcclesiae  conslitutionem  Romano  Pontifici  immediate  subiiciantur, 
quandoquidem  Patriarctiae  ac  Metropolitae  ecclesiastica  auctoritate 
deinceps  constituti  sunt.  Licet  igitur  aliquando  eorumdem  Roma- 
norum  Pontilicum  approbatione  et  consensu  per  Metropolitas  aut 
Patriarchas  exercita  fuerint,  deinde  ab  ipsis  Romanis  rontiricibus, 
praesertim  in  Occidente,  merito  ad  se  iure  reservationis  iterum 
revocata  sunt. 

6?)  lus  mittendi  legalos  sive  ordinarios  sive  extraordinarios 
in  quamlibet  Ecclesiae  partem  cum  ea  iurisdictione,  quam  ipse  Ro- 
manus  Pontifex  opportunam  exislimet  \ 

/■)  lus  ea  sibi  reservandi,  de  quibus  ita  in  Domino  existi- 
marit  -. 

n.  Pertinent  etiam  ad  Romanum  Pontificeni  omnes  illae  causae, 
in  quibus  unitatem  in  Ecclesia  servari  necesse  est ;  unde  merito 
eae  quoque  eidem  reservantur,  In  quibus  eamdem  servari  unitatem 
saltem  decet  aut  expedit,  adeoque  R.  Pontifici.  lam  supra  compe- 
tunt  ipso  iure  causae  maiores  ''  quas  enumeravimus. 

Denique  ad  particularem  illam  poteslatem  quod  attinet,  quam 
in  certls  quibusdam  Ecclesiae  partibus  idem  Romanus  Pontifex  exer- 
cet,  quadruplex  praecipue  distingui  ea  debet,  nimirum: 

I.  Episcopalis,  quam  habet  in  urbe  Roma.  quaeque  est  illa  di- 
gnitas,  cuius  vi  successoi-  est  Petri,  adeoque  in  Universam  Eccle- 
siam  primatum  habet  ita  ut  duo  haec  nulla  possint  auctoritate  hu- 
mana  unquam  separari  '. 

II.  Metropolitica,  quae  Episcopatus  complectitur  qui  sunt  inter 
Provinciam  Pisanam  et  Capuanam  ^  ita  tamen  ut 

'  Pius  VI  in  brevi  de  Nunciat.  Apostolicis  14  Novembr.  1789,  cao.  8. 

*  Pius  VI,  const.  Auctorem  fidei  28  aug.  1794,  ad  prop.  7  et  8  pseudosynodi 
pisloriensis. 

*  Cap.  1  de  transl.  Episcopi;  cap.  3  de  baptism. 

*  Cfr.  Bened.  XIV  de  Syn.  dioec.  lib.  2,  cap.  1. 

"  Bened.  Xill,  const.  Redemptor  noster,  24  decembr.  1724. 


LIBER   I.    DE    CLERICIS  63 


a)  excipi  ab  eo  tractu  debeanl  Archiepiscopatus  seu  provin- 
ciae,  quae  intra  eumdem  constitutae  sunt,  idest  provincia  Raven- 
natensis,  Florentina,  Senensis,  rrbinatensis,  Firmana,  Bononiensis  ^ 
et  Cainerinensis,  cui  scilicet  Kpiscopatum  Treiensem  a  se  restitu- 
tum   Pius   Vlt  anno  1816  salTraganeum  fecit. 

b)  Contra  addi  (improprie  tamen)  possunt :  1)  omnes  Epi- 
scopatus,  quos  S.  Sedes  sibi  immediate  subiecit;  2)  Archiepiscopatus 
qui  nullas  habent  Ecclesias  sutTraganeas  '. 

III.  Primatialis,  quae  ad  totam  Ilaliam  extenditur  '\  Hinc  plures 
a  Romanis  Pontificibus  scriptae  reperiuntur  constitutiones  pro  sola 
Italia  et  insulis  adiacentibus. 

IV.  Palriarchalis,  quae  Occidentem  lotum  complectitur  \  Ceteri 
enim,  qui  Patriarchali  nomine  in  occidente  ornati  reperiuntur,  ut 
Episcopus  Venetus  et  riissi()onensis,  ii  Patriarchae  minores  sunt, 
quorum  proinde  dignitas  infra  Patriarchalem  proprie  dictam  sta- 
tuenda  est,  ac  primatiali  fere  aequiparanda  •'. 

Has  vero  quatuor  praecipuas  dixi  species  particularis  potestatis 
Romani  Pontificis,  quia  illis  recle  addi  potest  quinta  idest  poliliea, 
quam  a  vetustissirnis  temporibus  in  terris  Romanae  Sedi  attributis 
idem  exercebat.  Licel  enim  natura  sua  ea  non  sit  ecclesiastica,  talis 
nihilominus  facta  erat  vi  donationum,  quibus  praedictae  regiones 
Hlcclesiae  Romanae  addictae  fuerunt  non  secus  ac  cetera  bona  quae 
Deo  dicantur.  De  qua  quidem  potestate  hoc  monuisse  operae  pre- 
tium  est,  erroneam,  ut  minimum  dicam,  esse  propositionem ,  qua 
a  nonnullis  asseritur,  eam  cum  potestate  spirituali  incompatibilem 
esse;  quandoquidem  non  modo  re  et  facto,  verum  etiam  disertis 
expressisque  verbis  Romani  Pontifices  ac  praesertim  Pius  IX  et 
Leo  XIII  declararuut  earumdem  potestatum  coniunctionem  oppor 
tunissimam  imo  esse,  ut  ipsa  spiritualis  potestas  facilius  ac  liberius 


'  Bened.  XIV  de  Syn.  dioeces.  lib.  2,  cap.  2. 

^  Cfr.  diclam  consl.  Redemptor  24  dec.  1724. 

'  Bened.  XIV  loc.  cil.  cap.  i. 

^*  Bened.  XIV  loc.  cil.;  Devoti  Instit.  cnn.  1.  1,  tit.  5,  §  34,  nota  4. 

-  Devoti  1.  c.  n.  37. 


64  PARS    I.    DE   PERSONIS 


exerceatur;  eamque  doctrinarn  totius  Ecclesiae  Episcopi  suffragio 
suo  comprobarunt,  prout  videre  est  ex  eorumdem  literis,  quas  col- 
lectas  edidit  ephemeris  La  Civiltd  CaUolica  anno  1861. 

Uignitas  qua  snprema  auctoritas  apostolicae  Sedis  fulget  his  in- 
signibus  exhibetur  a)  Pedutn  paslorale  rectuni  in  summitate  crucem 
habens;  h)  Tiara  seu  triregnum  quo  indicatur  Papae  |)otestatem  ad 
triplex  Dei  regnuui  pertinger<' ;  c)  Pallium  qiiod  sokis  Pontifex  sem- 
per  et  ubique  gestat  K 

C4PLT   II. 

DE  POTESTATE  R.  PONTfFICIS  IN  SPECIE  QUOAD  LEGES  EDENDAS. 

101.  In  omnibus  perfectis  societatibus  leges  proprie  dictae  ha- 
bentur,  sive  quae  ab  ipso  Principe  promulgantur,  sive  quae  ipsius 
populi  facto,  nempe  ex  consuetudine,  tacito  vel  praesumpto  eiusderir" 
Principis  consensu  inlroducuntur.  Aliquando  autem  aiiae  sunt  leges 
quae  etiamsi  proj^rie  sub  legis  nomine  non  veniant  neque  uti  le- 
ges  sint  a  Principe  promuigatae,  attamen  iegis  elTectum  habent, 
quae  leges  improprie  dictae  appellari  possunt.  Quia  autem  maxime 
interest  ut  ieges  quae  sociis  regula  et  norma  sunt  actionum,  in 
oblivionem  aut  malorum  opera  iu  corruptionem  non  deveniant, 
Principes  in  unum  quod  iuris  corpus  dicitur,  leges  colligere  con- 
sueveriuit,  quodque  ad  Magistralus  applicare  et  inteipretare  perti- 
neret,  (juod  et  in  l^^cclesia  fieri  videmiis.  (^iiare  dislinctis  capitibus 
videbimus  a)  de  legibus  ecclesiasticis  proprie  diclis  promulgatis  vel 
consuetudine  introductis  b)  de  legibus  ecciesiasticis  improprie  dictis 
c)  de  legum  ecclesiasticarum  collectionibus  (/)  de  legum  ecclesia- 
sticarum  interprelalione. 

'  Cf.  Skbastianelli  Praelectiones  pars  I  ile  Glericis,  litul.  2,  cap.  3. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  65 


ARTICULUS    I. 


De  legibus  proprie  diclis  jiroinulgalis. 

Vidobimiis  l)  de  legiim  ecclesiaslicamm  deliiiilione  et  promul- 
gatione;  2)  de  causa  elliciente  ac  de  siibiecto  legum  ecclesiaslicarum; 
5)  de  fine,  obiecto,  ac  de  vi  legiim  ecclesiasticarum  ;  4)  de  divisione 
legum  ecciesiasticarum  ;  3)  de  legum  ecclesiasticarum  cessatione. 

§  1.  —  De  legiini  ecclesiasticariiin  definitione  et  promulgatione. 

102.  Lex  est  «  ordinatio  rationis  ad  bonum   commune  ab  eo 

qui  curam  iTabet  communitatis  piomulgata  ».  Dicitur ordinatio  ra- 

\^      tionis,  quia  lex,  uti  ait  S.  Tliomas  ',  non  est  nisi  regula  et  men- 

sura  quaedam   iuxta   quam    aliquis  inducitur  ad  agendum  vel   ab 

agendo  retrahitur:  dicitur  lex  a  ligaiido. 

Qui  supremam  in  societate  habet  potestatem,  ius  habet  socios 
compellendi  ad  finem  socialem  consequendum,  et  quia  socii  a  fine 
prohiberi  possunt  vel  quia  non  agunt  ad  finis  consecutionem,  vel 
quia  contra  jinem  se  gerunt,  suprema  potestas  socios  ad  finem  du- 
pliciter  compellere  potest,  vel  eos  inducendo  ad  agendum,  vel  eos 
ab  agendo  retrahendo.  Quod  ut  obtineat  oportet  ut  regulam  vel 
mensuram  vel  ordinationem  suis  imponat,  iuxta  quam  et  intelle- 
clus  concordent,  et  voluntates  uniantur,  et  media  coordinentur  ad 
finem.  Quae  tamen  ordinatio  secundum  rationem  esse  oportet  tum 
e.ic  parte  lcgislatoris,  tum  ex  parte  subditorum  -.  Ex  parte  legis- 
latoris,  cum  legislator  legem  imponat,  quia  eam  uti  medium  ido- 
neum  necessarium  vel  utile  ad  finem  consequendum  cognoscit. 
Hinc  lex,  uti  ait  Suarez,  pertinet  ad  actum  intellectus  et  volunta- 

•  la  2ae,  q.  30,  arl.  4,  art.  5  et  1.  De  legis  definitione  cfr.  leg.  l,  h.  1.  ff. 
SuAREZ  de  ieg.  lib.  1,  cap.  10. 

*  Gratlvn.  in  c.  5,  distincl.  la. 

ZlTELLI-SOLIERI.  5 


66  PARS   I.    DE   PERSONIS 


tis  ^;  hinc  lex  ut  ait  Cicero  est  «  natura,  vis,  mens  et  ratio  pru- 
dentis  n  '^.  Kst  lex  ordinatio  rationis  ex  parte  subditoruin ,  qui  ad 
tinem  propriis  actibus,  ac  salva  humana  libertate  compelli  debent; 
humanorum  autem  actuum  regula  et  mensura  est  ratio  primum  in 
agendis  principium. 

Obiectum  huius  rationalis  ordinationis  est  finis  soeialis,  ideo- 
que  boniim  commune  id  est  communitatis,  Eatenus  suprema  au- 
ctoritas  ius  habet  regulas  et  normas  idcst  leges  imponendi  quate- 
nus  hae  necessitatis  aut  utilitatis  ordinem  habeant  ad  finem.  lus 
enim  supremae  auctoritatis  sociorum  obligationem  consequitur, 
prouti  diximus,  ideoque  non  praetergreditur  tinem  ''.  Finis  autem 
socialis  est  bonum  totius  communitatis,  lum  quia  non  intelligitur 
societas  cuius  linis  sit  malum,  tum  quia  nonnisi  sub  ratione  boni 
socii  ad  finem  tendunt,  cum  voluntatis  obiectum  sit  bonum,  tum 
quia  linis  socialis  omnes  socios  tangit  *.  Ceterum  lex  pro  commu- 
nitate  lertur,  ergo  illius  bonum  per  se  primo  curare  debet  '\ 

Insuper  haec  rationis  ordinatio  ad  bonum  commune  ad  illum 
spectat  qui  communitatis  curam  habet,  nempe  qui  supremam  in 
communitate  potestatem  habet.  Etenim  a)  haec  ordinatio  est  ad 
finem  socialem  consequendum,  at  ordinare  ad  finem  non  est  nisi 
eius  cuius  est  finis,  nempe  qui  est  supra  finem,  ad  quem  alios  cogit, 
aut  propria  aut  aliena  auctorllate.  Et  sane  ordinare  ad  linem  non 
est,  nisi  exigere  a  sociis  solutionem  obligationis,  qua  socii  ad  finem 
consequendum  tenentur.  Ille  autem  solum  potest  exigere  solutio- 
nem  obligationis  ad  finem  qui,  quatenus  talis,  obligationi  non  sub- 
iicitur.  Talis  in  societate  est  supremus  legislator  in  quo ,  uti  in  su- 
prema  sociali  auctoritate,  omnia  socielatis  iura  tamquam  in  subiecto 

'  SuAREZ,  1.  1,  cap.  4,  n.  67. 

*  1.  de  legibus ;  Isidorus  25  Elyniol.  c  10. 

*  Cf.  quae  in  parl.  1.  de  iui'.  pub.  ec.  dicta  sunt  1.  2,  t.  1,  cap.  2. 

^  D.  Thom.  la  2ae  q.  90.  ibi  Gaiet.  L.  1,2,  IT.  de  leg.  Cod.  1.  3,  10.  Decr. 
cap.  6.  Cicero  1.  3.  de  leg. 

"  Cf.  SuAREZ  de  leg.  lib.  lo,  cap.  6  et  cap.  7;  ff.  1.  8.  de  leg.  Decr.  cap.  4,  2, 
1.  1,  cap.  2,  dist.  4. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  67 


resident.  6)  Quod  connmiatur  qiiia  iliius  est  ordinare  ad  finem  cuius 
est  iinponere  finem  uti  diximus.  Si  agatur  de  societate  necessaria 
finis  imponitur  a  iure  praevalente,  si  de  societate  voluntaria  finis  ne- 
cessitas  consequitur  ex  obligatione  quam  libere  socii  suscipiunt  con- 
sequendi  finem.  lam  in  societate  necessaria  suprema  auctoritas  vel 
iure  praevalente  designata,  vel  electa  a  multitudine,  ius  praevalens 
ut  ita  dicam  repraesentat,  ac  nomine  iuris  praevalentis  finis  con- 
secutionem  urget.  Ita  in  societate  voluntaria  est  suprema  auctoritas, 
in  qua  residet  ius,  quod  ex  pacto  sociali  consequitur,  quo  socii  ad 
finem  compelluntur  *.  Tandem  qui  praecipit,  oportet  ut  sit  supra 
illum  in  quem  cadit  praeceptum,  atqui  lex  est  praeceptum  in  totam 
communitatem,  ergo  legislator  est  qui  curam  liabet  eommunitatis  '. 

Insuper  lex  oportet  ut  sit  prmuMgata.  Promulgatio  est:  u  au- 
thentica  legislatoris  manifestatio  communitati  indicta  ^  ''.  lam  lex 
imponitur  per  inodum  regulae  et  mensurae  ';  regula  autem  et  men- 
sura  imponitur  qualeuus  regulatis  ac  mensuratis  applicalur.  Talis 
autem  applicalio  fit  per  tioc  quod  in  notitiam  eorum  lex  deducitur 
ex  ipsa  promulgatione  ^  Ita  lex  naturalis  in  creaturis  ralionalibus 
per  modum  cognitionis  communicatur  uti  notavimus  in  prolego- 
menis  1^®.  partis. 

Ex  hac  legis  definitione  aperte  liquet  quaenam  sint  legis  re- 
quisita  ut  vim  habeat  obligandi.  tx  parte  legis  requirilur  ut  lex 
sit  rationabilis  ^,  ideoque  ut  sit  iusta  ',  honesta,  possibilis,  mani- 
festa  **  et  perpetua  ^  tum  ex  parte  legis,  tum  ex  parte  subditorum; 

'  Gf.  1.  2,  oct.  ff.  de  legibus;  Gregor.  IX,  in  prooem.  in  Decretal. 

*  Cf.  SuAREz,  op.  cil.  1.  1,  cap.  8. 

'  L.  9,  God.  h.  t.;  cap.  1,  de  poslul.  Praelat.  cap.  1,  de  concess.  Praeben.,  in  P.  - 
D.  Thom.  la  2ae,  90,  4. 

*  L.  1,  i  2,  ff.  de  legibus;  D.  Thom.  la  2ae,  90,  1  et  96,  art.  1. 
"  D.  Thom.  De  veril.  q.  17,  art.  3.  la  2ae,  q.  90,  arl.  4. 

*  Grattan.,  in  c.  5,  dist.  1 ;  Suarez,  op.  c.  1.  VIII,  30.  20. 
'  SuAREZ,  op.  cit,  lib.  1,  cap.  9. 

*  Cap.  25  1.  V.  de  verb.  signif.  Quare  lex  dubia  non  obligal  l.  9.  Cod.  de  leg. 
ex  cap.  51.  Benedict.  XIV,  Inst. 

«  L.  8,  9.  h.  t.,  ff.  §  U  de  iure  nat.  et  gent.  Suarez,  1.  1,  c.  13. 


68  PARS   I.    DE   PERSONIS 


ex  parte  legis  quia  perseverat  donee  liat  inutilis  (de  quo  infe- 
rius),  ex  parte  subdilorum  quia  omnes  subdilos  obligat  et  futuros '. 
Kx  parte  autem  Legislaloris  seu  illius  qui  legiferam  iurisdielionem 
in  subditos  habet,  requiritur  tum  ut  voiuntatem  habeat  obligandi 
siibditos,  tum  ut  suam  iegem  certo  modo  promuiget. 

Ex  his  consequitur,  iegem  dillerre  a  praecepto  quia  praece- 
ptum  est  privatum,  extinguitur  morte  praecipientis,  non  est  ter- 
riloiiale  sed  personaie. 

Hisce  praehabitis  lex  ecclesiaslica  detiniri  potest:  «  ordinatio 
rationis  ad  bonum  commune  societatis  ecclesiasticae  ab  eo  qui  cu- 
ram  ipsius  habet  sutlicienter  promuigata  ^?. 

>^  i2.  Post  ea  quae  diximus  de  lege  in  genere  non  superest,  nisi 
de  legibus  ecclesiasticis  dicamus  quomodo  promuigentur.  Anliqui- 
tus  mos  erat  ut  leges  quae   Romae    promulgarentur  ad   ordinarios 

J  mitterenlur  per  diacoiios  vel  presbyleros  -,  ut  in  qualibet  dioecesi 
promulgarentur,  atque  inde  obligare  inciperent.  Verum  tractu  lem- 
poris  et  praeserlim  saeculo  tertio  decimo,  cum  Principes  saecula- 
res  legum  ecclesiasticarum  promulgalionem  impedirent,  a  rontifice 
'  Martino  [V  praxis  ^  inducla  est  ut  lex  Pontificis  Komae  tanlum- 
modo  in  locis  populo  frequenlioribus  promulgarentur.  Nostris  novis- 
simis  temporibus  leges  Pontificis  vulgari  coeperimt   in  Acie  Campi 

:  Florae,  ad  ualvas  Curiae  /nnocentiaiiae ,  et  Cancellariae  Aposto- 
licae,  nec  non  ad  valvas  Basilicae  SS.  Apostolorum  Petri  et  Pauli. 
Hodie  ad  valvas  Curiae  Innocenlianae  publicatio  omittitur  ob  im- 
mutatam  loci  conditionem.  Ceterum  haec  promulgatio  suliicit,  ut 
lex  in  sua  essentia  constituatur.  (Juod  probatur  ex  facto.  Siqui- 
dem  in  Curia  Romana  totius  orbis  lites  definiuntur  iuxta  legesPon- 

*  Cap.  iill.  de  off.  Leg.  Suarez,  op.  cit.  cap.  XL.  1,  cf.  Beii.  XIV,  de  Sya. 
dioec.  1.  6.  c.  3.  Isid.  1.  2  elym.  c.  10.  D.  Tiiom.  la    2ae  q.  93,  art.  3. 

*  Cf.  Zaccar.,  Anlif.  tom.  11,  diss.  XI. 

*  Et  sane  Marlinus  IV  primum  adixionis  exemplum  praebuit,  qui  anno  1281 
Imperatoris  Michaelis  Paieoiogi  excommunicationem  in  osliis  maioris  Urbevi(anae 
ecclesiae  ubi  degebat  Ponlifex  suspendi  fecit.  Bull.  Rom.  tom.  III,  p.  2.  Cf.  Aich- 
NER  op.  cit.  §  207. 


i 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  69 


tificins  Romae  publicatas,  etiamsi  alibi  promulgatae  non  sinl.  Item 
plura  adsunt  decieta,  quae  Romae  tantumniodo  promulgala  sunt, 
quae  in  corpore  iuris  canonici  inseiia  non  sunt;  ita  Bulla  Coenae 
Romae  tantummodo  ut  pluries  promulgabatur.  Tandem  cum  Pon- 
tilices  specialem  in  provinciis  promulgationem  volunt  id  declarant, 
prouti  accidit  de  Tridentino  decreto  u  tametsi  "  relate  ad  matrimo- 
nium  clandestinum,  quod  Tridentinum  promulgari  voluit  in  singulis 
parochiis  in  quibns  vim  non  haberet  nisi  post  30  dies  a  facta  pro- 
mulgatione  nomine  Concilii  Tridentini  ^ 

Hinc  Nicoians  I  in  epistola  ad  Photiiim,  qui  Constantinopolita- 
nam  sedem,  contra  Concllioriim  auctoritatem  et  Pontificum  decreta 
occupnre  altentaverat,  sese  excusanlem  ex  eo  quod  praefata  Con- 
ciliorum  et  Uomanorum  Pontificum  decreta  non  habuerit,  respondit 
pontifex:  -  quol  si  ea  non  habetis,  de  neglectu  atque  incuria  estis 
arguendi  ;  si  habetis  et  non  observastis ,  de  temeritate  estis  ar- 
guendi  et  increpandi  "  -.  Kadem  Innoccntius  III  Decano  et  capit,  Se- 
nonensi  quoad  h]piscopum  Anlissiodorensem  declarat  ^  Ceterum  plu- 
ries  declaratum  est  Bnllas  generalem  etiam  disciplinam  spectantes 
ubique  locorum  obligare  ,  ex  quo  Komae  publicalae  sint ,  (luemad- 
modinn  constat  de  bullis  contra  sollicitantes  et  conlra  sectani  a 
liberis  aedium  fabris  ex  decreto  S.  Otlicii  an.  1838  quo  edicitur  eas 
obligare  in  Hollandia  licet  ibidem  promulgatae  non  fuissent.  Item 
ex  clausula  quae  bullis  apponi  solet  constat  Pontifices  velle  decreta 
sua  obligaloria  absque  speciali  in  provinciis  promnlgatione  '*. 

VA  ratio  est  ((uia  ex  nna  parte  non  est  de  ratione  legis  ut 
cerlo  et  determinato  ritu  promnlgatio  fiat  aut  in  determinatis  locis 
lex.publica  adfigatur  vel   prociametur ,  uti   inquit  Van    Espen  %  et 

'  Cf.  SuAREz,  de  leg.  1  4,  c.  15.  El  cap.  40  Decr.  v.  3 ,  c.  12  Decr.  v.  3.5 
cap.  4,  §  1,  Decr.  v.  20. 

*  Can.  quod  dicitis  12,  dist.  17  in  Decreto.  Harduin.  tom.  3.  Conc.  Cf.  capiit, 
de  concess.  Praebend.  D'Annibale  p.  792.  v.  1. 

*  Cap.  1  de  poslulat.  Prael. 

'^  Cf.  AiCHNER,  op.  cit.  §  207. 

*  De  promulg.  leg.  p.  1,  c.  1. 


70  PARS   I.    DE   PKHSONIS 


ex  ailera  ex  promulgatione  Romae  facta  satis  facile  est  ut  omnes 
fideles  in  legum  cognitionem  deveniant,  altento  praesertim  humano 
commercio  inter  Crbem  el  Orbem  ;  quod  constat  ex  lacto;  ita  ut 
dici  possit  cum  clarissimo  Politi  ^  u  longe  facilius  esse  conslilutio- 
num  quae  Uomae  eduntur,  cognitionem  capere,  quam  Romanum 
Pontificem  eas  tam  longa  tam  ditlicili,  tam  impedita  promulgatione 
erogare  ». 

Verum  eliamsi  ex  promulgatione  Uomae  facta  lex  in  sua  essen- 
tia  constitutitur,  ita  ut  dici  possit  talem  legem  existere,  tamen  nemo 
adeo  ineplus  est  qui  pulet  leges  ecclesiasticas  ,  statim  ac  Homae 
promulgalae  sint  omnes  obligare  et  qui  dissitas  incolunt  regiones. 
Aliud  esl  legem  ratione  sui  posse  omnes  obligare,  aliud  revera  ofHnes 
obligare;  ad  lioc  secundum  reqiiiritur  \el  scientia  legis  promulga- 
tae,  vel  salletn  ignorantia  culpabilis  quae  in  iure  scientiae  aequi- 
paratur'-.  Ceterum  huius  promulgationis  \  is  est  ui  iuris  praesum- 
ptionem  inducat  %  ita  ut  praesumalur  omnes  leges  agnovisse  nisi 
contraiium  probelur  *.  Quae  dicta  sint  etiam  contra  lansenistas, 
Gallicanos  aliosque  in  singulis  provinciis  promulgationem  exigeiites. 

Lex  canonica  statim  per  se  obligare  incipit  ac  promuigata  est 
nisi  aliler  K.  Pontilices  statuerint.  Quare  non  videtur  accipienda 
senlenlia  eorum  %  qui  dicunt  ius  canonicum  hac  in  re  iuris  civilis 

'  luris  ecd.  iiniv.  tom.  1,  prooem.  c.  3. 

'  D.  Thom.  de  Yerit.  i7-3. 

*  Innocentius  1.  ad  Exsuperium  Episcopum  Tolos.  can.  2,  disl.  82,  in  decreto. 

■^  Qiiare  optime  distinguendum  esl  cum  d.  Aich.ver  I.  c.  inter  promulgatio- 
nem  et  evulgationem  legis.  Promulgatio  esl  actus  legaiis  quo  lex  communitati  de- 
nunciatur;  ad  evulgationem  vero  pertinent  modi,  et  media  quibus  lex  iam  promul- 
gata  in  singulorura  notiliam  perducitur, 

'  Cf.  D'A.\mBALE  pag.  193,  vol.  1,  qui  postquam  diversas  senlentias  retulerit, 
iuxta  omnium  DD.  sententiam  slatuta  dioecesan;i  poslridie  obligare  animadverlit. 
Reinkf.  I.  2. 112.  Bened.  XIV,  de  Syn.  XIII,  42,  191.  ex  iure  civili  L.  25  de  rit.  nup. 
interpretatur  cap.  8  de  consanguin.  Nam  ius  canonicum  in  hoc  capite  prohibet  quo- 
minus  ullra  4  gradum  prohibc^atur  matrimonium:  at  in  linea  recla  ex  cit.  lege  civili 
inlerpretatur  et  ius  canonicum  prohiiiere  in  infinitum.  Nomine  autem  eiusmodi,  et 
media  quibus  lex  iam  promulgala  in  singulorum  nolitiam  producitur. 


LIBEIl   I.    OE   CLEHiaS  71 


Ronianorum  cl  praesertim  iuslinianaeas  dispositiones  accipere  iu- 
xta  illam  regulam  u  ius  canonicuni  ubi  silet  accipit  dispositiones 
iuris  civilis  Romanorum  quae  tamen  non  sint  contra  bonos  mores 
aut  leges  eeclesiasticas  ?; '.  Elenim  a)  haec  regula  \alere  videtur  ubi 
noii  agitur  de  exceptionibus ;  cum  exceptiones  niagis  rerum ,  per- 
sonarum,  aut  iocorum  circumstanliae  suadeant  quam  rei  nalura. 
Est  autem  exceptio  iegem  statim  post  promulgationem  non  obligare, 
aut  in  singulis  provinciis  legem  promulgandam  esse  b)  haec  regula 
valet  ubi  contraria  Ecclesiae  praxis  non  invahierit,  cum  hoc  facto 
salis  Ecclesiae  voluntas  appareat  legis  civilis  non  recipiendae  ^ 

Ne^jue  iit  lex  Pontificis  obliget  re>|uii'itiir  at  ab  Ecclcsiis  ac- 
ceptetur  uti  praesumit  Febronius.  Kteniin  hoc  iurisdiclionis  Prima 
tum  destrueiet  ".  Attamen  Kpisco|)us  intelligens  Ap.  Sedis  legein 
in  Dioecesi  sua  noxium  aliquem  prodiicere  elTectum,  non  modo 
suas  Romano  Pontifici  rationes  repraesentare  non  prohibetur  quin 
potius  ad  id  omnino  tenetur  \  Durante  supplicationis  tempore  usque 
dum  Pontifex  rescripserit,  legis  obligatio  ipso  facto  suspenditur. 
(Juod  tamen  locum  haud  Iiabet  a)  si  agatur  de  legibus  dogmaticis, 
de  legibus  quibus  lex  lata  interpretatur,  de  legibus  ad  ritus,  sacra- 
menta,  ac  clericorum  vilam  respicientibus  '\  At  vero  aliquando  ac- 
cidit  ut  leges  vim  non  habeant  quia  in  moribus  acceptatae  non 
sint;  quod  ex  contraria  consuetudine  accidit,  qua  lex  abrogatur 
vel  melius  impeditur,  etiamsi  peccent  qui  primi  contra  legein  ege- 
runt  \ 


'  Cap.  1.  de  Nov.  op.  nunc. 

'  Gf.  SuAHEZ  1.  i,  c.  X(  el  I.  4,  c.  XIV.  E  conlra  Bouix,  de  principiis  iuris 
can.  p.  166.  202.  Philipps,  K-R.  5,  B.  ii  204,  205. 

'  Cleinens  XI,  conslit.  Gratulamur  15  lan.  1706  conlra  lansenistas;  Pii  VI 
Bull.  Auctorem  fidei  pr.  2. 

'*  Bened.  XIV,  de  Syn.  dioeces.  1.  IX,  cap.  8,  n.  3.  Cf.  Suarez,  op.  cil.  c.  16,  n.  7. 

'  Cf.  AiCHNER,  op.  cit.,  ?  207,  n.  3;  Bouix,  de  princip.  iuris  can.  p.  166;  Be- 
ned.  XIV,  op.  el  I.  cit. 

*  C.  5,  d.  4,  gloss.  leges  instituuntur  cum  promulgantur;  et  confirnianliir  cum 
moribus  ulenlium  adprobantur;  Zallinger,  h.  t.,  §  186. 


/-i  PARS   I.    DE   PEUSOMS 


.^   2. 


Dc  caiisa  efficiente  ac  de  siibiecto  legiim  ecclesiasticaram. 


103.  Noii  est  deducendiirn  omnes  leges  leiTe  posse  qui  iuris- 
dictione  gaudent.  Ktenim  sallem  gradus  ,  qui  ecciesiasticae  sunt 
institutionis,  cum  quoad  originem  iurisdictionem  deiegatam  liabeant, 
ea  poiient  poteslate  (juae  eis  concessa  esl.  Hinc  certe  ferendi  le- 
ges,  iure  divino,  pi)testatem  haben';  Saniinus  Pontifex  i\\  uiii\ersa 
Ecclesia  '  et  Episcopi  in  suis  dioecesibus.  Al  cum  l^)iscoporum  iu- 
risdictio  sub  Pontificis  dependentia  exercealur,  Kpiscopi  neque  lerre 
leges  possunt  contra  ius  commune  '^  ne(|ue  contra  Pontificis  volun- 
talem  in  casihus  particularibus  ^  Ex  iis  autem ,  qui  iurisdictio- 
nern  superepiscopalein  aut  (fuasi  episcopalem  a  Romano  Pontifice 
acceperunl,  ferrc  leges  Melropolitanis  in  |)rovincia,  Priinatihiis  in 
natione,  Patriarchis  in  patriarchatu  concessum  est,  at  solum  in 
conciliis  nalionalibus  et  provincialibus,  et  quidem  iuxta  *  iuris  com- 
munis  praecepla,  quibus  huiusmodi  concilia  moderantur.  Legati  po 
testatem  habent  ferendi  leges  in  sua  Legationis  provincia  iaxta 
suae  lcgationis  mandatum  ac  iuris  dispositiones  •'.  Abbates  ac  Vi- 
carii  Apostolici  poteslalem  habent  ferendi  leges  quae  a  iure  ac  cle- 
legatione  conceditur;  Cardinales  tamen  Sede  Ponlilicali  vacanle  leges 
per  universam  Ecclesiam  ferre  nequeunt  %  nisi  enim  in  negotiis 
mora  impatientibus,  ut  ait  Aichner,  Primatus  potestatem  exercent, 
quae  caetero;|uin  est  personalissima  '.  In  suis  tamen  titulis  leges 
ferre  possunt  quae  Ecclesiae  servitium  concernunt  circa  disciphnam 

'  Disl.  19,  cap.  4,  de  auct.  palii,  cap.  5,  de  const.  can.  23,  dist.  21. 

*  Can.  4,  dist.  50,  arg.  can.  K,  disl.  21;  Clemen.  2  de  eiect.;  cap.  9,  de  Maior. 
et  Obed.;  cap.  8  de  excess.  Praelat. 

*  In  hoc  differl  societas  civilis,  in  qua  non  nisi  ad  supreinain  poleslateni  per- 
tinet  iure  proprio  leges  ferre  cum  in  societate  civili  unica  sit  poteslas  quae  iure 
proprio  procedat  et  a  quo  aliae  potestates  ex  eius  delegatione  dimananl. 

*  Gap.  11,  de  off.  ord.  cf.  Sancti,  praelect.  h.  t. 
'  De  off.  log.  cap.  fin. 

*  C.  3.  de  elecl.  in  VI;  Clem.  cap.  2,  eod.  lit. 
'  Op.  cit.  i  109. 


LIBEK   I.    DE    CLERICIS  73 


ac  morum  coneclionem.  Ouod  ab  Innocenlio  XH ,  qui  Cardina- 
lium  polestatem  coarctavit,  stalulum  est  ^ 

Kx  iis  (jui  polestatein  infra  episcopulein  habent  in  foro  cxlerno, 
nemo  leges  ferrc  potesl  nisi  spcciali  ei  niodo  cnncedatur,  ita  nec 
Vicariiis  Gcneralis,  nec  Vicarius  Foraneus  leges  ferre  possunt.  Pa- 
rochus  autem  im'isdictionein  liahel  in  foro  interno. 

(Juod  aulein  peitinel  ad  |)ersonas  moiales  iure  divino  ferre 
leges  Concilii  Oecutnenici  est  quatenus  cim  Homani  Pontificis  con- 
sensu  coniungitur.  Conciliiun  provinciale  sub  Aletropolita,  nationale 
sub  Primale  ,  et  Synodus  Dioecesana  ex  Ecciesiae  voluntate  leges 
ferie  possunt  iurisdiclioni  suae  ac  iure  canonico  accommodalas 
ac  proporlionalas,  tum  ipioad  lerritoriuni  qiiam  (juoad  legum  nia- 
teriani.  lus  autem  commune  delerininat  qiiinain  in  his  conciliis 
ius  habeat  consuliivuni  vel  delibcrativunt,  nec  non  modum  reclae 
celebrationis  '.  I']x  collegiis  ordinis  Senatorii  etiamsi  qua  talia  haec 
non  habeant  potestatem  ferendi  leges,  tamen  inductum  est,  ut  Ca- 
pitulum  tccleuae  Cathedralis,  Metropolitanae  etc.  sfde  vacanle  ius 
habeant  ferendi  leges  ".  Attamen  a  Tridentino  Concilio  statutum 
est,  ul  intra  octo  dies  a  vacatione  Vicarius  Capitularis  eligeretur, 
cui  Capituluin  totani  iurisdictionein  et  quidem  irrevocabiliter  trans- 
ferre  debcat,  et  ad  quem  proinde  pertinet  ferendi  leges  potestas  in 
suam  dioecesim  \  Celerum  sede  plena  Capitula  possunt  sibi  aliqua 
staluta  coustiluere  (piibus  i|)si  cilra  Kpiscopi  ac  Kcclesiae  p:aeiu- 
dicium  obligantur  ^  guod  diclum  est  de  Ca|)ilulis,  de  Cardinalibus 
dici  non  valet.  Poleslas  euiin  Ponlificalis  mortuo  Pontifice  ad  Car- 
dinales  non  trausit  ^,  ideoque  ipsi  solum  aliqua  disponere  valent 
pro  inslantibus  necessitalibus  \  lura  enim  primatialia   in   Kcclesia 

'  Innoc.  XII,  Const.  Rom.  Pont.  die  17  Sepl.  1692. 

'  G.  catholica  dist.  11,  c.  condlia  dist.  17  et  dist.  18.  Arg.  ex  Trid-.  sess.  24, 
cap.  2 ;  c.  9.  de  M.  ct  0..  c.  2,  t.  3,  I.  2,  in  VI. 

*  C.  cum  olim  de  M.  el  0.  in  decr.  et  in  6,  c.  3.  el  iilt.  de  siip.  neg.  in  6. 

*  Trid.  sess.  24,  cap.  16. 

'  C.  6,  li.  l.,  et  c.  9,  de  consuet.  cf.  Machat,  op.  cil.  1.  1. 

*  Greg.  X  in  Conc.  Lugd.  in  c.  3,  de  elecl.  in  VI.  Clem.  c.  24. 
■  Cap.  3,  de  etect.  in  6";  cf.  Suarez,  op.  c.  lib.  4,  cap.  VI. 


74  PARS    I.    UE   PERSOMS 


exclusive  ad  Romanum  pertinent  Pontificem.  Altamen  Cardinales 
leges  ferre  possunt  in  suis  Ecclesiis  litularibus  in  quibus  ex  pri- 
vilegio  uti  ordinarii  habentur,  ut  supra  dictum  est.  Collegus  ordi- 
nis  administrativi  per  se  non  conceditur  ferre  leges,  tamen  ali- 
quando  eorum  decisiones  vim  legis  habent,  quod  inferius  \iden- 
dum  est. 

104.  Cum  lex  sit  pro  communilale  membra  tantummodo  com- 
munitatis  Legislatoris  lege  obligari  possunt  \  quod  ex  dictis  satis 
aperte  deducendum  est.  Nisi  excipiatur  lex  ecclesiastica  dogmatica 
quae  ius  novum  non  inducit,  sed  ius  a  Deo  constitulum  ac  in  scri- 
pturis  vel  traditionc  revelatum,  infallibiliter  proponit.  Sicut  igitur 
omnes  homines  iuri  divino,  ita  legibus  dogmalicis  subduntur.  Im- 
praesenliarum  sermo  est  de  legibus  ecclesiasticis  disciplinaribus. 
Leges  ecclesiae  disciplinares  sunt  generales  vel  particutares.  Legi- 
bus  ecclesiasticis  disciplinaribus  generalibus  obligantur  quotquot  sa- 
cramenlum  baptismatis  receperuut  ac  rationis  usum  adcpti  sunt, 
quod  in  iure  post  septennium  praesumitur  '-.  Etenim  per  baptisma- 
tis  sacrainentum  aliquis  Kcclesiae  subditus  fit  immutabiliter  ^  Nam 
per  baptismatis  susceptionem,  aliquis  fit  Ecclesiae  subditus  non 
per  gratiam  sanctificantem,  quae  amitti  potest,  sed  per  caracthe- 
rem  qui  suscipienti  imprimitur,  attjui  caraclher  est  signum  inde- 
lebile,  immutabiie,  ergo  et  eius  elTectus  est  i.mmutabilis  \  adeo  ut 
qui  semel  est  valide  baptizatus  permanenter  et  immutabiliter  fiat 
Kcclesiae  subditus.  Fit  tamen  quoad  leges  poenales  exceptio  quae 
nonnisi  puberes  feriunt  '". 

Hinc  etiam  schismatici,  excommunicali,  haeretici  Ecclesiae  le- 
gibus  subiiciuntur.  Verum  Ecclesia  miseratione  suis  legibus  haere- 
ticos  et  schismaticos  obligare  non  intendit,  qui  in  ipsa  haeresi  nati 


'  L.  2.  IT.  de  LL.  Cf.  quae  supra  dicta  sunt  cap.  1  de  const.  et  cap.  10  eod.  tit. 

*  Cap.  1  de  consl.  c.  12,  13  de  desp.  impub.  c  12  de  poenlt. 
'  Trid.  sess.  14,  c.  3.  de  poenil.  el  can.  13,  sess.  7. 

*  Trid.  Sess.  7,  can.  8  de  sacr.  in  gen. 
'  C.  1,  2.  de  deliclis  impuberum. 


LIBER   I.    DE    CLERICIS  75 


sunt ;  nisi  leges  excipiantur  quae  latae  sunt  vel  ad  abusus  compe- 
scendos,  vel  ad  publicam  moralitatem  et  utilitatem  ', 

105.  Qua  in  re,  nolandum  est,  quaesitum  fuit  an  fideles  Orien- 
tales  omnibus  legibus  ecclesiasticis  teneantur  quae  a  Romanis  Pon- 
tificibus  promulgantur. 

Kx  litteris  encyclicis  S.  G.  de  Propaganda  Fide  8  Nov.  1882 
responsum  fuit  u  iuxta  decretalem  Innocentii  III,  vel  Concilii  La 
teranensis  IV  u  Licet  graecos  »  et  iuxta  sententiam  cuiusdam  Theo- 
logorum  congregationis  coram  Gardinali  Pamphili  (1631)  coaduna- 
tae,  nec  non  iuxta  doctores  maioris  notae  ac  ipsius  Lambertini  (Be- 
nedicti  XIV)  hanc  esse  S.  Gongreg.  Fidei  Propagandae  sententiam: 
in  constitutionibus  nempe  Apostolicis  Orienlales  comprehensos  non 
esse  nisi  1)  de  lebus  fidei  ac  doctrina  calholica  agatur,  vel  2)  nisi 
Aposiolicis  constitutionibus  lex  naturalis  aut  di\ina  declaretur,  3)  e^ 
tandem  nisi  in  legibus  disciplinaribus  expresse  menlio  liat  dc  Orien- 
talibus.  Haec  doctrina,  addit  S.  G.,  etiamsi  a.Sancta  Sede  expresse 
probata  non  sit,  lamen  ab  immeniorabili  servatur  apud  Orienlales, 
ac  a  theologis  defenditur  -.  Imo  quae  Romanus  Pontifex  pio  uno 
ex  diversis  ritibus  orientalibus  statuit  ad  alios  extendenda  haud 
sunt  nisi  de  his  expresse  R.  Pontifex  ca\eat  ^  ^ 

106.  Legibus  particularibus  subditi  illius  societatis  particularis 
tenentur,  a  cuius  legitima  auctoritate  lex  dimanat.  Ita  v.  g.  reli- 
giosi  exernpti  non  obliganlur  legibus  dioecesanis  exceptis  tamen 
iure  excipiendis  \  Verum  duo  requiruntur  copulative  ut  quis  ligetur 


'  Bened.  XIV,  const.  Magnae  nohis ,  29  lunii  1748.  Const.  Ad  tuas  manus, 
8  Aiig.  1748.  Const.  Singulari  nobis,  9  Febr.  1749.  Ex  litt.  12  Sept-  1750,  ad  Episc.  Ura- 
tislaviensem;  Pii  YI,  Rescript.  adCard.  de  Frangeberg.;  ex  Brevi  Pii  VII,  8  oct.  1803, 
ad  Arch.  Mogun.  Cf.  L.\.yman  in  c.  can.  n.  2,  de  constit.  Reinff.  eodem  n.  274. 
ScH.viAL.  eodem  i  6,  n.  35;  Aichnkr  op.  cil.  §  208,  cap.  1  de  consl. 

"  Cf.  Card.  Hergenroether  in  Arch.  f.  k.  1.  7,  p.  198  sq.;  Pai>p-Szilagyi  p.  46. 
CoUect.  S.  C.  de  Prop.  F.  n.  115. 

'  Benedict.  XIV,  Consl.  Etsi  pastoralis,  26  Maii  1742,  i  8,  n.  24.  Card.  Her. 
GE.\.  l.  c.  p.  200 :  Papp-Szilagyi  1.  c.  i  23,  p.  43  sq.  et  1  55,  p.  120. 

'*  Trid.  sess.  25,  c.  12,  14,  22,  de  Regul.  et  Monial. 


76  PARS    I.    DE    PERSONIS 


legibiis  particnlaribiis  nempe  1)  iit  sit  in  territorio  12)  ut  sit  de  ter- 
ritorio;  in  utroque  casu  vel  realiter  vel  fictione  iuris.  Hinc  traditur 
principium  «  extra  territorium  ius  dicenti  imp  ine  non  paretur  "  ^ 
Ille  est  in  territorio  qui  aclu  ibi  reperitur;  ille  est  de  territorio" 
qui  ibi  domicilium  habet.  Quare  pcregrini  ,  qui  nempe  domici- 
lium  relinquunt  animo  revertendi ,  nou  obliganlur  legibus  proprii 
domicilii  (piia  aclu  nou  snnt  in  territorio  '\  neque  tenentur  le- 
gibus  particularibus  loci  ubi  resident  quia  etiamsi  sint  in  terrilo- 
rio  \  tamen  non  sunt  de  territorio.  Verum  fictione  iuris  aliquis  cen- 
setur  iu  territorio  I)  qui  proficiscitur  in  fraudem  reservatiouis  ^ 
2)  quoad  impedimentum  clandestinitatis  decreti  «  tametsi»  a  Triden- 
tino  iuductuni  '"  3)  (juoadculpam  commissam  damnum  illatum,  vel  ob 
omissionem  actionis  in  suo  loco  praescriplae.  4)  Qui  ligatur  censura 
"^el  praeceptoaut  possidet  beneficium  residentiale  iuris  fictione  prae- 
senscensetur  si  indebite  recessit.  Iiiris  fictione  aliquis  censetiir  de 
territorio  i)  si  lex  caveat  de  peregrinis  2)  ratione  conlractus  ,  deli- 
cti  etc.  et  quoad  leges  publicam  moralilalem  respicientes  3)  tandem 
idem  de  vagis  dicatur  qui  nempe  domicilium  reliquerunt  animo  non 
redeundi  nec  alibi  domicilium  elegerunl  ^  Hisce  exceptis  qui  alio- 
rum  lerritorium  petit  ad  legem  vitandam  ulitur  iure  suo  ac  a  nemo 
in  fraudem  agil  qui  suo  iure  utitur  "  '. 

107.  Instituunt  auctores  quaestionem  an  Ingislator  suis  legihus 
teneatur.  Suut  qui  dicunt  teneri  ratione  scandali,  vel  ex  lionestate 
naturali  ^ ;  alii  dicunt  teneri  quoad  vim  legis  directivam,  non  quo- 
ad  coercitivam ,  quia  ex  iure    naturali   indirecte   obligatur  vinculo 


*  G.  2.  t.  2,  lib.  1  iii  6". 

*  Cap.  ull.  de  const.  in  6".  L.  20  de  iiirisd. 

*  C.  21  de  sent.  excomm. 
■*  Bulla  Suprema  Clem.  X- 

*  Cf.  AicHNER,  op.  el  1.  c.  can.  2,  disl.  8;  Zitelli,  Appar.  pag.  55. 
"  Can.  11,  dist.  12,  cap.  2  de  obser.  ieiunii. 

'  L.  56  de  reg.  iuris  ff.,  cap.  31  de  election.  L.  si  quis  posten  7  de  iudic.  et 
ubi  (juis. 

"  Gf.  ScHMALZGR.,  Salmal. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  77 


legalis  obligalionis,  quod  ex  sua  lege  procedit,  non  leneri  autem 
([uoad  vim  legis  coercitivam  idest  coactivam  ,  quia  nemo  est  in 
societate  qui  eam  in  legislatorem  exercere  valeat  K  Uaec  secunda 
sententia  communiter  a  doctoribus  traditur.  Verum  puto  quaestio- 
nem  melius  enucleandam  esse.  In  quacumque  obligatione  duo  di 
stinguenda  sunt,  nempe  i)  materia  nbligaiionis  seu  id  ad  quod 
obligamur,  et  2)  vincidum  obligationis.  Nihil  prohibet  ul,  eadem 
manenle  materia,  vinculum  obligationis  aliquando  diiplex  vel  tri- 
plex  sit;  ita  accidit  de  iis  quae  v.  g.  iare  naturali,  divino  et  ec- 
clesiaslico  urgentur  prouti  solvere  decimas :  nihil  prohibet  ut  aliquis 
ad  idem  praeslandum  hoc  iure  teneatur.  alius  vero  altero  iure.  Hoc 
posito  videtur  certum  cum  omnibus  legislatorem  teueri  ad  mate- 
riam  suae  legis,  nempe  ad  id  praestandum  quod  aliis  lex  imperat; 
at  difficultas  est  in  hoc  an  scilicet  teneatur  vinculo  suae  legis,  vel 
vinculo  iuris  naturalis.  Ki  puto  simpiiciter  dicendum  teneri  vinculo 
iuris  naturalis  ,  quia  u  turpis  est  omnis  pars  suo  universo  non 
congruens  ".  Et  probatur  ex  incongruentia  contrariae  sententiae. 
Nam  a)  dicitur  non  teneri  ad  vim  legis  coercitivam  quia  nemo  est 
Legislatori  superior  ■',  atqui  hoc  aeffue  dici  posset  de  vi  directiva 
quae  ex  vinculo  eius  legis  oritur;  b)  dicilur  teneri  legislator  suis 
legibus  directe  iure  naturae,  indirecte  sua  lege ;  sed  quod  videtur 
impossibile  neque  indirecte  admitli  potost,  atqui  videtur  impossi- 
bile  quod  legislator  vinculo  propriae  legis  obligetur,  quia  esset  sibi 
secundum  idem  superior  et  inferior,  ergo  etc.  Quod  obligatio  sit 
directa  vel  indirecta  non  mutat  essentiam  obligationis,  sed  ad  ob- 
ligationis  originem  se  refert,  atijui  ratio  qua  Legislator  obligari  non 

'  D.  Thom.  1.  2.  q.  96,  art.  o  ad  5,  c.  2.  D.  q.  L.  1  ff.  ubi  dicitui-  «  quod 
quisque  iuris  iti  aUeruni  statuit  eodem  ipse  uli  deljet  »;  can.  20  non  liceat  i2,  9,  2. 
L.  4  Cod.  de  LL.  Cfr.  M.vchat,  op.  cit.  lib.  1,  t.  2. 

^  C.  2,  d.  8  iii  Decreto.  Hinc  sapienter  dixerunl  ait  clariss.  Ferrari,  (instit. 
can.  pag.  132)  not.  4.  Imperatores  Theodosius  et  Valentinianus  cum  hanc  emise- 
runt  sententiam:  Digna  vox  esl  maiestate  regnantis,  legibus  alligatum  se  principem 
profiteri  L.  4  Cod.  de  leg. 

*  Magh.,  op.  cit.  I.  cit. 


78  PARS   I.    DE   PERSOMS 


videtur  vinculo  suae  obligationis,  non  ex  origine  obligationis,  sed 
ex  ipsa  obligationis  essentia  dimetitur,  ergo.  Ceterum  quidquid  sit 
de  hae  controversia,  cum  omnibus  dicendum  Legisiatorem  ad  ma- 
teriam  suarum  legum  teneri  K 

§  3.  —  De  fine,  de  obiecto,  ac  de  ui  legiiin  ecclesiasticarnm. 

108.  Ad  finem  legum  ecclesiasticarum  quod  attinel  ex  dictis 
liquet  quod  legum  ecclesiasticarum  finis  non  est  nisi  finis  ipsius 
Ecclesiae  ,  nempe  animarum  sanctificatio  proxime,  salus  aeterna 
remote.  Finis  immedialus  multiplex  esse  potest;  altamen  fincs  im- 
mediati  eatenus  finis  socialis  rationem  habere  possunt,  quatenus 
rationem  medii  habeant  ad  finem  ultimum  et  universalem  Ec- 
clesiae. 

109.  Obiectum  autem  legum  ecclesiasticarum  fidelium  actiones 
sunt  in  foro  externo,  et  quidem  bonae  obiectum  sunt  legis  praeci- 
pientis,  malae  legis  vetantis,  punientis  et  irritantis,  indifierentes 
aulem  legis  permiltentis  -.  Fuerunt  qui  dixerunt  Ecclesiam  quate- 
nus  societas  est,  leges  etiam  m  foro  interno  ferre  posse,  tum  quia 
illa  verba  (j(todcu)n(jue  Wjaveris  etc.  limilata  non  fuerunt,  tum 
quia  salus  animarum,  quae  est  finis  legum  ecclesiasticarum,  magis 
ex  internis  actibus  pendet  ^  At  communi»  et  verior  sententia  est, 
Ecclesiam  quatenus  societas,  de  actibus  mere  internis  leges  ferre 
non  posse  *.  Etenim  humana  iurisdictio  leges  ferre  nequit  de  actibus 
de  quibus  iudicare  quosque  punire  non  possit  et  cuius  proinde  nihil 

'  Ad  rem  cl.  d'ANNiBALE,  op.  c.  p.  194  v.  1.  animadvertit  quod  si  legislator 
est  persona  singularis,  suis  legibus  non  tenelur  quia  nemo  sibi  vetare  aut  prae- 
cipere  quidquam  potesl  (L.  56,  de  recept.  arb.)  videtur  tamen  inclinare  in  eorum 
senteniiam  qui  dicunt  teneri  ex  chariiate  ob  exemplum  et  sub  levi.  Profeclo  si  le- 
gislator  est  quoddam  collegium,  quaedam  persona  moralis,  personae  singulares  ea- 
dem  lege  lenentur,  militat  enim  ratio  contraria. 

*  L.  7  ff.  de  leg. 

*  Cf.  SuAREZ  op.  cit.  Mach.  1.  1,  t.  2. 

^  D.  Thom.  la  2ae  q.  94,  art.  4-9,  100,  arl.  9;  Su.vrez,  l.  4,  op.  XII,  c.  34,  de 
sim.;  can.  14  de  poenit.  d.  1,  cogilationis  poenam  nemo  patitur  can.  1,  d.  4,  contra 
glos.  in  Glem.  1,  de  haeret. 


LIBEr   I.     DE    CLERICIS  79 


intersit  ^  Qiiare  liinoeentius  lll  ait  u  Sobis  datum  est  de  manifestis 
tantummodo  iiidicare  y^  -.  Item  Tridentinum  ait:  Ecclesia  de  occultis 
non  iudicat  *.  Caeterum  plus  est  leges  ferre,  (juam  iudicare,  notat  Sua- 
rez*,  ergo  si  nisi  de  actibus  exlernis  iudicari  potest,  etiam  nisi  de 
iisdem  leges  ferendae  sunt  '.  Tamen  hoc  iion  dicitur  ex  rei  impos- 
sibililate  secundum  se,  sed  secundum  quod  de  faeto  de  Kcclesia  ac- 
cidit  prout  in  civili  societate  contingit.  Neque  ditlicultas  sit  in  foro 
C(»nscientiae  Kcciesiam  iudicare  de  internis,  in   tali  enim   foro  Ec- 

^  clesia  non  iudicat  ut  societas,  sed  Kcclesiae  minister  ipsum  Ueum 
repraesentat,  ac  lalia  iudicia  bonum  individui,  non  societatis  dire- 
cte  respiciunt  ^ 

110.  Attamen  cum  leges  Ecclesiae  ad  bonum  internum  aninia- 
rum  referantur,  h^cclesia  actus  materiales  externos  non  praecipit, 
sed  quatenus  actus  externi  cum  internis  actibus  eorum  forma  con- 
iunguntur.  Quo  sub  respectu  et  actus  interni  sub  lege  ecclesiastica 
cadunt  '.  Ita  damnata  est  propositio  u  quis  paschali  praecepto  sa- 
tisfacit  sacrilega  Communione  »  \ 

\  \\\.  [nsuper  actus  humani  sunt  vel  futuri,  ye\  praesentes,  vel 

praeteriti.  Cerle  futuri  actus  cadunt  sub  lege.  Nam  cum  lex  sit 
operationis  regula,  de  se  anterioritatem  supponit ,  eo  modo  quo 
mensura  mensurato  praesupponitur  ^.  Praesentes  autem  actus  prae- 
teritis  aequiparantur.  At  quoad  actus  praeteritos  dicendum  est  actus 

'  Cap.  consuluisti,  20-2-1,  D.  Th.  2-2,  104,  5. 
'  Cap.  33,  34,  de  simonia. 

'  Sess.  24  de  reform.;  1  ad  Corinlh.  14,  cap.  11,  distlnct,  52.  Arg.   cap.  33, 
I  ult.  el  cap,  34  de  simon. 
"  Op,  cit.  et  loc.  cil. 
»  D.  Thom.  la  2ae  q,  1.  4, 

*  Cf.  Santi,  praelect.  i,  r.  \.  i,  t.  2,  n.  15. 

^  Cap.  9  de  celebr.  Miss,,  et  Clemen.  1  de  haeret, 

*  Cf.  Santi,  1,  c,  op.  cit.  Clem.  1  de  stalu  monach. ;  cap.  si  quis  8,  dist,  50; 
cap.  omnis  de  poenil.  et  remiss.;  caput  dolentes  de  celebr,  Miss.  et  Clem.  1,  eod,  t; 
capul  commissa  de  elect,  in  6^  Cf.  Suar.,  de  legibus  1.  4,  cap,  XIII,  prop.  14,  damnata 
ab  Alex,  VII,  prop,  53,  damnata  ab  Innocenlio  XI.  Cf,  (I^Annibale,  op.  c  p.  191. 

'  Cap.  2  et  ult,  de  constit,  et  in  1.  leges  et  constitutiones  Cod.  de  legibus. 


80  PARS    I.    DK   PEHSONIS 


praeteritos  non  cadere  sub  lege  praeceptiva  iuxla  supra  dieta  ^ 
nisi  lex  expresse  ca\eat  de  praeterilis  efc  agatur  de  negotiis  pen- 
denlibus  '.  (tem  de  lege  proliibente  dicatur.  Verum  actus  praete- 
riti  cadere  possunt  sub  lege  declarativa,  inhabiiitante  ct  irritante. 
Etenim  lex  declarativa  regula  actionis  non  est,  sed  regulam  la- 
tam  supponit  eamque  interpretalur  ^ ;  nisi  de  ea  agatur  quae 
legem  latam  coercet ,  vel  protrahit.  Sequitur  (juod  non  illa  sed 
haec  indiget  promulgatione.  Lex  inhabilitans  fertur  in  subieclum 
prouti  nunc  existit,  etiamsi  ratio  inhahililatis  ex  actibus  prae- 
teritis  deducenda  sit  '.  Ilem  lex  ex  iusla  causa  potest  actum  iam 
elicitum  irritare,  diimmodo  actus  sit  irritahilis ;  uti  ex.  gr.  ma- 
trimonium  consummatum  non  est  irritahile.  Attamen  hoc  tieri  non 
debet  nisi  vel  in  poena  alicuius  novi  delicti ,  \el  ob  boni  com- 
munis  necessitaleni,  vel  quia  actus  contra  legem  anteriorem  erant. 
Item  lex  irritare  potest  legis  poenalis  etrectus  ideoque  uti  vaUdos 
habere  actus  qui  ceteroquin  erant  invalidi  ^  Ratio  est  (piia  lex  di 
recte  magis  cadit  in  elTectus  praesentes  actiis  praeteriti. 

'  Cap.  2  et  uli.  de  conslil.  cap.  1.  de  cler.  non  resid.  in  6".  Ciem.  1,  de  test.  etc. 

*  Clement.  1  de  senl.  excommunicat,  Verum  hoc  in  capite  quod  communiler 
ab  aucloribus  citatur  potius  de  lege  poenali  agilur.  Declarai  enim  Clem.  V.  Reli- 
giosos  etiam  exemptos  interdictum  posilum  per  Sedem  Apo^tolicam  el  per  ordina- 
rium  loci  violanles  excommunicationem  incurrere  ipso  facto  et  addit  S.  Poniif. 
«  porro  hanc  sanctionem  Sid  pendeniia  trahimus  »  proinde  proprie  de  aclibus  omnino 
praeteritis  non  agitur  cum  negotium  adhuc  pendeat.  Auclores  item  citanl  legem  19 
Codicis  de  SS.  Ecclesii^,  in  qua  luslinianus  statuit  quando  donatio  facta  et  non  inti- 
mata  valeat,  quando  autem  requiratur  insinualio.  Verum  hac  lege  lustinianus  voluit 
ex  parte  leges  veteres  declarare,  et  sub  lege  profecto  declaraliva  cadunt  etiam  actus 
praeteriti  et  proinde  etiam  donationes  iam  peractae.  Quoad  ea  vero  quae  hac  in 
lege  noviter  staluta  sunt,  haec  non  proprie  actum  praeterilum  praecepti  causa  re- 
spiciunt,  sed  polius  id  quod  posito  actu  praelerito,  erat  agendum,  idest  insinuationem 
donationis  quae  excedit  500  solidos,  alioquin  donatio  pro  non  facta  habetur. 

*  C.  40,  ul  lex  27,  q.  1.  leg.  omnes  popuU  fT.  de  iusl.  et  iur.  Gf.  Suarez  o.  c, 
cap.  14,  I.  3,  c.  fln.  de  spons.  duor,,  c.  40  ut  de  simon.,  c.  5  de  usuris  ex  I.  5  cod. 
de  pact.  pign.  «  tanquam  si  lex  ab  inilio  cuni  interpretatione  tali  promulgata  fuisset. 

^  Cf.  d'ANNiBALE,  op.  c.  pag.  170. 

»  Trid.  sess,  23,  cap.  6,  sess.  22,  cap.  4  de  reform,  sess.  25,  cap.  21  de  regul. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  81 


112.  Vis  et  elfectus  legis  in  genere  est  subditorum  obligatio. 
Veruin  cum  homines  magis  poenis  quam  |)raemiis  moveantur,  le 
gibus  sanctio  poenalis  coniungitur,  seu  poena,  quae  a  transgresso- 
ribus  sit  solvenda.  Quapropter  duplex  est  legum  vis,  alia  directiva 
qua  obligatio  servandi  legem  inducilur,  alia  coactiva  qua  trans- 
gressores  ad  poenae  solutionem  coguntur  ^ 

Ex  his  eruitnr,  quod  etiamsi  per  se  loquendo ,  ex  legislatoris 
voluntate,  lex  haberi  possit  quae  viin  directivam  solum  habeat  uti 
apud  Romanos  erant  leges  quae  dicebantur  imperfectae  ^  aut  so- 
lum  vim  coactivam  prouti  sunt  plures  leges  fiscales,  quae  mere 
poenales  dicuntur  ut  lex  iubens  multam  dependi  ab  iis  qui  frau- 
dant  vectigalia  ^  in  civili  societate,  tamen  in  Ecclesia,  exceptis  non- 
nullis  regulis  Regularium  Seminariorum  etc,  non  dantur  leges  mere 
poenales  quae  scilicet  vi  directiva  careant.  Poenae  etenim  Eccle- 
siae  culpam  ac  proinde  legis  vim  directivam  seu  obligationem  in 
conscientia  supponunt.  Nam  finis  Kcclesiae  socialis  est  bonum  in- 
dividuorum,  est  rei  emendatio,  uno  verbo  animarum  sanctificatio, 
quarn  profecto  quisque  mediis  sibi  propositis  seu  legibus  assequi 
tenetur  \ 

§  4.  —  De  legiiin  ecclesiasticaruin  divisione. 

y  113.  Ex  dictis  de  legibus  ecclesiasticis  earumdem  legum  distin- 
ctiones  facile  colliguntur.  Et  sane  ratione  subiecti  lex  ecclesiastica 
est  vel  universalis,  vel  parjicularis]  ratione  obiecti  leges  sunt  di- 
sciplinares  aut  dogmaticae.  Ratione  sui  sunl  praecipientes,  prohi- 
benles,  poenales,  permissivae,    declarativae ,    irritantes  ^.   Ratione 

'  Cap.  7  (Je  elecl.;  cf.  Suarez  o.  c.  1.  c;  c.  10,  12,  67  de  const.;  c.  8,  9,  10  de  re- 
script.;  Trid.  sess.  7.  c.  2,  3,  6,  9  de  reform.;  c.  37.  caus.  35,  q.  9;  c.  39  et  ult.  de  re- 
script.;  c,  2.  de  constit. 

.    *  L.  9,  §  propiie,  ff.  de  rerum  divis.  L.  41,  de  poenis. 

*  Cf.  Skrafini,  Gaium  de  donaiionibus,  de  leg.  Cincia,  1.  2.  ff.,  et  1.  3.  Cod. 
de  LL.  cap.  1  de  const. 

'  Gf.  Su.\REz,  V,  IV,  2. 

"  D.  Thom.  2.  2ae.  q.  i89,  a.  9  ad  1. 

ZlTKLLI-SOLIKHI.  6 


82  PARS   I.    DE    PERSOMS 


causae  efficientis  leges  aliae  sunt  decreta  Episcoporum,  aliae  leges 
conciliares  oecwnenicae,  vel  nationales,  aut  provinciales,  aut  dioe- 
cesanae.  Quod  si  leges  a  R.  Pontifiee  ferantur  eonstitutiones  di- 
cuntur,  quae  tum  ratione  materiae,  tuni  ratione  formae  dixiduntur. 
Ratione  materiae  Pontificiae  constitutiones  aliae  dicuntur  Decreta, 
HVvde  epistolae  Decretales,  aliae  litterae  Encyclicae.  Decreta  suntquae 
motu  proprio  eduntur;  Epistolae  Decretales  quae  consultatione  vel 
aliorum  relatione  provocantur,  dicuntur  etiam  Rescripta.  Litterae 
Encyclicae  sunt  quas  R.  Pontifex  vel  ad  Episcopos  totius  orbis,  vel 
unius  nationis  aut  provinciae  mittit.  Ratione  formae  aliae  dicuntur 
Ballae,  aliae  dicuntur  Breves.  Illae  sunt  in  quibus  agitur  de  ne- 
gotiis  gravioribus  quaeque  clauduntur  sigillis  plurnlieis.  Graeco  idio- 
mate  verbum  Boullevein  significat  sigillare.  Sum.  Pontifex  Agathon 
qui  regnavil  anno  360  litteras  omnes  cera  signare  consueverat.  At 
ob  excrescentiam  pontificiorum  diplomatum  usus  obtinuit,  ait  Car- 
dinalis  Fetra,  litleras  omnes  magni  momenti  plumbeo  sigilio  mu- 
niri,  ut  tempore  Stepbani  III  anno  410,  vel  Hadriani  I.  an.  772 
servatum  fuit,  referente  Polidoro  Virgilio.  Nonnulli  tamen  plum- 
bea  sigilla  se  vidisse  testanlur  temporibus  Sylvestri,  Leonis  Magni, 
Gregorii  M.  et  Sergii  ut  refert  Ducange  in  verba  Bulla  Plumbea. 
Bullarum  expeditio  fieri  solet  quatuor  modis  vel  per  Cancellariam 
vel  per  Cameram  Apostolicam ,  vel  per  viam  secretam,  vel  viam 
Curiae  iuxta  negotiorum  di\ersitatem.  Breves  sunt  Pontificiae  con- 
stilutiones  quae  a  Brevium  Secrelaria  expediuntur  in  quibus  ex 
cera  rubra  sigillum  apponitur  annuli  Piscatoris.  In  bis  agitur  de 
negotiis  le\ioris  momenti  ac  breviori  sermone.  Modus  vel  formula 
signandi  sub  annulo  Piscatoris  non  satis  antiqua  videtur.  Ex  epi- 
stola  Clementis  IV  ad  Petrum  Grossum  nepotem  suum  an.  1265 
apparet  iam  saeculo  XIII  eum  usum  in  Curia  Romana  invaluisse. 

§  5.  —  De  legiim  ecclesiaslicarnin  cessalione. 

114.  Ktiamsi  lex  in  sensu    iuris    perpetua    sit,    tamen  cessare 
oporlet   vel  ab  intrinseco,    vel   ab  extrinseco.  Ab    intrlnsec^ 


LIBEU   I.    DE   CLEKICIS  88 


Vcessat  cessante  ipsius  jjje  ^  Quamvis  enim  legis  finis  sub  lege  non 
cadat,  est  tamen  finis  causa  legis  condendae  atque  conservandae, 
cum  ratione  finis  asseijuendi  lex  sit  necessaria  et  utilis.  Cessante 
legis  fine  iex  fit  sallem  inutilis ,  ac  proinde  cessat  in  legislatore 
iiis  urgendi  legem,  quod  ius  eiusdein  legis  fundamentum  est.  Ve- 
rum  cum  lex  sit  pro  tola  communitate  cumque  lex  multipliciter 
seu  pluribus  articulis  ac  muUiplici  sub  respectu  necessaria  aut 
utilis  esse  possit,  ideoque  communitatcm  obligare,  ut  lex  ab  in- 
trinseco  cesset,  (ixigitur  ut  eius  linis  cesset  pro  tola  communitate; 
ut  cesset  totaliter  requiritur,  ut  eius  finis  inutilis  aut  nocivus  fiat 
quoad  omnes  articulos,  et  suh  quovis  respectu  -.  Sunt  qui  distin- 
guunt  inter  mutationem  contrariam,  et  negativam  finis  seu  obie- 
cti  legis.  Dicitur  mutari  contrarie  obiectum  legis,  quando  propter 
mutationem  materiae  vel  etiam  circumstaiitiarum  fit  iniustum,  vel 
quocumque  modo  turpe  servare  legem,  aut  impossihile  sallein  mo- 
raliter;  quo  in  casu  lex  cessat  ipso  facto.  D'\c\iuv  mutatio  negativa 
si  in  tali  materia  legis  iam  non  invenitur  ratio  ob  quam  lex  po 
sita  luit,  licet  ea  sublata  adhuc  maicria  per  se  mala  non  sil,  nec 
impossihilis,  aut  iniusta,  quo  in  casu,  iuxta  nonuulios,  senlentia 
Priucipis  declaratoria  exigeretur  ". 

115.  Ab  extrinseco  lex  cessat  totaliter  per  abrogationem,  per  ir- 
ritationem,  partialiter  per  derogationem ,  per  dispensationem.  Ah- 
rogatio  est  a  Legis  ablatio  totalis  quae  fit_ji  legislatoi'e  ^.  Legisla- 
tor  vel  eius  successor  totam  legem  revocare  potest  vel  expresse,  vel 
tacite  contrariam  legcm  promulgando  \  Res  enim  per  quas  causas 
enascitur  per  easdem  dissoivitur  ^. 

Lex  item  tacite  abrogatur  per  coutrariam  consuetudinem  quae 

'  Gap.  %  dist.  4,  cap.  60  De  appellat. 

'  SuARKZ,  VI,  7,  3,  IX;  cap.  60  De  appellat.  Cf.  D.  Tom.  la.  2ae.  m  ar(.  3,  4. 
Salinat.  XI,  4,  2. 

^  Cf.  Machat.  op.  cil.  lil).  i,  t.  2,  §  V;  D^Anmbalk  op.  c,  pag.  167;  Suark/, 
VI,  q.  2. 

^  L.  102  de  Vei-b.  Signif. 

'  Reg.  in  Decrelal. 


^ 


84  PARS    I.   DE   PERSONIS 


vim  legis  habeat.  Notandum  est  contrariam  legem  anteriorem  ab- 
rogare ,  dummodo  ita  priori  contraria  sit,  ut  cum  ea  componi  ne- 
queat.  Hinc,  prouti  videbimus  de  legam  interpretatione,  lex  poste- 
rior  generalis  abrogat  legem  anteriorem  generalem  contrariam,  non 
autem  legem  anteriorem  specialem  sive  particularem  nisi  de  ea 
mentio  fiat.  Nam  ut  eleganter  ait  Bonifacius  VIII  ^  R.  Pontifex 
etsi  omnia  iura  seu  leges  generales  in  scrinio  pectoris  sui  servare 
dicendus  sit,  nou  item  de  legibus  particularibus,  (juas  «  cum  sint 
facti  et  in  facto  consistant  "  potest  probabiliter  ignorare.  Legis  ab- 
rogatio  quae  a  Legislalore  fiat,  semper  valida  censenda,  etiamsi  il- 
licita  sit  dicenda  si  ex  iniusta  causa  lex  abrogatur.  Legislator  enim 
contra  bonum  societatis  ageret  pro  qua  ex  hypothesi  lex  quae  ab- 
rogatur  adhuc  necessaria  et  utilis  foret  \  Jrritatio  autem  legis  in- 
ferioris  legislatoris  abrogatio  est.  Supremus  in  societate  legislator 
inferioris  legislatoris  legem  abrogare  potest ,  cum  uti  inferior  legis- 
lator  ita  eius  leges  a  suprema  pendeant  potestate.  Inferior  legis- 
lator  tamen  suam  legem  abrogare  nequit  si  a  Superiore  fortna 
speciali  confirmata  fuerit;  timc  enim  lex  non  ab  inferiore  sed  ab 
ipso  Superiore  vim  habet.  Secus  si  conlirmatio  lata  sit  m  forma 
communi  nempe  ad  maiorem  rei  extrinsecam  auctoritatem  ^  De- 
rogatio  est  u  partialis  legis  abrogatio  n  nempe  legis  est  abroga- 
tio  quoad  unum  aut  alterum  articulum  aliis  manentibus  *.  Dispen- 
satiQ  est  legis  relaxatio  publica  auctoritate  facta  in  casu  pariicu- 
lari,  legis  vigore  manente  ex  parte  materiae.,  Nam  si  materia  sit 
legi  subducta  non  adest  legis  dispensatio  sed  interpretatio.  Dispen- 
satio  est  totalis  aut  partialis  prout  obligationem  toUit  ex  toto  vel 
ex  parte;  est  expressa  vel  tacita  quae  ex  mente  legislatoris  colli- 

'  Gap.  1  de  constit.  in  VI. 

*  L.  1  ff.  de  conslit.   Princip.   Salmalicenses   apud  M.vchat  op.  cit.  1.  1,  t.  2. 
Trid.  sess.  24,  c.  5,  de  reform.  matr.,  sess.  22,  c.  15,  de  reform.,  sess.  25,  cap.  28, 

de  reformat. 

*  Gonst.  Ap.  Sedis  qua  censurae   latae   senlenliae   limitantur  est  simul  abro- 

gatoria  et  derogatoria  D'Annnibale  op.  c.  pag.  166,  v.  1,  n,  12. 
■*  G.  15,  §  1,  de  temp.  ord.  Glement.  2,  pr.  de  Elect. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  85 


gitur,  uli  si  v.  gr.  Praelatus  religiosuni  extra  elaustra  deiieiat;  ta- 
cite  cum  illo  dispensat  ut  oblatam  sibi  pecuniam  acceptare  possit. 
Summus  Legislator  in  societate  sive  iusta,  sive  iniusta  causa  valide 
etiamsi  secundo  casu  illicite  dispensat  S  e  contra  inferior  qui  ex 
delegatione  dispensat ,  nonnisi  ex  iusta  causa  potest  licite  et  va- 
lide  dispensare;  ratio  est  quia  pro  dispensatione  ex  iniusta  causa 
mandatum  non  habuit  -'.  In  genere  ille  potest  dispensare  qui 
legem  tulit  eiusque  delegatus  ^  Facultas  dispensandi  est  latae  in- 
terpretationis  ^" '  (\ym\moAo  non  vergat  in  tertii  praeiudicium  ^; 
at  ipsa  dispensatio  strictae  est  interpretationis  cum  sit  legis  vul- 
nus  ^.  Fit  quaestio  an  Legislator  sibi  dispensare  possit,  et  commu- 
niter  allirmalur  '.  At  tiaec  (juaestio  ab  alia  pendet  an  nempe  le- 
gislalor  vinculo  suae  legis,  quod  ab  ipso  prodit,  teneatur ;  de  qua 
iam  supra  locuti  sumus.  Dispensare  enim  non  esl  nisi  subtrahere 
aliquem  a,  subiectione  legis.  Hinc  iuxta  supra  dicta  viderelur  po- 
tius  dicendum  legislatorem  iudicare  posse,  quibus  in  casibus  ius 
naturale,  quo  ad  materiam  suae  legis  implendam  cogitur  pro  ipso 
legislatore  non  urgeat.  Kt  hoc  6e  legihvis  proprie  dictis  promulgatis 
sutficiat. 

'  Cf.  Machat,  op.  et  I.  cit. 

^  Can.  4,  (1.  21.  Clem.  2  de  elect. ;  cap.  15  de  temp.  ordin. 

^  Can.  4,  d.  21.  Clem.  2.  de  elecl.;  cap.  15  de  lemp.  ord. 

^*  Cap.  idt.  de  Simonia. 

'  Cap.  20  de  V.  S- 

*  Cap.  1  et  2  de  fdiis  presbyteiprum  in  6".  Nisi  tamen  motu  proprio  concessa 
sil  communilati  vel  ad  bonum  commune. 

"^  Caiet.  Salmal.  Cf.  Machat,  op.  c.  I.  1,  i.  2,  qui  hoc  deducit  ex  regula  de- 
sumpta  esl  1.  5  flf.  de  adopt.,  1.  1,  5  ff.  de  manumiss.  vind.  qua  stalui  videtur 
quod  ad  exercitium  iurisdiclionis  volimtariae  non  requirilur  distinclio  personalis 
inter  eum  a  quo  el  cui  praestatur  auctorilas.  Tamen  iuxta  supra  dicta  solvitur  dif- 
ficultas. 


<^j  PARS.    I.    DK   PKRSOXIS 


ARTICULUS    11, 

De  legibus  proprie  dictis  non  promulgatis  sed  consuetudine 

iiUroductis. 

Videbimns  1)  de  natura  consueludinis;  2)  de  divisione  consue- 
tudinis;  5)  de  consuetudinis  caractheribus  ad  ius  inducendum  ;  4)  de 
cousuetudinis  iuiidico  elTeclu ;  5)  de  cessatione  consuetudinis. 

§  1.  —  De  consiietiidiiiis   ludiira. 

116.  Consuetudo  dupliciter  considerari  potest,  vel  nempe  quate- 
nus  est  factum  et  tunc  considcratur  causaliter  et  inchoative,  vel 
quatenus  est  ius  et  tunc  consideratur  formaliter  et  complete.  Primo 
modo  consuetudo  cst  a  Similium  alicuius  communilatis  actuum  li- 
berorum  frequentia  "  vel  u  frequentia operandi lihereeode.m  modo  n  *. 
Gonsuetiido  facti  non  esl  in  aclibus  necessariis,  hinc  in  brutis  non 
consuetudines  sed  uiores  inveniuntur.  neiude  consuetudo  nou  in 
singuiis  actibus,  sed  iu  eorum  frequentia  consistit.  Ilac  facti  con- 
suetudiiie  posita,  aliquando.  nonnullis  extantibus  circumstantiis,  de 
quibus  inferius,  ius  seu  iuris  consuetudo  oritur,  vi  cuius  populus 
hoc  determinato  modo  agere  cogitur.  (Juo  sensu  iuris  consuetudo 
definitur:  u  las  non  scriptum  diattirnis  populi  moribus  introdu- 
clum  aliqao  legislatoris  consensun.  Uicitur  aulem  W5  non  scriplum'- 
quia  nec  per  se  sciipturam  requirit,  sed  usu  ipso  introducitur,  imo, 
iuxta  Suarcz  senlentiam,  consuetudinis  ratio  non  immularelur, 
etiamsi  ius  consuetudinarium  scriberetur  ^  Intelligitur  tamen  dum- 
modo  rursus  ius  non  promulgetur,  vel  ex  scriptura  ei  nova  vis 
non  addatar.  k^wA  civile  ius  Romanorum  consuetudo  iuris  definitur: 

'  Cap.  1  de  const.  in  6".  D.  Thoinas  1».  2ae.  q.  58.  Cf.  Suarez  op.  cit. 
1.  VH,  cap.  l. 

*  L.  .^fi  ff.  (le  LL.  et  in  1.  6  ff.  de  iust.  el  iure ,  cap,  ult.  de  consueludine , 
c.  1  de  constil.  in  6.  can.  5,  distinct.  1,  L.  32,  h.  l.  ff. 

■^  De  le-nbus  L.  1. 


LIBEK   I.    DE    CLERICIS  87 


ius  diuturnis  populi  moribus  et  tacito  populi  consensu  introdu- 
ctum  ^  Haec  definitio  desuniitur  ex  statu  deniocratico  populi  Ro- 
inani;  ita  in  siatn  aristocratico  optimatum  consensus  requireretur 
uti  notat  Machat  -.  Consuetudo  iuris,  uti  patet,  est  potius  consue- 
tudinis  effectus ;  tiinc  in  casu  elTectus  sumitur  pro  causa. 

117.  Ex  allata  definitione  patet  quomodo  consuetudo  differat 
a  lege,  a  praescriptione,  a  traditione :  a)  Differt  a  lege  proniul- 
gata  non  proprie  quia  lex  est  scripta,  e  contra  consuetudo,  quia 
no7i  est  de  legis  essentia  ut  scripta  sit,  nec  semper  de  facto  leges 
promulgatae  scriptae  sunt  apud  popuios  ,  sed  quia  lex  oritur  ex 
directa  Principis  voluntate  promulgatione  manifestata ,  dum  con- 
suetudo  primam  originem  habet  ex  populi  moribus.  b)  Differt  a 
praeseripiione-'  quia  1)  praescriptio  inter  privatos  locuin  iiabet:  si 
communitas  praescribat,  uti  privata  persona  habetur;  2)  praescri- 
ptio  non  inducit  nisi  ius  particulare;  3)  praescriptio  saltem  ordi- 
naria  non  obtinet  nisi  praescribens  sit  in  bona  fide  ac  titulo  iusto 
et  saltem  ut  dicilur  colorato  possessionem  habeat;  quod  in  consue- 
tudine  praesertim  contra  legem  non  exigitur  *;  4)  in  praescriptione 
non  est  necessarius  illius  consensus  contra  quem  praescribitur,  e 
contra  quoad  consuetudinem  '*.  c)  DitTert  a  traditione  quae  est 
u  ius  antiquum  a  iegislatore  inductum  et  viva  voce  ad  communi- 
tatem  traductum  »  ;  consuetudo  vero  a  communitate  inducitur. 

5^  2.     -  De  consiietiidinis  divisione. 

118.  Cum  consuetudo  referri  possit  vel  ad  subiectum  vel  ad 
obiectum,  \el  ad  ipsam  legem  promulgatam,  consuetudo  tripliciter 
distinguitur.  a)  Relate  ad  subiectum  dicitur  generalissima  quae  inler 

'  L.  32  ff.  de  LL.  C.  5,  d.  1. 

-  Machat,  Inst.  iur.  can.  1.  1,  t.  4. 

*  Praescriplio  est  «  adlectio  dominii  vel  quasi  dominii  aul  alicuius  iuris  sive 
realis  sive  personalis  per  conlinuatam  possessionem  tempore  el  modo  a  lege  de- 
finito».  Hinc  praescriptio  convenil  cum  consuetudine ,  quia  in  utraque  ius  oritur 
posito  facto  possessionis.  De  praescriptione  videbimus  agentes  de  iudjciis. 

*  SuAHEZ,  VII,  18,  24. 

"  Cf.  Su.\REZ,  op.  c.  1.  7,  cap.  7.  • 


88 


PARS    I.    DE   PERSONIS 


integras  gentes  oritur  uti  consuetudines  quae  ad  ius  gentium  per- 
tinent ;  generalis  si  in  toto  regno  invaluerit;  specialis  si  in  tota 
civitate,  specialissima  si  in  minima  communitate.  Est  tamen  no- 
tandum ,  quod  cum  liae  minimae  communitates  leges  proprie  di- 
ctas  sibi  constituere  non  possint ,  ideo  neque  iuris  consuetudines. 
b)  Relate  ad  obiectum  consuetudo  alia  est  extraiudicialis  ^  alia  iu- 
dicialis  prouti  in  materia  iudiciali  vel  extraiudiciali  introducitur. 
Censetur  consuetudo  iudicialis,  cum  innumerae  sententiae  super 
eodem  genere  causarum  proferuntur  a  tribunalibus.  Ad  hanc  etiam 
consuetudinem  rediicitur  quod  dicitur,  praxis  forensis,  stylus  Cu- 
riae,  magnique  momenti  est  ad  ius  dicendum,  atque  interpretan- 
dum.  c)  Reiate  tandem  ad  lege}n  iam  promulgatam  consuetudo 
alia  est  secundutn  legem  iam  latam  quam  firmat  et  interpretatur, 
iuxta  iliud  «  consueiudo  est  optima  legum  interpres  r  ' ,  alia  est 
consuetudo  praeter  legem,  quae  ius  novum  nec  legibus  latis  con- 
trarium  introducit,  alia  landem  est  consuetudo  contra  legern,  quae 
legi  praeexislenti  ius  contrarium  inducit  vel  eam  ex  integro  ab- 
rogando,  vel  ei  saltem  derogando  -. 

§  3.  De  coiisueliidinis  caractheribiis  dd  iiis   indiiceiidiim. 

H9.  Hisce  praehabitis  de  consuetudinis  caractheribus  viden- 
dum  est  ad  ius  inducendum. 

Cum  consuetudo  eamdem  in  societate  obligationem  inducat, 
quam  ipsa  lex  a  Principe  promulgata  introducit,  cumque  ex  alia 
parte  consuetudo  a  lege  promulgata  dillerat,  quia  alio  modo  eadem 
obligatio  introducitur,  iam  patet  quod  consuetudo  iisdem  legis  re- 
quisilis  muniri  debet,  qualenus  eamdem  legalem  obligationem  in- 
ducit,  aiiis  e  contra  sibi  propriis  quatenus  eadem  legalis  obligatio 
consuetudine  alio  modo  introducitur. 

120.  a)  Requisita  quae  consuetudo  cum  lege  communia  habet, 
quatenus  eamdem  legalem    obligationem    inducit   in    societate,  ad 

'  Can.  3,  §  leges,  d.  4;  1.  37  ff.  de  legibus. 
*  L.  32  ff.  de  LL.;  can.  5,  dist.  1. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  89 


7'ationabilUatem  tum  ratione  sui,  tum  ratione  finis  redueuntur, 
prouti  de  lege  locuti  sumus.  Quare  quae  rationalis  consuetudo  est 
iusta,  honesta,  utilis,  et  in  sensu  iuris  perpetua.  Irrationalis  con- 
suetudo  esse  potest  ratione  finis ,  quia  neque  necessaria ,  neque 
utiiis  est  ad  finem  socialem  consequendum.  Batione  sui  \)  est 
irrationalis  consuetudo  quae  est  per  se  mala,  quo  in  casu  non 
datur  nisi  consuetudo  facii,  non  iuris,  prouti  lex  mala  non  exi- 
stit;  2)  quae  in  iure  uti  iuris  corruptela  reprobatur.  Qua  in  re 
est  notandum  abrogare  consuetudinem  non  est  per  se  eam  re- 
probare ,  ita  ut  numquam  oriri  possit ,  ciim  consuetudo  et  quae 
uti  irrationalis  abrogatur,  tractu  temporis  rationalis  fieri  possit. 
Hinc  futura  consnetudo  a  lege  efficaciter  repiobari  non  potest  nisi 
sitper  se  mala  et  iuris  corruptela  ^;  3)  quae  fovet  peccato  ^;  4)  quae 
iuri  naturali  aut  divino  adversatur,  prouti  erant  plures  pharisaeo- 
rum  et  haereticorum  abusus  ^;  5)  quae  nervum  abrumpit  Kccle- 
siasticae  disciplinae  uti  si  iurisdictionis  potestas  impediatur,  aut  * 
ecclesiae  immunitas  laedatur  etc.  In  decretalibus  ^  in  genere  irra- 
tionales  dicuntur  consuetudines  u  quae  nec  ratlone  iuvantur,  nec 
sacris  congruunt  institutis  n  quod  iuxta  dicta  est  intelligendum  ^. 
Neque  dicatur  consuetudinem  contra  legem  esse  irrationalem,  nam 
aliud  est  dicendum  de  consuetudine  facti,  aliud  de  consuetudine 
iuris.  Profecto  consuetudo  facti  contra  legem  donec  cum  iuris  con- 
sueludine  non  coniungatur,  est  niala,  ac  primi  actus  animo  tollendi 
legem  exercentur,  ideoque  talis  consuetudo  peccaminosa  est  \  At 
iuris  consuetudo  non   est    irrationalis ,  utpote  quae    legem  latam 

'  C.  1,  de  consl,  in  6*.   Gf.  Suarez  1.  7,  de  consuet.  can.  6,  d.  12,  c.  3,  4,  5, 
7,  h.  t.;  c.  56  de  elect. 

*  G.  iO  de  consuetudine. 

'  G.  ull.  de  consuet.  can.  ull.  dist.  8. 

^  G.  16   de  praescripl.,  can.  5  et  seq.  d.  8.    Ganon.    1  et  2,  d.  12,  c,  3-5   de 
consuei.  Gf.  Suarez  lib.  VII,  cap.  18. 

'  Cap.  i  de  iis  quae  fiuni  a  maiori  parte  capiluli. 

*  Gf.  C.  L.  t.  sub  Aiexand.  III.  part.  1,  cap.  16. 
'  Gf.  D'Annibale  op.  c.  pag.  168,  not.  25. 


90  PARS   I.    DE   PERSONIS 


abrogat,  tum  quia  haec  consuetudo  legislatoris  consensu  non  vero 
facto  nempe  moribus  populi  vim  habet,  lum  quia  ex  (iiuturna  facti 
consuetudine,  aliis  comitantibus  requisitis,  de  quibus  inferius,  lex 
lata  irrationalis  etlicitur  \ 

121.  b)  Verum  cum  lex  consuctudinaria  non  promulgationis 
*sed  diuturnis  populi  moribus  introducatur,  oportet,  ut  propria  re- 
quisita  habeat,  eo  modo  quo  propriis  requisitis  lex  ornatur  quatenus 
per  promulgationein  communitati  imponilur.  Interim,  quod  ad  con- 
suetudinem  pertinet,  a)  ex  parte  priucipis  consensus  exigitur  vel 
tacitus  vel  praesumptus  seu  legalis  -.  Ktenim  obligalio  in  tota  com- 
munitate  oriri  non  potest  nisi  ab  eo  (|ui  curam  communilatis  ha- 
bet  nempe  a  Principe.  In  lege  Legislaloris  consensus  expressus 
invenitur,  quia  lex  eius  voluntate  direcle  imponitur,  e  conlra  in 
consuetudine  quac  oritur  ex  populi  moribus.  Uno  verbo  in  lege 
Principis  voluntas  obligandi,  in  consuetudine  assensus  obligandi  re- 
quiritur.  (Juod  adeo  verum  est ,  ut  si  in  aliquam  consueludinem 
Princeps  expresse  consentiat,  iam  consuetudo  lex  promulgata  effl- 
citur.  Consensus  autem  tacitus  interesse  putatur,  quolies  legislator 
consuetudinem  introductam  noverit,  at  non  reclamat  cum  recla- 
mare  possit  et  debeat:  hoc  sensu  exclusive  principium  valet:  qui 
tacet  consentire  videtur  '\  Quare  silentium  ut  dicitur  oeconomicum 
seu  ad  maiora  mala  vitanda,  iuris  consuetudinem  impedit.  lus  na- 


'  Cf.  SuAREz  op.  c.  qui  regulas  acklil  ad  consuetudinem  rationalem  cogno- 
scendani. 

^  L.  32  fl".  de  LL.  L.  2.  Cod.  Quae  sit  longa  consuetudo.  D.  Thom.  la.  2ae.  97, 
7i  ad  3.  L,  quibus  (T.  de  LL.  ubi  Iulianus  ail  «  nam  quum  ipsae  leges  nulla  alia 
ex  causa  nos  teneant,  quam  quod  iudicio  populi  receplae  sunt  merilo  el  ea  quae 
sine  ullo  scripto  populus  probavil ,  tenebunt  omnes:  nam  quid  interesl  suffragio 
populus  voluntalem  suam  declaret  an  rebus  ipsis  et  faclis  ?  Quare  reclissime  eliam 
illud  receptum  est  ut  leges  non  solum  suffragio  legislatoris,  sed  etiam  lacito  con- 
sensu  omnium  per  desueludinem  abrogenlur».  Notelur  quod  cum  canonicis  insli- 
tutis  de  consueludine  non  convenit  hac  in  lege,  ex  forma  societalis  Romanae  de- 
mocratkae  desumendum  esse. 

*  Reg.  45,  44  in  VI 


LIBER   I.    DE    CLERICIS  91 


turale  ceteroquin  exigit  ut  alicuius  legis  obligatio  perseveret,  neve 
nova  obligatio  inducatur,  nisi  constet  aut  legilime  praesumi  possit 
Icgem  latam  a  Legislatore  abrogatam,  aut  novam  legem  latam  esse. 

Quia  autem  non  ornnes  consuetudines  a  Principe  cognoscun- 
tur,  (juoad  has  consuetudines  quas  princeps'ignorat,  ex  parte  Princi- 
pis  consensus  praesumptas  seu  legalis  suflicit,  eo  quia  in  iure  etiam 
nanonico  omues  rationales  consueludines  legititno  tempore  prae- 
scriptas  Princeps  adprobat  '. 

Ceterum  clarum  est  illius  Principis  consensum  tacitum  vel 
praesumptum  exigi,  qui  in  ea  communitale  leges  ferendi  potesta 
tem  babet.  Hinc  v.  g.  in  consuetudinibus  Ecclesiae  universalis 
S.  Pontificis  consensus  requiritur,  in  consuetudinibus  dioecesis  Epi- 
scopi.  Imo  uniuscuiusque  consuetudinis  vis  ad  ea  sese  extendit,  ad 
quae  uniuscuiusque  legislatoris  potestas  legifera  se  protendit.  b)  Ex 
parle  consuetudinis  exigitur  ut  consuetudo  sit  legitime  praescripta 
quatenus  nempe  tempore  a  lege  praefinito  perduraverit :  et  com- 
muniter  decennium  pro  quacumque  consuetudine  assignatur  -.  Ve- 
rum  haec  conditio  est  hypotheUca.  Nam  decennii  continuatio  ex 
parte  consuetudinis  requiritur  in  iure,  ad  legislatoris  legalem  con- 
sensum  praesumendum;  agitur  proiude  de  consnetudine  (juam  prin- 
ceps  ignorat.  Quare  si  ante  decennium  Princeps  cognita  consue- 
tudine  tacite  assentiat,  consuetudo,  ni  aliud  obstet,  statim  vim  ha- 
bere  potest  '.  Haec  ex  parte  legis  non  requiruntur,  cum  in  lege 
Principis  expressa  voluntas  semper  manifesta  sit. 

c)   Ex  parte  communitatis  vero,  cum  consuetudo  ex  ipsius  com- 

munitatis  facto  oriatur,  requiritur,  ut  communitas  sua  consuetudine 

* 

'  Cap.  iilt.  ile  consuetu(iino;  1.  .32  el  .iS  ff,  de  LL.;  \.  ult.  Godicis  quae  sit 
longa  cons. 

^  Bened.  XIV,  de  Synod.  XIII,  54.  Ex  toto  titul.  Cod.  quae  sit  longa  consue- 
luJ.,  1. 10.  si  servit.  vind.  Qui  exigunt  spatium  40  annonuTi  ex  cap.  21  de  consuet. 
notal  D'Annib.\.le  consuet.  cuni  praescriptione  confundunt.  Suarez  VII,  18,  24. 

'  Can.  7.  disl.  12.  Arg.  ex  1.  1  C.  quae  sit  long.  cons.;  §  1  InsU  de  usucap.; 
I.  11.  Codicis  de  praescript.  long.  temp.  Cfr.  Mach.\t  op.  c.  de  consuel.  etc.  etc. 
Ex  cap.  3  de  cognat.  spiril.  D.  Tiiom.  1*.  2ae.  97,  3  ad  3.  Reinff.  I,  IV,  95. 


92  PARS   I.    DE   PERSONIS 


sese  obligare  vel  se  a  legis  latae  obligatione  liberare  intendat,  qno 
in  casu  consuetudo  dicitnr  potius  dissuetudo  ^  Etenim  etsi  obli- 
gatio  iuridica  consuetndini  ex  Priucipis  consensu  accedat ,  tamen 
Princeps  in  consuetudinem  consentit  prouti  est:  hinc  si  consuetudo 
non  sit  ad  obligationem  inducendam,  neque  Principis  assensus  ob- 
ligationem  inducit. 

Non  esl  autem  diceiidum  communitatem  sua  consuetudine  sese 
obligare,  aut  se  ab  obligatione  liberare  inlendisse  nisi  a)  consue- 
tudo  a  maiori  ac  saniori  parte  communitatis  inducatur  qnae  ca- 
pax  sit  recipiendi  legem;  alioquin  communitatis  consuetudo  dici 
non  posset  - ;  6)  nisi  per  actus  liberos  et  non  interruptos  nec  dis- 
similes  consuetudo  vigeat  ^  nam  per  actus  non  liberos  communi- 
tatis  voluntas  non  maiiifestatur ,  per  actus  autem  interruptos  aut 
dissimiles  contraria  voluntas  ostenditur. 

122.  Ex  quibus  liquet  quomodo  consuetudo  s\i  lex  proprie  di- 
cta  quae  non  promulgatione  ,  sed  diuturnis  populi  moribus  intro- 
ducitur.  Quatenus  est  lex  cum  lege  conveuit  quoad  requislta  quae 
a  promulgatione  praescindunt  quaeque  in  rationabilitate  conclu- 
duntur,  prouti  legem  diximus  esse  rationis  ordinalionem  ad  bonum 
commune.  Quateims  consuetudo  et  lex  diverso  modo  introducuntur 
propria  requisita  unaquaeque  habet;  at  requisita  unius  aeqiiivalent 
requisitis  alterius,  quia  omnia  ad  hoc  reducuntur  a)  ut  lex  con- 
sensu  Principis  firmetur,  b)  ut  lex  communitati  imponatur. 

'i^  4.  De  consiietiidinis   effectii  inridico. 

123.  Itaque  consuetudinis  eflectus  in  genere  est  ius  dicere  in 
communitate,  aut  novam  legem  inducendo  aut  legem  latam  abro- 
gando.  Quod  si  de  singulis  consuetudinibus  iuxta  tegem,  praeter 
legem,  et  contra  legem  sermonem  inslituamus;  quoad  consuetudi- 
nem    iuxla    legem   dicendum  est  hanc  esse  consuetudinem   potius 

'  Ai-g.  ex  I.  32  ff.  de  LL. 

*  L.  32,  35  de  legibus  ff. 

*  L.  1  Godicis  quae  sit  long.  consuet.  L.  58  de  legibus  ff. 


LIBER   I.    DE   CLEUICIS  93 


facti  qiiam  iuris ,  de  quacumque  lege  agatur  sive  naturali ,  sive 
divina,  sive  liumana.  Dicitur  haec  consuetudo  esse  potius  iuris 
itnitativa  vel  executiva,  tiinc  lege  sublata  et  cousuetudinem  cor- 
ruere  necesse  est.  Tamen  eius  eHectus  sunt  \)  ut  legem  firmet  ^, 
t)  ut  legem  interpretetur  -.  Alii  enumerant  alium  etiectum  ut 
uempe  lex  aliquando  extendatur ,  verum  tioc  ad  consuetudinem 
praeter  legem  reduceretur  ^  Gonsuetudo  praeter  legem  naturalem 
proprie  non  datur  quia  cousueludo  legis  vim  habet  consensu  Prin- 
cipis,  ideoque  rationem  habel  legis  humanae.  Tamen  secundum 
quid  consueludo  praeter  legem  naturalem  vim  habere  potest,  quoad 
actus  per  se  honestos,  (jui  lege  naturali  saltem  quoad  exercitium 
non  praecipiuntur.  Praeter  ius  divinum  aulem  consuetudo  secun- 
dum  quid  adniittitur  prouti  accidit  circa  traditiones  quas  uiiiversa 
tenet  Ecclesia  de  quibus  nec  Christus  Dominus,  neque  Apostoh  ex- 
pressum  praeceptum  tradiderunt  \  Consuetudo  contra  legem  natu- 
ralem  non  admittitur  cum  lex  naturalis  iege  humana  abrogari  non 
possit  '.  Neque  consuetudo  admittitur  contra  ius  divinum  eadem 
de  causa  ^.  Quod  si  agatur  de  lege  humana,  consuetudo  praeter 
legem  novam  obligationern  inducit  vel  praeceptivam ,  vel  prohi- 
hitivam,  vel  irritantem,  vel  impedimentorum  etiam  matrimonium 
dirimentium  inductivam  \  Consuetudo  contra  legem  humanam, 
eam  abrogare  potest  vel  ex  toto,  vel  ex  parte,  \el  quoad  poenam 
et  ciiipam  nempe  quoad  vim  directivam  et   coaclivam,  aut   solum 


'  Can.  5,  dist-  4,  in  decrelo. 

*  Cap.  8  de  consuel.;  1.  37-38,  ff.  de  LL. 
'  Cf.  SuAREZ,  op.  c.  et  i.  cit. 

*  Cf.  SuAREZ,  1.  7,  c.  4,  op.  cit, 

'  D.  Th.  la.  2ae.  q.  37,  art.  3  ad  1;  cap.  ult.  de  consuet.  Cf.  Suarez,  I.  c. 

*  S.  Paul.  ad  Coloss.  2,  Mattii.  15.  Quod  est  bene  atlendendum,  cum  aliquando 
lex  liumana,  uli  Ecclesiastica,  praecepta  eliam  divina  ac  naturalia  urgeal.  Talis 
lex  ecclesiastica  consuetudinem  contra  legem  aut  praeter  legem  iuxta  dicta  admit- 
tere  non  potest,non  qua  lex  ecclesiastica  est,  sed  qua  est  lex  humana,  quae  ipsas 
leges  divinas  vel  naturaies  urget. 

^  Can.  5,  d.  l  et  1.  32,  53  ff.  de  LL.;  cap.  1  de  cogn.  spirlt. 


^)4  PARS   I.    DE    PKKSONIS 


quoad  vim  coactivam  aut  directivam  *.  Non  potest  autem  consue- 
tudo  contra  lefjem  ecclesiasticam  eam  abrogare  sotum  quoad  vim 
direclivam,  (juod  ex  dictis  de  legis  ecciesiasticae  vi  desceridit.  Tan- 
dem  notatu  dignum  est,  cum  de  consuetudiuc  coritra  legem  aga- 
tur,  hanc  consuetudinem  in  foro  externo  non  praesumi  sed  pro- 
bandain  esse  cum  iex  lala,  quae  esset  abroganda  possideat;  secus 
si  consueludo  conlra  lefjein  notoria  sil.  (juod  si  consuetudo  prae- 
ter  lefjem  sit,  pro  ea  slandum  est  -'. 

|i5  .').  —  De  cessatione  consueliidinis. 

124.  Lex  consuetudinaria  cessat  pariter  ab  intrinseco  vel  e.i- 
trinseco.  Ab  intrinseco  cessat  cessanle  flne  consuetudinis  sub  qiio- 
vis  respectu,  (|uoad  omnes  articulos  et  pro  tota.  communilate.  Re- 
colantur  quae  de  legis  cessatione  ab  inlrinseco  diximus.  Ceterum 
uti  lex  irrationalis  cessat,  (juia  in  Principe  ius  eani  urgendi  deii- 
cit,  ita  consuetudinem  quae  cessante  (ine  11 1  irrationalis  cessare 
oportet,  quia  l'rinceps  neque  tacite  neque  praesumpte  in  eam  as- 
sentire  valet.  Af)  extrinseco  pariter  consuetudo  cessat  per  aiwo- 
gationem  expressam,  vel  tacitam,  per  irritationem,  derogationem 
et  dispensationem,  iuxta  quae  de  legis  cessatione  ab  extrinseco  di- 
ximus  ^ 

125.  Attamen,  (|uod  proprie  ad  consuetudinem  atlinet,  si  lex 
edalur  cum  clausula  u  non  obstante  quacumque  consuetudine  »  con- 
suetudines  quidem  et  parliculares  abrogantur  non  autem  immemo- 
riales,  vel  futurae  nisi  de  immemoriali  expressa  mentio  (iat  vel 
futurae,  uti  iuris  corruptelae,  reprobentur  *.   Ktenim  '  consuetudo 

'  L.  32  ff.  dc  LL.;  c.  ult.  di'  consuel.;  c.  6,  dist.  12;  can.  .",  6,  d.  4;  can.  8,  li,  d.  12. 

^  Gf.  M.^cuAT  1.  1,  t.  4,  op.  c;  l.  2  ff.  de  L  el  F.  L 

'  Si  consuetndo  est  immemorialis  quia  eiu.-?  initii  meinoria  non  extat  por  eam 
ea  omnia  acquiri  possunt  quae  privilegiis  et  indulto  principis  concedi  solenl;  nam 
talis  consuetudo  aequiparatur  privilegio  principis  et  habetur  loco  tiluli  legitime  con- 
stituti  el  probati,  nisi  aliter  a  iure  statuatur.  Ita  Mach.  o.  c.  L  1,  tit.  4,  n.  9. 

'^  Gf.  FAorfAN.  in  cap.  ad  tiaec  n.  34,  de  Relig.  domibus. 

*  Cf.  Fagnan.,  in  cap.  cum  Apostolica  de  iis  quae  a  Prael. 


LIBER   I.    DE    CLERICIS  95 


immemorialis  cuiiis  neinpe  initii  memoria  non  extat,  aequiparatur 
priviiegiis,  quae  abrogata  non  censentur  nisi  de  iis  mentio  fiat 
u  ciim  beneficia  principis  oporleat  ei<se  mansura  «.  Consuetudo  vero 
futura  iegi  non  resistit,  et  cum  talis  legis  etTectus  odiosus  sit,  stri- 
cto  seiisu  neque  ultra  vim  verl)orum  est  inteliigendus.  (juod  iocum 
non  liabet  si  expresse  futura  consuetudo  reprobatur  quia  iuris  cor- 
ruptela  ^ 

ARTIGULUS    III. 

De  legibus  improprie  dictis. 

126.  Leges  improprie  dictas  vocamus  1)  quae  etiam  per  se  leges 
non  sint,  quia  se  referunt  ad  casus  et  personas  particulares,  tamen 
aliquando  vim  legis  in  societale  habent  uli  rescripta  et  decisiones 
sacroruin  tribunalium,  sive  2)  quae  etiamsi  semper  vim  legis  ha- 
beant  tamen  per  modum  legis  haud  referuntur  ac  vim  legis  parti- 
cularis  habent  uti  concordala,  sive  5)  quae  vim  legis  particularis 
habere  dicuntur  uti  privilegia,  sive  4)  quae  tandem  vim  legis  sem- 
per  habent,  tumen  perpetuae  in  sensu  iuris  nou  sunt  cum  morte 
Principis  vim  amifctaut;  uti  regulae  cancellariae.  Proinde  agendum 
nobis  est  de  rescriptis,  de  decisionibus  sacrorum  tribunalium,  de 
concordatis,  de  privilegiis,  et  deinceps  de  regulis  Cancellariae. 

§  1.  —  De  rescriptis. 

Videbimus  1)  de  natura  rescriptorum ;  2)  de  divisione  rescripto- 
ruin  ;  5)  de  rescriptorum  idoneo  subiecto ;  4)  de  vi  iuridica  rescri- 
ptorum ;  5)  de  rescriptorum  cessatione. 

a)  —  De  natiira  Rescriptoruin. 

127.  Rescrlptum  (|Uoad  rem,  proprie  et  stricte  aeceptum  apud 
canonistas  definitur:  Responsum  Principis  in  scripto  datum  ad  ali- 

'  Can.  5  et  seqq.,  dist.  8.  Can.  1  et  seqq.,  dist.  11.  Canon  3,  12,  dist.  12;  arg. 
c.  4,  d.  10  et  c.  5,  5,  h.  t.  L.  2  God.  quae  sit  longa  consuet.  L.  3,  |  5,  ff.  de  se- 
pulc.  viol.,  1.  15  Cod. 


96  PARS   I.    DE   PERSONIS 


cuius  supplicationem,  vel  reldtionem,  vel  consultationem  circa  ius 
inteUiyendiim  ^  Aliter  vocatur  epislola  incivili  iure  romanorum  -, 
vel  in  iure  canonico  epistola  decretalis.  Rescriptum,  notat  clariss. 
Sanguineti ',  quando  sine  addito  nominatur,  intelligitur  esse  Ponti- 
ficis.  De  eiusmodi  rescriptis  Pontificiis  hic  sermo  est,  etiamsi,  data 
proporlione,  quae  de  his  traduntur,  et  rescriptis  Episcoporum  aptari 
possint.  Verum  Summus  Pontilex  potest  dupliciter  interrogari  vel 
obtineatur  consilium,  vel  ut  obtineatur  sententia  tamcjuam  a  Prin- 
cipe  societatis  ecclesiasticae.  Primi  generis  rescripta  apud  veteres 
quam  plurimum  cernuntur.  Erat  enim  laudabilis  illorum  Episco- 
porum  consuetudo  ut  in  rebus  gravissimis  non  modo  a  Romano 
Pontifice,  sed  etiam  ad  invicem  consilia  mutuarent^  Sic  v.  gr.  Leo 
Magnus  Paschasinum  Lilybeum  Episcopum  de  cyclo  Paschali  con- 
suluit  ^  Attamen  haec  rescripta  nullam  legalem  \'\m  neque  particu- 
larem  neque  universalem  habere  possunt,  cum  obligatio  per  modum 
consilii  imponi  non  possit.  Maior  igitur  ratio  habenda  est  rescri- 
ptorum  secimdi  gene?is ;  quibus  nempe  Summus  Pontifex  quia 
sententiam  profert,  ius  dicit. 

128.  Rescriptum  petitioni  respondet.  Petitio  triplici  constat 
parte  1)  nempe  narraliva  qua  facti  expositio  exhibelur;  1)  postu- 
lativa  quae  substantiam  instantiae  exprimit;  Z)  persuasiva  quae  ra- 
tionum  momenta  evolvit  ad  principis  animum  movendum.  Rescri- 
ptum  proinde  triplici  item  parte  disUnguitur,  nempe  narrativa  qua 
factum  exponitur,  dispositiva  qua  Pontificis  voluntas  manifestatur, 
persuasiva  seu  exornativa  qua  Princeps  rescripti  aequitatem  suadet. 

b)  —  De  rescriptornm  divisione. 

129.  Rescripta  tripllciter  distinguunlur  videlicet  relate  1)  ad  suh- 
iectum,  relate   2)  ad  obiectum,  relate  3)  ad  ius  commune.    a)  Re- 

'  De  rescriplis.  Cf.  Trid.  sess.  22,  c.  3,  6  et  sess.  25,  c.  10,  de  reforin. 

*  L.  1,  §  1,  fT.  de  Coustit.;  1.  2  Cod.  de  LL. 
'  Insl.  can.  secl.  4  de  rescript. 

*  Cf.  epislolas  Gypriani,  Basilii,  Ambrosii  etc. 
'  Gf.  Berardi  op.  c.  diss.  2,  c.  2. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  97 


late  ad  subiectum  nempe  ad  eos  pro  quibus  rescripta  femntur,  alia 
sunt  generalia,  quae  pro  omnibus  subditis  ferunlur  ad  instar  consti- 
tutionis  ',  alia  specialia  quae  dantur  pro  singulis  subditis  -.  6)  Relate 
ad  eorurn  obiectum  rescripta,  alia  grafiae  dicuntur  quibus  aut  praeter 
aut  contra  ius  gratia  conceditur,  alia  iustUiae  quibus  vel  ius  du- 
bium  explicatur,  casus  dirimitur,  vel  iudex  clelegatur  etc.  Haec  re- 
scripta  dicuntur  eliam  ad  lites.  Hisce  nonnulli  rescripta  mixta  ad- 
dunt,  quibus  nempe  et  gratia  concedilur  et  iustitiae  administrationi 
consulitur.  e)  Uelate  ad  ius  commane  rescripta  sunt  iaxlaius,  prae- 
ter  ius,  aut  contra  ius.  luxta  ius  rescripta  dicuntur  quae  Pontifex 
iuri  communi  conformiter  concedil:  praeler  ius,  quibus  Pontifex 
quae  iure  non  sunt  decisa  concedit,  contra  ius  quibus  Pontifex  ali- 
quid  contra  communem  iuris  dispositionem  facit  uti  privilegia  lar- 
giendo  etc. 

c)  —  De  rescriptornin  siiblecto  idoiieo. 

130.  Omnes  fideles  rescripta  obtinere  possunt  qui  capaces  sunt 
iurium  in  Kcclesia  Christi.  Quare  excipiuntur  excommunicati  maioi^i 
excommunicatione  ^  sive  vitandi  sint  sive  non,  quia  Martinus  V 
favore  tidelium  hanc  distinctionem  induxil.  In  Ecclesia  enim  iuri- 
bus  carent  ac  Ecclesia  lidelem  censuris  irretitum  per  poenarum  me- 
tuni  a  via  perditionis  reducere  conatur  '*.  Quamobrem  praxis  seu 
stylus  forensis  est  ut  in  rescriptis  R.  Pontilicis  absolutio  a  censu- 
ris  praeponatur,  eo  line  tantuinmodo  ut  rescriptum  Pontihcis  va- 
leat.  Quae  absolutio  non  valet  si  censuratus  per  annum  continuum 
in  censuris  insorduerit  ^  Atlamen  iuxta  aequilatem  lex  ecclesia- 

'  L.  fin.,  i  1,  God.  de  leg. 

'  L.  2  eodein. 

^  Hodierna  disciplina  raro  infertur  in  praxi  excommunicatio  minor  qiia  nempe 
liomo  baplizalus  privatur  solum  participatione  Sacramenlorum.  Cf.  Santi  praelect. 
iur.  can.  1.  5,  t.  59,  n.  32. 

"  C.  1,  h.  l.  in  P."  Cf.  Santt  hoc  loco. 

"  RiGANTi,  Comrn.  ad  Reg.  Cancell.  Apost.  tom.  IV,  p.  150  edil.  Rom.  ubi 
agil  de  regula  LXVIL 

ZlTKLI.I-SOLIKHI.  7 


98  PARS   I.    DE   PERSONIS 


stica  statuit  ut  et  excommunicatus  rescriptum  obtinere  possit  a)  sive 
in  ipsa  causa  excominunicationis  *■  b)  sive  in  causis  civilibus  -  aut 
criminalibus  ratione  appellationis  quibus  se  iniuste  gravatum  per- 
sentiat.  Hisce  exceptis  rescriptum  ab  excommunicato  obtentum 
est  ipso  iure  nullum  ^  Item  de  haereticis  cum  sint  excommuni- 
cati  *.  Similiter  propter  fraudis  periculum  quis  non  potest  pro  aliis 
rescripta  iustitiae  obtinere,  si  non  habeat  speciale  mandatum,  vel 
sallem  coniunctus  non  sit  \inculo  sanguinis,  nec  constet  de  eorum 
contraria  voluntate  '.  Secus  dicendum  de  rescriptis  gratiae  ^  con- 
tra  Panormitanum  '.  Sunt  tamen  qui  idem  dicunt  inductum  esse 
quoad  rescripta  iustitiae,  at  eorum  afflrmatio  probata  non  videtur  \ 

d)  —  De  vi  iuridica  rescriptorum. 

131.  Vis  rescriptorum  est  consideranda  1)  reVdie  ad  partes  qui- 
bus  rescriptum  constat,  2)  relate  ad  ius  quod  dicit,  3)  relate  ad 
tempus  quo  ellectum  habet.  Et  quoad  primum  probatur  vim  re- 
scripti  in  parte  dispositiva  reponendam  esse ;  quod  iuridice  et  hi- 
storice  probatur.  laridice ;  etenim,  rescriptum  ex  Pontificis  volun- 
tate  vim  habet,  prouti  de  omnibus  legibus  est  dicendum,  atqui  vo- 
luntas  Pontificis  non  manifestatur  nisi  in  parte  dispositiva.  In  parte 
enim  narrativa  Princeps  sese  praebet  uti  historicum,  in  parte  per- 
suasiva  sese  praebet  uti  virum  doctlssimum  qui  iuris  dispositioni- 
bus  rescripti  iustitiam  suadet.  Historice  cum  ad  modum  attendatur 
quo  usque  ab  antiquitate  rescripta  exarantur.  Antiquitus  et  prae- 
sertim  media  aetate  in  more  positum  erat  ut  non  modo  Summus 
Ponlifex,  sed  et  Episcopi  et  Abbates,  imo  et  Frincipes  proprios  Cap- 

'  Gap.  41  de  Praescript.  in  Decrelal. 

'  Cf.  Reiffenstuel,  1.  I,  l.  III,  I  II,  op.  ius  canon.  univers. 

'  Cap.  1  de  rescript.  in  6''- 

*  L.  2  Cod.  de  Sum.  Trinit. 

">  G.  28-33,  h.  t.;  1.  24  God.  de  procural.;  1.  55,  1.  40  de  procurat.  ft. 

«  L.  6  de  rescr.  el  cap.  24  de  Praeb. 

'  Gap.  20,  lit.  V,  1.  I. 

»  ZiTELLi  de  dispensat.  malr.  c.  2,  a.  2  Proleg. 


LIRER   I.    DE   CLERICIS  99 


pellanos  haberent.  lam  constitutiones  a  Ronianis  Pontificibus  an- 
tiquitus  in  solenini  coelu  Antistitum  Romanae  Provinciae  et  re- 
centioribus  saeculis  in  consislorio  Cardinalium  comprobantur.  At 
rescripta  exaranda  Cappellanis  Pontificiis  commiltebantur,  ita  ex.  gr. 
et  Gregorius  IX  suam  decretalium  compilationem  quam  in  corpore 
iuris  canonici  habemus,  S.  Raymundo  Pennaforlensi  commisit  quem 
suum  Cappellanum  nominaxit.  Itaque  cum  aliqua  petitio  Romano 
Pontifici  referretur,  unus  ex  Cappellanis  instantiae  summam  in 
Cappelia  seu  in  Collegio  Cappellanorum  referebat.  Deinde  Pontificis 
voluntas  explorabatur,  ac  habita  responsione,  haec  in  scriplis  re- 
digebatur  servata  forma  praedicta  rescriptorum  ,  pluribus  adiectis 
sponte  quibus  rescriptum  ornatius  videretur.  Nil  mirum  proinde  si 
nonnulla  U.  Pontificis  rescripta,  quae  in  corpore  iuris  continentur 
nonnulla  extranea  conlineant,  vel  minus  ad  rectam  rationem  exa- 
cta.  Haec  eniin  evidenter  scripta  fuerunt  a  Cappellanis  qui  nimis 
suo  ingenio,  suaeque  doctrinae  indulserunt. 

Hisce  Cappellanis,  ait  Cardinalis  de  Luca ,  successerunt  qui 
Rotae  Romanae  Auditores  nuncupantur  ^  Nam  Gappellanis,  auctis 
Sedis  Aposlolicae  negotiis,  coepit  a  SS.  Pontificibus  facultas  concedi 
definiendi  negotia ;  tandem  loannes  XXU  eiusque  successores  re- 
gulas  statuerunt  iuxta  quas  ab  iis  negotia  iudicialiter  expedirentur. 
Cessato  autem  Cappellanorum  munere  in  exarandis  rescriptis,  hoc 
munus  sacris  Cardinalium  Congregationibus  demandatum  est.  Ve- 
rum  antiquum  mos  servatur.  Gardinalis  PraefecLus  de  oblata  peti- 
tione  Romano  Pontifici  refert;  habita  responsione  rescriptum  ab 
oliicialibus  Congregationis  exaratur  iuxta  S.  Pontificis  mentem  et 
iuxta  formam  allatam  rescriptorum.  Kx  quibus  patet  quod  vis  re- 
scripti  in  sola  parle  dispositiva  reponenda  est,  tum  quia  in  ea  tan- 
tummodo  voluntas  Ponlificis  manifestatur,  tum  quia  partes  narra- 
tiva,  ac  exornativa  ab  ingenio  sacrarum  Congregationum  officialium 
quodammodo  dependent.  Kst  tamen  hic  notandum  non  semper  in 
scriptis  paitem  exornalivam  inveniri;  insuper  aliquando  parti  dis- 
positivae  commisceri  vel  etiam  dispositivae  praeponi. 

'  Cur.  Rom.  discurs.  32. 


100  PARS   I.    DE   PERSONIS 


132.  Quodsi  rescriptorum  vis  consideretiir  relate  ad  ius  quod  di- 
cunt,  dicendum  est  rescripta  per  se  nou  gignere  nisi  ius  parlicu- 
lare,  sive  quia  se  referunt  tantummodo  ad  facta  eidem  Principi 
proposita  sive  quia  unam  aut  alteram  personam  respiciant.  Verum 
si  a)  rescriptum  in  universa  Ecclesia  Pontificis  auctoritate  promul- 
gatur,  prouti  saepius  accidit  de  rescriptis  quibus  ius  dubium  inter- 
pretatiir,  aut  si  b)  voluntate  Pontilicis  in  collectionibus  legum  ec- 
clesiaslicarum  ab  Ecclesia  adprobatis  inseritur,  rescriptum  iuris  uni- 
versalis  vim  obtinet  ^ 

133.  Relate  vero  ad  tempus  quo  rescriptum  vim  iuridicam 
sortitur,  rescripta  iustitiae  ad  hoc  ut  iudici  in  iis  delegato  confe- 
ralur  iurisdictio,  elTectum  habent  a  die  praesentationis  iudici  dele- 
gato  ^  (Juoad  ea  vero  quae  pertinent  ad  statum  controversiae,  a 
tempore  quo  rescripta  data  sunt ''.  Rescripta  vero  gratiae  a  tem- 
pore  dalae,  nempe  a  tempore  quo  data  sunt  effectum  sortiuntur, 
si  agatur  de  gratia  ab  eodem  Pontifice  facta  '.  Aliquando  autem  ex 
particulari  causa  conceditur  ut  a  die  exhibitionis  precum  rescri- 
pta  effectus  sortiantur.  Quod  si  agatur  de  gratia  facienda  a  iudice 
delegato,  idem  obtinet  quod  de   iustitiae  rescriptis   iam  diximus  ^ 

e)  —  De  cessatione  rescriptoriun. 

134.  Rescripta  aliquando  vel  usque  ab  initio  vim  non  habent,  vel 
tractu  temporis  vim  amittunt.  Ab  iiiitio  rescripta  alicjuando  vim  non 
habent  ex  vitiis  extrinsecis ,  aut  intrinsecis.  a)  Vitiis  extrinsecis 
fit  nullum  rescriptum  si  aliquid  omissum  est  quod  ad  rescripti  for- 
mam  substantialem  extrinsecam  pertinet :  ita  habetur  uti  nullum 
rescriptum  in  quo  omittitur  nomen  Pontificis,  aut  data  etc.  rescri- 
ptum  in  quo  rasura    aut   cancellatio   sit    praesertim    in   loco  sub- 

'  Cf.  SuAREZ  op.  c.  lib.  4,  cap.  li,  n.  .5  et  seq. 
'  Cap.  12  sq.  h.  t.  in  Jecret.,  c  12  de  appell.,  c.  4  de  rest.  spoliat. 
'  Cap.  43  de  rescript.,  c.  19  li.  t.,  c.  7  h.  t.  in  VI,  Clem.  ull.  h.  t. 
*  Cap.  7,  30,  38  de  rescript,,  c.  9  eodein  in  6",  cap.  7  et  31  De  praeb.  in  VI, 
reg.  16  in  VI. 

"  Arg.  ex  cap.  36  de  praeb.  in  6". 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  101 


stantiali ,  vel  vitium  aut  fractura  in  sigillo  *■ ,  rescriptum  in  quo 
crassus  error  contra  grammaticam  invenitur  -,  Hisce  in  casibus 
rescriptum  legis  disposilione  uti  nullum  habetur,  quia  maxima  sus- 
picio  inducilur  rescriptum  vel  esse  apocryphum  vel  saltem  coiru- 
ptum.  Defectus  literae  tamen  non  invalidat  rescriptum.  h)  Vitiis 
intrinsecis  autem  rescriptum  nullum  est,  vel  quia  necessariiim  vel 
in  petitione  vel  in  rescripto  non  est  expressum,  vel  quia  falsum 
vel  in  petitione  vel  in  rescripto  est  allegatum.  Expressio  talsi ,  di- 
citur  in  iure  obr^ptio,  reticentia  veri  subr^plio.  Cum  vero  obreptio 
et  subreplio  quoad  iuridicos  elTectus  minime  dilTerant,  frequenter 
in  iure  et  usu  promiscue  sumuntur  '. 

Kt  in  primis  quod  \d  petitionem  rescripti  attinet.  obreptio  vel 
subre^tio  locum  habuit  vel  dolo,  vel  ignorantia  et  simplncitate  *. 
Si  dolo  locum  habuit  obreplio  \el  subreptio,  rescripta  sive  gratiae '' 
sive  iustitiae  ^  sunt  ipso  iure  ab  initio  invalida  ,  dum  error  non 
cadat  omniuo  in  accidf^ntalibus.  Quod  si  obreptio  vel  subreptio  in 
petitione  ex  iynorantia  vel  simplicitate  irrepserit  distinguendum 
est.  Vel  veri  reticentia,  aut  falsi  allegatio  cadit  in  causam  impul- 
sivam,  vel  in  causam  motivam.  Gausa  motiva  vel  finalis  dicitur, 
qua  princeps  ita  movetur  ad  concedendiim  rescriptum  ut  illud  non 
concederet  si  sciret  causam  non  esse  \  eram ;  causa  impulsiva  e 
contra  est  qua  Princeps  impellitur  sed  per  se  sutliciens  haud  esset 
ad  rescriptum  impetrandum  '.  Ex  his  liquet  si  obreptio  aut  sub 
reptio  in  causarn  motivam  cadat ,  rescriptum  voluntate  Priiici- 
pis  destitui,  ideoque  omni  \i  carere  oportere;  secus  quoad  causam 
impulsivam  dicendum.  Verum  hac  in  re  distinguere  oportet,  nam 

'  C.  5,  6  de  fide  inslrum. 
'  C.  11  h.  t. 

'  Cap.  11,  de  fide  instrum. 
■^  Cf.  Machat,  op.  c.  h.  l. 
*  C.  51  h.  t.,  cap.  8  eod. 

"  Gf.  SuAREZ  cap.  .31,  h.  t.  conlra  paucos  cap.   13,  16,  20.  Cf.  Machat  I.  1, 
lil.  3,  op.  c. 

^  Cf.  Machat  op.  c.  h.  t. 


102  PARS   I.    DE   PERSOMS 


rescripta  gratiae  sunt  ipso  iure  nulla,  rescripta  vero  iustitiae  ope 
exceptionis  invalidantur  ^  Insuper  si  in  rescriptis  iustitiae  obre- 
ptio  vel  subreptio  causa  fuit  ut  in  rescripto  specialis  forma  iu- 
dicii  a  iudice  prosequenda  statueretur,  valeret  tamen  rescriptum  in 
forma  communi  iudiciorum  assequendum.  In  dubio  in  rescriptis 
gratiae  dolus  praesumitur,  secus  in  rescriptis  iustitiae  '.  Kx  his 
consequitur:  1)  Si  R.  Pontifex  rescriptum  motu  proprio  concedat 
ex  certa  scientia  ,  rescriptum  etiam  obreptitium  vel  subreptitium 
ratione  ignorantiae  vel  simplicitatis  validum  est  %  nisi  tamen  res- 
cribens  iure  delegato  ageret;  excederet  enim  mandatum.  5)  Si  plu- 
res  adsint  causae  niotivae  falsae  sulflcit  ut  una  sit  vera  ut  valeat 
rescriptum  *,  dummodo  a)  vel  omnes  causae  ita  inter  se  non  con- 
neclantur  ut  unam  causam  moraliter  eliiciant,  quod  extra  hypo- 
thesim  videtur  '\  et  insuper  b)  dummodo  ex  dolo  plures  falsae  mo- 
tivae  allegatae  non  sint.  Ulterius  causa  moliva  sufficit  ut  vera  sit 
tempore  concessionis  rescripti,  idest  tempore  quo  rescriptum  vim 
incipit  habeie  ser\ata  distinctione  inter  rescripta  gratiae  et  iustitiae 
iuxta  supra  dicta.  (^uod  si  omnes  causae  sint  impulsivae  et  una 
falsa,  rescriptum  corruit  quia  omnes  impulsivae  unam  motivam  ef- 
formare  censentur.  Quodsi  tandem  mixtae  sint  reddit  supra  dictum. 
133.  Kescriptum  pariter  ex  eius  parte  ab  initio  vim  non  ha- 
bet  si  quid  necessarium  non  est  expresswn,  vel  si  quid  falsum  est 
allegatum.  Quare  a)  ex.  gr.  nulluni  esl  rescriptum  contra  ius  com- 
mune  vel  ius  terlii  nisi  horum  sit  mentio  ^  h)  nullum  est  secundum 

*  C.  2,  19,  20  h.  l.;  c.  23  tle  praeb.  in  6»;  c  2  de  renunciat.  in  VI;  cap.  2 
de  fll.  presbyt.  in  VI;  Clement.  1  de  praeb.;  cap.  9,  23  de  rescript.  Cf.  Fagnan.  in 
cap.  20  de  Rescr.  Cf.  Reinff.  l.  1,  t.  3  de  rescr. 

*  Cf.  ZiTELLi  De  disp.  proleg.  c.  2,  art.  2,  quaest.   l. 

'  C.  23  de  praeb.  in  VI,  cf.  Zitelli,  op.  et  1.  cit.,  cap.  23  Clein.  4.  In  dubio 
causa  censetur  impulsiva  I.  cum  tale  %  falsam  flf.  de  condilionibus  et  demonstr.,  c  25 
de  verb.  signif.  Zitelli  op.  c.  1.  c. 

*  Cap.  4  et  20  de  nsscript.  ' 
'  Cap.  37  de  reg.  luris  in  VI. 

"  C.  15  h.  t.,  cap.  1  de  constil.  in  VI. 


LIBEU   I.    DE   CLERICIS  103 


rescriptum  generale  contra  primum  speciale,  secus  si  primum  ge- 
iierale  fuit  quia  «  per  speciem  derogatur  generi  "  etc.  etc.  *. 

136.  Tandem  rescripta  quae  ab  initio  valida  fuerunt  tractu 
temporis  vim  amittere  possunt,  etiamsi  rescripta  sive  gratiae  sive 
iustitiae  per  se  perpetua  -  praesumantur,  nisi  rescriptum  ad  tem- 
pus  duraturum  datum  sit.  Interim  rescripta  cessant  a)  per  renun- 
ciationem  postulantis  sive  expressam  sive  tacitam.  Prouti  si  quis  ob- 
tenta  dispensatione  dirimente  ad  matrimonium  cum  Caia  contra- 
hendum,  non  utitur  rescriplo,  sed  novam  dispensationem  petit  ab 
imped.  dirimente  matrimonium  cum  Sempronia  cum  qua  matri- 
monium  contraxit.  Mortua  Sempronia  non  potest  nisi  nova  dispen- 
satione  matrimonium  contrahere  cum  Gaia,  secussi  cum  libera  ma- 
trimonium  contraxit  ^  Ouoad  autem  renunciationem  '  expressam 
si  rescripta  edita  fuerint  favore  plurium  personarum  ab  omnibus 
renuntiatio  emittenda  est,  etiamsi  ab  uno  fuerint  oblenta  b)  per 
Principis  revocationem  sive  expressam  s[\e'  tacitam  '".  Ita  tacita 
revocatione  cessat  rescriptum  iustiliae  quod  inlra  annum  iudici 
delegato  praesentatum  non  sit,  si  alius  interim  contrarium  rescri- 
ptum  obtinuerit  et  contra  primum  exceperit.  Quod  a  iure  in  poenam 
negligentiae  statutum  est  '^  c)  per  mortem  postulantis;  quod  semper 
in  rescriptis  gratiae  locum  habet ,  in  rescriptis  vero  iustitiae 
videndum  est  an  ius  eiusque  consectaria  quae  defunctus  vi  re- 
scripti  acquisierit  ita  sint  personalia  ut  non  transeant  ad  haere- 
des  ';  d)  morte  concedentis  rescripta  iustitiae  vel  gratiae  facien- 
dae  cessant  re   tamen   adhuc    integra  \    Dicitur  in  casu   res   in- 

'  C.  1,  3  h.  t.  Gf.  Machat  op.  c.  de  rescr.  n.  7  el  seq. 
^  C.  9  de  off.  deleg. ,  reg.  16  In  VI,   «  decet  concessum  a  Principe  beneficium 
esse  mansurum  » . 

'  Sanchez  libr.  8,  d.  32,  n.  3. 

"  Cap.  12,  de  for.  comp.,  regui.  29  in  VI. 

»  Gap.  14,  24,  30  h.  t. 

«  G.  23  h.  t.  Innocenlii  III. 

^   ZlTELLI   Op.    et   1.   Cil. 

*  Gap.  3  de  Rescript.  in  VI;  c.  20  de  off.  deleg.,  reg.  16  in  VI;  c.  .56  de 
praeb.  in  6";  c.  9  de  off.  el  polesl.  lud.  del.  in  6". 


104  PARS    I.    DE   PEKSONIS 


tegra  cum  rescriptum  ad  executorem  non  fuerit  praesentatum; 
e)  morte  exeeutoris  si  ratione  personalis  industriae  electus  fuerit  *; 
/')  per  efficacem  impugnationem  rescripti ,  quae  fieri  potest  oris 
aperitione  ohlenta,  nempe  obtenta  facultate  impugnandi  rescripta 
de  quibus  agitur  '-. 

§  2.  —  De  Sacr.  Trlbunaliiim  dccisionihus. 

137.  Praeter  rescripta  aliquando  vim  iegis  in  Ecclesia  habent 
etiam  sacroruni  tribiinalium.  vel  sacrarum  congregationum  deci- 
siones  in  casibus  particularibus.  Est  iuris  principium  res  pro  aliis 
iudicata  aliis  nec  prodesse  nec  ohesse  potest  ^  ludicis  enim  non  est 
legem  concedere,  sed  solummodo  legem  latam  singulis  casibus  ap- 
plicare.  Quare  vis  iuridica  iudicii  fundatur  in  legis  interpretatione 
in  ordine  ad  particulares  circumstantias.  Cum  proinde  circumstan- 
tiae  diversae  esse  soleant  diversis  occurrentibus  casibus,  consequi- 
tur  rem  pro  aliis  iudicatam  aliis  nec  prodesse  nec  obesse  posse. 
Cuiusve  igitur  Tribunalis  decisio  nonnisi  ius  particulare  inter  par- 
tes  gignero  potest.  Quod  et  de  decisionibus  sacrarum  Congregatio- 
num  est  dicendum  si  per  iudicii  modum  procedant  *.  Attamen 
aliquando  /lae  decisiones  vim  legis  universalis  habere  possunt,  quod 
accidit,  a)  si  ius  a  Congregationibus  interpretatur  speciali  Summi 
Pontificis  mandato ,  ac  legilimo  modo  interpretalio  promulgatur. 
6)  Si  decisiones  SS.  Congregationum  aliquam  generalem  iuris  dis- 
positionem  pro  obiecto  habeant,  dummodo  item  consulto  Pontifice 
decisio  feratur  el  edatur.  c)  Si  decisiones  huiusmodi  in  similibus 
casibus  repetitae  inveniantur  ita  ut  ingens  earum  copia  habeatur, 
qua  consuetudo  iudicialis  seu  stylus  Curiae,  seu  praxis  forensls  in- 
troducatur  ^ 

'  Cf.  ZiTELLi  op.  c.  el  1.  cit. 

^  Cf.  ile  rescr.  Zallinger,  Zitelli  de  disp. 

^  Leg.  2  Cod.,  cap.  25  de  sent.  et  re  iud. 

"^  Gf.  F.\GNAN.  in  cap.  13  de  const. 

»  Cf.  Santi  Prael.  lib.  1,  tit.  21,  n.  45  et  sq. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  105 


ARTICOLUS    IV. 

De  iis  quae  vim  legis  hahent  etiamsi  per  modum  legis 
non  ferantar  seu  de  Concordatis. 

'  158.  Remissive  ad  artiruhiin  4  capitis  3,  tiluli  5,  libri  2,  pri- 
mae  partis  in  tractatu  de  iure  publico  ecclesiastico  ^  Hinc  solum 
notamus  concordata  vim  legis  habere  pro  omnibus  dioecesibus  pro 
quibus  concordatum  inter  Kcclesiam  et  statum  initum  est.  Ktenim 
I)  concordata  ab  Ecclesia  ineuntur  ut  fideles  omnes  obligent  pro 
quibus  ineuntur,  et  2)  etiamsi  concordata  a  civili  auctoritate  pro- 
mulgentur,  tamen  haec  promulgatio  auctoritate  etiam  Pontificis  fit 
cum  ad  hoc  concordata  ineantur  ut  promulgentur.  Ceterum  con- 
cordata  leges  mixtae  dici  possunt,  cum  ab  ulraque  auctoritate  civili 
et  ecclesiastica  procedant. 

ARTIGULUS    V. 

De  iis  quae  vim  legis  particularis  habere 
dicuntur  seu  de  privilegiis. 

Videbimus  \)  De  privilegiorum  definitione;  2)  de  privilegiorum 
subiecto;  3)  de  privilegiorum  causa  etriciente;  4)  de  privilegiorum 
divisione;  5)  de  privilegiorum  acquisitione;  6)  de  privilegiorum  ces- 
satione. 

_,  §  1.  —  De  privilegioriim  definitione. 

139.  Privilegium  definitur  a  concessio  ut  pluries  permanens  seu 
perpetua  qua  contra  vel  praeter  ius  commune  aliquid  speciale  ali- 
cui  personae  a  legitimo  superiore  largitur  r  -.    Hac  in  definitione 

/ 

'  SoLiERi.  Elementa  iuris  publici  ecclesiaslici. 

^  Ex  1.  16  ff.  de  leg. 


106  PARS    I.    DE   PERSOXIS 


privilegii  nomine  ius  ipsum  seu  ipsa  gratia  significatur,  at  aliquando 
privilegium  improprie  dicitur  mandatuiti  ipsum  vel  instrumentum 
quo  princeps  concedit  alicui  specialem  gratiam  quod  interdum 
vocatur  rescriptum,  indultum,  Bulla  etc.  Nihilominus  non  est  de 
privilegii  substantia  ut  scriptis  concedatur.  Aliquando  tamen  iuris 
dispositione  scriptura  requiritur  ^  Imo  nostris  temporibus  privile- 
gia  Apostolica  in  foro  externo  valere  non  censentur  nisi  auttienti- 
cizata  per  officiales  publicos  quibus  id  in  Curia  Apostolica  incum- 
bit  '-.  Tamen  certum  est  privilegia  vivae  vocis  oraculo  concessa 
pro  foro  interno  valere  \  Item  in  definitione  privilegium  dicitur 
concessio  ut  pluries  perpetua.  (Jua  iu  re  monendum  est  cum  cla- 
riss.  Suarez  *  «  non  omne  privilegium  esse  legem  proprie  et  in  ri- 
gore  sumptam,  quia  de  ratione  legis  est,  ut  sit  perpetua  in  sensu 
iuris:  non  aulem  omne  privilegium  est  perpetuiiui:  ergo  saltem 
illud  quod  perpetuum  non  est,  non  est  p7'oprie  lex.  Kst  perpetuum 
privilegium  quod  vel  adhaeret  rei  de  se  perpetuae,  vel  sine  limi- 
tatione  temporis  conceditur.  Est  temporale  privilegium  quod  datur 
ad  tempus,  quod  soli  personae  individuae  conceditur,  quod  datur 
suh  conditione  quae  lapsu  temporis  finitur. 

140.  Verum  privilegia  a  ceteris  legibus  distinguuntur,  quia  hae 
kis  commune  concedunt,  privilegium  vero  '\\i%privatum.  Quia  au- 
tem  hoc  ius  privatum  respicit  et  communitatem  et  quoad  obliga- 
tionem  quam  inducit,  et  quoad  bonum  et  finem  quem  saltem  in- 
directe  intendit,  legem  etsi  improprie  dictam  constituit.  Privilegii 
autem  obiectum  est  ut  allquid  praeter  vel  contra  ius  commune 
concedatur,  quia  alias  privilegium  esset  inutile  '.  Neque  videtur 
absolute  dicendum  cum  aliis  uti  cum  Panorm.  ^  de  ratione  privile- 

'  Cf.  Exlravag.  l  de  Elect.,  reg.  24  Cancell.  Trid.  Sess.  23,  cap.  1,  de  reform. 
sess.  25,  c.  5,  de  R.  Rg. 

*  Const.  Urb.  VIII,  alias  et  Gregorii  XV,  Rmianus.  Cf.  Mach.  q.  c.  h.  l. 
^  Cf.  Santi  prael.  1.  V  et  33,  n.  5,  6.  Extrav.  Etsi  de  Poen.  et  Remis. 

*  De  leg.  I.  4,  c.  1,  n.  2. 
'  Decret.  25,  q.  1.  2. 

*  Cap.  olim  de  verb.  signif.  n.  7.  Mach.  o.  c.  l.  5,  l.  35,  I.  14  et  seq.  fT.  de  h.  l. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  107 


gii  esse  ut  solum  aliquid  concedat  conira  ius  commune,  nam  etiam 
per  concessionem  praeter  itis  lex  privata  constituitur  ^ 

141.  lix  allata  privilegii  natura  patet  quando  privilegium  a 
dispensationibus  differat.  lliorum  sententia  praetermissa  qui  dicunt 
dispensationem  causam  requirere  non  vero  privilegium,  quod  omnino 
absonum  est,  dicendum  est  dispensationem  a  privilegio  quo  lex 
privata  constituitur  differre,  quia  privilcgium  est  aliquando  per  se 
permanens  non  autem  dispensatio.  Veium  uti  privilegium  ad  tem- 
piis  vel  in  genere  privilegium  non  perpetuum  ideoque  legem  non 
constituens  ,  reducitur  ad  dispensationem ,  ita  dispensatio  perma- 
nens  i*(\  privilegium  perpeluum  reducitur  quo  lex  privata  induci- 
tur.  Quare  quae  ad  dispensationem  pertinent  conditiones  ad  pri- 
vilegia  cum  proportione  aptandae  sunt.  Item  privilegium  a  gratia 
vel  benelicio  differt,  ita  ut  omne  privilegium  gratia  sit  et  benefi- 
cium,  non  \ero  e  contrario  ', 

§  2.  —  De  prwilegiovum  siibiecto. 

142.  Priviiegii  subiectum  est  vel  persona  singularis  vel  societas 
seu  communitas  imperfecla  \e\  in  ^enere  pe7^sona  moralis  quae  re- 
late  ad  integram  societatem  ut  singularis  persona  iuris  fictione  con- 
sideratur  ^  Ceterum  quae  dicta  sunt  de  subiecto  idoneo  rescripto- 
rum  data  proportione  recolantur. 

§  3.  —  De  privilegioriim  caiisa  efficiente. 

143.  Privilegiorum  causa  efficiens  non  est  nisi  legitimus  Supe- 
rior  seu  Princeps  in  societate  universali,  vel  particulari  aliqualiter 
autonoma,  data  tamen  proportione.  Ktenim  iuri  communi  derogare, 
vel  ius  particulare  constituere,  quod  obligationem  in  communitate 
inducat,  nonnisi  ad  supremum  illius  societatis  gubernatorem  per- 
tinere  potest.  Hinc  Suarez  has  regulas  assignat:  1)  Quicumque  potest 

'  Cf.  SuAREz  I.  et  op.  c;  coalra  opinatur  Mach.  Iiist.  l.  V,  t.  33.  Gf.  D'Anni- 
BALE  Summ.  Theol.  p.  12.  De  leg.  n.  227. 
'  Cf.  SUARE/.  op.  c.  1.  8,  c.  2. 
^  M.\CHAT,  Insl.  op.  et  1.  cit. 


108  PARS   I.    DE   PEUSONIS 


legem  condere  potest  et  privilegium  concedere.  2)  Nullus  potest  pri- 
vilegium  concedere  ({ui  legem  condere  non  potest.  Haec  regula  pri- 
mam  perticit  ita  ut  simpliciter  dici  possit:  Solus  i7/e  potest  privile- 
yium  dare  qui  potest  legem  ferre. 

§  4.  —  De  prwilegiornm  divisione. 

I4i.  Plures  apud  auctores  privilegiorum  divisiones  exhibentur : 
praecipuas  referre  sutliciat  \  a)  Pri^ilegia  alia  sunt  reaiia,  alia  per- 
sonalid;  illa  directe  rei  alicui,  muneri,  condilioni  a  persona  distin- 
ctae  concediMilur,  tiaec  immediate  personae  '.  Quod  autem  privi- 
legium  sit  reale  vel  personale  cognoscitur  ,  monet  Suarez  %  tum 
ratione  modi  quo  personae  tit  gratia,  tum  ratione  causae  qua  pri- 
vilegium  concedilur,  tum  ratione  rei  circa  quam  versetur  immu- 
nitas  privilegii,  tum  ratione  verborum  quibus  privilegium  conceptum 
est.  In  dubio  praesumitur  personale  \  Privilegium  quod  collegio 
personarum  concedilur  nonnulli  vocant  mixtum  quatenus  de  reali 
et  personali  participat,  verum  nihii  impedit  quominus  tale  privile- 
gium  absolute  reale  vocetur  iuxta  iam  dicta.  h)  Pri\  ilegia  alia  fa- 
vorabilia,  alia  odiosa  dicuntur  :  illa  primario  wy  personae  favorem 
conceduntur  etiam  si  indirecte  in  tertii  praeiudicium  %  haec  vero, 
primario  in  odium  alterius  conceduntur  ^  Tamen,  notat  Macliat, 
privilcgia  odiosa  vocari  communi  usu  quae  iuri  communi  adver- 
santur  aut  tertii  praeiudicium  conlinent  '.  c)  Privilegia  alia  sunt 
clausa  in  corpore  iuris,  alia  procedunl  ex  speciali  rescripto  Prin- 
cipis.  lila  per  modum  legis  concipiuntur,  uti  clericorum  privilegia, 
ita  ut   nullum  sit   quod    iudex   contra  ea   decernal :  legem  enim 

'  Gf.  Machat  op.  c.  t't  1.  c. 

"  Gap.  Mandata  de  praesumpU;  1.  196  ff.  de  regulis   iuris  et  1.  forma  ff.  de 
ceiisibus.  Heg.  7  luris  in  6",  reg.  78  ff.,  |  57  et  sq.  Inst.  de  acl. 
'  Op.  cit.  1.  8,  c.  o,  n.  0  el  sq. 
^  Cf.  D'Annib.  op.  et  loc.  c. 

^*  Uli  priv.  ex  Senal.  cons.  Vellei.  in  lienef.  niulieris  fldeiubentis. 
*  Uti  priv.  ex  Senat.  cons.  Macedoniano  in  odium  foeneratorum. 
■^  Op.  cit.  et  I.  cit. 


LIBER    I.    DE   CLERICIS  109 


ignorare  noii  permittitur  ',  secus  dicendum  de  privilegiis  quae  ex 
speciali  rescripto  conceduntur  quae  a  iudice  ignoraii  praesumun- 
tur.  Attarnen  praesumptio ,  ut  par  est,  cedere  debet  veritati  -. 
d)  Priviiegia  alia  concessa  sunt  molu  proprio,  aiia  ad  instantiam. 
Priviiegia  alia  dicuntur  gratuita  quae  ex  mera  liberalitate,  alia 
remuneratoria  quae  meritis  rependendis  conferuntur  uti  Regula- 
rium  privilegia,  alia  onerosa  seu  conventionalia  per  modum  con 
tractus  in  graliam  allerius  vel  iuris  cui  privilegiatus  cesserit,  col- 
lata  sunt  "% 

§  5,  —  De  prwilegioriim   acqiiisiUone. 

145.  Privilegia  acquiruntur  a)  concessione  Principis  uti  rescri- 
pta.  Quare  recolenda  sunt  quae  piaesei  tim  de  valore  rescriptorum 
(licta  sunt;  h)  praescriptione  aut  consuetudine  quae  saltem  consensu 
legali  principis  nitilur  '*.  c)  Cominunicatione  qua  princeps  privile- 
gium  uni  concessum  deinde  alteri  communicat.  Quae  communica- 
tio  lit  dupliciter  vel  indirecte  concedendo  privilegium  ad  instar  ut 
dicitur,  vel  directe.  Vis  communicationis  privilegii  ad  instar  est, 
gratiam  concedere  formaliter  contentam  in  uno  exemplari,  quo 
iam  alteri  privilegium  concessum  iuit,  et  in  eodem  sensu  quo  in 
exemplari  continetur,  et  cum  eadem  extensione,  vel  restrictione, 
et  non  maiori  neque  minori  ^  Cum  ea:<?mp/«r  percommunicationem 
ad  instar  sit  communicatum  prouti  tempore  communicationis  exi- 
stit,  et  cum  alius  huiiis  communicationis  finis  non  sit,  nisi  ut  co- 
gnoscatur  extensio  privilcgii  ad  instar,  consequitur:  1)  neque  exem- 
platum  augetur  aut  imminuitur  aucto  aut  imminuto  exemplari, 
nisi  aliis  de  causis  contrarium  sit  concludendum,  uti  si  de  hoc  ca- 
veatur:  neque  e  contrario  exemplar,  iino  a  fortiori,  aucto  aut  im- 


'  Cap.  5  et  7  de  exces-  Praelat.,  Reg.  iur.  13  in  VI,  cf.  D'Annib.  o.  et  1.  c. 

'  Cap.  7,  h.  t.  in  6". 

'  ZiTELLi,  de  dispensation. 

■^  Cap.  fin.  de  consuet.  c.  i8  el  4  de  praescript. 

'  Cf.  SuAREZ  op.  c.  1.  8,  c.  15,  n.  1. 


110  PARS   I.    DE   PERSOMS 


minuto  exemplato  ';  2)  exemplari  peicunte  non /)<?nY  exemplatum 
et  viceversa  - ;  5)  si  exemplar  non  exislit  neque  valet  privilegium 
ad  instar  eius  concessum  nisi  satis  inanifeste  contineat  quod  con- 
ceditur  *.  Ex  hoc  patet  pri\ilegium  ad  instar  nonnisi  indirecte  Ami 
privilegium  conimunicatuni,  cum  omnino  e  se  proprias  vires  lia- 
heat  *  quod  ex  dicendis  melius  patebit.  Comnmnicalio  privilegio- 
rum  proprie  dicta  seu  directa  est  triplicis  generis:  alia  nempe 
quae  lit  generalibus  verbis  adliibitis ;  alia  formula  absolutani  pari- 
tateni  indicanle  uti  pariformiter,  aeque  principaliter,  alia  cum  li- 
mitatione.  Communicatio  privilegiorum  proprie  dicta  a  communi- 
catione  improprie  dicta  seu  indirecta  per  privilegium  ad  inslar 
dilTerre  vldetur  eo  quia  in  communicatione  proprie  dicta  non  ha- 
betnr  nisi  extensio  eiusdem  privilegii  ad  alios,  dum  in  communi- 
catione  improprie  dieta  novum  privilegium  conceditur  etsi  iuxta 
exemplar,  seu  ad  instar  exemplaris  iam  existentis.  Ceterum  quid- 
qiiid  sit  de  hac  ^  quaestione  inter  doctores  certum  est  privilegium 
semel  communicatum  nullo  niodo  pendere  aut  quoad  diminutionem, 
aut  revocationem,  etc.  a  privilegio  quod  communicatur;  prouti  de 
privilegio  ad  instar  contingere  iam  vidimus.  lam  si  communicatio 
generalibus  verbis  fiat ,  privilegia  extraordinaria  non  communi- 
cantur  ^.  Si  vero  privilegia  formula  absolutam  paritatem  indicainte 
communicantur,  et  extraordinaria  privilegia  communicata  intelli- 
guntur,  iis  exceptis  quae  particularem  et  individuam  habent  cau- 
sam,  vel  quorum  communicatio  a  Pontifice  prohibita  est,  \el  quo- 
rum  communicatio  potius  esset  noxia  '.  Tandem  quoad  privilegia 
quae  cum  limitatione  communicantur,  ea  communicata  intelligim- 
tur  de  quibus  expressa  mentio  fiat. 

'  Arg.  1.  2  fl".  de  condit.  el  demonslrat.  in  cap.  iilt.  ne  cler.  vel  monacli.  n.  o. 

*  SuAREZ  op.  I.  cit.  ZiTELLi  de  disp.  contr.  Mach.  et  alios. 
'  L.  si  sic  legatum  75  §  si  mihi  ff.  de  legatis  1. 

*  SuAREZ  op.  cit.  iS,  c.  16,  n.  7. 
"  Cf.  SuAREZ  1.  8,  cap.  16  de  leg. 

*  Arg.  cap.  81  de  reg.  lur.  in  6'. 
'  (](.  ZiTELLi,  de  dispensat. 


LIBER   I.    DE    CLERICIS  *  111 


146.  d)  Privilegia  acquiruntur  etiam  confirmatione .  Confirma- 
tio  duplex  est:  alia  nempe  in  fornia  communi  (Jua  privilegium  prouti 
in  se  est  confirmatur,  adeoque  si  invalidum  tali  confirmatione  pri- 
vilegium  non  convalidatur  ^;  alia  in  forma  speciali  quae  sjmat  de- 
fectus  et  vim  tribuit  si  non  habet ;  hoc  enim  in  casu  Princeps  agere 
praesumitur  ex  certa  scientia.  Quare  privilegia  solum  speciali  con- 
firmatione  acquiruntur.  Verum  excipitur  si  defectus  privilegii  quod 
confirmatur  sit  insanabilis  vel  talis  quod  ab  eo  dispensari  non  so- 
leat;  hoc  enim  in  casu  praesnmptio  cedere  debet  veritati  ^,  sin  mi- 
nus  maiori  praesumptioni. 

§  6.  —  De  privilegioriiin   cessatione. 

147.  Privilegia  multipliciter  cessant.  a)  Ex  parte  concedentis 
vel)  eius  morte  aut  quocumque  modo  eius  iure  resoluto  si  sint  hac 
conditione  concessa  vel  si  agatur  de  gratia  facienda  re  adhuc  in- 
tegra  secus  si  de  gratia  facta  ^;  vel)  eius  revocatione  expressa  aut 
tacita  *.  6)  Kx  parte  privilegiati  vel)  eius  renunciatione  ^  nisi  sinl 
in  bonum  publicum  uti  clericalia  privilegia  ^  vel)  alterius  causa 
constituta  ',  vel)  non  usu  aut  usu  contrario,  dummodo  tamen  1)  aga- 
tur  de  privilegiis  quae  cum  aliorum  gravamine  coniuncta  sunt; 
2)  scienler  et  voluntarie  aliquis  non  utatur  privilegio  vel  contrario 
agat;  5)  legitimum  praescriptionis  tempus  effluxerit  pro  privilegii 
qualitate.  Cessat  enim  privilegium  quia  ille  in  cuius  praeiudicium 
erat,  libertatem  praescriptione  acquirit  *.  Insuper  privilegiati  morte 
cessat  Privilegium.  si  sit   personale ,    vel)   re  totaliter  pereunle  si 

'  Lap.  6  de  fide  instr.  Decr.;  Arg.  cap.  4,  cap.  7  de  confirmaL  util.«vel  inutil. 

*  C.  5  de  conf.  in  Decr.  cf.  Zitelli  de  disp.  malr. 

'  G.  36,  de  praeb.  in  6°,  cap.  9  de  off.  del.,  1.  6  de  iur.  11. 

*  Cap.  28  de  rescr.  Cfr.  Machat.  h.  t.;  Reiff.  V.  53,  nn.  123,  124. 
'  L.  10  de  donalionibus  quia  invito  beneficium  non  datur. 

*  Reg.  29  Cod.  de  pactis,  c.  6,  in  fin.,  h.  l.;  c  12  de  foro  comp.;  c.  5.  de  ar- 
bitr.;  cap.  36  de  sent.  excom. 

'  L.  2  Cod.  de  leg. 

*  L.  6  ff.  de  servit.;  1.  1.  ff.  de  nundinis. 


112  PARS    I.    UE   PKRSONIS 


pnvilegium  sit  reale  ^  Quod  si  privilegium  sit  reale  et  personale 
ad  heredes  trausit  -;  vel)  abusu  quia  privilegio  est  privandus  qui 
illo  abutitur  aut  excedendo  fines  privilegii,  aut  sumendo  ex  illo 
occasionem  liberius  peccandi,  aut  contra  privilegii  finem  agendi  \ 
c)  Ex  parle  privilegii  cessat  privilegium  vel)  quia  privilegium  est 
ad  lempiis  vel  sub  conditione ;  tum  enim  adveniente  tempore  aut 
non  servata  conditione  cessat  privilegium  vel)  quia  cessat  privile- 
gii  causa.  Quod  locum  habet  cum  actus  privilegiis  concessus  tra- 
ctum  habeat  successivum  per  dies,  menses,  annos;  tunc  enim  eve- 
nire  potest  ut  actus  fiat  illicitus  '.  Quod  si  causa  ante  actualem 
concessionem  cessat,  nulla  est  privilegii  concessio,  quia  principis 
volunlas  deficit;  e  contra  si  privilegium,  stante  causa,  unico  actu 
integre  consummatum  ast,  cessante  causa  non  cessat :  quia  in  con- 
servando  non  pendet  a  tali  causa  iuxla  regulam  75  in  6°  u  factum 
legitime,  retractari  non  debet  licet  casus  postea  eveniat  a  quo  non 
potuit  inchoari  ^  ^  vel)  quia  sallem  privilegii  causa  suspenditur, 
quia  habet  tracturn  successivum.  Hoc  in  casu  et  privilegium  sus- 
penditur  donec  causa  videat.  Ita,  ait  Machat,  in  rjuadragesima  ex 
causa  debilitatis  dispensalus  ad  usum  carnium,  cessante  debilitate 
tenetur  abstinere  a  carnibus. 

ARTICULUS    VI. 

De  iis  qiiae  legis  vim  habent  at  legis  perpetuitate 
non  gaudent  seu  de  regulis  cancellariae  Apostolicae. 

Vi()imus  1)  de  Regularum  Cancellariae  descriptione  et  divisione; 
2)  De  nonnullis  praecipuis  Regulis  Gancellariae;  5)  De  Regularum 
Cancellariae  vi  iuridica. 

'  Reg.  7,  in  6'  c.  2,  de  relig.  domibus. 

"  L.  19  §  ult.de  minor.  cf.  D"Ai\nib.  p.  207,  op.  c.  V,  1. 

'  Cap.  8,  uhi  d.  74,  c.  18,  de  regul.  c.  24,  ii.  t. 

*  C.  9,  de  decim.  c.  pen.  de  cler  non  resid. 

»  Cf.  Machat.  Inst.  1,  V,  1.  33. 


LIBEU   I.    DE   CLERICIS  113 


§  1.  —  De  Regiilariim  Canc.  descriptione  el  divisione. 

148.  Regulae  Caiicellariae  sunt  conslUutiones  quaedain  pon- 
fi/tciae  tnaiori  ex  parte  concernentes  causas  et  reservationes  bene- 
ficiales...  Sic  diclae  vel  quia  bona  eorum  pais  concernunt  expeditio- 
neinJilterarum  (juae  in  cancellaria  expediuntur,  vel  quia  in  cancella- 
ria  publicantur  et  regestis  consignanlur ,  i(l(|ue  auctoritate  Papae. 
Solet  quilibet  Pontifex  has  regulas  revocare  et  publicare...  Primus 
oninium  eas  edidisse  et  sic  appellasse  dicitur  loannes  XXII.  Initium 
eas  Iiabuisse  circiter  an.  1330  ait  Gaidinalis  de  Luca  ^  Sequentes  Fon- 
tilices  et  praeserlim  Nicolaus  V  (14i7)  has  regulas  auxerunt ;  hodie 
1'2  circa  numerantur.  Triplex  eorum  genus  distinguitur ,  et  ajiae 
sunt  directime ,  quae  maxime  respiciunt  expeditionem  litterarum 
apostolicarum,  aliae  r<?5erva/onae  quibus  beneficia  reservantur,  aliae 
imliciales  pro  faciendis  appellationibus  -  in  processu   ecclesiastictf^ 

§  2.  —  De  nonnullis  praecipuis  Regulis  Cancellariae. 

149.  Uegulae  Gancellariae,  notat  clariss.  Aichner,  proxime  non- 
nisi  officiales  Gancellariae  officiunt,  nonnuUis  exceptis  quae  latius 
per  ecclesiam  vigere  coeperunl.  Hae  sunt  praecipue  quae  bene- 
ficiorum  reservationem  attingunt  et  notandae  sunt  inter  alias 
a)  regula  19  de  viyinti.  Si  quis  resignat  beneficium  et  moritur 
ante  20  dies  plene  completos  post  resignationem  ,  resignatio  ad 
fraudes  vitandas  non  valere  censetur.  b)  Reg.  20  de  idiomate: 
Oblinens  beneficium  debet  callere  linguam  loci  illius.  c)  Reg.  35 
de  annali  possessione,  qua  post  unius  anni  pacificam  possessio- 
nem  beneficii  etiam  sine  titulo,  possessor  dimoveri  ab  alio  non 
possit  nisi  1°)  causam  apertam  et  perspicuam  et  simul  nomen 
et  gradum  possessoris  significet,  et  nisi  2°)  intra  sex  menses  pos- 
sessorem  in  iudicium  vocet,  causamque  absolvat  intra  annum  salvis 
legitimis  impedimentis.  Attamen  haec  regula  vi  destituitur,  si  pa- 
tronus,  de  cuius  praeiudicio  agitur ,  non  potuit  anno  ius  praesen- 

'  De  benef.  disc.  1,  n.  23.  Gf.  Bouix,  (je  parocho  p.  320. 
'  Cf.  AiCHNER,  comp.  I.  c.  §  19. 

ZlTELLI-SOLlERI.  8 


114  PARS   I.    DE   PERSONIS 


tandi  exercere.  Excipitur  si  constet  de  non  iiire  possessoris,  vel  per 
rem  iudicatam  vel  per  propriam  confessionem.  d)  Regula  36  de 
triennali  possessione,  de  qua  quaestio  nioveri  uon  potest  dummodo 
1)  adsit  titulus  coloratus ;  2)  possessio  triennalis  fuerit  continuata, 
pacifica;  5)  beneficiarius  sit  capax  heneficii.  Quare  exceptiones  ca- 
dunt  in  reos  simoniae  realis ,  in  inlrusos  in  beneiicium  reserva- 
tum  ratione  mortis  beneficiarii  in  curia,  vel  infra  40  milliaria  ita- 
lica,  in  eos  quorum  tituhis  falsus  evidenter  in  continenti  constat, 
Post  autem  deeennium  tituli  etiam  praesumptio  inducitur.  e)  lle- 
gula  9.''  circa  menses,  pwpales  (\\\odidL  collationem  beneficiorum,  qua 
reservantur  beneficia  quae  vacant  binis  mensibus  ex  tribus  quibusve 
incipiendo  a  lanuario  ,  at  Kpiscopi  *  obtinent  alternos  menses. 
Verum  quoad  hanc  regulam  attendenda  sunt  quam  maxime  con- 
cordata  inter  statum  et  Ecclesiam. 

§  3.  -    De  Regiilarum  Cancellariae  vi  iiiridica. 

150.  Regulae  Cancellariae  legis  universahs  vim  habent,  at  ea- 
rum  proprium  est,  ut  vim  haheant  usque  ad  mortem  Pontificis, 
adeoque  cessant  et  regulae  reservatoriae.  Sede  Apostolica  vacante, 
inio  donec  noviter  eleclus  Pontifex  omnes  regulas  renovaverit.  Solet 
autem  novus  Pontifex  eas  renovare  die  sequenti  ipsius  eleclionem  ". 
Notat  Aichner  regulas  Gancellariae  sub  recentioribus  Pontificibus  non 
amplius  promulgari,  sed  soiummodo  ofTicialibus  Cancellariae  com» 
municari.  Imo  promulgatio  iam  a  temporibus  Glementis  XLV,  17G9  % 
ab  usu  recessisse  videtur. 

ARTICULUS    VII. 

De   legum   ecclesiasticarum  collectionihus. 

151.  Usque  a  primis  Ecclesiae  temporibus  in  more  positum 
erat,  ut  Epistolae  praesertim  Decretales  quas  R.  Pontifices  ad  Epi- 
scopos  scribebant  in  archivio  dioecesano  servarentur.  Hinc  S.  Hie- 

'  De  regulis  Gancellariae  cfr.  opus  Riganli:  com.  in  reg.  Canc. 

^  Leurenius  forum  beneficiale  p.  2,  q.  539  et  540,  apud  Bouix  p.  320. 

'  Gf.  AicHNER  1.  c.  op.  cil.  Walter,  Manuale  di  diritlo  eccl.  I  125,  t.  1. 


LIBER    r.    DE   CLERICIS  115 


lonymus,  ut  Ruffinum  suaderet  de  authenticitate  epistolarum  Aiia- 
stasii  I  ad  loannem  lerosolymilanorum,  eum  provocat  ad  Archi- 
vium,  quod  dicebatur  etiam  Chartarimn,  Scrinium  etc.  ^ 

152.  Legum  ecclesiasticarum  collectiones  tripliciter  dividi  pos- 
sunt;  aliae  nempe  sunt  quae  iuris  canonici  corpus  an<(?cerf<<«^  aliae  -^  ' 

^'iuris  canonici  corpiis  constitKnnt,  aliae  iuiis  canonici  corpiis  con-  \^* 
sefjuuntur.  De  his  singulis  articulis  breviter  est  dicendum.  Interim 
collectiones  quae  iuris  canonici  corpus  antecedunt,  ad  medietalem 
saeculi  12^'  quo  Gratiani  decretum  prodiit  pertingunt.  \ostrum  non 
est,  omnes  collectiones  referrre :  de  praecipuis  breviter  dicemus. 
Omissisquaedecollectionibus/?nmorw/y«  conciliorum  dicenda  essent, 
et  praesertim  de  canonibus  Concilii  Nicaeni,  Constantinopolitaiii, 
Ephesini,  et  Chalcedonensis  quae  concilia  oecumenica,  uli  ait  In 
nocentius  III  -,  Ecclesia  uti  quatuor  Kvangelia  veneratur,  omissis 
quac  (licenda  essent  de  coUectionibus  legum  civilium  ad  rem  ec- 
clesiaiticajii  iure  vel  iniuria  pertinentium,  praecipuae  collectiones 
usque  ad  saeculi  12  medietatem  sunt,  in  Oriente  constitutiones  et 
eanones  aposLolorum,  collectio  Joannis  Scholastici,  collectio  TruUana, 
collectio  Photiana;  in  Occidente  collectio  Dionysiana,  collectio  Isi- 
dori  Mercatoris,  et  collectio  Ivonis  Carnutensis. 

v^  1.  —  De  legiun  ecclesiaslic(u-nni  collectionilnis 
qnae  inris  canonici   corpns  antccednnt   (ins  vetns). 

Videbimus  1)  de  collectionibus  Apostolicis;  2)  de  collecl.  Eccle- 
siae  Orientalis;  5)  de  collectionibus  Ecclesiae  Occidentalis. 

a)  —  De  collectionibns   Apostolicis. 

153.  Saeculo  5.°  iuxta  probabilioiem  sententiam  in  Oriente  opus 
prodiit  quod  Apostoloruni  epistolam  referebat  quae  sex  libris  vitae 
ecclesiasticae  officia  continebat.  Initio  saeculi  4'  liber  septimus  ad- 
ditus  est,  qui  circa  morales  ac  liturgicas  praescriptiones  versabatur. 


'  Cf.  Salzano,  Lez.  di  dir.  can.  1.  2,  p.  29. 
*  Gap.  il  de  renunciat.  Decr.  Greg.  IX. 


116  PARS    I.    DE   PERSONIS 


Circa  eiusdem  saeciili  4^  medietatem  liber  octavus  additns  est,  qui 
dispositiones  circa  ordinationes  ac  sacras  Episcoporum  functiones, 
necnon  quasdam  regulas  disciplinares  suppeditabat.  Haec  collectio 
denominata  est :  Constilutiones  Apostolorum.  At  haec  colleclio . 
prouti  Apostolorum  dicatur,  apocryplia  est,  neque  S.  Pontifici  Cle- 
menti,  subquo  nomine  aliquando  venerunt  constitutiones  tribuen- 
dae  sunl.  Et  sane  a)  patres  trium  priorum  saeculorum  ac  ulrius- 
que  Ecclesiae  omnino  de  his  silent;  b)  \n  iis  plura  sunt  etiam  contra 
fidem,  disciplinam  ac  historiam  ecclesiasticam.  Ceterum  etiamsi  ab 
haereticis  diversis  temporibus  hae  conslitutiones  corruptae  fuisse 
videantur,  earumque  auctor  ad  saeculum  tertium  vel  quartum  re- 
ferendus  sit,  tamen  quia  saltem  prima  Orienlalis  ecclesiae  discipli- 
nae  vestigia  nobis  praebent,  plurimi  faciendae  sunt. 

1^4.  Saeculo  sexto  coiistilutionib  is  praedictis  caput  ultimum 
additum  est  Apostolorum  canones  continens.  Horum  canonum  iam 
quinto  saeculo  collectio  iu  Oriente  exsistebat  quae  videtur  canones 
50  comprehendisse,  ast  serius  canones  aucti  sunt  ad  quinque  et 
octoginla  (circa  finem  saeculi  quinti).  Ecclesia  Orientalis  hos  ca- 
nones  semper  venerata  est,  quos  etiam  sub  Clementis  Pont.  no- 
mine  usuvenerunt.  Verum  circa  antirjuitatem  ac  liorum  canonum 
auctoritatem  variae  sunt  sententiae.  Alii  enim  praesumunt  vel  ab 
Apostolis  conscriptos  vel  Clementi  ab  ipsis  apostolis  traditos;  alii 
praesertim  protestantes  non  modo  apocryphos  habent,  sed  etiam 
saeculo  quinto  a  quodam  haerelico  confectos  ac  suppositos  habent, 
quod  non  est  admittendum  ;  alii  autem  mediam  viam  incedunt  ac 
dicunt  illos  canones  neque  ab  Apostolis  conscriptos  neque  Clementi 
traditos,  sed  a  conciliis  particularibus  saeculorum  statutos,  colleclos 
circa  medietatem  saeculi  tertii  fuisse.  Quidquid  sit,  cerle  videtur 
dicendum  quod  non  pertineant  ad  apostolos  1)  quia  primorum  sae- 
culorum  scriptores  ecclesiastici  silent ,  2)  quia  plura  dicuntur  quae 
cum  temporum  apostolicorum  disciplina  non  conveniunt  uti  nomina 
Cantoris ,  Subdiaconi  ,  parochiarum  divisio  etc. ,  3)  quia  alia  sunt 
contra  fidem  universalis  Ecclesiae  uti  iteratio  necessaria  baptismatis 
haereticorum  ;  4)  quia  communiter  ad  saeculum  Ecclesiae  tertium 


LIBER    I.    DE   CLERICIS  117 


referuntur ;  5)  quia  plura  continent  etiam  ridicula;  uti  can.  63  pro- 
hibetur  clericis  sub  depositione,  laicis  sub  excommunicatione  ieiunare 
die  Sabati  et  Dominicae  ^  Attamen  ad  Ecclesiae  disciplinam  trium 
primorum  saeculorum  coguoscendam  valde  utiles  existimantur. 

b)    -  De  collectionibus  Ecclesiae  Orientalis. 


155.  loannes  Scholasticus  (quo  nomine  tunc  temporis  appella- 
bantur  qui  ex  advocatorum  ordine  erant)  duplicem  collectionem 
fecerat,  priniam  nempe  cum  esset  presbyter  Ecclesiae  Anliochenae, 
secundam  cum  sedem  patriarchalem  Costantinopolitanam  occuparet. 
Ex  quadam  antiqua  collectione  anno  378  loannesConciliorum  Grae- 
corum  canones  non  excluso  Concilio  Sardicense,  collegil  iuxta  mate- 
riarum  ordinem.  Cum  auteni  loannes  lustiniani  Imperaloris  favore 
sedem  Constantinopolitanam  obtinuisset,  legitimo  deiecto  patriarcha 
Eutychio  non  aliam  ob  causam  quam  quod  haeresi  incorruptibilium 
obstitissef,  rursus  aliam  collectionem  edidit,  eique  Imperatoris  con- 
stitutiones  addidit.  Haec  colleclio  nomocanon  dicta  est,  eo  quia 
leges  civiles  et  ecclesiasticas  referret.  Profecto  cum  huius  colle- 
ctionis  auctor  in  sede  Constantinopolitana  fuerit  intrusus,  eius  au- 
ctoritas  valde  imminuta  est. 

156.  Anno  692  lustinianus  2^^^  in  Trullo  vel  secretaria  palatii 
imperialis  Costantinopolitani  synodum  convocavit.  Haec  Synodus 
dicitur  etiam  quini-sexta  quia  illi  Episcopi  praesumpserunt  se  sup- 
plere  id  quod  quinto  (o37)  et  sexlo  (680)  concilio  generali  Coiistan- 
tinopolitano  deerat.  Hinc  synodus  Trullana  fuitconciliabuUiin,  tum 
quia  sine  Pontificis  interventu  coacta  est,  tum  quia  plura  slatuta 
sunt  contra  Ecclesiae  iura  ac  disciplinam.  Hac  in  synodo  collectio 
canonum  facta  est,  receplique  suntcanonesa  loanne  Scholaslico  col- 
lecti,  expunctis  tainen  Sardicensibus,  qui  R.  Pontificis  ius  deten- 
debant  excipiendi  ab  Episcopis  appellationes.  Addili  sunt  tamen  ca- 
nones  nonnullorum  conciliorum  Orientalium  quae  revera  sunl  un- 

'  Cf.  BiANCHi,  op.  cit.,  1.  2,  cap.  5. 


ll^  PARS    I.    DK    PEHOMS 

dequaque  spectabilia.  Attamen  haec  collectio.  prouti  talis,   nullam 
habet  auctoritatem. 

157.  Photius  patriarcha  intriisus  in  Ecciesia  Constantinopoli- 
litana  canonum  collectionem  iam  a  Foanne  Scolastico  peractaFn  per- 
ficere  nisus  est  anno  883.  Addidit  autem  Photius  canones  et  de- 
creta  in  ilHs  conciliabulis  stalutis  quibus  Ignatius  legilimus  patriar- 
cha  a  Sede-  Costanlinopolitana  deiectus  fuit,  eique  Photius  \i  suf- 
fectus.  Haec  collectio  nullam  auctoritatem  habet,  ob  auctoris  ne- 
quitiam,  eliamsi  eiusdem  doctrina  non  sil  dilTitenda.  Partem  autem 
quae  .Somocanon  dicta  fuit ,  intactam  reliquit  Photius,  additis  so- 
lum  novorum  canonum  citationibus,  nonnullisque  iuris  civilis  dis- 
positionibus.  Collectio  Photiana  apud  Graecos  maximo  in  honore 
fuit  praesertim  saeculo  10  ^  Post  colleclionem  Photianam  aliae  col- 
lectiones  apud  Ecclesiam  Orientalem  factae  sunt,  inter  quas  notatur 
collectio  (saeculo  9)  Basilicorum  nomine  appellata,  Imperatorum 
iussu  coMcinnata.  Hac  collectione  iuriscoiisulti  etiam  quoad  rem  ec- 
clesiasticam  utebanlur.  Accesserunt  eliam  commentaria  in  colla- 
ctiones  iam  factas;  ita  v.  g.  Zonaras  (1120)  et  Balsamon  (homines 
schismatici  et  Romanae  Ecclesiae  infensissimi)  in  Photii  collectio- 
nem  commentaria  ediderunt.  Item  apparuerunt  collectionum  syn- 
tagmata,  inler  quae  praecipua  sunt  syntagma  Blastares.  Poslquam 
autem  Ecclesia  Orientalis  ab  Ecclesia  Occidentali  se  separavit,  unus- 
quisque  Patriarcha  decreta  ac  canones  pro  arbitrio  edidit,  et  prae- 
ci|)ua  norma  ecclesiae  Orientalis  schismaticae  est  collectio  Photiana 
cum  commcntariis  Zonarae  et  Balsamonis. 

c)  —  De  collectionibiis  Ecclesiae  Occidentalis. 

Jo8.  Apud  Ecclesiam  Occidentalem  inter  praecipuas  collectio- 
nes  locum  tenet  collectio  Dionysiana.  Saeculo  quinto  Ecclesiae  an- 
tiquus  Ecclesiae  Graecae  codex  in  latiuam  linguam  conscriptus  est. 
Hinc  apud  latinos  duae  collectiones  apparuerunt.  Isidoriana  nem- 

'  Cf.  Walter,  t.  1,  p.  154. 


I.IBER   I.    DK   CLERICIS  119 


pe,  ^  el  Prisca.  Saeculo  sexto  Dionysius  monachus  confusione  pri- 
scae  translationis  oifensus  ,  ut  ipse  ait ,  novam  collectionem  pro 
latina  Ecclesia  disposuit.  Dionysius  fecit  collectionem  certe  ante 
annum  325,  et  post  mortem  Gelasii  Pontificis,  imo  probabiliter  vel 
saeculo  quinto  labente,  vel  initio  saeculi  sexti  -.  De  Dionysii  scien- 
tia  ac  pietate  nobis  testimonium  amplissimum  reddit  Cassiodorus  ^ 
Ipse  Fxiguus  humilitatis  causa  appellatus  est,  iuxta  morem  qui 
inter  monachos  illis  lemporibus  invaluerat.  Dionysius  opus  in  duas 
partes  divisit,  in  prima  30  apostolicos  canones  posuit,  necnon  ca- 
nones  Nicaenos,  Ancyranos,  Neocaesarenses,  Gangrenses ,  Antio- 
chenos,  Laodicenos,  Constantinopolitanos,  Chalcedonenses,  ac  21  ca- 
nones  Sardicenses,  ac  158  canones  Africanos.  In  secunda  parte,  de- 
crelales  collegit  Siricii,  Innocenlii,  Zosimi,  Bonifacii,  Coelestini, 
Leonis,  Gelasii,  et  Anaslasii  Ponlilicis.  Secunda  pars  aucta  fuit 
praesertim  sub  Adriano  l,  a  quo  dicta  est  etiam  collectio  Adria- 
nea  %  quam  Adrianum  Carolo  Magno  obtulisse  fertur. 

Colleclio  Dionysiana  magnam  habet  inlrinsecani  auctoritatem, 
tum  quia  Dionysius  scientia  ac  probitate  praeditus  erat,  tum  quia 
quoad  collectionem  RR.  PP.  epistolarum  ipse  cum  Romae  esset  prae 
manibus  epistolas  authenlicas  habere  potuit,  easque  nonnisi  ma- 
xima  petulantia  corrumpere  potuisset,  tum  quia  collectionem  Dio- 
nysianam  statim  ac  edita  est,  Ecclesia  Romana  primitus  dein  uni- 
versa  Latina  Ecclesia  tamquam  optimum  sacrae  disciplinae  monu- 
mentum  recepit. 

Verum  non  constat  Romanos  Pontifices  eam  solemniter  adpro- 
bavisse,  eo  inagis  quia  canones  30  Apostolicosconlinet,  de  quorum 
fide  ipse  Dionysius  dubitare  videtur  '" . 

139.  Temporibus  Gregorii  Magni  alia  collectio  prodiit,  quae  ap- 

'  Eius  auclor  probabililer  S.  Isidorus  Hispalensis  dicitur.  Haec  coUectio  con- 
fundt-nda  haud  est  cum  coUectione  Isidori  mercaloris. 

*  Gf.  BiANCHi  1.  2,  c.  5,  i  5,  el  libr.  3,  cap.  6. 

*  De  divinis  sanctionibus  c.  25. 

'*  Gf.  Salzano  op.  c.  et  lib.  cil.,  et  Bianchi  1.  3,  cap.  6,  qui  conlra  sentit. 
'  Devoti,  instit.  l.  1. 


120  PARS   I.    DE   PERSONIS 


pellata  est  collectio  Isidori  Mercatoris,  vel  uti  nonnulli  volunt  Pee- 
catoris.  Huius  collectionis  auctor  non  cognoscitur.  Gerfum  est  au- 
ctorem  collectionem  nonnullis  Gregorii  Magni  decretalibus  exple- 
visse,  uti  ipse  ait  in  praefatione;  et  quod  pertinetadcanones  con- 
ciliorum  in  illa  collectione  collectos,  auctor  eam  explevil  in  se- 
cundo  concilio  Hispalensi  anno  619,  uti  testalur  Cardinalis  An- 
guirre.  Ganones  enim  aliorum  Goncilioriim  quae  usque  ad  saecu- 
lum  octavum  celebrata  sunt,  nec  non  decretales  Pontificum  qui 
post  Gregorium  Magnum  successerunt  alii  addiderunt.  Haec  colle- 
ctio  per  plura  saecula  S.  Isidoro  Hispalensi  tributa  fuit;  cuiiis  fama 
eximia  erat  tiinc  temporis,  eo  vel  magis  quod  iuxta  anliquam  col- 
lectionem  Isidorianam  de  qua  supra  dictum  est  cuius  integra  fra- 
gmenta  referuntur,  haec  collectio  facta  fuit.  Verum  quinam  fuerit 
auctor  certe  erui  nequit,  etiamsi  probabiliter  auctorem  quemdam 
Benedictum  Levitam  Moguntinum  nonnulli  dicant  propter  similitu- 
dinem  huius  collectionis  cum  alia  eiusdem  Benedicti  elucubratione. 
Haec  collectio  propter  plura  documenta  apocrypha  iam  nota,  con- 
tinet  canones  apostolicos  59,  epistolas  decretales  Pontificum  a  Cle- 
mente  ad  Melchiadem  apocryphas  *  ac  diversa  concilia  supposila  etc. 
Imo  plura  adsunt  documenta  interpolata  quibus  Tsidorus  pro  lubitu 
addidit,  vel  dempsit. 

Isidorus  proinde  usus  est  documentis  1°)  genuinis  atque  sin- 
ceris  uti  sunt  epistolae  decretales  ex  Dionysiano  codice  desumptae ; 
2°)  supposititiis  quae  ipse  fabricatus  est;  3'')  apocryphis  ab  aliis  ante 
Isidorum  procusis;  hf")  inlerpolatis  quae  ipse  corrupit.  Attamen  pri- 
mus  qui  de  huius  collectionis  genuinitate  dubitare  coeperit,  fuit 
Nicolaus  Cardinalis  Cusanus  saeculi  13  medietate '.  Notandum  ta- 
mcn  est  1°)  in  hac  collectione  nihil  contra  fidem  reperiri;  2°)  insciis 
Bomanis  Pontificibus  falsas  decretales  confectas  fuisse ;  3°)  Pontificis 
iura  illa  collectione  veluti  fundamento  non  inniti,  sed  ipso  divino 
iure;  4°)  substantialiter  hac  collectione  Kcclesiae  disciplinam  immu- 


'  Cf.  Walter  op.  c,  I.  l,  pag.  168. 

*  In  sua  opera  de  concordantia  cath.  I.  3,  c.  2. 


LIBKR   I.    DE    CLERICIS  121 


tatam  non  fuisse ;  5°)  disciplinam  quae  ab  Isidoriana  collectione 
praeferebatur ,  auctoritatem  ecclesiasticae  legis  obtinuisse  non  vi 
eiusdem  collectionis,  sed  vi  ecclesiasticarum  constitutionum.  Isidori 
scopus  duplex  fuit:  aiter  Kpiscoporum  indemnitati  consulendi,  alter 
stabiliendi  Primates  quos  Palriarchis  exaequat  ^ 

160.  Post  Isidori  colleclionem  aliae  in  Ecciesia  Latina  factae 
sunt,  sed  omnes  nil  novi  continent,  nisi  conciliorum  canones  qui 
uniuscuiusque  collectionis  aetati  respondent.  Attamen  inter  has 
notanda  est  collectio  Ivonis  Carnutensis  Kpiscopi  in  Gallia  qui  sae- 
culi  i2  initio  lloruit.  Hic  collectionem  edidit  sub  nomine  Panormiae, 
iianc  autem  rursus  ampliavit  sub  Decretorum  nomine.  Hic  prinms 
fuit  inter  latinos  qui  in  sua  coilectione  etiam  ieges  civiiis  iuris  no- 
men  posuit.  Quare  in  Occidente  Nomocanonum  nomen  ei  tribuitur. 

§  2.  —  De  legiim  ecclesiasticariun  collectionibiis 
qnae    inris  canonici  corpus  constitunnt   fins  novumj. 

Videbimus  \)  de  collectionibus  ante  Gregorii  IX  decretales;  2)  de 
coiiectionibus  Decretaiium*  Gregorii  IX ;  5)  De  collectionibus  post 
decretales  Gregorii  IX. 

a)  —  De  coHectionilnis  ante  Greyorii  IX  Decretates. 

161.  Praeter  recensitas  alias  coliectiones  Ecclesia  latina  habuit 
usque  ad  Gratiani  decretum  circa  annum  1151.  Ita  v.  g.  apud  Afri- 
canos  vigebant  codex  Africanus,  ac  Breviatio  canonum  Fulgentii 
Ferrante  diaconi  an.  547;  apud  Hispanos  collectio  Martini  Episcopi 
Bracarensis  an.  572;  apud  Gallos  praesertim  capitularia,  quae  in 
generalibus  comitiis  Episcoporum  et  Procerum  lata,  Ecclesiae  simul 
et  Status  regimen  spectabant ;  apud  Germanos  collectio  Reginonis 
Abbatis  Prumensis  an.  906,  et  praesertim  voiumen  decretorum  Bur- 
chardi  Wormatiensisan.  1025;  apud  Itaios  coilectio  S.  Paschalis  Lu- 
censis,  Cardinalis  Deusdedit,  Bonifacii  Episcopi  Sutrini  an.  1089  etc. 

'  Gf.  Vecchiotti  instit.  i.  1,567,  opus  fralrum  Ballerini,  Walter},  Blascum, 
Philipps,  BiArJCHi,  ecc.  ecc. 


122  PARS    I.    DE   PERSONIS 


Tandem  saeculo  12  circa  annum  1151  ^  prodiit  celeberrima  colle- 
ctio  Gratiani  monachi  benedectini :  Gratiani  scopus  fuit  covieorrfare 
inter  se  canones,  et  decreta  quae  inter  se  dissidere  videhantur. 
Hinc  eius  collectio  vocata  est:  concordantia  discordantium  cano- 
num.  Communiter  tamen  Gratiani  decretuni  aj^pellari  solet.  Opus 
in  tres  partes  dividitur  -.  Prima  pars  complectitur  distinctiones  cen- 
tum  et  unam,  et  quaelibet  distinctio  continet  plures  canones  seu 
capila.  In  hac  parte  agit  tum  de  iure  ecclesiastico  in  genere,  cuius 
originem,  auctoritatem,  divisiones  quaerit,  tum  de  clericorum  statu 
et  o/ficiis.  Secunda  pars  sex  et  triginta  causas  compiectitur,  quae- 
que  causae  in  quaestiones  subdividuntur,  qnaeque  quaestiones  plu- 
res  canones  continent.  In  hac  agitur  de  iis  quae  ad  ecciesiastica 
iudicia  pertinent.  Tertia  pars  prouti  prima  dividitin-  in  distinctio- 
nes,  et  canones.  In  ea  agitur  de  rebus  et  ritibus  sacris;  quare  de 
consecratione  inscribitur.  Tractu  temporis  ignota  manu  Decreto  non- 
nulli  canones  accesserunt  sub  Paleae  inscriptione.  In  diversas  sen- 
tentias  abeunt  Doctores  huius  inscriptionis  significationem  expli- 
cantes.  Alii  enim  dicunt  in  capita  coliectioni  adiecta  esse  a  quo- 
dam  Paueapalia,  qui  fertur  primum  fuisse  Graliani  discipulum ; 
aiii  putant  res  levioris  momenti  et  antii|uatas  illis  capitibus  con- 
tineri,  quod  falsum  omnino  est;  alii  dicunt  hanc  vocem  transcri- 
ptorum  errore  a  duabus  vocibus  efformatam  nempe  post  alia  (p. 
alia)  quod  forsitan  probabilius  videtur.  Slalim  ac  Gratiani  collectio 
prodiit  tanto  in  pretio  habita  est  ab  omnibus,  ut  caeterae  colle- 
ctiones  negligerenlur. 

Quod  magis  ex  temporum  circumstantiis  cpiam  ex  intrinseca 
eiusdem  collectionis  praestantia  est  repetendum.  Nam  1)  cum  eo 
tempore  metJiodus  scholastica  invaluerit,  cumque  Gratianus  hac  me- 
thodo  usus  sit,  factum  est  ut  Gratianus  omnes  studiosos  post  se 
traheret,  prouti  Petrus  Lombardus  eadem  methodo  omnes  theologos; 

'  Trithemius  1.  2,  de  viris  illustr.  ord.  S.  Bened.,  collee.  Gratiani  refert  ad 
an.  1127. 

'  Gf.  Vecchiotti  op.  cit.  1.  1,  c.  4  et  Walter  op.  c.  t.  1,  §  100  et  seq. 


LIBER   I.    I>E   CI.ERICIS  123 


2)  cum  Gratianus  in  suo  codice  plura  ex  iure  civili  Romanorum 
inseniisset,  cumque  item  iis  temporibus  iuris  civilis  Romanorum 
studiurn  reviviscere  coepisset,  Gratiaiii  collectio  studiosorum  inge- 
niis  satis  faciebat ;  3)  praeterea  illis  temporibus  niaximam  anclori- 
tatem  habebant.  Universitates  studiorum,  inter  quas  Bononiensis, 
in  qua  tum  temporis  maximae  famae  iurisconsulti  llorebant.  Uni- 
versitas  Bonoiiiensis  Gratiani  collectionem,  super  quam  lectiones 
forsitan  ab  ipso  Gratiano  in  ea  Universitate  tradebantur  ,  statim 
recepit. 

(Juare  huius  collectionis  occasione,  nova  facultas  in  Universi- 
tate  Bononiensi  instituta  est.  Eius  professor  Magislri,  Decretorum 
doetores,  eoiumque  auditores canonistae,  Decretalistae appellati  sunt. 
Imo  factae  sunt  de  Gratiaiii  collectione  glossae  inlerlineares ,  ap- 
paratus,  dein  absolute  commentaria.  Universitatis  Bononiensis  ex- 
emplum,  et  aiiae  Universitates  imitatae  sunt;  hinc  nil  mirum  si 
eius  existimatio  latissime  fuerit  propagata  ^. 

Quoad  auctoritatem  intrinsecam  decreti  Gratiani  magnam  re- 
vera  non  esse  dicendum  est.  a)  Ordo  qui  in  recta  partium  disposi- 
tione  consistit,  omnino  desideratur;  hinc  Antonius  Augustinus  ait : 
u  si  apud  Gratianum  artem  requiras  et  ordinem  dicendi,  frustra 
laboraveris  »  -.  b)  Gratiani  coliectio  multis  erroribus  scatet;  erra- 
vit  enim  in  nominibus  hominum,  urbium,  provinciarum,  Concilio- 
riim  etc,  saepe  falsae  sunt  inscriptiones,  et  quae  Conciliorum  sunt 
PoiUiticum  Maximorum  esse  dicuntur,  vel  (juae  sunt  alicuius  Kpi- 
scopi,  Koinano  Ponlifici,  aut  Goncilio  Generali,  vel  provinciali  tri- 
buuntur,  Altamen  clarissimus  Vecchiotli  animadvertit  omnino  re- 
preheudendam  esse  «  Cl.  Gregorovii  audaciam  qui  ^  afjirmare  non 
erul)escit  librum  liunc  deturpassc  notiones  iuridicas  Ecclesiae  et 
Status,  iudiciumque  omnium  aetatum  obscurasse  ea  mente  ut  sa- 
cerdotio  ac  Primatui  S.  Pontificis  imperium  in   universo    mundo 


'  Cf.  Walter  op.  t;.,  vol.  1. 

-  Lib.  1,  (lialog.  1,  de  emend.  Grat. 

^  In  op.  La  storia  di  Roma  nel  M.  Evo,  l.  4,  p.  734. 


124  PARS    I.    DE   PERSOMS 


trihiieretv.  Gratiani  collectionem  non  modo  privati  doctores,  sed 
etiam  RR.  Pontifices  emendare  conati  sunt.  Pius  IV,  Pius  V,  Gre- 
gorius  XIII  novam  et  castigaliorem  Gratiani  emendationem  aggressi 
sunt,  eamque  Komanis  Correctoribus,  ita  dictis ,  demandaverunt. 
Nihil  autem  mirum  si  in  opere  vastae  adeo  molis,  etiam  omnino, 
quo  par  erat,  studio  et  diligentia  peracto,  novi  errores  tractu  tem- 
poris  inventi  sunt.  Hinc  Gregorius  XIII  permisit  ut  viri  eruditi  in 
expendendis  Gratiani  monumentis  doctrinali  interpretationi  incum- 
berent.  Notatii  dignum  est  opus  absolutissinmcn  clar.  Berardi  cui 
titulus  u  Gratiani  canones  genuini  ab  apocryphis  discreti  ».  Gra- 
tiani  decretum  aut  nullam  habet  extrinsecam  auctoritalem  cum 
numquam  H.  Pontifices  solemniter  illud  adprobavissent  ut  legis 
vim  haberet  \  Neque  hoc  decretum  adprobavit  Kugenius  III,  uti 
nonnulli  praesumunt,  cum  Eugenii  decretum  a  nemine  proferalur -. 
Alii  in  medium  adducunt  Gregorium  XIII,  at  ipse  Pontifex  in  suis 
litteris  2  lulii  1582  declaravit,  curasse  se  ut  Graliani  Decretum 
amendis  ex|)urgatum  et  correctum  exhiberetur,  sed  mentionem  non 
fecit  de  eius  legali  adprobatione.  Ouod  et  Kota  Romana  cor.  Pegna 
dec.  480  declaravit  ^  Neque  cum  aliis  est  adduceiida  consuetudo 
universalis  :  etenim  ex  hoc  quod  unus  aut  alter  licet  spurius  ca- 
non  usu  in  legem  receptus  est,  colligere  fas  haud  est,  alios  quo- 
que  indiscrimiiiatim  receptos  fuisse.  Imo  de  facto  constat  quod  si 
nonnulla  consuetudine  recepta  sunt,  plura  eliam  sunt  reiecta.  Quare 
dicendum  est,  cum  Benedicto  XIV  *  quod  «  quae  in  Gratiani  cnl- 
lectione  continentur,  tantam  habent  auctoritatem  quantam  habe- 
rent  si  etiam  in  Gratiani  collectionc  non  extitissent,  seu  quanti 
valent  rationes  sanae  criticae  quibus  ea  iuxta  Gratiani  lectionem 
defenduntur  ». 


'  Etsi  Trithemius  solus  conlra  dicat. 
^  Gf.  Ai\T.  AuGUSTiNUM  clial.  5,  1.  1. 

^  Cf.  Bened.  XIV,  ac  Syn.  dioc.  I.  7,  c.  15,  n.  6  el  op.  de  Canoniz.  §  I,  4,  p.  2, 
a.  17,  n.  10. 

■^  Op.  el  loc.  cil. 


LiBER  I.  dp:  clericis  125 


162.  Post  Gratiani  decretum  usque  ad  Decretales  Gregorii  IX, 
aliae  collectiones  prodierunt.  Sunt  collectio  Beinardi  Circa  Papien- 
sis  Praepositi,  dein  Kpiscopi  Faventini  anno  1199.  In  hac  collectione 
praesertim  collecta  sunt  quae  extra  Gratlani  decretum  vagabantur 
quare  dicta  est  u  Breviarium  Extravagantium  v.  Item  Gilbertus 
Abbas,  et  Alanus  Episcopus  Antissiodorensis,  alios  canones  prae- 
sertim  in  Breviario  Extravagantium  omissos  collegerunt.  Kx  ha- 
rum  duarum  collectionum,  quae  perierunt,  fragmentis  loannes  Gal- 
lensis,  seu  Vallensis,  aliam  fecit  collectionem.  Item  Bernardus  Com- 
postellanus  Archidiaconus  Romae  degens  novam  fecit  collectionem 
iussu  Innocentii  III,  quam  ipse  pontifex  per  Petrum  Beneventanum 
correctam  vulgavit.  Ita  Innocentius  III.  aliam  collectionem ,  in  qua 
praesertim  canones  posuit  Concilii  Lateranensis  IV,  fieri  iussit  \ 
Tandem  S.  Pontifex  Honorius  III  suas  decretales  colligere  iussit. 
Priores  duae  collecliones  a  11.  Pontificibus  vim  legis  non  obtinue- 
runt.  Legis  vim  obtinueruut  solum  collectiones  Innocentii  III  et  col- 
lectio  Honorii  III.  Hanc.  edidit  primus  Innocentius  Cironius,  Aca- 
demiae  Tolosanae  cancellarius  ^ 

h)  —  De  collectione  Decretaliiiin  Gregorii  IX. 

163.  Hae  autem  collectiones  in  oblivionem  abiere;  quando  sub 
Gregorio  IX  eiusdem  celebris  coHectio  prodiit.  Kx  supra  dictis  col- 
lectionibus,  et  ex  aliis  canonibus,  qui  extra  illas  collectiones  vaga- 
banlur,  nec  non  ex  decretaiibus  Gregorii  IX,  collectio  facta  est, 
quae  Gregorii  IX  decretales  auditur.  Hoc  munus  Gregorius  IX. 
Raymundo  de  Pennafort  commisit,  viro  pielate  ac  multiplici  eru- 
ditione  praestantissimo.  Raymundus  maleriam  divisit  in  quinque 
libros,  libros  in  litulos,  titulos  tandem  in  capita  quorum  unum- 
quodque  vel  alicuius  Pontificis  decretalem,  vel  alicuius  Concilii  de- 
cretum  continet.  Attamen  neque  Pontificum  decretales,  neque  de- 
creta  conciliorum  ex  integro  referuntur,  cum  Raymundus  potestate 

'  Hanc  ediit  primus  Anton.  Augustinus. 
^  Vecghiotti  op.  et  1.  cit. 


126  PARS   I.    DE   PERSOMS 


sibi  facta  usiis  sit  inutilia  et  superflua  reseeandi.  Qua  in  re  faten- 
(luin  est  Raymundum  aliquando  excessisse,  ita  ut  aliquando  fra- 
ginenta  adducta  rite  percipi  nequeant,  nisi  in  antiquis  collectioni- 
bus  integrum  textum  perlegamus. 

164.  Quod  attinet  ad  auctoritatem  huius  collectionis  dicendum 
est,  ipsam  magnam  habere  auctoritatem  intrinsecam,  plenam  ex- 
trimecam.  Etenim  sanctitas  et  doctrina  auctoris  eum  veracem  fuisse 
testimonium  amplissimum  reddunt,  etsi  quoad  doctrinam  aliquid 
amplius  desiderari  potuisset,  cum  aliquando  documenta  apocrypha 
cum  geiiuinis  confundat,  ac  etiam  Pontificum  documenta  falsa  af 
ferat.  Geterum  p'enam  habet  extrinsecamauctoritatem.  Gregorius  IX 
eam  plene  adprobavit,  eique  vim  legis  tribuit.  Imo  sua  collectionc 
Gregorius  IX  vim  legis  ademptam  voluit  aniiquis  Decretalibus  et 
collectionibus  quae  etiam  ab  antecessoribus  probatae  fuerint,  ac 
prohibuit  ne  aliquis  sine  Sedis  Ap.  speciali  auctoritate  novam 
collectionem  ederet. 

c)  —  De  .collectioiubiis  posl  Decretales  Gregoru  IX. 

163.  Verum  cum  novae  Pontificum  decretales  prodiissent,  ac 
duo  Lugduneiisia  Concilia  sub  Innocenlio  IV.  an.  1243  et  Grego- 
rio  X.  an.  1274  celebrata  fuissent,  Bonifacius  ^VIII  voluit  ut  alia 
collectio  adderetur;  quia  ut  ipse  ait  in  epistola  collectioni  praefixa 
u  in  societate  Ecclesiastica  de  nonnullis  decretalihus  ab  ipso  Gre- 
gorio  IXet  a  subsequentibus  Pontificibus  editis  dubitaliones  existunt, 
et  quinam  sint  earum  auctores  »•  Bonifacius  anno  1298  colleclio- 
nem  commisit  Guillelmo  Archiepiscopo  Ebrodurensi,  et  Berengario 
Episcopo  Biterensi,  ac  Richardo  De  Senis  S.  R.  E.  Vicecancellario. 
Hanc  collectionem  Bonifacius  Sextum  Decretalium  appellavit,  cuin 
Bonifacii  mens  fuisset  CoIIectioni  Gregorio  IX  supplementum  con- 
ficere,  quam  colleclionem  5  libris  constare   vidimus. 

Haec  collectio  plenani  habet  auctoritatem  intrinsecam  ac  ex- 
trinsecam,  cum  et  a  vitiis  immunis  sit,  (etiamsi  et  in  ipsa  non- 
nisi  fragmenta  collecta  sint) ,  et  eam  solemniter  Bonifacius  VIII 
adprobaverit  ac  uti  legem  promulgaverit. 


I.IBKH    I.    DE    CLKRICIS  127 


166.  Llterius  Gleinens  V,  tam  ex  canonibus  Concilii  Viennen- 
sis  aii.  1316  eui  ipse  praefuit,  et  ex  constitutionibus  a  se  editis, 
aliaiii  collectionem  fieri  iussit  iuxta  ordiiiem  Decretalium  Gregorii  IX. 
Hanc  collectionem  vocare  septirnum  Decretalium  proposuerat ,  at 
morte  correptus  est.  Kius  tamen  collectionem  vulgavit  et  legali  au- 
ctoritate  communivit  loannes  XXII  Clementis  V.  successor,  sub  no- 
mine  Clementinarum  Constitutionum. 

167.  Tandem  ex  decretalibus  loannis  XXII,  et  ex  decretaiibus  25 
Pontificum  ab  Lrbano  IV  ad  Sixtum  IV.  duae  collectiones  factae 
sunt,  nempe  collectio  «  Extrava r/ a n tiujn  loannis  XXII  ^  et  collectio 
tt  Extravaganlium  Communium  »? ;  sunt  enirn  decretales  Iquae  extra 
praeced^entes._CQli£cJi£mfiS.  vagabantur.  Ltraque  incertum  habet  au- 
ctorem,  neque  constat  an  hae  collectiones,  qua  lales,  legis  viin  obti- 
nuerint.  Verumtamen,  notat  Vecchiotti,  a  praeter  quam  quod  com- 
muni  usu  receptae  fuerint,  ex  propria  origine,  videlicet  a  Summis 
Pontifieibus  ex  quibus  singulae  prodierunt ,  vim  legalem  sortitae 
sunt  n. 

168.  Itaque  iuris  canonici  corpus  in  tres  partes  dividitur.  Prima 
Gratuini  decrelum  continet.  Secunda  Gregorii  IX  decretales.  Tertia 
sextum  Bonifacianum,  Clementinas,  et  Extravagantes  loannis  XXII 
et  Extravaganles  communes.  Gratiani  decretum,  nullam  habet  au- 
ctoritatem  extrinsecam,  sed  tantum  valet  uti  diximus  quantum 
valent  monumenta  (juae  alTeruntur,  quae  consideranda  sunt  prouti 
in  collectione  non  extitissent.  Extravagantes  revera  quatenus  in 
collectione  sunt  auctoritatem  legalem  habere  non  constat,  verum 
tum  ex  usu,  tum  eo  quia  sunt  authenticae  Pontificum  decretales, 
quae  etiamsi  in  collectione  non  essent  per  se  vim  legis  haberent, 
extravagantes  vim  legis  iiabere  non  dubilatur.  Decretalibus  Grego- 
rii  JX,  Sexto  Bonifaciano ,  et  Clementinis  vim  legalem  Pontifices 
tribuerunt  ^ 


'  In  corpore  iuris  notandae  sunt  rubricae  suinmaria,  et  Glossae.  Rubricae  sunt 
litulorum  inscripliones ,  quae  si  enunciatae  sint  per  modum  praecepti,  vim  legis 
habent  in  coiieclionihus  quae  sunt  a  Ponlificibus  uti  leges  adprobatae.  Hoc  in  casu 


128  FARS    I.    DE   PERSONIS 


§  ;i  —  De  leijum  ecclesiasticariim  collectionHHis 
(jiiae  iuris  canonici  corpns  consecntae  snnt  fins  nonissj. 

169.  Post  collecliones  qiiae  in  iuris  carionici  corpore  continen- 
tur,  aliae  usque  ad  nostra  tempora  factae  sunt  collectiones,  tum 
ex  canonihus  Conciliorum  qui  in  Corpore  luris  coinmunis  non  ex- 
tant ;  tum  ex  Constitutionibus  Summorum  Pontificum  post  Si- 
xtum  IV  editis;  tum  ex  decisionihus  sacrarum  Congregationum ; 
tum  ex  Regulis  Cancellariae.  \\\  primis  est  notanda  collectio  ca- 
nonum  Concitii  Tridentini  ann.  13612  sub  l*io  IV  Poiit.  qui  acta 
integra  confirmavit  Bulla  «  Benedictus  Deus  v.  [am  coliectionem 
canonum  Conciliorum  ac  Pecretalium  Pontilicum  Gregorii  XIII  in 
coepit,  at  morte  correptus  opus  non  absolvit.  Eadem  de  causa  Si- 
xtus  V  opus  imperfectum  reliquit ,  quod  ad  finem  deductum  fuit 
a  Clemente  VIII,  qui  ei  tilulum  imposuit;  septimum  Decretalium 
Clementis  Vlll.  Verum  haec  collcctio  «  miris  elucuhrata  lahorihus 
et  vigiliis,  et  Praesulum,  Gymnasiorum,  totiusque  Ecclesiae  voci- 
'hus  efflagita.ta  »  ^,  suppressa  fuit  anno  1590.  Pelrus  Matthaeus  lu- 
risconsultus  i.ugdunensis  novam  fecit  collectionem  ex  decretalibus 
a  Sixto  IV  ad  Sixtum  V.  Quae  collectio  septimus  decretalium  vo- 
cata  est.  At  nullam  auctoritatem  extrinsecam,  parvam  etiam  in- 
trinsecam,  cum  pluribus  vitiis  scateat,  habet.  Item  sub  auspiciis 
Sixti  V  Laertius  Cherubinus  Romanus  fecit  collectionem  constitu- 
tionum  K.  Pontificum.  Postea  novam  editionem  Laerlius  curavit, 
quam,  eo  mortuo,  perfecit  eius  filius  Monachus  Cassiiiensis,  qui  hanc 
collectionem  sub  nomine  Bullarii  magni  edidit  anno  1638.  Quatuor 
voluminibus  opus  constat,  quibus  accessit  quintum  volumen  opera 

dicuntur  rubricae  praeceptivae ;  secus  non  praeceptivae  vel  declarativae.  Summaria 
sunl  breves  periodi  quibus  summarium  decrelalis,  aut  canonis  exhibetur.  Maximo 
ia  pretio  habenda  sunt  at  vim  legis  non  habent,  cum  a  privatis  scriploribus  con- 
fecta  sint.  Glossae  sunt  decrelalium  et  canonum  commentaria.  Exponunlur  ad  mar- 
ginem  textiis  in  corpore  iuris.  Non  habent  nisi  auctoriialem  illius  Commeniatoris  a 
quo  exaratae  sunt  ac  rationum  quibus  inniluntur. 
'  Cf.  Fagn.  in  c.  cum  venissent de  iud. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  129 


diioriim  fratriim  strictioris  observantiae,  Angeli  a  Lantusca  et  Pauli 
a  Roma.  Hieronymus  Mainardi  Magnum  Biillarium  in  quatuordecim 
loijws  distrit)utum  edidit  Romae,  cuius  auctor  est  Cellinus.  Acces- 
serunt  quatuor  tomi  Bulias  Benedicti  XIV.  continentes.  Advocatus 
Andreas  Barberi  (1843-1855)  collegit  Breves.  epistolas,  allocutiones, 
Constituliones  SummorumPontificum  Clement.  XIl[,etClement.  XIV, 
Pii  VI,  Pii  VII,  Leonis  XII,  Pii  VIII,  et  Gregorii  XVI.  Item  quinque 
voliiminibus  collecta  sunt  acta  Pii  IX,  et  edita  sunt  ex  typographia 
bonarum  artium  an.  1854,  1858,  18G6,   1871. 

170.  Similiter  collecta  sunt  acta  Conciliorum ;  inter  has  col- 
lectiones  est  notanda  collectio  Martini,  qui  primus  ante  Concilium 
Tridentinum  collectionem  Parisiis  duobus  voluminibus  edidit.  Item 
notanda  est  colleclio  Venetiis  edita  curante  Nicolao  Collecti,  cui  sup- 
plementum  addidit  Dominicus  Mansi  anno  1748;  item  est  notanda 
collectio  (regia)  Labhaei,  el;  Harduini,  nec  non  quae  dicitur  Zatta. 
Tandem  collectiones  factae  sunt  decisionum  Sacrarum  Congregatio- 
num.  NolSindai  est  collectio  resolutionum  C.  Conc.  quae  nomine  «  The- 
saurus  «  inscribitur,  quaeque  originem  habuit  ab  annol718.  Cele- 
bris  est  collectio  Aloysli  Cardellini.  Anno  1882  hisce  accessit  col- 
lectio  decretorum  S.  Congregat.  Indulgentiarum  iussu  Leonis  XIII 
concinnata  ab  anno  1768  ad  1882;.  Kx  his  omnibus  collectionibus 
auctoritatem  extrinsecam  ac  vim  legalem  non  habent  nisi  Bulla- 
riam  Benedicti  XIV,  et  collectio  decretorum  Congr.  Indulgentiae 
praeter  canones  Concilii  Tridentini  Oecumenici.  Non  est  omitten- 
dum  hodie  editam  esse  novam  collectiouem  constitutionum  Roma- 
norum  Ponlificum  nec  non  decretorum,  instructionum  S.  Cong.  de 
Prop.  Fide,  quae  regiones  respiciunt  eidem  S.  Gongregationi*subie- 
ctas.  Haec  collectio  inscribitur :  lus  Pontificium  de  Propaganda 
Fide.  Huic  accedit  alia  collectio  nempe:  Golleclanea  S.  C.  de  Prop. 
Fide.  De  Regulis  cancellariae  iam  supra  diximus.  Hic  notamus  re- 
gularum  Cancellariae  primum  glossatorem  fuisse  Alphonsum  Soto, 
deinde  Gomez,  Rebuilo,  Molinaeum  et  Riganli  cuius  praeclarissimum 
opus  inscribitur  u  Commentaria  in  Regulas,  Constitutiones ,  Ordi- 
nat.  Cancell.  Apost.  n.  Romae  1744. 

ZlTKLLI-SOLIEKl.  9 


130  PARS   I.    DE   PERSONIS 


ARTICULUS    VIII. 

De  legum  ecclesiasticarum  interpretatione. 

I7_l.  luris  canonici  scientia  ab  ecclesiastica  iurisprudentia  est 
bene  distinguenda.  Siquidem  iuris  canonici  scientia  est  u  legum 
ecclesiasticarum  cognitio,  iurisprudentia  vero  est  «  facuUas  sive 
habitus  ecclesiasticas  leges  interpretandi,  easque  rite  ad  occuri'en- 
tes  casus  applicandi ».  Etenim,  ut  ait  Zallwein  ^  cum  ieges  sint 
generales  impossibile  est  legem  ferre  ilaclaram  ut  ad  singulos  casus 
occurrentes  applicari  valeat  ^  Duplex  est  pars  iurisprudentiae :  prima 
leges  interpretatur ;  altera  leges  applicat.  Girca  iegum  applicatio- 
nem  regulae  tradi  nequeunt.  Legum  enim  applicatio,  quae  legum 
obiectiva  interpretalio  vocari  posset,  a  casuum  diversitate  pendet. 
Nobis  igitur  est  agendum  de  legum  interpretatione  proprie  dicta, 
seu  de  interpretatione  subiectiva,  de  qua  praemissa  detinitione  et 
divisione  regulas  interpretationis  exhibemus,  tum  generice  tum  spe- 
ciOce  nempe  relate  ad  nonnullas  leges. 

§  1.  —  /)e  legiiin  ecclesiasticarum  interpretalione  in  comniiini. 

Videndum  est  a)  quid  sit  et  quomodo  interpretatio  dividatur, 
et  dein  b)  quaenam  sint  praecipuae  regulae  doctrinalis  interpre- 
tationis. 

a)  —  De  interpretationis  definitione  et  divisione. 

i72.  Interpretatio  legis  definiri  potest  «  voluntatis  legislatoris 
in  re  obscura  diligens  investigatio  »  *  vel  ^  alicuius  legis  obscurae 
vel  ambiguae  explanatio  "  *.  Interpretatio  tripliciterestdistinguenda: 
alia  nempe  est  authentica,  alia  usualis  et  alia  doctrinalis.  Authen- 
tica  est  u  quae  fit  a  legislatore  qua  tali,  vel  ab  eius  successore,  vel 
superiore  ».  Dicitur  etiam  interpretatio  legislativa  cum  vim  legis  ha- 

'  Princip.  iur.  eccl.  t.  1,  q.  2,  c.  3. 

*  L.  10,  12,  h.  l.  Cf.  D.  Th.  1,  2,  q.  96,  6. 
'  Gf.  D.  Th.  2,  2,  120,  1,  ad  3. 

*  CiCER.  1.  l  de  dlv. 


I 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  131 


beat:  qiii  enim  leges  ferre  potest,  etiam  leges  solus  legaliter  intei-- 
pretare  debet  \  Attamen  inferior  ex  speciali  commissione  Superioris 
leges  interpretare  valet,  agit  enim  in  casu  non  propria  sed  superioris 
auctoritate  ^  Ita  Sacrae  Congregationes  ex  Pontilicis  mandato  ius 
commune  aliquando  interpretantur.  Delegationis  iure  ex.  gr.  Sacra 
Concilii  Congregatio  *  aulhentice  consulto  Pontifice  canones  Trid. 
interpretatur.  Imo  Pius  IV  '  specialiter  prohibuit  doctoribus  priva- 
tis  inlerpretationem  sive  commentariis,  sive  glossis,  adnotationibus, 
scholiis  in  canones  Tridentinos  ex  professo  susceptam  et  typis  edi- 
tam  absque  Apost.  Sedis  consensu,  Praelatis  quidem  sub  poena  hi' 
terdicli  ab  inyressu  Ecclesiae;  aliis  siih  poena  excommunicationis 
latae  sententiae.  Eodem  iure  delegato  apud  Romanos  leges  inter- 
pretabant  iurisconsulti  u  quorum  omnium  sententiae  et  opiniones 
eam  aucloritatem  tenebant  ut  iudici  recedere  a  responso  eorum 
non  liceret  »  \  Usualis  interpretatio  ex  legitima  consuetudine  oritur 
quae  iuxta  ius  dicitur.  Est  enim  consuetudo  «  optima  legum  inteV' 
pres  "  ^  Ita  consuetudo  decretum  Trid.  relate  ad  parochi  adsisten- 
tiam  in  matrimonii  celebratione  '  interpretata  est ,  ut  alteruter 
parochus  viri  aut  mulieris  sufliciat.  Verum  prouti  consuetudo  est, 
uti  diximus,  iudicialis  vel  extraiudiciaiis,  ita  et  legis  interpretatio. 
Ltraque  interpretatio  legalem  interpretationem  inducit,  cum  in  con- 
suetudine  iuridica  fundetur,  quae  vim  legis  habet.  Doctrinalis  in- 
terpretatio  non  inducit  nisi  maiorem  vel  minorem  probabilitatem 
iuxta  rationes,  in  quibus  fundamentum  habet.  Nihilominus  plurimi 
facienda  est,  quia  facillime  ciim  ea  interpretatio  authentica  et  usu- 
alis,  sive  exlraiudiciulis,  sive  iudiciaiis  coniunguntur  \  Non  tradun- 

'  Cf.  leg.  12,  11,  9.   Coil.  de  leg.;  cap.  .51  de  sent.  excom. 

*  Cf.  Mach.  V.  c.  de  consl.  §  VI. 

'  Iiixta  (^onst.  Sixti  V  Immensa. 

'*  Bulla  Benedictus  Deus  16  lan.  1564. 

'  Imp.  lust.  inst.  iur.  civ.  Rom.  1.  I,  t.  2,  g  8. 

«  C.  8  de  consuet.  fc.'37,  38  fj.  de  leg.  Rej;ui.  45  iur.  in  6«. 

'  Sess.  24,  c.  1,  de  ref.  mat.  -t.-.-,  i/"rr^^-  -^     >>,-■' w< 

"  Cf.  SUAREZ  1.  VI,  Reiff.  I.  i,  l.  11,  §  13-17. 


132  PARS   I.    DE   PERSONIS 


tur  nec  tradi  possunt  regiilae  pro  interpretalione  authentica ,  et 
usuali,  cum  ea  a  principis  voluntate,  haec  inunediale  a  facto  populi, 
aut  a  decisionibus  tribunaiis  pendeant.  Res  igitur  de  interpretatione 
doctrinali  est,  cuius  regulae  iu  praesentiarum  sunt  exhibendae. 

b)  —  De  praecipuis  regulis  doclrincdis  interpretatioiiis. 

175.  Doctriaalis  interpretatio  diversimode  apud  auctores  divisa 
invenitur.  IVos  sequimur  divisionem  quam  nobis  praebet  cl.  Ma- 
chat  ^;  qua  nempe  doctrinalis  interpretatio  alia  est  declgrativa, 
alia  extensiva,  alia  restrictiva.  Lex  enim  obscura  vel  declaratur, 
vel  extenditur,  vel  coarctatur;  quia  lex  polest  esse  obscura  tripli- 
citer,  vel  in  se  ratione  verboram,  vel  relate  ad  obiecta,  dupliciter, 
aut  quia  dubium  est  an  debeat  extendi  aut  potius  coarctari. 

Itaqueinterpretatio  rfec/araf/ua  est  u  quae  verba  dubia  et  obscu- 
ra  explanat  ??.  Dicitur  apud  alios  aut  pkilologica  quae  tamen  pro- 
pria  interpretatio  non  est  si  verba  satis  clara  sint  ac  nihil  novi  ad- 
ducat  %  aut  philosopliica  si  verborum  sensum  ex  regulis  gramma- 
ticalibus  ac  ex  legis  spiritu  inquirit  ^  Interpretatio  extensiva  est 
quae  legem  a  casu  expresso,  vel  a  persona  expressa  ad  casum  vel 
personam  non  expressam  extendit  \  Quod  tieii  potest  dupliciter 
vel  pure  extensive  si  extensio  liat  ob  solam  paritatem  vel  simiii- 
tudinem  rationis  tum  ultra  legis  verba,  tum  ultra  sed  non  contra 
mentem  i^egislatoris  \  vel  comprehensive  si  extensio  fiat  ob  iden- 
titatem  rationis  pariter  ultra  verba,  sed  non  ultra  mentem  legisla- 
toris.  Est  extensio  improprie  dicta  prouti  probal  KeilTenst.  ^  Reslri- 
ctiva  est  interpretatio  quae  propter  speciales  circumstantias  legem 
restringit,  eamque  in  casu  non  obligare  interpretatur.  Ad  hanc 
passim  doctores  et  interpretationem  correctivam,  et  Epicheiam  re- 

'  De  consl.  |  VI. 

'  Reiff.  1.  1,  t.  2,  i  15. 

'  Vecchiotti,  0.  c.  l.  1  de  consl.  i  6. 

*  Cap.  4  de  rescr.  1.  12,  13,  h.  t.  fT. 

^  Reiff.  op.  el  1.  cit. 

«  L.  c.  Gf.  SuAREZ  1.  6  de  leg.  c.  3,  n.  9.  Pirhing.  1.  c,  t.  2,  n.  III  el  alios. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  133 


vocant,  cuin  interpretatio  correctiva  non  sit  nisi  u  verborum  legis 
per  benignam  acceptionem  mitigatio  >?,  epicheia  vero  non  sit  nisi 
u  benigna  legis  correctio  aut  restrictio  ex  rite  praesumpta  mente 
legislatoris  ^  vel  correctio  legis  cum  deficit  propter  universale  ^  '. 
Venim  notat  cl.  Sanguineti  ^  Epicheia  inlrinsece  differt  ab  inter- 
pretatione  restrictiva,  quia  u  quaelibet  interpretatio  de  verbis  legis 
est  soUicita,  dum  e  contrario  epicheia  mentem  legislatoris  declarat 
verbis  etiam  claris  legis  in  aliquo  peculiari  casu  contrariam  r,  '*. 
Hisce  praehabitis  agendum  d)  de  reguhs  interpretationis  declarativae, 
b)  de  regulis  interpretationis  extensivae,  et  f)  de  regulis  interpre- 
tationis  restrictivae  '. 

a)  —  De  reyiilis  iiiterpretationis  declarativae. 

174.  Cum  interpretationis  dcclarativae  sit  verba  obscura  et 
dubia  declarare,  ita  ul  legislatoris  mens  patefiat,  dupliciter  uti  su- 
pra  monuimus  procedi  potesl,  vel  per  viam  philologicam  vel  per 
viam  philosophicam.  (Juocumque  modo  procedatur  in  quacumque 
interpretatione  ,  maxime  attendendum  est  tum  ad  mentem  legisla- 
toris  %  tum  ad  legis  formulam ,  tum  ad  adiuncta  historica  qui- 
bus  lex  circumscribitur  \ 

In  his  principiis  fundamentum  habent  omnes  regulae  iuris, 
quae  tum  in  fine  Digestorum ,  lum  Decretalium  Gregorii  I\ ,  tum 
Sexti  Decretalium  re|ieriuntur.  Est  tamen  notandum  a)  regulam 
esse  ex  iure  non  ius  ex  regula ;  6)  regulam  unica  formula  colligere 
ius  ex  pluribus  casibus  similibus  exurgens ;  c)  adesse  casus  in  qui- 
bus  regula  adhiberi  non  potest;  d)  prudentia  et  ordo  quam  maxlme 

'  Gf.  Macuat  op.  c,  1.  1,  t.  2. 
'  Arist.  Ethicor.  V,  10;  Suarrz  1.  VI. 
*  Inst.  iur.  can.  Proleg.  p.  2,  sect.  2,  i  4, 
"  Cf.  Reiff.  t.  de  Gonsl.  o.  cit. 

'  Interprelatio  correcliva  el  epicheia  in  foro  externo  vix  locum  habei;  d'An- 
nib.  0,  c.  p.  180. 

"  Gf.  Sanguineti  0.  c 

'  L.  19  ad  exhib.  c.  8,  de  V.  S. 


134  PARS   I.    DE   PERSONIS 


in  regnlarum  usu  curari  debent.  Quibus  positis  praecipuae  regulae 
declarativae  interpretationis  sunt : 

1)  verba  satis  clara  non  admittere  interpretationem  ^  nisi  vel 
natura  ^  aliter  suadeat,  vel  aliud  sensisse  legislatorem  sit  manife- 
stum  *  uti  si  secus  sequatur  absurdum  *, 

2)  verba  generalia  generaliter  esse  excipienda  nisi  alia  lege 
speciali  legis  generalis  sensus  fuerit  coarctatus  ^ 

5)  ubi  lex  non  distinguit  nec  nos  distinguere  debere  •  quod 
tam  in  favorabilibus  quam  in  odiosis  servatur  '. 

4)  si  legis  verba  duplicem  signilicatlonem  habeant  naturalem 
nempe  quae  recepta  est  ac  iuridicam,  significationem  iuridicam  non 
esse  attendendam  nisi  in  favorabilibus  ^  dummodo  ratio  aliter  non 
suadeat  uti  in  regula  1.''  quod  praesertim  quoad  leges  poenales 
locum  liabet  in  quibus  benignior  interpretatio  accipitur  ^ 

5)  Odia  restringenda  esse,  favores  ampliandos,  dummodo  inter- 
pretatio  iuris  non  sit  corruptela  ^".  Hinc  favorabiles  leges  sunt  la- 
tae  interpretationis,  strictae  vero  leges  odiosae. 

6)  Non  plus  de  priori  lege  mutatum  censeri  quod  in  posteriori 
expressum  est. 

7)  Leges  quae  contiariae  videantur  si  fieri  possit  conciliandas 
esse  secus   secundam  si  specialis   |)rimae  generali  praevalere,  non 

'  Cf.  Rbiff.  0.  c,  l.  1,  p.  2. 

'  L.  68  de  K.  I. 

'  L.  67,  pr.,  de  legai.,  1.  15  de  excus.  Tut. 

'  C.  6,  §  1,  de  Maior. 

*  luxta  regulam  iuris  ia  6°  «  generi  per  speciein  derogatur »  c.  22,  de  priv., 
c.  ult.  de  ofT.  vicar.  in  6°.  L-  9,  pr.,  de  suppl.  legat.,  1.  65,  §  de  viro,  sol.  Matr.,  c  4  de 
translat.  Episc 

*  L.  9  de  postulat.,  1.  9.  de  iuris  et  facti  ignorantia,  cap.  6  de  maiorit. 
'  Cap.  12  de  decimis. 

*  Leg.  7  de  suppell.  leg.,  cap.  7  de  spons.  Ila  slatuium  est  cognationem  spiri- 
tuaiem  conirahi  cum  baplizalo  eiusque  patre  et  matre.  lam  hic  intelligunlur  filii 
naturales  non  adoplivi. 

'  L.  198  de  RR.  iuris,  cap.  49  de  R.  lur.  in  6«. 
'"  Cap.  15  et  49  de  reg.  iur.  in  6". 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  135 


vero  secundam  generalem  speciali,  aut  specialem  secundam  primae 
speciali  praevalere,  nisi  de  hoc  expresse  caveatur.  Quae  dicenda 
sunt  etiamsi  lex  antecedens  sit  Concilii  Oecumenici,  et  sequens 
Rom.  Pontificis  \  Nam  species  generi  derogat  -  non  vero  genus  aut 
species  speciei  ^  Ceterum  secunda  lex  strictae  est  interpretationis  * 
nisi  favorem  contineat  ^  In  omni  casu  interpretatio  eligenda  est  quae 
melius  cum  aliis  legibus  componitur^  quaeque  aequior  apparet  \ 

8)  Legis  sensum  ex  toto  eius  contextu  eruendum  esse. 

9)  Verba  cum  efl"ectu  accipienda  esse. 

10)  In  re  dubia  verbis  edicti  inservire  melius  esse  ^  etc.  etc. 
Ceterae  reguiae  animadvertimus  cum  Machat  ^  ex  regulis  utri- 

usque  iuris  et  tit.  de  V.  significatione  desumendae  sunt. 

i^)  —  De  reyidis   interpretationis  extensivae. 

175  In  iisdem  principiis  extensivae  interpretationis  regulae  fun- 
damentum  habent.  —  Quare  a  Dnctoribus  regula  traditur: 

1)  Interpretationem  mere  extensivam  ob  aiiquam  rationum  si- 
militudinem  non  admitti.  Talis  enim  interpretatio  ultra  legislatoris 
mentem  esset  qui  obligare  non  intendit  nisi  ad  id  quod  exprimit. 
Etiamsi  rationes  aliquo  modo  similes  sint  tamen  differunt.  TJnde 
iliud  u  ratio  legis  non  est  decisio  legis  ri  ^^ 

2)  Si  aliud  ius  deficiat  iudicem  posse  de  simile  ad  simile  iudi- 
care :    praesumitur  enim   legislatorem  et  similem  casum  sua  lege 


'  Gf.  Sanguin.  0.  c.  p.  75,  post.  edix. 

*  C.  1  de  const.  in  6',  c.  54  de  reg.  iur.  in  6". 

^  L.  26,  28,  ff.  de  IL  1,  2,  %  16,  et  l.  3.  §  15,  ff.  de  V.  Sign.  i.  ult.  ff. 

'  Gap.  27  de  elect.  in  6".  L.  27  h.  t.  ff. 

*  Gf.  Reiff.  I,  II,  ad  n.  309. 
«  L.  26,  27,  li.  l.  ff 

'  L.  91  de  R.  lur.  ff. 

*  L.  1, 1  sed si  sciente  20  De  exercit.  action.  D.  Tiioni.  la  2ae,  gfi^  6,  ad  2. 
'  Op.  et  1.  c. 

'•  Glem.  1  de  elecl. 


136  PARS   I.    DE   PERSONIS 


comprehendere  voluisse  \  ita  si  alioquin  absurdum  sequeretur  aut 
iniquitas  ^. 

5)  Interpretationem  comprehensivam  nempe  ob  identitateni  vel 
ob  perfectam  similitudinem  rationum  admittendam  esse ,  cum  ubi 
eadem  est  ratio  eadem  esse  debeat  legis  dispositio,  et  quia  de  si- 
milibus  idem  est  iudicium  ^  Verum  notat  Reinffestuel  ^  oportet  si- 
militudinem  in  eo  puncto  versari  de  quo  agitur. 

Hic  autem  cum  Machat  ^  notamus  etsi  simiiitudo  ac  idenlitas 
rationis  saepe  inter  se  confundantur;  lamen  rigore  difTerre.  Nam 
similitudo  in  diversis  rationibus  accidit  quarum  altera  alterius  simi- 
lis  est,  at  identitas  in  eadem  ratione  locum  habet. 

4)  Non  esse  extendendam  vi  interpretationis  legem  a  commune 
iure  exorbitantem,  cum  strictae  sit  interpretationis,  ideoque  ad  con- 
sequentias  ^  neque  ob  identitatem  rationum  '  non  producenda,  nisi 
tamen  de  aequiparatis  agatur,  vel  sequatur  absurdum,  vel  ita  publica 
utilitas  exigat,  aut  favor  animarum,  causae  piae  vel  de  rationis 
identitate  in  lege  expressa  agatur. 

5)  Idem  de  iege  poenali  ^  dicendum  esse  nisi  quoad  extensio- 
nem  dubium  non  admittat^  aut  nisi  de  identitate  aut  perfecta  si- 
militudine  rationis  expresse  agatur.  —  Poenam  autem  nunquam  reo 
lucrosam  esse  debere  ^°,  quod  si  ratio  unica  est  pro  expressa  lia- 
betur. 

6)  Leges  favorabiles  ampliori  interpretatione  esse  extendendas 
nisi  ratio  contra  militet. 


*  Cf.  Machat.  op.  c.  et  I.  c.  1.  12,  13,  ff.  de  LL. 

*  SUAREZ  VI,  2,  7. 

'  Cap.  2  de  Iransl.  Episc. 
"  L.  1,  t.  1,  op.  cit. 
»  Op.  et  1.  c. 

*  Reg.  28  iuris  in  6"  et  reg.  78  eod. 

'  Fagnan.  c.  cum  ad  nostram,  n.  29,  de  Elecl. 

«  L.  11  de  poen.  ff.  Ex  1.  10  cod.  eod.  l. 

«  C.  49  de  reg.  iur.  in  6".  Suarez  de  leg.  VI,  5,  n.  5,  6,  7. 

'"  L.  3  de  dolo  malo  C.  de  donat.  inier  vivos. 


LIBER    I.    DE   CLERICIS  137 


7)  Sl  lex  favorabilis  ac  parte  odiosa  sit,  odium  e  favore  sepa- 
randum  esse,  docent  Doctores,  ac  separabiliter  interpretandum,  se- 
cus  videndum  quaenam  legislatoris  intentio  praevaleat.  Attamen  in 
dubio  magis  favorem  quam  odium  esse  attendendum  K 

Y)  —  De  regiilis  interpretationis  restrictivae. 

176.  In  iisdem  principiis  restrictivae  interpretationis  regulae 
fundamentum  habent.  Praecipuae  sunt : 

1)  Kestrictivam  interpretatiouem  admittendam  esse  si  alioquin 
in  casu  aliquo  particulari  lex  iniqua  evaderet  aut  illicitum  praeci- 
peret.  Ubi  enim  dispar  est  ratio,  ibi  dispar  esse  debet  legis  dispo- 
sitio  ^ 

i2)  Restrictivam  interpretationem  admittendam  esse  si  id  quod 
lege  praecipitur  in  peculiari  casu  nimis  arduum  esset  ac  supra  hu- 
n:anae  legis  potestatem  \ 

5)  Restrictivam  interpretationem  admittendam  esse  si  in  hoc 
vel  illo  casu  sua  lege  legislatorem  non  voluisse  obligare  prudenter 
credi  possit  ^ 

4)  Legem  irritantem  restrictivam  interprelationem  non  admit- 
tere,  cum  lex  irritans  ad  rationem  comunem  ac  actuum  parifor- 
mitatem  attendat  magis  quam  ad  casus  ac  rationes  particulares  ^ 
Verum  aliquando  haec  regula  vim  non  habet  \ 

5)  Cessante  aliquo  in  casu  ratione  legis  adaequata  legem  ipsam 
in  eo  cessare  necesse  esse. 

In  exhibendis  praecipuis  restrictivae  interpretationis  regulis,  re- 

'  Gf.  ReiiVff.  op.  et  l.  c,  Aichner  op.  cit.  §  210.  Machat  elc. 

*  Cf.  SuAREZ  op.  c,  lib.  1. 

*  ScHMALZGR.  t.  1  de  consL,  n.  49.  Suarez  VI,  5,  n.  3,  cap.  5,  de  appeli.,  cap.  12, 
de  poenit.,  I.  24  h.  t,  ff. 

'  Benedict.  XIV,  de  Synod.  dioec.  XIII,  24,  20. 
'  Schmalz.  op.  1.  c.  n.  27. 

*  Gf.  Saxguineti  0.  c.  de  Epicheia;  Machat.  op.  c.  et  Zitelli  de  disp.  p.  10,  qui 
videtur  conlrasentire. 


138  PARS   I.    DE   PERSONIS 


gulas  epicheiae  a  regulis  reslrictivae  interpretationis  non  distinxi- 
mus.   Nam  in  praxi  utrumqne  difTerre  non  videtur. 

177.  Ad  Epicheiam  seu  restrictivam  interpretationem  late  sum- 
ptam  doctores  quae  de  ignorantia  in  iure  statuuntur  referre  solent. 
Ignorantia  consideratur  quoad  culpam,  quoad  hicra,  quoad  actus 
valorem.  Quoad  culpam  ignorantia  excusat  nisi  sit  crassa  et  su- 
pina  ^  Quoad  lucra  vel  damna  regula  est ;  ignorantia  facti  non  iuris 
excusat ".  Suum  autem  petentibus  nec  iuris  ignorantia  nocet  ^  nisi 
de  iure  agatur  quod  ex  sola  civili  lege  competit  et  leges  ignorans 
60  iure  pro  tempore  non  usus  sit  *.  Quoad  actus  valorem  nulla 
ignorautia  neque  invincibilis  excusat  si  de  lege  proprie  dicta  irri- 
tante  agatur  quae  formam  ac  materiam  actus  praescribat  *. 

Insuper  iuris  ignorantia  seu  de  legis  exislentia  non  excusat, 
nisi  de  iis  agatur  quibus  ius  iguorare  permissum  est  uti  mulieres, 
rudes  etc.  %  ac  nisi  quoad  medicinales  poenas  seu  censuras  aut 
quoad  poenas  expresse  statutas  contra  eos  qui  eas  scienter  ac  temere 
violaverint,  quo  ultimo  in  casu  etiam  vincibilis  ignorantia  excu- 
sat  '  aut  quoad  poenas  vindicativasextraordinariasautquoad  rerum 
suarum  iacturam  faciendam.  lijterius  facti  proprii  ignorantia  non 
admittitur  nisi  de  re  valde  antiqua  et  quidem  ad  malum  vitandum 
res  sit.  Ignorantia  e  contra  facti  alieni  admittitur  imo  praesumitur 
si  scientia  ab  adversario  non  probetur  nisi  de  factis  notoriis  aut 
de  iis  quae  ex  offlcio  essenl  cognoscenda  agatur  ". 

*  C.  9  de  cler.  excom.,  c.  2.  de  const.  in  6".  L.  6  de  iur.  et  facti  ignorantia. 

*  C.  13  de  R.  lur.  in  6».  LL.  2,  9,  de  iur.  et  facti  ignor. 

*  L.  7,  8,  ff.  de  iur.  et  fact.  ignor. 

*  L.  9  de  iur.  et  fact.  ignor. 

'  Cf.  D'AniN'ibale  op.  c,  p.  1,  pag.  169.  Zitklli  de  disp.  etc. 
®  L.  12  Cod.  de  iur.  el  facl.  ignorant.  Cap.  3  de  cland.  despons.,  c.  si  quis  vero, 
c.  15,  de  regul.  iuris. 

'  Cf.  auctores  de  censuris. 

*  C.  41  de  rescr.,  c  17  de  Reg.  lur.  in  6°,  c.  10  de  reg.  iur. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  139 


i^i  2.  —  De  legiim  ecclesiasticariun  interpretatione  in  specie. 

Videbimus  de  regiilis  interpretationis  quoad  daitsulas  Ingihus 
appositas,  quoad  particidares  leges,  quoad  rescripta,  quoad  concor- 
dala  et  quoad  privilegia. 

a)  —  De  clansulis  interpretandis. 

178.  1)  Ciausula  numquam  inutilis  ceusenda  est  cum  nihil 
otiosum  in  lege  dicendum  sit. 

"2)  Clausula  de  stylo  Curiae  insolita  documentum  suspectum  ef- 
ficere  potest,  quod  eo  magis  dicendum  si  |)lures  huiusmodi  clausu- 
lae  in  documento  aliquo  appareant. 

3)  Clausula  in  principio  aut  in  fine  legis  posita  totam  legem 
complecti  solet,  in  medio  autem  addita  praecedentia  complectitur  se- 
quenlia  vero  quatenus  sequentia  cum  praecedentibus  connectuntur. 

4)  lisdem  regulis  clausulae  interpretantur  quibus  etleges. 

179.  In  traclatu  de  dispensat.  matrimoiiialibus  *,  nonnuUa  ad- 
duntur  de  illis  clausulis  quae  passim  in  Romanorum  Pontif.  Con- 
stitutionibus  reperiunlur. 

a)  u  De  plenitudine  potestatis.  Per  haec  verba  indicatur  S.  Pon- 
tificem  in  iure  ordinario  non  insistere,  atque  idcirco  per  eam  clau- 
sulam  imminui  vim  regulae  generalis  quae  statuit  iura  iuribiis  con- 
cordanda  esse,  quare  lex  cui  ipsa  opposita  sit  contrarias  facilius 
abrogat  v.  [ta  ex.  gr.  hac  clausula  validantur  Romani  Pontificis 
confirmatione  in  forma  specifica  acta  puta  alicuius  C^mcilii  Provin- 
cialis  quae  caeteroquin  essent  invalida  -. 

I))  u  yon  ol)stantibus  etc.  Non  secus  ac  ea  de  qua  mox  locuti 
sumus  ita  derogat  contrariis  legibus  ut  imminuat  vim  regulae  ge- 
neralis,  quae  iura  conciliari  iubet,  praeserlim  si  iuncta  sit  alteri 
clausulae  »  u  motu  proprio  ^. 


'  ZiTELLi  De  Dispensalionibus. 

"  Uecr.  Greg.  IX.de  util.  vel  inut.  conflrrnalione,  cf.  Santi,  Reiff.  etc.  etc.  cit. 
litulo. 


140  PARS   I.    DE   PERSONIS 


c)  u  Decernentes  irrituni  et  inane  a  quopiani  quavis  auctori- 
tate  scienter  vel  ignoranter  contigerit  atlentari  "...  «  Aliter  non 
valeant  et  non  observentur  elc.  vel  nullius  sit  nionienti  etc.  vel 
alioquin  etc.  vel  nullo  niodo  n  vel  allae  similes  locutiones.  Quoad 
hanc  clausulam  optime  notatur  non  hene  a  nonnullis  affirmari  effe- 
ctum  esse  irritare  consuetudines  futuras  contrarias ,  etiamsi  hoc 
plusquam  semel  hoc  assertum  invenialur  in  foliis  S.  Cong.  Concilii 
non  (juidem  in  ipsis  Cardinalium  responsis  sed  in  expositione  Causae 
quae  fit  a  Secretario.  Huic  addi  potest  causae  expositionem  etiamsi 
nomine  Secretarii  tamen  ab  eius  auditore  coniici,  ideoque  nil  mi- 
rum  si  aliquando  nimis  proprio  ingenio  quam  regulis  iuris  in  quibus 
praxis  habet  fundamentum  et  non  e  con\erso,  hi  indulserunt.  Kst 
igitur  dicendum  c  )nsuetudines  futuras  ex  praevio  decreto  irritante 
difficiliores  fieri  tum  (juia  diflicilius  legislatoris  consensus  adest  aut 
praesumi  potest,  tum  quia  eas  odiosas  reddit,  non  autem  absolute 
eas  impedire.  Secus  vero  dicendum  si  consuetudo  futura  uti  iuris 
corruptela  reprobaretur  ^ 

d)  u  Sublata  cuilibet  aliter  iudicandi  atque  inlerpretandi  fa- 
cultate  ».  (Juoad  lianc  clausulam  notetur:  l)  vis  clausuiae  est  ut 
firmitati  et  integrilati  legis  consulalur  prohibendo  interpretationem 
individuis ;  2)  difiiciliores  reddit  consuetudines  contrarias  cum  de- 
cretum  irritans  in  se  continere  censeatiir.  Quodsi  in  rescriptis 
coniuncta  sit  cum  clausula  «  quod  de  obreptione  "  idest  quod  non 
possit  contra  gratiam  disputari  de  vitio  obreptionis  vel  subreplionis, 
impedit  inquisitionem  de  veritnte  eorum  quae  narrata  sunt. 

o)  OnOf^^d  rescripta  clausula  vim  non  habet  si  etiam  renuncia- 
tum  fuerit  ab  eo  qui  rescriptum  obtinuit,  item  si  obreplio  vel  sub- 
reptio  iam  palam  prodi(^ril.  4)  Remedium  contra  hanc  clausulam 
de  iege  disceptandi  est  «  aperitio  oris  »  idesl  facultas  a  S.  l*onti- 
fice  ea  de  re  impelrata  ". 

'  Gf.  Fagnan.  in  c.  nd  hcwc  n.  54,  de  Rel.  domib.  Can.  3  ei  seqq.  dicl.  8,  can.  1 
et  seqq.  dicil.  11,  can.  3,  12,  dicl.  12,  arg.  c-  4,  d.  10  et  c.  3,  5,  h.  t.  L.  2  Cod.  qiiae 
sil  longa  consuet.  L.  3,  §  S,  IT.  de  sepul.  viol.,  1.  13.  Cod.  Cf.  supra  n.  25. 

*  Cf.  ZiTELLi  op.  c,  Barbosa,  M\rta  in  eorum  traclalionibus  de  ciausulis. 


LIBER   I.    DE   CLEKICIS  141 


b)        Dc  legibiis  particiilaribiis  intcrprctandis. 

180.  Quoad  parliculares  leges  praeter  regulas  recensitas  notan- 
tluin  est  1)  neminem  legibus  particuiaribus  obiigari  nisi  qui  aul 
omnino  aut  in  ea  re  de  qua  agilur  subdilus  est  '  ac  in  territorio 
reperiatur  vel  realiter  vel  fictione  iuris  " ;  1)  etsi  leges  per  se  et  or- 
dinarie  non  feranlur  in  personas  absolute  sed  dependenler  a  terri- 
lorio.  personales  nihilominus  si  quae  sunt  personae  adhaerent  ^  Ita 
praecepta  quae  cuipiam  indicta  sunt  sine  relatione  ad  locum  leges 
sunt  personales  adeo(jue  personae  quocumque  tandem  discesseril 
atlhaerent  *.  Item  leges  atque  consuetudines  alicuius  loci  quae  a 
iure  communi  abhorrent,  localis  instar  privilegii  habendae  sunt  pro- 
inde  extra  eiusdem  loci  fines  prorsus  cessant  ^  5)  (Juisquis  in  alieno 
territorio  legibus  alieni  territorii  ad  extraueos  pertinentibus  obli- 
gatur.  4)  Leges  quae  de  rebus  latae  sunt  iii  terrilorio  legislatoris 
positis  etiam  extraneos  extra  territorium  obligant. 

c)  —  De  rcscriptis  intcrpretandis. 

181.  Uescriptorum  interpretandorum  regulae  praecipuae  sunt 
ut  1)  Si  mens  rescribentis  dubia  manet,  iustitiae  rescripta  secundum 
ius  commune  interpretanda  sunl  ^  2)  Uescripta  iustitiae  quae  or- 
dinarii  iurisdictioni  derogant  odiosa  censentur ,  at  stricte  sumenda 
suiil  '.  5)  Rescripta  iustitiae  non  valent  per  quae  incerti  dantur  iu- 
dices  quos  impetrans  elegerit,  vel  per  quae  futura  negotia  commit- 
tuntur  ^  4)  Si  super  eodem  negotio  contra  eundem  duo  rescripta 
iinpetrentur  ([uorum  posterius  non  facil  mentionem    prioris,   valet 

'  G.  ut  animarum  2  tle  consl.  in  6°- 

'  Gf.  supra  n.  6. 

'  G.  7  de  Reg.  lur.  in  6". 

^  Gf.  Reiff.  L.  1,  1.2,4,43. 

"  Gf.  Sanchez  1.  l  in  Dec.  c.  12,  n.  59,  apud  Zit.  Je  disp.  p.  20. 

«  Gf.  c.  18  el  c.  4,  de  Rescr. 

'  G.  32  de  otr.  legat.  el  c  40  eodem. 

«  G.  10  et  final.  h.  l. 


142  PAKS   I.    DE   PERSONIS 


primum  non  seciindum,  nisi  in  secundo  mentio  fiat  de  priori  abro- 
gando,  item  si  primum  communi  consensu  partium  impetratum  fuit, 
non  valet  secundum  impetratum  per  alteram  partem  hoc  tacito  ^ 
3)  Valet  secnndum  rescriptum  impetratum  ab  adversario  etsi  non 
faciat  mentionem  de  primo  si  primus  impetrans  intra  annum  doio 
et  negligentia  rescripto  usus  non  est;  neque  ex  hoc  descendit  re- 
scripta  iustitiae  per  non  usum  post  annum  cessare,  uti  nonniilli 
praesumunt,  sunt  enim  et  haec  per  se  perpetua  ^  6)  Rescriptum 
speciale  derogat  rescriptis  antecedentibus  generalibus  in  quibus  op- 
ponitur  etiamsi  de  prioribus  nulla  mentio  fiat  \  7)  Qui  lilteras  post 
appellationem  impetrat,  eius  mentionem  facere  debet  *.  Si  quis  pri- 
vilegium  appellandi  quod  ad  secundum  ius,  obtinuit,  appellare  non 
potest  pro  casu  quo  contra  ipsum  datur  iudex  delcgatus  remota 
appellatione  ;  quia  speciale  mandatum  derogat  generali. 

182.  Quod  spectut  rescripta  gratiae,  1)  Rescripta  ad  beneficia 
obtinenda  strictae  sunt  interpretationis,  utpote  ambitiosa  ',  nisi  li- 
terae  beneficiales  vel  motu  proprio,  vel  in  compensationem  damni 
coiicessae  sint.  2)  Rescriptum  quod  datum  sit  ad  beneficinm,  de 
beneficio  vel  dignitate  impetrantis  mentionem  non  faciens  non  va- 
let ",  etsi  ipsum  '  non  habeat  beneficium  sed  tantum  ius  ad  illud. 
3)  Si  quis  rescripto  ab  beneficium  propter  annuam  pensionem  renun- 
tiavit  non  valent  literae  beneficiales  per  eum,  hoc  tacito,  impetra- 
tae  ^  4)  Non  valent  literae  gratiae  ad  impetrandum  beneficium  in 
(luibus  impetrans  tacuit  perpetuam  vicariam,  nisi  impetrans  igno- 
ret  tempore  supplicationis  sibi  collatum  esse  beneficium.  Verum  si 
beneficia  sint  incompatibilia  unum  dimittere   tenetur  ad   normam 

*  G.  9  h.  t. 

*  Gf.  cap.  9  et  c.  23  h.  t. 

^  G.  14,  verbo  guoniam,  de  rescriplis  in  Decr. 

*  G.  12  h.  t.  et  44  de  appell. 
'  G.  1  de  praebend.  in  6'. 

«  G.  17  el  c.  8  h.  t. 
'  G.  32  h.  l. 
«  G.  31  h.  l. 


LIBER   I.    1)K   CLERICIS  143 


iuris  \  5)  In  rescripto  ad  beneficium  subintelligitur  si  dignus  exi- 
stat,  vel  si  non  obstet  canonicum  impedimentum  -.  6)  Non  valet 
impetratio  in  ecclesia  numerata  non  facta  de  numero  mentione  si 
per  eam  frangitur  numerus  canonicorum ;  etsi  non  frangatur  nu- 
inerus  praebendarum  *.  7)  In  literis  impetratis  ad  beneficium  ex- 
pressa  vacatione  per  mortem  non  intelligitur  vacatio  per  renun- 
ciationem  nec  viceversa  \  8)  Litlerae  super  conferendo  beneficio 
vacaturo  directae  ad  beneficium,  post  datam  ipsarum  creatum,  non 
extendantur  ^  etc.  ^  Rescripta  gratiae  latae  sunt  interpretationis  nisi 
vergant  in  praeiudicium  tertii  '. 

185.  Revocentur  in  genere  ea  quae  Iradita  sunt  de  rescriptis 
ut  eorum  valor  dignoscatur.  Addere  volumus  a)  in  dubio  rescri- 
ptum  esse  iustitiae  praesumi.  b)  Verba  hortatoria  quae  in  rescriptis 
forte  reperiantur  praeceptiva  habenda  esse  ^  c)  Rescripta  intelli- 
genda  esse  ita  ut  cum  supplicibus  cohaereant.  d)  Rescripta  in  du- 
bio  de  obreptione  vel  subreptione  valere.  Tandem  huc  spectant  re- 
gulae  quae  datae  sunt  pro  legum  interpretatione. 

d)  —  De  concordatis  iiiter  Ecclesiam  et  Staliiin  interpretandis. 

184.  Quoad  concordata  interpretanda  notetur  1)  concordatorum 
authenticam  interpretationem  non  ad  Statum  pertinere  posse  sed 
ad  Ecclesiam,  cum  ad  hanc  pertineat  iudicare  quid  animarum  sa- 
lus  in  casibus  specialibus  exigat,  cumque  Status  tandem  aliquando 
nihil  de  suis  iuribus  Ecclesiae  concedat  nisi  illius  protectionem  ad 
quam  praestandam  iam  naturali  ac  divino  iure  tenebatur.  Quod  si 
aliquid  concessit  id  fini  Kcclesiae  spirituali    addictum    est,  ideoque 

'  C.  7  in  6»,  h.  t. 
»  G.  27  h.  t. 

'  C.  19  h.  t.  ' 

'  C.  6  in  6»,  h.  t. 
'  Clement.  ult.  h.  t. 

•  Cf.  Zalling.  insl.  iur.  eccl.  iib.  1,  t.  3. 

^  C.  22  de  priv.,  c  16  de  verb.  sign.,  c.  18  h.  t.  S.  Cong.  in  Ariminens.  Paroch. 
die  0  Sepl.  1821. 

"  Cf.  Zall.  ad  tit.  de  priv.  et  excess.  pi:iv.  §  262. 


144  PAHS   I.    L)E   PEUSONIS 


Kcclesiae  potestati  subiectum.  Ceteruni  in  praxi  Ecclesia  cum  Statu 
concorditer  procedere  praefert.  "I)  Hinc  patet  quid  dicendum  de 
praetensis  articulis  organicis  quibus  Status  pro  arbitrio  concordata 
interpretare  contendit.  3)  Djctrinalis  auteni  atque  tlieoretica  inter- 
pretatio  doctoribus  non  negatur.  Verum  oportet  ut  maxime  conte- 
xlus,  scopus,  et  praxis,  ac  materia  concordatorum  attendatur  ne 
Statui  concedacur  quod  Ecclesia  vero  similiter  numquam  concessit, 
quodque  praesertim  in  animarum  perniciem  vergeret.  [n  genere 
videretur  dicendum  concordata  non  esse  latae  interpretationis  seu 
in  dubio  minimum  concessionis  esse  accipiendum  i)  quia  etiamsi 
favor  sit  Statui  concossus  tamen  per  se  loquendo  in  praeiudicium 
Ecclesiae  libertatis  vergit,  i2)  quia  status  nii  novi  Ecclesiae  conce- 
dit,  5)  quia  Ecclesia  coacte  ac  nonnisi  ad  maiora  mala  vitanda  iniit 
concordata,  qua  propter  videtur  censendum  minimum  quo  lieri  po- 
terit  concessisse. 

e)  —  De  privileyils  interprelandis. 

i85.  a)  Privilegia  quae  in  corpore  iuris  continentur,  et  Iiac  de 
causa  sunt  secundum  ius ,  item  privilegia  praeter  ius  ,  latissime 
interpretanda  sunt  ^  nisi  in  alterius  vergant  praeiudicium  -.  b)  Item 
dicendum  est  de  privilegiis  quae  motu  proprio  et  ex  certa  scientia 
concessa  sunt  ^  c)  Privilegium  de  casu  ad  casum  neque  de  persona 
ad  personam  non  extendatur  neque  interpretatione  pure  extensiva 
neque  interpretatione  extensiva  comprehensiva  *  in  casibus  quae  iis 
oppoiuintur  in  quibus  prior  et  secunda  regula  locum  habent.  d)  Privi- 
legia  contra  ius  strictae  sunt  interpretationis  ^  dummodo  non  sint 
in  bonum  publicum  ^  vel  ex  certa  scientia ,  aut  motu  proprio  con- 
cessa,  vel  alioquin  essent  inutilia.  e)  Moderatius  ac  remissius  pri- 

'  Arg.  c  1  de  filiis  praesb.  in  6,  I.  3  de  const.  Princip.  ff- 

-  C.  22  de  priv.,  c  16  eod. 

*  C.  23,  24,  de  praeb.  in  6". 

■^  L,  1,  §  ult.,  de  consl.  Princ,  cap.  9  de  priv.  in  6". 

»  C  1,  2,  de  fil.  presbyl. 

«  C  30  de  priv. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  145 


vilegia  in  iis  extenduntur  quae  ad  causam  piam  vel  ad  publicum  bo- 
num  concessa  sunt  ^  f)  Privilegia  remuneraloria  latae  sunt  interpre- 
tationis,  onerosa  vero  strictae  interprelationis  -  nisi  forte  et  reniune- 
rationis  causam  habeant,  g)  In  dubiis  Sedes  Apostolica  consulenda 
est  ^  h)  Si  duo  privilegiati  contraria  babeant  pri\  ilegia  ille  potior  est 
qui  fuit  laesus  *  vel  ratio  aetati  habenda  erit  '  vel  possessioni  ^ 
i)  Privilegia  generaliter  uti  neque  exlensivam  ^  ita  neque  regulari- 
ter  restrietivani  interpretationem  admittunt  **,  sed  declaiativam  tan- 
tiim  ^  k)  Kxtra  concedentis  territorium  privilegia  non  valent  ^". 

f)  —  De  dispensationibiis  interpretandis. 

186.  In  genere  tenendum  est  a)  facultatem  dispensandi  iitpote 
favorem  latae  esse  interpretationis  ^^  nisi  in  tertii  praeiudicium  ver- 
gat.  b)  Actus  e  contra  dispensationis  cum  legis  vulnus  sit  ideoque 
aliquid  odiosum  strictae  est  interpretationis  ^-.  c)  Superior  etiam  in- 
iusta  de  causa  valide  dispensat,  e  contra  inferior  qui  delegata  aut 
ordinaria  potestate  sine  iusta  causa  a  legibus  Superioris  invalide  ^^ 
Haec  sulTieiant  de  dispensationis  interpretatione  in  genere ;  in  specie 
dein  de  singulis  dispensationum  speciebus  uti  v.  gr.  de  dispensatio- 
nibus  matrimoniallbus  in  particularibus  tractatibus  agendum  est  ^*. 

•  L.  44  ff.  de  relig. 

*  Arg.  cap.  6,  de  donal. 

^  Clem.  X,  constit.  supernae  21  lun.  1670.  Gf.  Zitelli  de  dispeQS-  matr. 

'  L.  12,  35,  de  minor.  ff. 

'  L.  13  de  minor. 

'  L.  13  eodem. 

'  L.  1,  §  ult.,  de  const.  Princ,  c.  9,  de  priv.  in  6". 

^  G.  16.  de  verb.  sign.  Gf.  1)'Annib.  Suni.  de  privil. 

'  C.  7  de  priv. 

'"  Gf  Su.\REz  1.  8,  cap.  26. 

"  Fag.xan.  cap.  dileclus  16,  de  lemp.  ord.,  n.  20. 

**  Fagnan.  cap.  Mandalo  de  siu.,  n.  39. 

**  Gf.  PiRRUM  GoRRADUM  dc  dispeus.  mat.  L.  1,  c.  1,  12. 

""  Quoad  regulas  Ganct-llariae  interpretandas  cf.  DD.  praesertim  opus  praecla- 

riSS.  RlGANTl. 

ZlTELLI-SOLIERI.  10 


146  PARS   I.    DE   PERSONIS 


TITULUS  II. 
De  iis  qui  vicariatum  gerunt  Romani  Pontificis. 

187.  Qui  vicariatum  Romani  Pontificis  gerunt:  alii  habent  pote- 
statem  supra  episcopalem,  alii  poteslatem  quasi-episcopalem.  Ad  pri- 
mos  pertinent  Patriarcliae,  Primates,  Metropolitae,  Legali  Romani 
Pontificis,  ad  postremos  Abbates  pertinent  ac  Vicarii  Apostolici.  De 
origine  historica  horum  graduum  iurisdictionis  in  tractalu  de  iure 
publico  ecclesiastico  iam  actum  est.  Manet  proinde  ut  de  eorum 
potestate   sicuti  vigenti  iure  ea  pollent  breviter   agatur.   Sit  igitur 

CAPUT  I. 

DE  PATRIARCHIS  AG  PRIMATIBUS. 

188.  Patriarchae  maiores  Constantinopolilanus ,  Alexandrinus,^ 
Antiochenus  et  Hierosolymitanus  in  toto  territoriO  patriarchali  iuris- 
dictionem  ordinariam  olim  habebant  in  Archiepiscopos  sibi  subiectos; 
haec  tamen  iurisdictio  hodie  quiescit ,  cum  patriarchales  Kcclesiae 
in  manibus  iufidelium  sint,  solo  nornine  et  titulo  seu  dignitate  re- 
manente  in  quatuor  titularibus  Praelatis  latini  ritus.  Antiquissima 
vero  Patriarcharum  iura  ex  parte  retinent  Patriarchae  catholici, 
ritus  orientalis.  Celeri  Patriarchae  minores ,  qui  ex  Pontificis  Ro- 
mani  indulgentia  \el  consuetudine  nomen  palriarchale  obtinuerunt, 
nullam  specialem  potestalem  in  iure  communi  habent  ut  Patriarcha 
Venetus,  Ulyssiponensis. 

189.  Patriarchis  succedunt  Primates,  qui  maioribus  Metropolitis 
praesidebant  et  in  his  potissimum  iurisdictionem  exercebant.  1)  Con- 
firmabant  electioues  Kpiscoporum  non  exemptorum.  2)  Audiebant 
querelas  contra  Archiep:scoj)os.  5)  A  sententia  Archiepiscoporum 
ad  eos  appellabatur  '.   4)  Supplebant  eorum   negligentiam  in  bene- 

'  Ex  can.  9  et  17  Conc,  Chalced. 


LIBER    r.    DE   CLERICIS  147 


ciorum  collatione.  5)  Praesidebant  concilio  nationali  ex  praxi  Ec- 
clesiae  nota  etconstanti  ^  quod  tamen  sine  consensu  Apostolicae  Se- 
dis  nequibant  convocare  - ;  6)  a  propriis  Metropolitanis  obedientiae 
professionem  exigebant  \  Ceterum  Patriarcharum  ac  Primatum  iu- 
risdictio  hac  regula  determinabatur:  his  gradibus  illud  tantum  est 
tribuendum  quod  eisdem  fuerit  concessum  ex  canonum  disciplina, 
vel  slngulari  privilegio  ,  aut  legitima  consuetudine  '*.  Hodie  vero 
eleclio  et  confirmatio  Kpiscoporum  et  causae  maiores  criminales 
contra  Archiepiscopos  et  Episcopos  reservantur  Apostolicae  Sedi ; 
minores  vero  decidendae  sunt  a  Concilio  Provinciali  vel  iudicibus 
ab  eo  depulatis.  Hinc  Primates  qui  modo  supersunt,  tales  sunt  ti- 
tulo  tenus.  Atlamen  Primates  Hiberniae  et  Hungariae  non  omnia 
sed  nonnulla  iura  primatialia  exercent. 

CAPUT  H. 

DE  xMETROPOLlTlS  SEU  ARCHIEPISCOPIS. 

190.  iVtetropoIita  est  Kpiscopus  praesidens  cetcris  Episcopis,  qui 
intra  limJtes  eius  provinciae  suas  habent  dioeceses.  Unde  Archiepi- 
scopusappcllatur.  Qui  vero  eidem  subiecti  sunt  Episcopi,  dicunlur 
respectu  eius  Snfffgfjanfi.  quia  nimirurn  in  Concilio  Provinciali  ius 
sulTiagii  habentcirca  provinciae  negolia.  De  .Vtetropolitarum  dignitate 
tria  sunt  invesliganda :  Erectio;  iurisdictio ;  et  insigne  eoruin  pro- 
prium,  hoc  est  pallium. 

191.  De  erectione  novi  cuiusdam  Archiepiscopatus  generales 
regulae  tres  tradi  possunt;  nimirum  eam  faciendam  esse  1)  auctoritate 
Romani  Pontificis  \  2)  Congruo  praemisso  examine,  nisi  forte  motu 

'  Benedicl.  XIV  de  Sijn.  dioec.  lib.  I,  cap.  1,  n.  2. 
'  Cfr.  Seb.vstianellt  Praelectiones  iuris  canonici. 

*  Ex  declaratione  Urbani  II  in  definienda  conlroversia  inter  Episcopos  Lug- 
dunensern  et  Senonensem.  L.\bbe  Tom.  X,  col.  513,  edil.  Paris.  1671. 

*  Innocenlius  III,  cap.  9,  lil.  51,  lib.  I.  Honorius  III,  cap.  13,  lit.  XI,  lib.  I. 
Innocentius  IV,  in  cap.  1,  tit.  VIII,  lib.  l  in  6". 

'  Petra  Com.  in  const.  Apostolicas  Comment.  ad  Consl.  3  Pii  II. 


148  PARS    I.    DE   PERSONIS 


proprio  eam  Summus  Pontifex  faciat.  Ouod  quidem  examen  fit 
a)  Cognita  causa,  quae  generatim  esl  Ecclesiae  utilitas  vel  neces- 
sitas,  speciatim  aulem  esse  potest  etiam  nobilitas  atque  antiquitas 
Ecclesiae  de  qua  agitur,  dignitas  urbis  in  ordine  civili,  quippe  quae 
sit  sedes  n  el  supremi  Principis  vel  Praesidum  primi  ordinis,  merita 
eiusdem ,  petilio  atque  instantia  supremi  Principis,  destructio  ve- 
teris  metropolis  etc.  b)  Auditis  interesse  habentibus,  cuiusmodi  sunt 
Mctropolita,  a  cuius  iurisdictione  nova  metrojmlis  subtrahenda  est, 
et  Episcopi,  qui  eidem  subiiciendi  sunt  ^  3)  Addietis,  saltem  ex  re- 
gula  ordinaria  (aliquando  ersim  contrarium  factum  est),  novae  me- 
tropoli  nonnullis  Kpiscopis,  qui  eiusdem  sulTraganei  sint. 

19^  l)e  iurisdictione  Archiepiscopi  generalis  regula  statui  haec 
potest,  nempe  eum  esse  Ordinarium  suoriim  Sulfraganeorum  in  iis 
tantum  quae  a  iure  ei  sunt  permissa,  nullam  autem  habere  iurisdi- 
ctionem  in  locisquae  intra  eorum  dioecesim  sunt,  vel  in  eorumdem 
subditos,  nisi  in  casu  iurisdictiouis  devoiutae  ,  vel  cum  agitur  de 
re,  quae  ad  totam  provinciam  pertineat. 

Ex  praestituta  norma  sequitur,  ad  eum  pertinere  Suffraganeos 
cogere  ad  sua  munera  rite  obeuiida  -  et  contumaces  etiam  censuris  ^ 
coercere  duplici  sub  conditione,  nimirum  a)  ut  servetur  ordo,  seu 
ut  primum  interdicto ,  deinde  suspensioni,  denique  excommunica- 
tioni  subiiciantur,  nisi  contnmaciae  aut  culpae  gravitas  aliud  sua- 
deat,  et  b)  ut  consulatur  sin  minus  ex  iuris  necessitate,  saltem  ex 
congruentia,  Apostolica  Sedes  '*.  Sequitur  insuper,  pertinere  ad  Ar- 
chiepiscopum  supplere  negligentiam  SulTraganeorum,  ita  tamen,  ut 
prius  adsignetur  Suffraganeo  terminus  ad  munus  suum  implendum, 
nisi   forte  ab  i|)SO  iure  adsignatus  sit  ^    Sequitur    praeterea  ad  Ar- 

*  Petra  1.  c. 

'  Cap.  11,  til.  10,  lib.  1. 

'  Cap.  29,  lil.  5,  iib.  3.  Cap.  2,  tit.  XIV,  iib.  1  in  6". 

*  Petra  in  consl.  2  Leonis  IX  a  num.  60  ad  91,  ubi  etiam  monel  eadem  posse 
Vicarium  Generalem  Archiepiscopi,  absenle  tamen  Archiepiscopo. 

'  Cf.  Barbosa  de  Offlc.  et  potest.  Episcop.  tit.  4,  n.  19,  qui  ab  ea  necessilate 
adsignandi  terminum  non  bene  fortasse  excipit  crimina  noliora,  cum  eiusmodi  ex- 
ceptio  in  actu  tantum  visitationis  provinciae  habere  locum  videatur. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  149 


chiepiscopum  perlinere  appellationes  recipere  a  Suffraganeoruin  sen- 
tenliis,  quod  tamen  intelligendum  est  de  appellatione  proprie  dicta, 
quae  nimirum  fiat  post  sententiam  definilivam  vel  interlocutoriam 
definitivae  vim  liabentem  ,  cuius  \idelicet  gravamen  per  appella- 
tionem  a  definiti\a  reparari  nequeat  ^  Denique  sequitur  pertinere 
ad  Arcliiepiscopum  Siitrraganeos  convocare  ad  Concilium  Provin- 
ciale,  de  quo  infeiius  agendum  est  -, 

195.  Contra  autem  ex  eodem  principio  sequiturfnon  posse  Ar- 
chiepiscopum  ob  aHam  causam  Suffraganeos  cogere  ut  Curiam  Me- 
tropolitanam  adeant  sive  personaliter,  sive  per  Procuratorem  \  Neque 
iudicem  se  constituere  in  causis  civilibus  Suffraganeorum,  licet  ii  non 
actores,  sed  rei  sint,  salva  tamen  consuetudine  *.  Denique  sequitur 
'^Archiepiscopum  ne  ea  quidem  exercere  posse,  quae  de  SutTraganeo- 
rum  confirmatione,  aut  de  consecratione,  aut  de  cognitione  causae 
eorum  absentiae  a  dioecesi,  iisdem  Archiepiscopis  in  iure  altributa 
leguntur,  quandoquidem    reservata  haec  sunt  Apostolicae  Sedi  ^. 

194.  Ex  eo  (|uod  Archiepiscopus  iurisdictionem  non  habeat  in 
ipsa  dioecesi  atque  in  subditos  Suffraganeorum,  nisi  in  casu  devolu- 
tionis,  aut  in  re  ad  totam  provinciam  pertinente,  sequitur,  non  posse 
in  Suffraganeoriim  dioecesi  actum  verae  iurisdictionis  exercere,  adeo- 
que  ne  officialem  quidem  ibidem  constituere  pro  futuris  causis  ad 
eum  per  appellationem  devolvendis.  Nonnulla  tamen  excipiuntur,  et 
suntiura:  1)  praeferendi  Crucem;  2)  benedicendi  populo;  5)  divina 


'  Gonc.  Trid.  Sess.  XVI,  cap.  XX,  de  Reform.Bened.  XIV  const.  Ad  Militanlis 
30  Mart.  1742. 

'  Vacante  Ecclesia  sulTraganea  quae  capitulo  careat,  illius  administratio  spectat 
ad  Metropolilanum,  el  siquidem  Melropolilana  Ecclesia  pastore  careat  ad  Oapilulum 
eiusdem  Ecclesiae  Metropolilanae,  non  vwo  ad  antiquiorem  Suffraganeum.  S.  Congr. 
Conc.  die  28  aug.  1683. 

^  Petra  in  Const.  unic.  Honorii  IT. 

^  Petr.v  in  Const.  2  Leonis  IX  sect.  5  el  praeserlim  n.  15,  18. 

'  Cfr.  quoad  primum  GrRALDi  p.  1,  sect.  44  et  67,  quoad  allerum  Bened.  XIV 
const.  In  postrema  20  oclobr.  1736,  quoad  lertium  Bened.  XIV  const.  Ad  universi 
30  sept.  1746. 


150  PARS   I.    DE   PERSONIS 


officia  privalim  vel  publice  etiam  in  pontificalibus  celebrandi;  4)  iu- 
bendi  ut  ea ,  se  praesente,  sine  pontificalibus  celebrentur;  5)  ex- 
ceptis  locis  exemptis  indulgentias  40  saltem  dierum  concedendi. 
Sequitur  insuper  Archiepiscopum  non  posse  dioeceses  Suffraganeo- 
rum  visitare,  nisi  ex  causa  cognita  atque  probata  in  Goncilio  pro- 
vinciali  \  Quo  quidem  in  casu  haec  tantum  Archiepiscopo  licent : 
Confessiones  subditorum  Suffraganeorum  audire ,  eosque  absolvere 
etiam  a  casibus  et  censuris  Kpiscopo  reservatis,  idqiie  tum  per  se, 
tum  |)eralios;  iurisdictionem  fori  contentiosi  in  duobus  tantum 
casibus  exercere,  idest  in  criminibus  notoriis,  et  contra  impedientes 
eius  iurisdictionem.  K  contra  cum  possit  exercere  iurisdictionem 
in  subdilos  Suffraganeorum  in  duobus  casibus  ab  inilio  iam  dictis, 
sequitur  posse  mittere  edictum  per  totam  provinciam  de  rebus  ad 
suam  iurisdictionem  pertinentibus ;  pravam  coiisuetudinem  in  totam 
provineiam  inolitam  prohibere,  aliquem  e  dioecesi  sua  delinquentem 
exuiem  facere  a  lota  provincia,  praedicalionis  officium  per  totam 
provinciam  alicui  interdicere,  et  siquid  aliud  huiusmodi  est. 

195.  Restat  ut  de  Archiepiscopi  insignibus  nonnulia  edicantur. 
Ea  proprie  sunt  Pallium  et  Crux  quae  ante  eos  deferri  solet.  UeCruce 
satis  sit  adnotasse,  eam  esse  formae  communis ,  dum  vicissim  pa- 
triurchalis  duplex  lignum^iransyersum  haket ,  eiusque  praelationis 
iure  Archiepiscopum  uti  posse  tanlum  in  sua  provincia,  cum  Fa- 
triarchae  id  valeant  ubique,  excepta  urbe  Roma ,  eoque  loco  ubi 
Summus  Pontifex  aut  eius  Legatus  praesens  sit. 

Pallium  esl  fascia  lanea  tres  circiter  digitos  lata,  circuli  ha- 
bens  formam  quae  inserta  capiti  humeris  insideat  duplici  linea  acuta, 
quarum  altera  ante  pectus,  altera  post  tergum  descendit,  ac  sex 
sericis  nigrique  coloris  crucibus  dislincta  est.  Texitur  ea  fascia  ex 
lana  duorum  agnorum,  qui  die  S.  Agnetis  Romano  Pontifici  offerri 
solenl,  cui  alia  adiiingitur,  quae  munda  sit. 

In  formam  autem  pallii  contexta  ,  a  Summo  l-ontifice  ,  vel  a 
Cardinali  qui   eo  abseiite   poiitificalia   agil   in  vigilia  SS.  Apostolo- 


'  Conc.  Trid.  Sess.  XXIV,  cap.  III  de  Ref. 


i 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  151 


rum  Petri  et  Fauli  benedicitur,  et  postea  in  arcula  argentea  prope 
corpus  S.  Petri  deponitur,  petitionihus  Arctiiepiscoporum  eam  re- 
servando  ^  Kst  autem  Pallium  symbolum  ecciesiasticae  iurisdictionis, 
quae  sciiicet  a  Petro  in  celeros  derivatur,  eiusque  proinde  origo 
male  a  nonnullis  ab  Imperatoribus  educta  est  -. 

196.  Ue  Pallio  autem  inquirenda  sunt:  l)  qualitates ;  2)  collatio 
et  usus. 

VA  primo  quidem  pallii  qualilates  duae  sunt:  \)  Necessitas, 
quae  eiusmodi  est,  ut  eo  nondum  accepto,  neque  plenitudo  ponti- 
ficalis  oflicii ,  neque  nomen  ipsum  Archiepiscopale  quis  mereatur. 
Unde  sequitur,  eodem  nondum  accepto,  Archiepiscopum  non  posse 
exercere  eos  actus,  (pii  maiores  sunt  quoad  ordinem  episcopalem  et 
qui  \estes  pontiHcales  exigunt,  nisi  forte  in  aliena  dioecesi,  rogatu 
Ordinarii  peragendi  sint.  Quoad  actus  vero  iurisdiclionis  iis  tanlum 
fungi  posse,  qui  sunt  ornnibus  Episcopis  communes,  non  autem  qui 
proprii  sint  muneris  archiepiscopalis.  Denique  pallio  amisso,  vel  cor- 
roso,  novum  peti  debet ';  ac  corrosum  comburendum  est  eiusque 
cineres  in  sacrario  reponendae.  2)  Secunda  qualitas  pallii  est  per- 
sonalitas,  quae  allicit  Archiepiscopum  prout  talis  est;  quo  fit:  a)  ut 
pallium  commodari  nequeat;  b)  ut  mutala  Ecclesia,  novum  peti 
debeat;  c)  ut  Archiepiscopo  mortuo,  cum  eo  debeat  sepeliri,  sive 
cadaveri  superinductum,  si  in  dioecesi  decedit,  sive  capiti  sit  super- 
positum,  si  extra ;  (/)  ut  dimisso  Archiepiscopatu,  adhiberi  amplius 
non  possit;  e)  ut  si  ex  dispensatione  Apostolica  duos  Archiepisco- 
patus  quis  retlneat,  duplex  item  pallium  habere  debeat. 

197.  Collatio  pallii  duos  actus  compleclitur ,  concessionem  et 
traditionem.  Porro  concessio  fit  a  solo  Romano  Pontifice,  praemissa 
ab  Archiepiscopo  eiusdem  petitione  instanter,  instantius,  instantissi- 
me  *  intra  tres  menses  a  recepta  consecratione,  vel  si  consecratus 
iam  fuerit,  a  confirmatione;  idcjue  per  se,  si  praesens  sit;  si  autem 

'  Bcned.  XIV  const.  Rerum  Ecclesiasticarum  12  aug.  1748. 

*  CIV.  Sebastianelli  Praelectiones  De  Archiepiscopis. 
'  Petra  I.  c. 

*  Gf.  Can.  2  Disl.  100  ubi  dicilur  paliium  Archiepiscopis  forliter  poslulantibus 
sohiin  concedendum  esse. 


152  PARS   I.    DE   PERSONIS 


absens,  per  Procuratoreni  iuxta  formam  a  Bened.  XIV  praescriptam 
in  constit.  Rerum  ecelesiaslicaruin  12  aug.  1748.  Traditio  (it  a 
primo  Cardinali  diacono,  si  is  qui  pailium  obtinuit  in  Urbe  sit;  si 
vero  absens,  ab  eo  ipso  Archiepiscopo  qui  a  Romano  Pontilice  fuerit 
delegatus,  id(|ue  sub  poena  nullitatis  et  insuper  adhibito  per  eum 
qui  pallium  recipit  fidelitatis  iuramento  erga  Uomanum  Fontificem. 

Iil8_.  lisus-definitus  est  tum  quoad  locum.  tum  quoad  tempus. 
Locus  est  intra  fines  propriae  iurisdictionis,  vel  est  intra  provinciam 
et  id  etiam  in  locis  exemptis  ^  Tgmgus,  est  in  solemnioribus  diebus 
intra  missarum  solemnia,  qui  dics  in  ipsa  concessione  pallii  designan- 
tur,  quibus  adnumerandus  est  etiam  dies  missae  inchoativae  synodi 
sive  provincialis,  sive  dioecesani,  et  qiiando  maiores  actus  episco- 
palis  ordinis  exercentur,  cuiusmodi  est  chrismatis  consecratio. 

199.  Coronidis  loco  animadvertimus  quod  licet  pallium  insigne 
sit  Archie|)iscoporum  et  Patriarcharum,  iiihilominus  privilegio  apo- 
stolico  aliquando  etiam  Kpiscopis  concessum  est  -.  [mmo  Graeci 
Episcopi  a  saecnlo  decimo,  idem  sibi  generatim  usurparunt,  ([uem- 
admodum  videre  est  apud  Petra  ^  ^   /i  •     -  /i  kix-cUuiv 

CAPUT  m. 

DE  LEGATIS  ROMANI  PONTIFICIS. 

i200.  Legati  seu  Legati  Apostolici  *  ii  sunt,  qui  a  Romano  Ponti- 
fice  in  certam  provinciam  miltuntur  ad  ecclesiastica  negotia  admi- 
nistranda  *.  Sunt  autem  triplicis  S|)eciei :  a  latere,  missi,  nati.  De 
natis  si  quid  superest,  id  pertinet  tantum  ad  aliquam  honoris  prae- 
rogativam :  ii  vero  nati  dicti  sunt,  quorum  dignitati  legationis  of- 
ficium   coniunctum  sit;   huiusmodi  est  Archiepiscopus    Pisanus  in 

'  Petra  1.  c.  29. 

*  Beiied.  XIV  de  Synodo  lib.  XII,  cap.  6. 

'  Petra  1.  c. 

■^  Agunl  de  Legalis  Canonistae  in  Lib.  1  Uecretal.,  til.  30;  lum  Barbosa  In  lus 
Canon.  univers-  lib.  1,  cap.  3,  aliique;  in  speeie  autem  de  legalis  a  latere  Tour  De 
auctoritate  legatoi^iim  a  latere;  Fragosus  Regimen  christianae  reipublicae,  p.  2,  lib.  4, 
dispul.  10,  aliique. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  153 


Italin,  Toletanus  et  Bracarensis  in  Hispania,  Salisburgensis  in  Ger- 
mania.  Quod  attinet  ad  ceteros,  dicuntur  a  latere  qui  e  Cardina- 
lium  coetu  electi  sunt;  missi  vel  nuncii,  qui  extra;  eiusmodi  esse 
solent  qui  ad  supremos  Principes  mitluntur,  ut  apud  eos  eorumque 
subditos  Christifideles  pontificiam  explicent  iurisdictionem.  His  po- 
sitis  videndum  est:  I)  quae  sit  Legatorum  potestas ;  2)  quibus  modis 
eorum  officium  expiret. 

201.  De  Legatorum  potestate  in  genere  dici  potest,  eam  definiri 
Apostoiicis  literis,  quibus  eiusmodi  otlicium  iis  commissum  est  ^  In 
specie  autem  haec  satis  sil  adnotasse. 

I.  Commune  est  legalis,  sive  missis,  sive  a  latere, 

a)  ius  excipiendi  appellationes  a  sententia  definitiva  Ordina- 
riorum,  vel  a  gravamine,  quod  sententia  definitiva  reparari  nequit". 

b)  ius  assistendi  matrimoniis,  ita  ut  si  coram  ipsis  inita  fue- 
rint  valeant  ^ 

c)  privilegium  peculiare  Canonis ,  quo  scilicet  gravioribus 
poenis,  qui  eos  offendunt  mulctantur. 

d)  Privilegium  concedendi  indulgentias  pro  quocumque  opere 
pio  ad  tempus,  quod  annum  non  attingat;  pro  Ecclesiis  vero  aut 
Cappellis  septem  annorum  ac  totidem  quadragenarum,  quae  scilicet 
ab  iis  acquirantur,  (|ui  rite  confessi  et  S.  Eucharistia  refecti  in  eo- 
dem  loco  iuxta  inlentionern  Ecclesiae  oraverint  K 

202.  II.  Proprium  est  legatorum  a  latere, 

a)  ut  ad  probandam  suam  legationem  literas  Apostolicas  exhi- 
bere  non  teneantur  ^ 

b)  ut,  Urbe  egressi  et  Romano  Pontifice  non  praesente,  uti  pos- 
sint,  licel  provinciam  nondum  attigerint,  insignibus  legationissuae  ^ 

'  ScHMALZGRUEBER  in  lit.  de  ofjicio  Legati,  n.  3. 

'  S.  Gongr.  Episc.  et  Regular.  apiul  Conc.  Rom.  anni  1723  in  append.  n.  3; 
et  apud  GiRALDi  Exposilio  luris  Pontif.  part.  1,  seci.  308,  n.  2  et  seq. 

'  S.  Congr.  Conc.  apud  Giraldi  part.  1,  sect.  174,  n.  25. 

*  Ferraris  Biblioth.  iuris,  verbo  Legatus.  n.  46. 

'  Schmalzgr.  tit.  de  offic.  leg.,  n.  9. 

^  ScHMALz.  1.  c,  n.  4.  §  2. 


154  PARS   I.    DE   PERSONIS 


c)  ut  ab  eadem  die  possint  absolvere  quoscnmque  percussores 
clericorum,  quod  ceteris  legatis  nonnisi  intra  Provinciam,  et  quoad 
subditos  tantum  licit  ^ 

d)  ut  eorum  adventu  in  Provinciam  suam  ceteri  legati  ab 
officio  at(|ue  insignibus  legationis  suae  abstinere  debeant  ^. 

e)  ut  habeant  iurisdictionem  etiam  in  exemptos,  exceptis 
casibus  Summo  Pontifici  specialiter  reservatis  ^ 

/')  ut  habeant  ius  conferendi  beneficia  eos  intra  limites  ,  de 
quibus  supra  dictum  est. 

Ceterum  de  tota  hac  materia  conferri  possunt  infra  citatis  au- 
ctores  *. 

203.  Expirat  autem  legatorum  potestas  hisce  modis: 

I.  Legationis  termino  expleto,  si  ad  lempus  vel  ad  certum  ne- 
gotium  peragendum  commissa  fuit  ^ 

II.  Legantis  idest  Komani  Pontificis  voluntate  (nam  morte  eius 
non  expiral)  ^\  si  scilicet  Legatum  revocaverit,  isque  revocationem 
suam  cognoverit  ' ;  vel  simpliciter  eidem  successorem  miserit,  qui 
iam  in  Provinciam  missus  sit  ^ 

III.  Legati  facto,  idest  eiusdem 

a)  rennnciatione,  quae  a  Uomano  Pontifice  acceplata  fuerit; 

b)  egressu  e  pro\incia  cum  animo  non  redeundi,  qui  si  de- 
sit  potestas  (et  quidein  contentiosa  tantum) ,  suspenditur  sed  non 
expirat  ^ ; 

c)  morte  ^". 

'   SCHMALZ.  1.  c.  n.  4,  i  6. 

*  Gap.  8  de  offic.  leg.;  Schmalz.  1.  c  n.  4,  i  4. 

'  ScHMALz.  1.  c.,  n.  4,  I  5;  el  simul  confer.  n.  6,  §  2. 

■*  GiRALDi  p.  1,  sect.  308;  Fei^rar.  Bihl.,  verbo  Legatus,  ibique  S.  Congr.  Conc. 
resolutiones ;  el  Platus  seu  Tria  in  Sy  nopsi  privilegior.  Gardinalium,  n.  43,  seq. 
=>  ScHM.\Lz.  n.  10,  §  1  et  2. 

*  SCHMALZ.  1.  c,  n.  11. 

^  SCHMALZ.  I.  c,  n.  10,  §  5. 
'  TouR  de  auctoritate  legatorurn  a  lat.  lib.  13,  §  2. 
«  SCHMALZ.  i.  c,  n.  10,  §  4. 
'"  SCHMALZ.  1.  c,  n.   10,  §  6. 


LIBEK   I.    DE   CLERICIS  155 


CAPLT  IV. 

DE  ABBATIBUS  AC  DE  VIGARIfS  AC  PRAEFECTIS  APOSTOLICIS. 

204.  Romani  Pontificis  vieaiiatum  gernnt  non  motlo  qui  potostate 
supraepiscopali  gaudent  nempe  Patriarchae,  Primates,  Metropolitae 
ac  Legati  Romani  Pontificis,  sed  etiam  qui  iurisdictione  quasi  epi- 
scopali  donati  sunt  idest  Abbates  ac  Vicarii  ac  Praefecti  Aposlolici. 
De  his  proinde  ordo  expostulat  ut  breviter  agatur. 

ARTICULUS    I. 

De  Abbatibus. 

205.  Abbates  Praelati  inferiores  dicuntur  qui  nenipe  Episcopi  non 
sunt  sed  in  dignitate  inferiori  constituti  sunt  cui  ex  concessione 
Apostolicae  Sedis  competunt  quaedam  iura  episcopalia  sive  maiora, 
sive  minora  ^ 

luxta  Benedictum  XIV  -  tres  distinguuntur  species  Praelalorum 
inferiorum.  Prima  eorum  est,  qui  praesunt  certo  generi  personarum 
intra  septa  alicuius  Ecclesiae,  \el  Monasterii,  aut  Conventus,  qui- 
que  una  cum  suis  subditis  ab  Episcopi  iurisdictione  sunt  exempti. 
Secunda  species  est  eorum,  qui  proprium  habent  clerum  et  popu- 
lum  in  ea  regione  situm,  quae  licet  siibtracta  sit  ab  actuali  pote- 
state  Episcopi,  eius  tamen  dioecesi  circumscribitur  adeoque  airecta 
est  eiusdem  habituali  quadam  iurisdictione  ,  unde  etiam  improprie 
appellantur  aliquando  Abbates,  vel  Praelati  nullius.  Tertia  species 
eorum  cst  qui  clerum  habent  et  populum  in  propria  quasi  dioecesi 
existeiitem,  quae  a  dioecesi  cuiuslibet  Kpiscopi  omnino  avulsa  et 
separata  est,  quique  proinde  proprie  dicuntur  Abbates  vel  Praelati 
nullius. 

'  Card.  Petra  Tom.  \  ad  const.  IV  Callixti  III,  sect.  l,  n.  2.  Cfr.  SfeBASTiA- 
NELLi  Praelectiones  hoc  loco. 

^  De  Syn.  dioec.  Lib.  2,  cap.  9. 


156  PARS   I.    DE    PERSOMS 


206.  Ad  Abbates  vere  nuUius  quod  pertinet  hl  sunt  qui  revera 
quasi  episcopalem  iurisdictionem  iiabent.  De  his  tria  sunt  quaerenda 
1)  quae  sit  legilima  eorum  origo  2)  quae  iurisdictio  3)  quae  onera. 
lamvero  de  origine  tenendum  est  Praelatos  iurisdictionem  acquirere 
posse  vel  titulo  originis,  vel  titulo  privilegii  apostolici,  vel  tandem 
titulo  praescriptionis.  Quoad  titulum  originis  notamus  quod  cum 
certum  sit  territorium  Kcclesiae  usque  ab  initio  in  dioeceses  divisum 
fuisse,  nil  prohibet  (piominus  ab  initio  Praelaturae  vere  nullius  con- 
stitutae  sint.  Quod  pertinet  vero  ad  privilegium  oportet  privilegium 
sit  claris  verbis  expressum  ac  certum  cum  de  liinitanda  Episcoporum 
iurisdictione  agatur  quae  in  sui  favorem  iuris  praesumptioncm  habet. 
Antiquitus  eliam  Episcopi  cum  capituli  consensu  ,  alicui  Praelato 
iurisdictionem  in  Monasterium  et  personas  aliter  existentes  conce- 
dere  poterant  qua  ab  Episcopo  exemptos  (iebat,  at  progressu  tem- 
poris  haec  potestas  ab  Episcopis  sublata  est  ita  ut  hodie  hoc  pri- 
vilegium  concedere,  nonnisi  ad  Sedem  Apostolicam  pertineat  ^  Tan 
dem  Praelati  nullius  iurisdictionem  obtinere  possunt  praescriptione 
non  quidem  ordinaria  idest  40annorum,  sed  praescriptione  immemo- 
riali  ^  Etenim  romanorum  iure  cum  ageretnr  de  linibus  praescri- 
bendis  auctoritate  publica  constitutis  praescriptio  ordinaria  non 
sutTiciebat  ^;  quod  ius  canonicum  recepit. 

207.  De  iurisdictione  Abbatum  vere  nullius  id  pro  regula  generali 
statui  potest ,  Praelatos  vere  nullius  utpote  veros  Ordinarios  ac 
Dioecesanos  ,  exercere  posse  omnes  actus  ,  qui  ad  iurisdictionem 
episcopalem  pertinent ,  iis  exeeptis  ,  quae  a  iure  expresse  iisdem 
denegantur;  eos  vero  ,  qui  ad  ordinem  pertinent ,  atlingere  non 
posse,  salvo  quoad  collationem  Ordinum  minorum  et  confirmatio- 
nis  privilegio  apostolico.  Goncilium  Tridentinum  praecipit  ut  ab  or- 
dinationibus  se  abstineant  sive  subditorum  secularium  sive  extraneo- 
rum  licet  dimissorias  a  proprio  retulerint  ordinario  nisi  privilegium 


'  C.  7  et  10  Til.  VII,  Lib.  V  in  VI. 

*  S.  Congr.  Concilii  adprobante  Cleinente  XI.  Cfr.  Gard.  Petra  1.  c. 

*  L.  5  Cod.  Tit.  Finium  regundorum. 


LIBER   r.    DE   CLERICIS  157 


apostolicum  habuerint  ^  Unde  sequitur  1)  ob  defectum  manifestae 
exceplionis,  immerito  ab  aliquibus  dubitalum  esse  eos  posse:  a)  ma- 
trimoniales  et  criminales  causas  cognoscere  ";  b)  dispensare  ab  enun- 
tiationibus  matrimonialibus  * ;  c)  concedere  facultatem  audiendi 
confessiones  et  concionandi ;  d)  aliquos  casus  sibi  reservare ;  e)  pu- 
blicare  iubilaea  et  indulgentias;  f)  vocare  quemlibet  Episcopum  ad 
sacramentum  Confirmationis  conferendum  itemque  a  quolibet  Epi- 
scopo  olea  sancta  recipere ;  g)  plenam  iurisdictionem  exercere  circa 
Monialium  clausuram  '\  2)  Ob  claram  in  iure  exceptionem  sequitur 
non  posse:  a)  concedere  literas  dimissoriales  ad  ordines;  6)  Syn- 
odum  cogere  nisi  probent  expressum  obtinuisse  a  Sede  Apostolica 
privilegium,  quod  in  usum  deductum  sit  '\  Talis  est  etiam  praxis 
Sacrae  Congregationis  Concilii  ^ :  adeoque  absque  privilegio  convo- 
candi  Synodnm  nequeunt  ,  examinatores  synodales  eligere  et  con- 
cursum  ad  beneficia  parochialia  habere ;  si  Praelatus  privilegium 
habeat  indicendi  concursum  pro  vacantibus  paroeciis  non  censetur 
data  facultas  convocandi  Synodum  dioecesanum  ,  cum  examinato- 
res  vel  in  concilio  Provinciali  vel  in  Synodo  I]piscopi  vicinioris 
eligi  possint.  Quod  et  de  deputatione  oeconomi  ad  parochiam  va- 
cantem  dicendum  est ';  e)  indulgentias  impertiri:  d)  concedere  li- 
centiam  exlrahendi  reos  a  loco  immuni  ,  quae  proinde  a  viciniori 
Episcopo  pelenda  esl;  e)  concedere  literas  monitoriales  pro  rebus 
amissis  restituendis,  quae  tamen  non  a  viciniore  Episcopo ,  sed  a 
Dataria  petenilae  sunt;  f)  visitare  privative  Ecclesias  saeculares  in 
suo  territorio  seu  quasi  Dioecesi  existentes,  cum  eiusmodi  ius  cu- 

'  Tridentinum ,  cap.  iO,  Sess.  25. 

*  Petra  1.  c,  sect.  2. 

'  Petha  I.  c.  ibique  S.  Gongr.  Concilii  per  Summum  Pontificem  approbata. 

*  Card.  Petra  in  Constit.  4  Callisti  III,  Sect.  2. 

'  Garcias  de  beneficiis  P.  2,  cap.  2,  n.  12.   Petra  Tomo  5,  sect.  2,   p.  129. 
Benedict.  XIV  lib.  2,  cap.  11. 

*  Cf.  Sebastianelli  Praelectiones  1.  c. 

'  S.  Congr.  Conc.  in  Nullius  Messanen.  5  lulii  1738.  Trident.  cap.  18,  sess.  24 
de  Reformalione. 


158  PARS   I.    DE   PERSONIS 


mulative  cuni  Kpiscopo  viciniore  habeant;  g)  exercere  facultatem 
Episcopis  tributam  a  Tridentino  ^  absolvendi  a  criminibus  occultis 
Summo  Ponlifici  reservatis  ^;  h)  exercere  iurisdictionem  in  Kegulares, 
quam  Episcopi  ulpole  Sedis  Apostolicae  delegati  exercent  ^  3)  Ob 
peculiare  privilei,'ium  Abbates  Regulares,  qui  in  sacerdotio  sunt  et 
solemnem  ab  Kpiscopo  benedictionem  acceperunt,  possunt  suis  sub- 
ditis  tonsuram  et  minores  ordines  conferre  '. 

208.  De  oneribus  in  genere  staiui  potest  eadem  iisdem  incumbere 
quibus  Kpiscopi  ratione  curae  animarum  tenentur,  adeoque  eos  te- 
neri  obligalione:  a)  residendi;  b)  praedicandi  quoad  possunt  per  se; 
(')  celebrandi  Missam  pro  populo  singulis  diebus  festis  licet  apostolico 
indulto  sublatis';  (/)  \isitandi  suam  quasi  dioecesim ,  quod  tamen 
onus  commune  est  Praelalis  nullius  cum  Kpiscopo  vicino;  hinc 
curandum  eis  est  nequid  Episcopi  decrelis  ((|uae  semper  praeferenda 
sunt)  contrarium  decernant  ^-  e)  denique  visitandi  sacra  limina  '. 

209.  De  reliquis  duabus  Praelatorum  inferiorum  speciebus  haec 
quoad  legitimam  eorum  originem,  iurisdictionem  ac  onera  animad- 
verlisse  satis  sit. 

Origo  tum  ex  apostolico  privilegio  ,  tum  etiam  ex  praescri- 
ptione  quadragenaria  una  cum  titulo  colorato  deduci  potest  \ 

lurisdictio  non  modo  limitatur  quoad  actus,  (jui  Praelatis  etiam 
nullius  interdicuntur,  verum  etiam  quoad  illos  qui  a  Concilio  Tri- 
dentino  solis  Ordinariis  reservati  sunt  ,  adeoque  Praelatis  etiam 
nullius  ea  ratione  permitluntur,  quod  veri  censentur  Ordinarii,  quo 
quidem  nomine,  ii  de  quibus  nunc  agimus  appellari  nequeunt;  Po- 
testas  horum  praelatorum    non    dilTert  a  potestale  superiorum  Re- 

'  Cap.  Liceat  Sess.  XXIV  de  Ref. 

*  Fagnanus  in  cap.  21  de  sent.  excomm.  n.  32. 

'  Gregorius  XV  in  consl.  Inscrutabilis  S  febr.  1632. 

*  Conc.  Trid.  Sess.  XXIII,  cap.  X,  de  Ref. 
'  Leo  XIII  consl.  In  Suprema. 

*  Petba  in  const.  Callisli  III,  secl.  1. 

'  Benediclus  XIV  const.  Quod  sancta  27  nov.  1740. 
«  Petra  1.  c.  n.  26. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  159 


gulariuni  nisi  peculiaribus    privilegiis  vel  consuetudinibus    legitime 
praescriptis  innitatur. 

Onera  iis  incumbunt  eadem  quae  Praelatis  nullius,  exceptis 
visitatione  ss.  Liminum  quae  ultra  Praelatos  illos  minime  exten- 
ditur,  visitatione  locorum  et  beneficiorum  quae  Tridentinum  ab 
Episcopo  visitari  voluit  '. 

ARTIGULUS    II. 

■<  De  Vicariis  Apostolicis. 

210.  Vicariorum  Apostolicorum  djjplex  species  est.  Alii  ab  Apo- 
stolica  Sede  mittuntur  ad  regendam  aliquam  dioecesim ,  sede  sive 
plena  sive  vacante,  cum  iurisdictione  episcopali.  Causa  vero  talis 
missionis  varia  est,  at  potissima  ad  unum  e  tribus  hisce  capitibus 
referri  potest,  videlicet :  I)  cum  Kcclesia  iamdiu  vacat;  2)  cum  Epi- 
scopus  est  ab  aetate  impeditus  et  fere  inhabilis;  5)  cum  idem  fuerit 
a  iurisdiclione  suspensus.  Alii  in  regiones  mittuntur  in  quibus  vel 
nullae  constitutae  sunt  dioeceses,  vel ,  iis  etiam  constitutis,  Epi- 
scopi  proprio  titulo  praefici  non  possunt.  Forro  de  Vicariis  Aposto- 
licis  in  hac  secunda  acceplione  disserimus  et  quidem  de  iis  dum- 
taxat  qui  episcopali  dignitate  aucti  sunt,  ut  plerumque  accidit.  Hinc 
nonnulla  addimus  de  Praefectis  apostolicis. 

Videndum  est  l)  de  potestate  Vicarii  Apostolici ,  2)  de  obliga- 
tioiiibus  Vicarii  Aposlolici,  3)  de  Privilegiis  Vicarii  apostolici. 

§1.  —  De  potestate  Vicarii  Apostolici. 

Videbimus  l)  de  natura  iurisdictionis  Vicarii  Apostolici.  2)  Quo- 
modo  iurisdictionem  acquirant.  3)  Ue  extensione  eorum  iurisdi- 
ctionis. 

a)  —  De  natura  iiirisdictionis  Vicarioriim  Apostolicoriim. 

2M.  lurisdictio  Vic.  Apostolici  delegata  est,  etiamsi  charactere 
episcopali  donati  sinl.  (Juare  rescriptum  fuit  ^  quod  Vicarii  Apostolici 

'  Cap.  IV  de  Ref.  Sess.  Vf,  et  cap.  VIII,  Sess.  VII,  et  cap.  XXI  et  IX  Sess.  XXIV. 
*  Collect.  Decr.  S.  C.  P.  F.  n.  50. 


160  PARS    I.    DE    PERSONIS 


non  gaiident  ea  iurisdictione  quae  canonum    dispositione   pertinet 
ad  Episcopos  Ordinarios  neque  ea  qua   Episcopi   Ordinarii  gaudent 
uti  delegati  Apostoiicae   Sedis.    Hinc   negantur  Vicariis  Apostolicis 
facultates   quae    pertinent  ad    Episcopos   uti  delegatos  Apostoiicae 
Sedis  in  Regulares.    Imo  declaratum  est  quod  in  proprio  Vicariatu 
Vicarii  Apostolici   uli   non   possint  nisi  facullatibus  (juae  illis  con- 
cessae  sunt  a  Sede  Apostolica.    Quaeritur  an  vocari   possint  Ordi- 
narii?  Benedictus  XIV  Vicarium  Apostolicum  Conslantinopolitanum 
vocaverat  Ordinarium  ^:  verum  videndum  est  an  Bened.  XIV  Or- 
dinarium  illum  vocaverit  quia  locum  tcnet  Patriarchae  latini  Con- 
stantinopolitani  ab  Innocentio  lll  constituti ,  vel   propler  speciales 
rationes  favore  Vicarii  Apostolici  Constantiiiopolitani.  In  primo  casii 
omnes  V.  Apostolici  essent  vocandi  Ordinarii  qui  in  Sedibus  iam 
erectis  successerunt :    in  secundo  casu  esset   privilegium  illius  Vi- 
carii  Apostolici.    Geterum  Vicarii   Apostolici   Ordinarii  vocari    pos- 
sent,  non  quia  habent  potestatem  ordinariam,  sed  quia  delegatione 
in  genere  ea  fere  omnia  agere  possunt  quae  potest   Episcopus  Or- 
dinarius,  vel  eliam  quia  non  modo  extraordinario  sed  modo  ordi- 
nario    iurisdictionem  in  Vicariatu    exercent.    Et  sane  ,  in    Lilteris 
Encyclicis  Sacrae  Congreg.  Sancti  OfFicii  die  20  Feb.  1888  -  refertur 
quod  Romanus  Ponlifex  sanxit  dispensationes  matrimoniales  com- 
mittendas    esse  oratorum    Ordinario  vel  Ordinario  loci  et  appella- 
tione  Ordinarii  intelligit   Episcopos,  Administratores,  Vicarios  Apo- 
stolicos,  Praefectos  etc. 

b)  —  De  modo  qiio  acqiiiriint  Vicarii  Apostolici  iiirisdictionem. 

212.  In  locis  in  quibus  missiones  concreditae  sunt  Ordinibus 
Regularibus  vel  institutis  Ecclesiasticis,  siiperior  Ordinis  vel  Instituti 
candidatos  proponit  Sedi  Apostolicae  cuius  est  inter  presenlatos 
eligere:  secus  electio  Vicarii  Apostolici  fit  immediate  a  Romano 
Pontifice  praevia  consultatione  Sacrae  Congregationis  Prop.  Fidei: 

'  Cf.  ZiTELLi  ap.  h.  l. 
«  Collect.  n.  1472. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  161 


quod  si  agatur  de  Vicariatu  noviter  instituendo ,  adest  instructio 
Sacrae  Cong.  l'roj3.  Fidei  circa  moduni  servanduni  in  informalione 
quae  eidem  sacrae  Congregationi  exhibenda  esl  ^  Notandum  est 
quod  Benedictus  XIV  in  Constitutione  Gravissimum  die  10  lan.  1755 
coustituit  ut  Romae  coram  eiiis  auditore  processus  con(iceretur 
super  qualitatem  personae  quae  in  Vic.  Apost.  esset  eligenda. 

c)  —  De  extensione  iurisdictionis  Vicarii  Apostolici. 

215.  Tribus  principiis  determinari  potest  potestas  Vic.  Apostolici: 

1)  Vicar.  Apostoiicus  deputatas  u  cum  facultatihus  necessariis 
et  opportunis  n  aequiparatur  Episcopis  Ordinariis  ideoque  gaudet 
potestate  legifera,  iudiciali  et  coactiva. 

2)  Vicarius  Apostolicus  quia  poteslaleni  ordinariam  non  habet, 
nec  est  Episcopus  Dioecesanus,  iurisdictionem  in  pluribus  limitatani 
habet. 

3)  Vic.  Apostolicus  uti  Delegalus  Apostolicae  Sedis  specialibus 
facultatHms  insignitur  sive  ex  Rescriptis  Sacrar.  Congregationum 
sive  ex  facultatibus  Formularum. 

214.  Ex  l^  principioconsequitur:  a)  quod  Vicar.  Apostolicus  non 
potest  exercere  iurisdictionem  nisi  intra  limites  proprii  territorii 
in  quibus  tamen  ipse  excliisive  iurisdictionem  exercet  ^  Hinc  ut 
aliquis  teneatur  legibus  Vic.  Apostolici ,  oportet  quod  sit  de  terri- 
torio  et  in  territorio  vel  realiter  vel  ficlione  iuris.  b)  Vic.  Aposto- 
licus  suis  subditis  eliam  in  alieno  Vicarialu  sacramenta  administrat. 
c)  Vic.  Apostolicus  visitat  iudicialiter  Ecclesias  et  Oratoria  ac  oc- 
casione  sacrae  visitationis  potest  Uecreta  ferre  ^  d)  Ut  Vicarius 
Apostolicus  iurisdictionem  exercere  possit,  oportet  quod  sit  in  ter- 
ritorio  vel  realiter  vel  fictione  iuris:  quare  si  profugus  sit  iurisdi- 
ctionem  nihilomitius  in  suo  Vicariatu  exercet  si  cum  Vicariatu 
posset  commuuicare  *.   e)  Vic.  Apostolicus   potest  mutare  stationes 

'  Gollect.  n.  15. 
'  Collect.  n.  58,  72. 
^  Collecl.  n.  53,  i  4.    . 
^  Collecl.  n.  57. 

ZITELLI-SOUEIU.  11 


162  PARS   I.    DE   PERSONIS 


missionarlorum  ^  f)  Vic.  Apostoiicus  potest  sibi  constituere  Notarios 
Apostolicos",  g)  eligit  Administratores  Ecciesiarum  %  li)  publicat  Con- 
stitutiones  Apostoiicas  et  mandata  S.  Cong.  Prop.  Fid.  *.  i)  Delegat 
Praedicatores  ac  modum  praedicandi  moderatur.  k)  Sunt  Ordinarii 
Collatores  Beneticiorum.  l)  Sunt  naturales  Inquisitores.  m)  De  Con- 
sensu  allerius  Episcopi  vel  Vicarii  Apostolici  pontificalia  in  alieno 
vicariatu  celebrat. 

213.  Ex  2^  principio  consequitar :  a)  Vic.  Apostolicus  non  potest 
dare  Indulgentias  quas  possunt  Episcopi  Dioecesani.  b)  Non  fit  eo- 
rum  menlio  in  Canone  Missae  ^  c)  Non  competit  Vic.  Apostolicis 
oralio  quae  dicitur  Collecta  et  quae  a  presbyteris  recitatur  die  An- 
niversarii  Consecr  itionis  Episcoporum  Dioecesanorum  ^  d)  Vicar. 
Apostolicus  non  potest  erigere  thronum  '.  e)  Vic.  Apostolicus  non 
potest  deferre  Cappam  magnam  ".  /)  Ante  Vic.  Aposlolicum  Crux 
non  defertur  ^  (j)  Nequeunt  uti  opera  missionariorum  aliorum  Vi- 
cariatuum  ,  nisi  habeant  licentiam  S.  Cong.  Prop.  Fidei  ^\  h)  Vic. 
Apostolicus  tenetur  sibi  eligere  Vicarium  Generalem,  si  coadiutorem 
non  liabeat  cum  iure  futurae  successionis.  Hoc  statuit  Benedict.  XIV 
in  Constit.  Ex  subLnii  \mm.  IGl  ad  Vic.  Apostolicos  Indiarum  Orien- 
talium  et  Occidentalium.  Postea  vero  constilutione  Quani  ex  sublinii 
ad  omnes  vicarios  apostolicos  id  extendit  ".  Imo  V.  Apostolicus  pot- 
esl  duos  Vic.  Geiierales  sibi  eligere  'K  Ex  hisce  patet  quaenam  sit 
ditTerentia  inter  Vic.  Gen.  Vic.  Apostolici   et  Vic.  Generalem  Epi- 

*  Collect.  n.  62. 

*  Collecl.  n.  53,  §  S. 
'  Collect.  n.  56,  i  10. 

*  Collect.  n.  55,  |  2. 

»  Collect.  nn.  120,  122,  126,  127,  131,  139. 

"  Collect.  n.  127. 

^  Collecl.  n.  126. 

«  Collect.  n.  131. 

»  Collect.  n.  139. 

'»  Collect,  n.  52,  72. 

"  Collect.  n.  71. 

•«  CoUecl.  n.  164,  165,  166. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  163 


scopi  Dioecesani.  DilTeriint  a)  quia  Vic.  Generalis  Vic.  Apostolici, 
ut  dictum  est,  iuris  necessitate  eligendus  est;  ^)  Vic.  Generalis  Vic. 
Apostolici  habet  iurisdictionern  delegatam ;  y)  ^'C.  Generalis  Vic. 
Apostolici  ita  etiam  constitui  potest  ut  in  parte  Vicariatus  iurisdi- 
ctionem  exerceat;  S)  eius  iurisdictio  a  Vic.  Apostolico  pro  arbitrio 
limitari  potest.  e)  Ab  eius  sententia  ad  Vic.  Apostolicum  appellafcur 
quia  cum  Vic.  Aposlolico  non  constituit  unum  tribunal  neque  ean- 
dem  iuridicam  personam.  ^)  Morte  Vic.  Apostolici,  non  cessat  iuris- 
dictio  eius  Vicarii  Generalis  ad  quem  pertinet  gubernare  Vicariatum 
illis  facullatibus  quae  ad  Vicarium  Apost.  perlinebant ,  exceptis 
omnino  personalibus.  /)  Vicarius  Apostolicus  non  gaudet  iuribus 
quae  ad  Episcopum  pertinent  ratione  legis  Dioecesanae.  A)  Recolen- 
dum  pariter  est  quod  Constituliones  Pontif.  non  respiciunt  Orien- 
tales  nisi  expresse  de  Orientalibus  mentio  fiat  aut  agalur  de  legibus 
dogmalicis  aut  ius  naturale  declaretur.  /)  Kx  eo  quod  Vicarii  Apo- 
stolici  non  sint  Episcopi  dioecesani  sequitur,  eis  non  competere 
quae  ad  Gapitulum  calhedrale  pertinent,  siquidem  Ecclesia  Gathe- 
dralis  in  Vicariatibus  non  extat.  Hinc  non  poterunt  canonicos  lio- 
norarios  nominare,  nec  capitulariuin  insignia  suis  missionariis  tri- 
buere  ^  Necpie  ad  eos  perlinent  facultates  extraordinariae,  quae  a 
iure  conceduntur  Episcopis  nominatim  a  Concilio  Tridentino. 

216.  Ex  3^  principio:  Oporlet  in  primis  videre  quaenam  sint  prae- 
cipue  facultates  Vicariorum  Apostolicorum  ex  Rescriptis  SS.  Con- 
gregationum :  secundo  quid  sint  facultates  Formularum  et  qiiid  de 
liis  in  iure  sit  constitutum.  Rescripta  alia  respiciunt  Episcopos  in- 
digenos,  alia  missionarios  saeculares,  alia  missionarios  Uegulares. 

217. 1.  Quoad  Episcopos  indigenos:  Petitione  Vic.  Apostolici  Tun- 
chinensis  a  S.  Gongreg.  Prop.  Fidei  rescriptum  est^:  1)  quod  Epi- 
scopi  indigenae  nequeunt  clericos  ad  sacros  ordines  promovere  nisi 
in  scriplis  approbationem  illius  Vicarii  Apostolici  obtinuerint.  2)  Epi- 
scopi  indigenae  nequeunt  approbare  presbyteros  missionarios  ad  con- 

'  S.  Cong.  Prop.  Fid.  27  nov.  1858. 
'  Colleci.  n.  55. 


164  PARS   I.    DE   PERSONIS 


fessiones  recipiendas  aut  ad  praedicationem,  nisi  missionarii  etiam 
Regulares  litteras  patentales  Vicario  Apostolico  Europaeo  exhibuerint. 
3)  lus  fabricandi  processus  de  miraculis  et  martyribus,  disponendi 
circa  observantiam  festorum  et  sacrorum  rituum  ,  publicandi  lit- 
teras  Apostolicas,  lubilaeum,  Decreta  SS.  Congregationum  Vicario 
Apostolico  reservatur.  4)  Facultates  quae  a  Sacra  Inquisitione  con- 
ceduntur,  Vicario  Apostolico  reservantur  ,  qui  tamen  potest  Epi- 
scopos  indigenos  delegare.  5)  In  dubio  circa  interpretandas  litleras 
Apostolicas  sententia  V.  Apostolici  sequenda  est,  donec  responsum 
obtineatur  a  Sede  Apostolica.  6)  Vic.  Ap.  Episcopos  indigenos  co- 
gere  potest  ut  Synodo  dioecesanae  interveniant,  saltem  per  Procu 
ratorem.  7)  Vic.  Apostolicus  potest  titulo  missionis  et  absque  di- 
missoriis  ordinariorum  clericos  ad  sacros  ordines  promovere  in  eius 
seminariis  degentes,  qui  tamen  consuetum  iuramentum  emiserint. 
218.  II.  Quoad  Missionarios  Saecidares.  1)  Missionarii  tenentur 
exhibere  literas  patentales  Vicariis  Apostolicis,  vel  istis  absentibus, 
eorum  pro-Vicariis  et  ab  iis  petere  licentiam  pro  facullalibus  exer- 
cendis  ^  t)  Missionarii  saeculares  clerici  qui  a  Sede  Apostolica  datis 
literis  ad  missiones  destinantur  Vicariorum  Apostolicorum  iurisdi- 
ctioni,  visitationi  et  correctioni  omnimode  omnes  et  singuli  sub- 
sunt  -.  3)  Missionarii  ne^jueunt  discedere  a  missione  sine  licentia 
Vicarii  Apostolici  ^  4)Vicarius  Apostolicus  ius  habet  post  6  menses 
ab  adventu  novi  missionarii  eum  subiiciendi  examini  super  peri- 
tiam  linguae  illius  loci:  si  in  examine  deliciat  post  alios  6  menses 
rursus  missionarius  examinatur  et  tandem  si  incorrigibilis  sit,  Vic. 
Apostolicus  Sacram  Congr.  commoncfacere  debet  *.  5)  Vicarius  Apo- 
stolicus  ius  habet  ut  a  missionariis  ratlo  ei  reddatur  de  acceptis  et 
expensis  ^    6)  Vicarii   Apostolici   possunt  removere   missionarios  a 


•  Coilect.  n.  272,  280,  281,  511. 

'  CoUecl.  n.  292. 

^  Coliecl.  n.  295. 

^  Sollect.  n.  312,  313,  327,  328. 

»  Collect.  n.  310. 


LIBER    I.    DE   CLERICIS  165 


missionibus  in  casii  urgentis  necessitatis;  tamen  postea  statim  Sa- 
cram  Gongr.   Prop.  Fidei  certiorem  facere  debent  ^ 

219,  Quoad  Missionarios  Regulares:  1)  Regulares  quoad  missio- 
nem  accipi  nequeunt  sine  Superiorum  permissione,  neque  a  missio- 
nibus  removeri  possunt,  inconsulla  S.  Congr.  de  Prop.  Fide  ^  2)  Non 
potest  Vicarius  Apostolicus  Ecclesias  a  Regularibus  eripere:  tamen  ex 
legitima  causa  aliquem  missionarium  Regularem  removere  potest, 
duminodo  novus  substituatur  eiusdem  ordinis  deputandus  a  Supe- 
rioje  Regulari  cum  approbatione  Vicarii  Apostolici.  3)  Non  possunt 
Regulares  cateehistas  voto  obedientiae  eiga  seipsos  privative  quoad 
Vicarios  Apostolicos  obstringere  ^  4)  Regulares  Missionarii  duplici 
subiectione  ligantur  i.  e.  Vicario  Apostoiico  et  Superiori  Regulari: 
in  condiclu  prima  praevalet ;  excepta  interna  disciplina  regulari , 
regulares  missionarii  quoad  omnia  negolia  et  directionem  missio- 
num  subsunt  Vicariis  Apostolicis  *.  (Juare  Regulares  Missionarii  qui 
in  subsidium  Episcoporum  dali  sunt,  uti  nequeunt  facultatibus  ha- 
bitis  a  Sede  Aposlolica  nisi  sub  dependentia  et  beneplacito  Ordi- 
narii  ^  5)  Notanda  est  etiam  Constitutio  Firmandis  Benedicti  XIV 
de  iurisdictione  Kpiscoporum  quoad  Ecclesias  parochiales  Regula- 
rium  in  eis  exercentes  \  Summus  Ponlifex  instaurat  praescriptio- 
nes  Concilii  Tridentini  '.  Constitutio  duas  habet  partes:  m  prima 
declaratur  quando  Regnlares  Fpiscopis  subiiciantur  in  casu;  in  se- 
cunda  quinani  eximantur.  Quoad  1^"K  1)  Bened.  XIV  ait:  «  quod 
Greg.  XV  constitutione  Inscrutabili  an.  1622  iam  declaraverat  quod 
iurisdictioni  Episcoporum  subsunt  etiam  Regulares  quocumque  modo 
curam  animarum  exercent  vel  sacramenta  administrant,  etiamsi 
de  facto  absque  ulla  auctoritate   sese   ingerant  in  iis  quae  concer- 

'  Collect.  n.  30.5,  317,  320. 

*  Gollec».  n.  388,  389,  390. 
'  Gollect.  n.  391. 

'*  Collecl.  n.  69. 
'  Collect.  n.  285. 

*  Gollect.  n.  408. 

■^  Sess.  25,  cap.  2. 


I  <  I 

166  PARS    I.    DE   PERSONIS 


nunt  eiiismodi  curam  atque  administrationem  r.  2)  Benediet.  XIV 
confirmat  decisionem  S.  Gongr.  Episcoponim  et  Regularium  qua 
dicitur  quod  Regulares  paroctii  seu  curati  teneantur  excipere  et 
adiuvare  missionarios  quos  mittat  Episcopus  ante  eius  visitationem 
ad  populum  docendum.  3)  Confirmat  decisionem  Sacrae  Congrega- 
tionis  KE.  RR.  qua  declaratur  posse  Episcopum  in  Ecclesiis  Regu- 
larium  sive  parochiaiibus  sive  non  ,  sacramentum  confirmationis 
administrare.  4)  Enumerat  Summus  Pontifex  quid  visitet  Episcopus 
in  Ecclesiis  parochialibus  Regularium  i.  e.  altare  in  quo  servalur 
Eucharisliae,  fontem  baplismalem  si  adsit,  pulpitum,  sacrarium,  ce- 
meterium,  turrim  campanarum  et  omnia  vasa  sacra  ac  sacram  su- 
pellectilem.  .I)  Quoad  Parochi  regularis  personam  non  in(|uirit  an 
servet  disciplinam  regularem  vel  non,  sed  de  eius  vita  et  moribus 
quoad  olHcium  parochiale,  an  servet  residentiam  etc.  ^)  Ad  Epi- 
scopum  ac  ad  Superiorum  Regularem  pertinet  curare  etiam  poenis 
opportunis  ut  parochus  regularis  ollicia  parochialia  adimpleat:  in 
conflictu  praevalet  Episcopus.  7)  In  parochianos  inquirere  pertinet 
exclusi\e  ad  Episcopum. 

2!20.  Inparte  2*  Conslilutionis  dicitur  quinani  eximuntur  a  iuris- 
dictione  Episcoporum.  Eximunlur  1)  Abbates  nullius  et  quasi  nul- 
lius  quoad  monasteria  et  loca  in  quibus  abbates  vel  regularinm  su- 
periores  iurisdictionen  Episcopalem  et  lemporalem  in  parochos  et 
parochianos  exercent,  salvis  iuribus  quae  ex  altera  causa  ad  Epi- 
scopos  pertinent.  2)  Excipiuntur  monasteria  quae  curam  animarum 
exercent  in  quibus  Superior  Regularis  et  Generalis  ordinariam  et 
principalem  sedem  habet:  parochiae  tamen  ab  eo  dependentes  subii- 
ciuntur  visitationi  Episcoporum.  Item  in  parochianos  iurisdictionem 
exercet  Episcopus.  Imo  Episcopi  consensus  requiritur  ut  Superior 
Regularis  valeat  deputare  parochum  Regularem  aut  Saecularem. 
E  conlra  Episcopus  inslare  potest,  implorata  si  opus  sit  etiam  au- 
ctoritate  Apostolicae  Sedis  ut  parochus  seu  curatus  removeatur. 
Declarat  autem  S.  Pontifex  quod  monasleria  in  quibus  Abbas  Ge- 
neralis  seu  Gaput  Ordinis  sedem  ordinariam  habet ,  sunt  vel  quae 
uti  talia  recognoscuntur  ordiiiis  conslitutionibus  vel  inveterata  con- 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  167 


siietudine  ,  etiamsi  actu  Superior  Generalis  ibi  non  resideat:  vel 
quae  ab  iiiitio  generalatus  Generalis  pro  sua  stabili  residentia  et 
otlicialium  elegerit.  Neque  monasterium  semel  eleclum  mutare  iuvat. 
Notanda  est  etiam  Instruciio  Sacrae  Cong.  Prop.  Fidei  an.  1848 
die  30  Sept.  de  dependenlia  Missionarioruni  Regulariujn  a  Vica- 
riis  Apostolicis  aliisque  missionum  superioribus  K  In  hac  instru 
ctione  S.  Congregatio  l)  monet  missionarios  debere  literas  paten 
tales  Vicario  Apostolico  ostendere,  secus  Vicarius  Apostolicus  eos 
prohibere  potest  ab  exercitio  ininisterii.  2)  Etiamsi  missionarii  pe- 
tere  debeant  licentiam  exercendi  facultates,  tamen  Vic.  Apostolicus 
licentiam  sine  gravi  causa  non  denegat.  3)  Clero  saeculari  deticiente, 
Regulares  curam  animarum  exercere  lenenlur  eosque  V.  A|)OSto- 
licus  cogere  potest.  4)  Missionarii  Vicario  Apostolico  ralionem  red- 
dunt  de  execulione  piorum  legalorum ;  si  eoriimdem  executores 
electi  fuerint.  5)  (Juoad  curam  animarum  exercendam  ac  parochiales 
functiones  Vic.  Apostolico  subiiciuntiir  Superiores  Regulares  ciui 
nequeunt  Regulares  removere  a  missionibus  sine  consensu  Vicarii 
Aposlolici.  6)  Declarat  Sacra  Congregatio  quod  Missionarii  Regulares, 
non  exclusis  Patribus  Soc.  lesu ,  tenentur  ad  obedientiam  et  sub- 
iectionem  Vicariis  Apostolicis  quoad  omnia  negotia  et  directionem 
missionis.  Concludit  S.  Congregatio  quod  Regulares.  omnes  cuius- 
libet  Instiluti,  cuiuslibet  societatis,  inter  quos  Regulares  nominatim 
a  Sac.  Congregatioue  etiam  Patres  Soc.  lesu  comprehenduntur,  ex- 
cepta  sola  interna  disciplina  Regulari,  sub  iurisdictione  Vicariorum 
Apostolicorum  esse  in  iis  quae  missionem  respiciunt.  Et  etiamsi 
teneantur  vinculo  obedientiae  erga  Superiores  Regulares,  tamen 
fortiori  vinculo  erga  Vicarium  Apostolicum  uti  Delegatum  Ap.  Sedis 
obligantur. 

2:21.  Quoad  Regulares  -  praescribitur  Vicarios  Apostolicos  ab 
omnibus  et  singulis  religiosis  cuiuslibet  Ordinis  Congregationis  et 
Instituti  etiam  Soc.  lesu  exigere  posse  et  debere,  ut  suas  patentes 

'  Collecl.  n.  417. 

'  Glemens  IX  in  Const.  Speculatores. 


168  PARS   I.    DE   PERSONIS 


litteras  seu  alias  quascumque  eoruin  missionis,  deslinationis,  constitu- 
tionis  et  deputationis  exhibeant,  iisque  (jui  eas  exliibere  recusa\e- 
rint,  tamquam  Sedis  Apostolicae  deiegati  prohibere,  ne  facuitates 
sibi  per  litteras  huiusmodi  concessas  exerceant.  Regulares  vero  li- 
centiam  exercendi  facultates  petere  tenentur  ab  iisdem  Episcopis 
Vicariis  Apostolicis,  quam  tamen  ipsi  denegare  non  debent,  nisi  in 
casu  gravis  causae  cum  Congregatione  Fid.  Prop.  communicandae. 
Insuper  praescriptum  est ,  posse  ab  eis  cogi  Regulares  ad  curam 
animarum  exercendam  defectu  sacerdotum  saecularium :  et  regu- 
lares,  qui  titulo  missionariorum  curam  animarum  exercebunt,  sub- 
iectos  esse  quoad  ipsam  et  functiones  parochiales,  visitationi  et 
correctioni  Vicariorum  Apostolicorum,  aut  Pro-Vicariorum.  Nec  sine 
licentia  eorum,  et  multo  mimis  contra  eorum  voluntatem  licet  ipsis 
aediticare  et  aperire  Kcciesias  in  locis  ubi  ipsi  \el  alii  missionarii 
alterius  ordinis,  seu  presbyteri  saeculares  similiter  missionarii  Ec- 
clesias  habeant.  Denique  vi  eiusdem  Const.  clementinae  Episcopi 
Vicarii  Ap.  possunt  tamquam  Sedis  Aposlolicae  delegati  decidere 
quaestiones  inler.religiosos  exorlas  ,  quas,  si  graviores  sint,  ad 
S.  Sedem  deferre  tenentur ;  religiosi  autem  debent  ralionem  red- 
dere  Vicariis  reposcentibus  piarum  voluntatum,  si  deputati  sint  ad 
eas  exequendas. 

222.  Porro  recensitae  normae  declaratae  subinde  uberius  ac  in- 
stantius  inculcatae  fuerunt  prout  subortae  ditlicultates  ac  dubitatio- 
nes  declarationes  ipsas  requisierunt.  Hinc  anno  1677  Sac.  Cong.  Fid. 
Prop.  docuit  teneri  missionarios ,  non  exclusis  PP.  Soc.  lesu ,  ad 
obedientiam  Vicariis  Apostolicis  exhibendam  quoad  omnia  negotia 
missionum  directionem  concernentia.  Anno  1680  ad  quodlibet  sub- 
movendum  dubium  quoad  dependentiam  ipsam  religiosorum  a  Su- 
perioribus  regularibus,  Apostolica  Sedes  decrevit  quod  quamvis  ipsi 
quoad  regularem  disciplinam  subdantur  Ordinis  Superioribus,  atta- 
men  Superiores  nequeunt  eos  a  Missione  removere  absque  consensu 
respeclivi  Vicarii  Apostolici.  Anno  1701  iterum  contirmatum  est, 
Missionarios  relate  ad  administrationem  sacramentorum  et  alia  mis- 
sionis  otficia,  immediate  subesse  Sac.  Congregationi   Fid.  Prop.  vel 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  169 


iis  qiiibus  eadem  Sac.  Congr.  eos  subiecerit,  niniirum  Vicariis  Apo- 
slolicis.  Anno  1702  instauratum  est  decretum  iampridem  latum , 
(juo  Missionarii  regularcs  in  sacramentorum  adminislratione  et  ani- 
marum  cura  Vicariis  Apostolicis  subiiciuntur.  Anno  1848  Congre- 
gatio  particularis  pro  rebus  sinensibus  expresse  declaravit  probante 
Summo  Poutifice,  Missionarios  regulares  PP.  Soc.  lesu  inclusis.  sola 
interna  disciplina  regulari  excepta ,  quoad  oinnia  negotia  ad  regi- 
men  Missionum  spectantia  sub  dependentia  esse  Vicariorum  Apo- 
stolicorum ,  additque  quod  cum  Missionarii  regulares  duplici  obe- 
dientiae  vinculo  obstringantur,  nimirum  erga  Caput  Missionis  et 
erga  Sup.  Missionis,  primum  praeponderare  et  in  casu  conllictus 
praevalere  semper  debet.  Tandem  Summus  Pontifex  Leo  XIII  Con- 
stitutione  Ronianos  Pontificcs  quae  ad  omnes  missiones  exlendi 
mens  «ius  est,  conlirmavit  quae  anteactis  saeculis  lata  fuerunl  de- 
creta. 

2'23.  \Iemoranda  est  Constitutio  Leonis  XIII  quae  lata  fuit  die 
8  Maii  an.  1881  Romanos  Ponlifices.  Constitutio  nonnullas  dirimit 
controversias  inter  Episcopos  et  Missionarios  Regulares  Angliae  et 
Scotiae,  sed  haec  constitutio  ad  alias  missiones  extensa  est.  (^onsti- 
tutio  ^  tres  habet  parles:  in  prinia  parte  S.  Pontifex  loquilur  de 
exemplione  familiarum  Heligiosarum  in  locis  missionum  a  iuris- 
dictione  Episcoporum  :  in  secanda  parte  loquitur  de  ministeriis  a 
missionariis  Ilegularibus  exercendis:  in  terlia  parte  de  bonis  tem- 
poralibus  et  de  usu  in  quem  illa  converti  oporteat. 

.  224.  Quoad  l^'":  R.  Ponlifex  declarat  familias  religiosas  in  locis 
missionum  exemptas  esse  a  iurisdictione  Episcoporum  et  Vicario- 
rum  Apostolicorum,  etiamsi  in  pri\atis  domibus  commorentur.  Nec 
quoad  numerum  serventur  conditiones  quae  exiguntur  ex  Decreto 
Irban.  VIII  et  Innocentii  X.  Ea  4;amen  excipiuntur  in  quibus  Re- 
gulares  iuris  dispositione  Episcopis  subiiciuntur  speciatim  quoad 
curam  animarum.  Quaesitum  est  an  Missionarii  Ueligiosi  teneantur 
interesse    collationibus   seu   conferentiis.    Uesponsum  est  Rectores 

'  Gollect.  n.  421 


170  PARS    I.    DE    PERSONIS 


missionum  ad  collationes  interesse  tenerentur  quia  uti  parochi  ha- 
bentur:  eorum  Vicarii  per  se  non  tenentur,  at  S.  Pontifex  Leo  XIII 
constiluit  ut  collationibus  interesse  debeant  non  solum  Rectores 
missionum  sed  etiam  eorum  Vicarii:  imo  omnes  religiosi  rnissio- 
natii  consuetis  facultatibus  instructi  qui  hospitia  et  parvas  domus 
missionum  incolant,  Quoad  obligationem  conveniendi  ad  Synodum 
Dioecesanam  declarat  R.  Pontifex  Decreta  Goncilii  Tridentini  ser 
vanda  esse.  A  Decretis  l^piscoporum  quoad  curam  animarum,  quoad 
Sacramentorum  administrationem  Regulares  appellant  ad  Romanum 
Pontincem  in  devolutivo  tantummodo  quoad  decreta  quae  de  iure 
commuui  sive  ordinario  sive  delegato  Regulares  respiciunt.  Item  in 
devolutivo  appellant  ab  interpretatione  Episcopi  circa  Decreta  Syn- 
odalia.  Quoad  alia  Decreta  appellatio  datur  in  suspensivo. 

225.  In  secunda  parte  in  primis  quaeritur  an  Episcopus  in  dis- 
membrandis  parochiis  debeat  servare  solemnitates  abAlexandro  III  et 
a  Goncilio  Tridentino  ^  constitiitas.  Summus  Pontifex  ait  distinguen- 
dum  esse  inier  veras  parochias  et  missiones :  in  1°  casu  forma  Tri- 
dentini  servanda  est ;  in  2°  casu  serventur  praescriptiones  Goncilii  I 
Provincialis  Vestimonasteriensis  nempe  quod  liceat  Episcopo  de  Gon- 
silio  Gapituli  intra  limites  missionis  novas  Ecclesias  condere,  si  ne- 
cessitas  vel  utilitas  populi  fidelis  id  requirat,  non  obstante  Deputa- 
tione  Rectoris  missionariorum ;  tamen  subdit  Summus  Pontifex  ut 
Gonsilium  etiam  Rectoris  exquiratur,  vel  si  missio  Regularibus  con- 
credita  sit  Praefectus  Ordinis  audiatur  salvo  iure  appellandi  a  De- 
creto  ad  Sedem  Apostolicam  in  devolutivo.  Quaesitum  est  secundo 
quinam  in  parochum  novae  parochiae  nominandus  sit,  an  Regu- 
laris  vel  saecularis?  Summus  Pontifex  ait  dislinguendum  esse :  si 
quae  noviter  erigitur  vera  parochia  sit,  Regularis  non  est  numeran- 
dus  seu  eligendus  in  parochum  :  secus  autem  etiam  Regularis  mis- 
sioni  praefici  potest.  Monet  Romanus  Pontifex  quod  Episcopus  ha- 
beat  potestatem  visitandi  Goemeteria,  excepto  Goemeterio  particu- 
lari  Religiosorum :  item  visitandi  scholas  pauperum  in   missionibus 


Sess.  25,  cap.  II,  de  Ref. 


J 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  171 


et  parochiis  sive  Regularium  sive  Saecularium.  Excipiuntur  seholae 
et  collegia  in  quibus  Kegulares  iuvenes  instituuntur  secundum  sta- 
tutum  proprii  ordinis.  Insuper  Kegulares  sine  licentia  Kpiscopi  ne- 
queunt  novas  Ecclesias  erigere,  neque  scholas,  neque  collegia:  ne- 
que  scholas  erectas  immutare,  neque  de  loco  ad  locum  transferre. 

226.  In  tertia  parte  i.  e.  quoad  bona  temporalia  Romanus  Ponti- 
fex  distinguit:  vel  bona,  quae  a  fidelibus  largiuntnr,  i\oivAi\iuT  intuitu 
missionis,  vel  intuitu  missionani.  In  1°  casu  debenl  Religiosi  qui 
bona  recipiunt  rationeni  reddere  Episcopo  accepti  et  expensi :  hinc 
an.  1868  S.  Congr.  Prop.  Fidei  conslituit  ut  bona  missionum  dili- 
genter  describerentur ,  secernendo  ea  quae  sunt  propria  missionis 
ab  iis  quae  ad  sodalitia  et  ad  singulos  sodales  pertinenl.  In  praxi, 
ait  Rom.  Pont.,  attendendum  esse  ad  voluntatem  largitoris,  in  dubio 
autem  praesumitur  quod  donatio  parocho  facta  sit.  Gonsuetudine 
induclum  est ,  ut  oblationes  quae  in  Ecciesia  ad  altare  fiunt  vel 
pro  administratione  sacramentorum  vel  pro  benedicendis  nuptiis 
aut  mulieribus  post  partum  ,  pro  exequiis  et  sepulturis  aut  aliis 
similibus  functionibus  ad  parochum  pertineant:  reliqua  vero  ad 
Ecclesiam. 

227.  (Juoad  Patres  Societatis  lesu  nonnulla  specialia  decreta  edita 
sunt,  quae  heic  referre  opportunum  erit. 

Primum  decretum  est  anni  185 1  die  12  augusti  tenoris  se- 
quentis.  Cum  difiicultates  haud  raro  exorianlur  circa  litteras  Apo- 
stolicas  quibus  presbyter  aliquis  Societatis  lesu  ad  Vicariatum  Apo- 
stolicum  regendum  constituitur,  Sacra  Congregatio  de  Propaganda 
Fide  censuit  supplicjindum  SSmo  Domino  lit  quae  iam  pro  Vica- 
riatu  Mandurensi  a  S.  M.  Gregorio  XVI  Apostolicis  Litteris  in  forma 
Brevis  die  19  maii  1846  datis,  atque  alias  deinde  constituta  sunt, 
generali  decreto  comprehenderentur.  Staluta  vero  huiusmodi  eo 
spectant  ut  quoties  Apostolicae  Litterae  traduntur,  quibus  memo- 
ratae  Societatis  Vicarius  Apostolicus,  seu  Vicarii  Apostolici  Coadiu- 
tor,  Administrator,  aut  Delegatus  Apostolicus  ad  Vicariatum  regen- 
dum  assumatur,  quae  sequuntur  sancita  intelligantur :  I)  Dispen- 
salio  ac  solutio   locum   habeat  a  regula  Constitutionum   Societatis, 


172  PARS   I.    DE   PERSONIS 


sive  obligatione  de  non  admittenda  accipiendaque  ulla  extra  Socie- 
lateni  praelatione  seu  dignitate.  2)  Quatenus  electus  in  Societate 
Professus  existat,  solutum  eo  ipso  intelligatur  Volum  per  Sacerdo- 
tes  Professos  emitti  solitum  de  non  recusando  consilio  Praepositi 
Generalis  Societatis  vel  eius  delegati ,  in  commissi  sibi  muneris 
exercitio,  si  quando  ad  alicuius  Ecclesiae  regimen  eligantur.  3)  Si 
in  Vicariatu  Apostolico  ,  cuius  cura  coinmittitur,  existant  alii  pre- 
sbyteri  ipsius  Societatis ,  eleclus  habeatur  etiam  veluti  Primarius 
Superior  Regularis  Presbyterorum  Societatis,  adeoque  iuxla  Instituti 
regulas  eosdem  moderetur  ac  regat.  4)  In  gubernio  Missionis  ,  et 
in  administratione  fundorum  et  pecuniarum  quo\is  titulo  obve- 
nientium,  omnia  ex  sententia  Satrae  Congregationis  de  Propaganda 
Fide  peragere  debeat,  ad  H^amque  singulis  saltem  trienniis  de  vero 
statu  Missionis  referre  teneatur  ,  tum  circa  spiriluales,  tuni  circa 
temporales  res  ipsam  respicientes. 

Gum  praefatum  decretum  temporis  lapsu  non  amplius  Iini  re- 
sponderet  ob  quem  latum  fuerat  seu  removendis  difflcultatibus,  quae 
saepe  exoriebantur,  in  Congr.  Generali  diei  25  febr.  1880  proposi- 
tis  dubiis:  l)  An  conveniens  sit  abrogare  vel  modilicare  Decretum 
12  aug.  1851  relato  ad  missiones  Soc.  lesu  concreditas  etquatenus 
Affirmative  an  2)  ipsis  applicandae  forent  normae  sancitae  a  Bene- 
dicto  XIV  in  Const.  Apostolicum  ministcriuin  edita  pro  missionibus 
Angliae,  Kmi  PP.  respondendum  censuerunl:  Ad  I.  Negative  quoad 
l^"".  partem,  affirmative  quoad  2^'".  etad  mentem.  Mens  est  ut  firmo 
remanente  4,  Decreti  articulo,  expungantur  1,  2  et  3  et  loco  terlii 
articuli  statuatur  piout  sequitur:  Alissionarii  Societatis  lesu  imme- 
diate  gubernentur  ab  aliquo  Superiore  Regulari  secundum  Instituti 
leges  a  Praeposito  Generali  constituto  et  ab  eodem  revocabili,  ita 
ut  in  iis  quae  mere  ad  vitam  religiosam  pertinent  unice  pendeant 
ab  hoc  Superiore  ;  in  iis  vero  quae  totaliter  sunt  Ministerii  Apo- 
stolici,  totaliter  regantur  a  Vicario  Apostolico.  Hanc  autem  ordina- 
tionem  Sacra  Congregatio  ita  intelligendam  esse  declaravit:  Prae- 
positus  Generalis  qui  propter  loci  distantiam  auctoritatem  suam  im- 
niediate  exercere  nequit,  audita  prius  sententia   Vicarii    Apostolici 


i 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  173 


et  Provincialis  ad  cuius  Provinciam  pertinet  Missio,  sibi  substituat 
Superiorem  regularem  qui ,  uti  reliqui  Societatis  Superiores ,  post 
triennium  est  mutandus.  Huius  Superioris  auctoritas  prorsus  nulla 
est  quoad  ea  quae  respiciunt  Vicariatus  Apostolici  regimen  et  ad- 
ministrationem.  Hinc  quae  ad  Seminarii  et  Gleri  Saecularis  disci- 
plinam,  quae  ad  Monialium  curam,  quae  ad  Ecclesiarum  et  Sacel- 
lorum  erectionem  et  conservationem,  quae  ad  piorum  quorumcum- 
que  Institutorum  reginien,  item  quae  ad  quasi  parochialia  religio- 
sorum  otlicia  reteruntur,  uno  verbo,  tota  gubernalio  et  admiiiistra- 
tio  Vicariatus  ad  solum  Vicarium  Apostolicum  pertineat.  Superior 
autem  Regularis  habeat  omnes  facultates  in  Missione,  quasProvin- 
cialis  in  Provincia  sua  quoad  religiosam  vitam  exercere  solet,  et 
quamvis  a  Praeposito  Generali  sit  constilutus,  habeat  tamen  in  ex- 
ercenda  sua  auctoritate  Provincialem  uti  Superiorem  immediatum. 
Praeterea,  licet  in  iis  quae  disciplinam  religiosam  spectant,  tum 
pro  Gommunitatibus  tum  pro  singulis  membris  ipse  directionem 
accipiat  a  suo  Provinciali,  tamen  relate  ad  destinationem  Missio- 
nariornm  subest  Vicario  Apostolico.  Attamen  quia  Superior  Regu- 
laris  iuxta  morem  Societatis  rationes  conscientiae  excipere  solet, 
eum  Vicarius  Apostolicus  quando  destinationes  sunt  faciendae  in 
consilium  adsciscit  eiiisque  iudicio  defert,  iii  qiiantum  tleri  potest; 
quamvis  penes  ipsum  Vicarium  Apostolicum  remaneat  ipsa  nomi- 
natio  et  collatio  iurisdlctionis.  Ad  2.  Negative. 

In  Congregatione  vero  Generali  habita  die  28  ianuarii  1886, 
propositis  dubiis  :  l)  An  interpretatio  authentica  dari  deberet  deci- 
sionibus  latis  die  4  aprilis  1880  et  quatenus  allirmative  an  decla- 
randum.  2)  A  quo  dependeant  Missionarii  Soc.  lesu  tanquam  re- 
ligiosi,  an  scilicet  a  Superiore  Regulari  vel  a  Vicario  Apostolico. 
3)  Guinam  ius  competat  immutandi  eorum  destinationes.  4)  An  iu- 
risdictio  super  Gollegiis  vel  Gonvictibus  in  eorum  missionibus  ad 
Superiorem  regularem  spectet  vel  ad  Vicarium  Apostolicum.  3)  Gui- 
nam  spectet  administratio  bonorum  temporalium  ipsis  Gollegiis  et 
Gonvictibus  pertinentium  vel  Missionariis  ex  particularibus  titulis 
provenientium,  Eminentissimi  Patres  responderunt :  Ad  primum  af- 


174  PARS   I.    DE   PERSONIS 


firmative,  ad  secundum  quatenus  sunt  religiosi  subduntur  Superio- 
ribus  regularibus  vi  voti  iuxta  Constitutiones  Societatis:  in  casibus 
vero  a  iure  nominatim  expressis,  et  generatim  in  iis,  quae  spe- 
ctant  curam  animarum,  et  sacramentorum  administrationem,  sub- 
sunt  Vicario  Apostolico  ohedientia  canonica,  uti  iam  Ciemens  VIII 
sancivit,  in  Indiam  missos  reiigiosos,  in  concernentibus  curam  ani- 
marum  Ordinario  loci  subesse,  in  reliquis  vero  non  Ordinario  loci. 
sed  suis  SupeHoribus  subiectos  remanere  ;  ad  5"'.  Tum  ad  mini- 
steria  Missionariorum  curam  animarum  concernentia,  tum  ad  cu- 
randa  pia  Instilula,  quae  sunt  in  Vicarii  Apostolici  potestate,  ut 
Seminaria,  Catechumenatus,  Hospitalia,  scholae  populares,  et  his 
similia,  destinatio  persanarum.  quas  Superior  regularis  praesentat, 
el  collatio  iurisdictionis  pertinet  ad  Vicarium  Apostolicum  ideoque 
etiam  harum  personarum  revocalio  et  translatio  pertinent  ad  Vica- 
rium  Apostolicum  etad  Superiorem  regularem  iuxla  normas  statutas 
a  Bened.  XIV,  in  Bulla  Firmandis  §  11  idest :  u  Eveniente  autem 
casu  quo  vel  Episcopus  vel  Superior  regularis  aliquem  cx  praedictis 
Parochis  ab  exercitio  curae  removendum,  eademque  privandum  esse 
iudicaverint,  quoniam  huiusmodi  Parochus  sine  praevia  Episcopi  ap- 
probatione,  ad  curam  aniniarum  accedere  ner|uaquam  licet,  quamvis 
sint  amovibiles,  dubitatum  propterea  fuit,  an  Episcopus  posset  ad  hu- 
iusmodi  remotiones  procedere,  sine  Superioris  regularis  consensu,  et 
an  remotionis  causas  eidem  adducere,  easque  verificare  deberet, 
tum  etiam  an  regularis  Superior  ad  similem  remotionem  et  priva- 
tionem  suo  iure  deveniens,  consensum  Episcopi  exquirere  suasque 
agendi  rationes  illi  notas  atque  probatas  facere  teneretur.  Qua  de 
re,  supradicla  Congregatio  Concilii  decrevit,  huiusmodi  Parochus 
tam  ab  Episcopo,  quam  a  Superiore  regulari  aeque  iure,  non  requi- 
sito  allerius  consensu,abanimarum  ciira  removeri  posse,  nec  unum 
alteri  causas  iudicii  sui  aperiie,  multoque  minus  probare  et  verifi- 
care  debere.  Id  quod  a  nobis  in  omnibus  approbatur  et  confirma- 
tur  ".  Ad  4™  Quoad  CoUegia  et  Collegiorum  Scholas  atque  Convictus 
in  quibus  Keligiosi  viri  secundum  Ordinis  sui  praescripta  iuventuti 

•  Clemens  VIII.  Consl.  VI  id.  nov.  1601  Religiosorum  quorumcumque. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  175 


institiiendae  operam  dare  solent,  et  recta  ratio  postulat,  et  S.  Sedes 
vuit  tirma  atque  integra  privilegia  Regularibus  concessa  manere, 
adeoque  tum  regimen  eorum  Inslitutorum,  tum  personarum  in  iis 
destinatio,  ad  Superiores  regulares  spectat  iuxta  Societatis  consti- 
tutiones,  et  quatenus  (tpus  sit  facto  verbo  cum  Sanctissimo;  ad  5'" 
Quoad  administrationem  redituum  ex  operibus  Religiosorum  prove- 
nientium  statuitur:  1)  Administratio  redituum  Collegiorum  et  Con- 
victuum,  item  retributionum  quae  singulis  cum  dispensatione  Apo- 
stoiica  ex  stipendiis  missarum,  et  iuribus  stolae  vel  ex  industria 
personali  proveniunt,  ad  Superiores  Regulares  pertinet.  2)  Vicarius 
Apostoiicus  jiermittitur  statuere  Catliedraticum  quod  sibi  solvatur, 
antea  a  S.  Gongregatione  approbandum.  Ex  pensionibus  vero  Cap- 
pelianorum  militarium  ([uod  honestae  eorum  sustentationi  superest 
a  Superiore  reguiari  totum  tradatur  Vicario  Apostolico.  3)  Proven- 
tus  de  quibus  dictum  est,  non  extra  missionem,  sed  in  operibus 
missionis  impendendi  sunt,  ad  hunc  tinem  Superior  regularis  sin- 
gulis  trienniis  S.  Congregationi  rationem  de  iis  reddere  tenetur. 

228.  Tandem  potestas  Vicariorum  Apostolicorum  ex  Facultatibus 
Formularum  dignoscitur. 

Facultates  Forinatarum:  De  his  videndum  est  1)  De  concessione 
Facultatum.  2)  De  Renovatione  Facultatum.  3)  De  Usu  Facultatum. 
4)  De  Cessatione  Facultatum. 

229. 1.  De  Concessione  Facultatum..  —  Notandum  est  primo  quod 
initium  temporis  constituti  e.  g.  quinquennii  quoad  facultates  con- 
ceduntur  non  a  die  datae,  sed  a  die  receptionis  computatur  *.  Quod 
si  agatur  de  missionariis  qui  mittuntur  ad  missiones,  facultates  in- 
cipiunt  a  die  quo  perveniunt  ad  loca  missionis  ^  Quaeritur  an  fa- 
cultates  formularum  ita  concedantur  Vicariis  Apostolicis  ut  suis 
coadiutoribus  aut  pro-Vicariis  subdelegari  possint.  Responsum  est 
afflrmative,  illis  exceptis  quae  exigunt  characterem  Episcopalem. 
Imo  subdelegatis  coadiutoribus  et  Vicariis  competit  ius   communi- 

'  Collect.  n.  166,  176. 
»  Collect,  n.  271. 


176  PARS    I.    DE   PERSONIS 


nicandi  subdelegatas  facultates  ceteris  missionariis  K  Oportunum  est 
autem  ut  missionariis  in  scriptis  facultates  communicentur  -.  Imo 
rescriptum  est  quod  liae  facultates  communicari  possunt  etiam  mis- 
sionariis  qui  tempus  constitutum  suae  missionis  explexerint,  dum- 
modo  maneant  in  missione  ^ 

230.  II.  De  Renovalione  Facultatum.  —  Rescriptum  est  1)  quod 
non  renovantur  facultates  nisi  exhibitis  novissimis  Decretis  eorum- 
dem  concessionis  \  Aliquando  tamen  ipso  iure  renovantur  facultates, 
quoties  scilicet  absque  culpa  missionarii  qui  tempore  opportuno  re- 
novationem  petiit,  antiquae  facultates  cessaverunt  e.  g.  ob  lapsum 
temporis  quin  novae  obtentae  sint.  Hoc  enim  in  casu  facultates 
confirmatae  intelliguntur  ^  Imo  expresse  declaratum  est  quod  post- 
eaquam  petitio  renovationis  facta  est,  facultates  renovatae  intelli- 
guntur.  Haec  reuovatio  intelligenda  est,  tum  quoad  facultates  or- 
dinarias,  tum  quoad  extraordinarias.  Insuper  renovatio  intelligitur 
facta  pro  eodem  numero  casuum  ^ 

231.  III.  De  Usu  Facullatum  Forinulariim.  Si  in  Formulis  Facul- 
tatum  positum  sit  ut  nullo  modo  uti  possit  extra  fines  suae  Dioecesis, 
hoc  est  ita  intelligendum  ut  facultates  exerceri  possint  cum  subdi- 
tis  in  dioecesi  existentibus  actu  quo  conceditur  gratia.  Haec  clau- 
sula  non  subintelligitur  nisi  expressa  sit  vel  aliter  constet  de  mente 
Summi  Pontificis  vel  nisi  subiecta  materia  illam  exigat  \  Nec  ob- 
stat  quod  Episcopus  actu  quo  dispensat  sit  extra  dioecesim,  dum- 
modo  in  dioecesi  adsint  subditi  qui  dispensantur  ^  Cum  missiona- 
rii  in  genere  missiones  proprias  versus  iter  agunt  vel  reveituntur, 
possunt  in  locis  per  quos  transeunt  sacramenta  administrare  paro- 

'  Collect.  n.  153,  155. 

*  Collect.  n.  157. 

*  CoUect.  n.  147. 
^  Collect.  n.  144. 
»  Gollect.  n.  148. 
«  Collect.  n.  154. 
'  Collect.  n.  176. 
«  Collecl.  n.  158. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  177 

chi  licentia,  quin  requiratur  approbatio  ex  parte  Episcopi  iilius  ter- 
ritorii.  Imo  neijue  parochi  licenlia  necessaria  est  in  casu  gravis 
nccessitatis.  Missionarii  in  exiiio  lacultates  exercere  possunt,  habila 
licentia  Oidinarii,  nisi  ditlicihs  sit  accessus  ad  Ordinarium  vei  Or- 
dinarius  deliciat  \  Mortuo  Episcopo  vel  V.  Apostolico  eaedem  fa- 
cuitates  exercenlur  ab  eius  coadiutore,  vel  V.  Generali,  Capitulari 
vei  Gubernatore  aul  Admiuistratore  ^ 

i232.  IV.  De  FacuUaliuii  Cessatione.  -  Si  Facultales  concessae 
sint  ad  beneplacilum  Sanctitalis  Suae  i)  cessant  morte  Romani  Pon- 
tificis  ^ ;  "2)  cessant  Facultates  adveniente  tempore  etiamsi  adhnc 
casus  maneat,  vel  expletis  casibus,  etiamsi  tempus  non  advenerit, 
nisi  tamen  adveniente  tempore  novae  lacultales  petitae  non  sint; 
3)  cessant  si  datae  sunt  personaliter,  ita  ut  industria  personae  ele- 
cta  sit,  morte  Vicarii  Apostolici. 

§  2.  —  De  Obligationibiis  Vicarior.  Apostolicor. 

235.  Helate  ad  residentiam,  V.  Apostolicus  potest  residere  quo- 
cunKjue  loco  ubi  adsunt  eius  missionarii.  Non  potest  venire  Romam 
nisi  habeat  licentiam  Propagandae  Fidei,  et  relate  ad  visitalionem 
ad  limina  potest  eligere  Procuratorem  in  l'rbe  lioma :  debet  insti- 
tuere  consilium  missionariorum  relate  ad  alienationem  bonorum 
ecclesiasticorum :  omnia  quae  dicta  sunt  de  Fpiscopis  in  hac  re, 
iterum  dicenda  sunt  relate  ad  Vicarium  Apostolicum.  Unde  obli- 
gationes  V.  Aposl.  possunt  reduci  ad  praedicationem,  residentiain  \ 
visitationem  Vicariatus  et  SS.  Liminum  etc.  Vicarii  Apostolici  lege 
residentiae  tenentur  sicut  omnes  animarum  reclores.  Imo,  ut  ait 
S.  Congregatio  Prop.  Fidei,  si  ubi(iue  locorum  Pastores  animarum 
pro  otlicii  sui  ratione  continenter  in  medio  gregis  vivere  oportet , 
ad  id  potiori  etiam  titulo  illi  tenentur  quibus  animarum  cura  deman- 

'  Coll.  n.  151. 
'  Collect.  11.  145,  146. 
'  Gollecl.  149. 

"  Trid.  Synod.  Sess.  VI,  c.  1  de  Ref.  et  sess.  23,  de  Ref.  c.  1 ;  Benedict.  XIV, 
const.  ad  Univ.  Christianae  Reipublicae  statum,  die  3  Sepl.  1746. 

ZlTELLI-SOLlERI.  •  12 


178  PARS   I.    DE   PERSOXIS 


data  est  in  locis  xMissionum.  Hinc  S.  Congr.  in  generalibus  comitiis 
diei  21  lanuarii  anni  1861  expedire  censuit  u  in  memoriam  revocaren- 
tur  praedictorum  Praesulum  canonicae  sanctiones  circa  Pastorum 
residentiam  nec  non  decreta  quae  circa  eiusdem  obligationem  edita 
sunt  pro  locis  Missionum,  ne  quis  videlicet  imposterum  dioecesim 
aut  districtum  cui  praeest  vel  ad  tempus  relinquat  absque  praevia 
licenlia  eiusdem  S.  Congregalionis  »  \  (Juae  tamen  intelligenda 
sunt  non  absolute  sed  de  omnibus  casibus  in  quibus  nulla  sit  causa 
canonica  discedendi  ut  declaravit  S.  C.  Prop.  Fidei  anno  1861  -. 
Vicarii  Apostolici  Vicariatum  vel  per  se  vel  per  delegatum  visitare 
tenentur.  S.  Congregalio  Prop.  Fidei  anno  1669  petitionibus  Vicarii 
Apost.  Tunchini  resciipsit:  «  che  giudizialmente  possono  visilare 
tutti  gli  oratorii,  cappelle,  chiese  ed  altri  luoghi  pii  e  provvedere  a 
quello  che  giudicheranno  necessario  pel  servizio  di  Dio,  con  darne 
poi  parte  a  questa  S.  C.  ".  Vicarii  Apostolici  uti  in  generalibus  Co- 
mitiis  anno  1876  Sacr.  Congr.  Prop.  Fidei  decrevit,  sacra  Limina 
visitare  tenentur  non  vi  Conslilutiouis  Sixti  V.,  sed  ratione  ofticii. 
Quae  tamen  Sacrorum  Liminum  visitatio  etiam  per  procuratorem 
in  urbe  degenlem  sallem  quolibet  decennio  ^  fieri  debet  ^  specia- 
liter  singulis  vicibus  visitationis  faciendae  constiluendum.  Vicarii 
enim  Apostolici  neijue  praelextu  visilandi  sacra  Limina,  S.  Sede 
inconsulta,  creditas  Missiones  perse  relinquere  pollent.  Vicarii  Apo- 
stolici  habita  ratione  temporis  a  Sixto  V.  pro  Episcopis  statuti , 
vel  frequentius  relaliones  de  statu  suarum  missionum  ad  S.  Con- 
gregationem  P.  Fidei  transmittere  tenentur.  lam  anno  1739.  S.  Congr. 
duos  proposuit  libellos  quibus  datis  certis  interrogationibus  unus- 
quisque  qui  de  oflicio  lenebatur  adamussim  responderet.  At  cum 
haec  S.  Congreg.  praescriptio  diligenter  non  servaretur,  an.  1858 
S.  Congr.  Prop.  Fidei  decretum  emisit  quo  antiquam  obligationem 

'  Collect.  Prop.  Fid.  n.  103. 

»  Collect.  Prop.  Fid.  n.  105. 

=•  Collect.  n.  101. 

*  Collecl.  n.  110  el  nn.  82,  96,  99,  109. 


i 


LIBER   I.    DE    CLERICIS  179 


confirmavit  ^  Quod  etiani  an.  1843,  et  1844  et  1849,  confirmatum 
est  et  declaratum  '  ut  salteni  quolibet  quinquennio  Vic.  Apost.  de 
statu  suarum  missionum  relationem  transmittere  tenentur.  An.  vero 
1861  et  1877  S.  Congr.  P.  Fidei  inslructionem  dedit  qua  quaestio- 
nes  proponuntur  (juibus  Vic.  Apost.  in  relatione  ad  S.  Congr.  trans- 
mittenda  respondere  debent  ^ 

Attamen  Vicarii  Apostolici  quolibet  anno  ad  S.  Congregationem 
Prop.  Fidei  catalogum  conversorum,  baptizatorum  et  sacramento- 
rum  quae  qnisque  in  sua  Missione  administraverit  mittere  debet  *, 
et  in  genere  quolibet  anno  S.  Congregationem  certiorem  facere  de 
iis  quae  notatu  digna  in  Vicariatu  evenerint  ^ 

234.  Clterius  iam  anno  1764  S.  Cong.  Prop.  Fidei  decrevit  ut 
Synodi  sive  congressus  ecclesiasticae  disciplinae  servandae  apprime 
utiles  quam  fre(|uentissime  haberentur,  ibique  dubia  et  caeterae  spi- 
rituales  necessitates  expendantur.  Imo  S.  Congregatio  declaravit 
nulli  umquam  dubio  responsuram  quod  sibi  privatim  fieret  a  quo- 
cumque  missionario  antea  nisi  ad  Synodos  vel  congressus  de  quibus 
agitur  fuerit  allatum  vel  saltem  scripto  adprobatum  vicariorum  apo- 
stolicorum  sive  etiam  Coadiutorum  auctoritate  ubi  synodi  praedictae 
aliquo  inlercedente  obstaculo  habere  non  poterant  ^.  Haec  convo- 
candi  Synodos  obligatio  anno  1845  et  anno  1869  coilfirmata  fuit  \ 

235.  Insuper  ut  studium  doctrinae  moralis  foveatur  ac  opinionum 
dilTormitas  quantum  possibile  est  amoveatur  optimum  erit  consi- 
lium,  ait  S.  Congregatio,  ut  collationes  ad  casus  morales  discutien- 
dos  ac  absolvendos  conslituantur  ". 

236.  Vicarii  apostolici  missam  pro  populo  celebrare  non  tenentur 

•  GoUect.  n.  97. 

»  Gollecl.  nn.  98,  99,  101,  105. 

'  GoU.  n.  104  et  109. 

*  Gollect.  n.  88. 
"  Gollect.  n,  88. 
«  Gollect.  n.  91. 

'  GoUecl.  n.  100  et  108. 
«  Collect.  n.  108. 


180  PARS   I.    DE   PERSONIS 


neque  ex  iustitia  neque  ex  charilate ;  tamen  ex  charitate  decet  ut 
idfaciant,  ut  declaravit  S.  Congr.  Prop.  Fidei  aiino  1805^  et  an.  1866 
quo  responsiim  est  vitandam  esse  loculionem  teneri  ex  charitate, 
dicendum    vero  esse  decere  ex  charitate  '. 

237.  Vicarii  ApostoHci  praeterea  ex  antiquioribus  et  prudentio- 
ribus  inter  missionarios  ad  eorum  sententiam  in  diflicilioribus  au- 
diendam  consilium  sibi  constituunt,  curare  debent  ut  ex  christianis 
indigenis  probati  clerlci  instituantur  ac  sacerdotio  initientur,  diligen- 
ter  curare  debent  ut  scholae  ubique  erigautur  ac  impedire  ne  catho- 
lici  tradant  acatholicis  filios  suos  erudiendos  ^  De  scholis  praesertim 
notanda  est  instructio  quam  S.  Congr.  Prop.  Fidei  dedit  anno  1868 
circa  scholas  et  coilegia  mixta  quaeque  in  collectanea  sub  n.  479 
refertur.  Vicarii  Aposlolici  utpote  administratores  bonorum  sive  mo- 
bilium  sive  immobilium  ad  iVIissiones  pertinentium  a  singulis  x\Iis- 
sionariis  exigere  debent  ut  ratio  eis  reddatur  oblationum  ac  bono- 
rum  omnium  quae  intra  fines  Vicariatus  oblata  fuerint,  nec  non 
piorum  operum  executione  quae  iisdem  fuerint  adnexa  \ 

238.  Quoad  autem  munus  praedicandi  quae  de  Episcopis  dioe- 
cesanis  iure  vigeat,  recolantur. 

239.  Tandem  si  Vic.  Apostolicus  neque  coadiutorem  cum  futura 
successione  habeat,  neque  Vic.  Gener.,  Vic.  ex  Clero  sive  saeculari 
sive  regulari  sibi  constituere  debet,  qui  post  Vicarii  Apostolici  ob- 
itum  utpote  delegatus  Ap.  Sedis  Vicariatus  regimen  assumat.  Ad 
ipsum  non  modo  potestas  propria  Capitularis  Vicarii  competit,  sed 
ea  etiam  qua  Vicarius  Apostoiicus  pollebat  iis  exceptis  quae  cha- 
racterem  Episcopalem  exigunt,  al  necessitale  urgenle  et  calices  et 
patenas,  et  allaria  portatilia  cum  sacris  oleis  ab  Fpiscopo  benedi- 
ctis  consecrare  polest  ^  Imo  S.  Pont.  Pius  VI.  die  23  ian.  1786. 
pro  Sinis  et  Indis  tulit  decretum   quo  Vic.  Ap.  facultatem  conces- 

'  GoUecl.  n.  93. 

*  Collect.  n.  205.  Gf.  n.  523  et  325. 

»  Col.  n.  467,  474,  476,  480,  469,  471,  478,  479,  480,  481,  482. 

"*  Passiva  in  Gollect. 

«  Ben.  XiV  in  const.  Ex  suhlimi.  Gollecl.  n.  161,  162. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  181 


sit  non  unum  tantum  sed  duos  *  pro-Vicarios  eligendi  qui  defuncto 
aut  absente  Vic.  Apostolico  omnimodam  iurisdictionem  habeant.  De- 
cedenle  uno  ex  hisce  pro-Vicariis  plena  iurisdiclio  in  altero  con- 
solidatur.  Quod  si  unus  fuerit  electus  Vicarius,  hic  moriturus  alte- 
rum  in  suum  locum  depulare  et  substituere  potest  ({uoties  per 
S.  Sedem  Vicariatui  non  fuerit  proxisum.  Ceterum  quando  duo 
Pro-Vicarii  deputati  fuerint  non  simul  et  cumulative  iurisdictionem 
exercere  possunt  sed  prius  qui  prior  fuerit  nominatus  et  in  eius 
defectnm  alter.  Quod  si  contingat  neminem  V.  ApostoHcum  (qui 
Coadiutore  caret)  nominasse,  vel  nominatos  desiisse,  senior  Missio- 
narius  Europaeus,  videlicet  qui  prior  ex  Kuropa  in  provinciam  in- 
gressus  est  ac  longiori  tempore  animarum  ministerio  fuerit  manci 
patus  ipso  iure  tamquam  Apostolicae  Sedis  delegatus  Vicariatus  ad- 
ministrationem  suscipiat  ^  Quod  si  contestatio  sit  super  iuribus 
plurium  Missionariorum  ad  administrandum  Vicariatum  Apostoli- 
cum  vacantem,  vel  si  persecutio  contra  Pro-Vicarium  saeviat,  vel 
ad  eumdem  accedere  sit  periculosum,  Vic.  Apostolico  viciniori  fa- 
cultales  necessariae  conceduntur  quin  tamen  delegati  aposl.  nomen 
assumat  *.  Caeterum  bene  monet  cl.  Zitelli  tota  Vicarii  Ap.  obliga- 
tio  iu  suo  munere  exercendo  continetur  et  absolvitur  duplici  hoc 
officio :  efficiendi  nimirum  1)  ut  catholicam  fidem  ubi  radices  egit 
conservent  et  fidelium  quos  invenerint  curam  gerant;  2)  ut  infide- 
libus  Christum  annuntient,  haereticos  vero  et  schismaticos  ab  er- 
roribus  suis  ad  gremium  catholicae  Kcclesiae  revocent. 

§  3.  —  De  }>rivile(jiis  Vicariornin  Apostolicornm. 
240.  Nonnulla  tantumrnodo  delibabimus.  Vicariis  Ap.  competit; 
1)  Privilegium  altaris  viatici;  2)  privilegium  celebrandi  vel  indicendi 
cappellanis  suis  ut  in  doiuestico  sacello  sacrum  faciant  pro  suo  vel 
familiae  commodo  ante  auroram  vel  post  meridiem ;  o)  prixilegium 
sibi  eligendi  Confessarium  etc.  etc.  In  genere  Vic.  Apostolicis  ea 
competuiit  privilegia  quibus  Episcopi  titulares  etiam  ornantur. 

'  Collect.  n.  163. 

'  Collecl.  a.  164,  165,  166.  Cf.  n.  168. 

'  Gollect.  n.  167. 


182  PARS   I.    DE   PERSONIS 


ARTIGULUS    III. 

De  Praefeclis  apnslolicis. 

241.  Apostolica  Sedes  evangelii  praecones  in  aliquam  orbis 
regionem  miltens,  eorum  unum  ceteris  praeficere  consuevit  eidem- 
que  opportunas  facultates  concedere  cum  sacerdotibus  sibi  subiectis 
pro  suo  arbitrio  et  pro  rei  necessitate  communicandas ,  quo  mis- 
sionis  prosperitati  consulalur. 

Porro  missiones  istae ,  apostolicae  appellatae  sunt ,  quique  iis 
praesidebat  Piaefectus  apostolicae  rnissionis  dictus  est ,  qui  paulla- 
lim  brevitatis  gratia,  Praefectus  aposlolicus  nuncupari  coepit. 

Enimvero  Praefecti  Apostolici  regiones  ut  plurimum  nacti  sunt 
in  quibiis  nullus  erat  Episcopus,  quandoque  vero  vel  Praelatum 
aliquem  rilus  orientalis  vel  subinde  Episcopum  latini  ritus  propriain 
dioecesim  habentem ,  aut  titularem  ,  apostolica  tamen  vicaria  po- 
testate  insignitum ,  invenerunt ,  quibus  demum  accessere  Delegati 
apostolici.  Hinc  duplex  Praefeclorum  Apostolicorum  species  distin- 
guenda  est.  Sunt  enim  qui,  cum  territorium  proprium  habeant,  veri 
missionis  Superiores  sunt,  seu  loci  quasi  ordinarii ,  quorum  aucto- 
ritas  quibus  finibus  contineatur ,  litteris  Sac.  Gongregationis  Fid. 
Prop.  esl  (lefinitum. 

Sunt  alii  quorum  praefectura  territorio  coutinetur  alicui  Epi- 
scopo  subieclo,  quo  in  casu  Episcopi  ipsius  coiigrua  ratio  haberi 
necesse  fuit  in  facultatibus  quae  eisdein  Praefectis  concedi  solent, 
aut  saltein  in  eorum  exercitio.  De  his  agentes  inquiremus  1)  an  et 
quatenus  Praefecti  Apostolici  in  facultatibus  exercendis  Episcopi 
consensu  indigeant ;  2)  quibus  limitibus  facultates  ipsae  coercean- 
tur;  3)  an  et  quatenus  earum  facultatum  usus  ab  Episcopis  de- 
pendeat. 

Antequam  ad  primum  caput  veniamus,  e  re  erit  tria  principia 
praestituere  hac  in  quaestione  prae  oculis  habenda.  Primum  est,  in 
collatione  harum  facultatum  Komanum  Pontificem  supremae  aucto- 


LIBER    I.    DE   CLERICIS  183 


k 


ritalis  actiim  exercere  volnisse,  atque  adeo  independeiitem  ab  Epi- 
scopis.  Seciindum  est,  poenas  constitutas  esse  contra  eos,  qui  quo- 
libet  pra<'textu  impedire  audoant  quominus  ii  qui  lalibus  facuilatibus 
instructi  sunt,  imposito  sibi  munere  fungantur  Sac.  Congr,  Fid.  Prop. 
26  April.  1647.  Terlium  est,  si  forte  Episcopi  abique  iusta  causa  in 
prohibendis  missionariis  ab  harum  facultatum  exercitio  persistant, 
posse  missionarios  illis  uti  et  interim  Sac.  Congrcgationem  ea  de  re 
certiorem  reddere  (Instr.  data  die  14  ian.  1726). 

242.  Uis  praemissis,  notandum  est,  teneri  missionarios  ut  pri- 
mum  ad  missionum  loca  perveniunt,  litleras  patentes  et  facultates, 
(non  vero  suorum  Superiorum  obedientias)  Episcopis  vel  corum  Vi- 
cariis  aut  ministris  eliam  ordinariam  polestalem  ex  privilegio  apo- 
stolicae  Sedis  habentibus  ostendere,  ut  constet  de  eorum  legitima 
missione.  Hoc  pluries  a  Sac.  Congr.  Fid.  Prop.  decretum  est  et 
nominatim  die  26  Aprilis  1647. 

(Juoad  consensum  vero  Episcopi ,  Fornmla  IV,  quae  Praefectis 
conceditur ,  cautum  est ,  ut  consensus  ipse  sit  necessarius  ad  se- 
quentes  facultates  a  missionariis  exercendas  :  t)  ad  facultatem  bis 
in  die  sacrum  celebrandi ;  2)  ad  ministranda  sacramenta  parochialia  ; 
5)  ad  indulgentias  conferendas  40  horarum  ,  quae  porro  nonnisi 
diebus  ab  Fpiscopo  approbatis  indici  ()ossunt.  Non  requiritur  autem 
huiusmodi  consensus  ad  exercitium  aliarum  facullatum  et  nomi- 
natim  facultatis  dispensandi  a  votis,  ab  impedimentis  matrimonia- 
libus,  ab  abstinenlia  ,  nec  ad  ministrationem  sacrameiitorum  non 
parochialium. 

Ad  alterum  quod  attinet  Sacra  Congregatio  Fid.  Prop.  ad  Epi- 
scoporum  iurisdictionem  tiitandam  conveniens  duxit  quibusdam  li- 
mitibus  facultates  ipsas  coarclare,  quae  propius  ad  auctoritatem 
episcopalem  referuntur. 

Hae  porro  limilationes  vel  in  ipsa  Formula  proslant  vel  variis 
decretis  subinde  latis  continentur.  Limitationes  formula  contentae 
huc  recidunt,  ut  non  possint  exerceri  nisi  in  foro  interno  faculta- 
tes  matrimoniales  quae  sunt  collatae  in  numeris  IV,  V,  VI,  VII  ut 
facullas  calices  et  altaria  mobilia  (vulgo  portaiilia)  consecrandi  ex- 


184  PARS   I.    DE   PERSONIS 


erceri  nequeat  sine  Episcopi  permissu  ,  nisi  in  locis  in  quibiis  vel 
non  suiit  Episcopi,  vel  distant  ciuas  dietas,  vel  sedes  e|)iscopali  vacat. 

Aliorum  porro  Decretoruiu  vi  restringitur  ad  forum  internum 
facultas  dispensandi  ab  irregularitate  et  absolvendi  a  casibus  Ro- 
mano  Pontifici  reservatis.  Sac.  Congr.  Fiil.  Prop.  13  Martii  1837. 
Non  licet  missionariis  absoivere  a  casibus  (juos  sibi  Episcopus  re- 
servavit.  Sac.  Congr.  Fid.  Prop.  decretis  latis  anu.  1664,  1725, 
1860,  1763  et  luculentius  an.  1838,  quiim  proposito  dubio  utrum 
missionarii  latini  possint  absolvere  orientales  a  casibus,  quos  sibi 
reservavere  orientales  Ordinarii  absque  speciali  eorumdem  consensu 
et  utrum  missionarii  lalini  possint  absolvere  orientales  a  censuris 
latis  ab  Ordinariis  orienlalibus:  Sac.  Congr.  die  11  Decemb.  respon- 
dit:  Negalioe.  Heic  vero  notandum,  nihil  referre  ad  rei  siibstan- 
tiam  quod  ageretur  de  orientalibus;  rationes  (|uippe  speciales  alla- 
tae  tunc  sunt,  (|uae  respeclu  fideliiim  orientalium  missionariis  po- 
tius  favere  videbantur.  Ad  haec :  non  possunt  absque  speciali  con- 
sensu  Ordinariorum  excipere  confessiones  monialium,  sed  servari 
in  hoc  debet  Constitutio  Greg.  XY.  Inscrulabiii.  Ead.  Sac.  Congr.. 
decr.  cit.  Denique  iii  generalibus  comitiis  habitis  die  21  Sept.  1840 
decretum  fuit,  non  posse  missionarios  in  privalis  domibus  sacrum 
facere,  ubi  ecclesiae  et  oratoria  publica  inveniuntur,  vel  in  iisdein 
niulieres  audire  confitentes,  exceptis  casibus  inlirmitatis,  decrepitae 
aetatis,  vel  surditatis. 

245.  Superest  inquirenduraan  et  qualenus  Praefecti  et  missiona- 
rii  subiecti  sint  Episcopis  in  earumdem  facultatum  exercitio.  Porro 
quoad  facultales  ad  quas  exercendas  Episcopi  consensus  exquiritur, 
iuxta  Const.  Greg.  XV.  Inscratabili  missionarii  in  functionibus  pa- 
rochialibus  visitationi  et  coirectioni  Ordinariorum  omnino  subsunt. 
Huius  autem  dependentiae  modus  magis  determinatus  invenilur  in 
solulione  quorumdam  dubiorum  (juae  aii.  1786  proposita  sunt,  ad 
decidendam  quaeslionem  exorlam  inter  Patriarchalem  Vicarium  Con- 
stantinopolilanum  el  Miiiores  Conventuales.  Quaerebatur  enim : 
l.  An  et  quomodo  Vicarii  Apostolici  seu  Ordinarii  locorum,  visi- 
tare    possint   paroecias  regulaiium    missionariorum   apostolicoriim, 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  185 


in  SLiis  terriloris  existentes;  2.  An  dt^signatio  scu  nominatio  Prae 
lati  missionum  siifliciat  ad  communieandam  institutionem  aiUho 
rizabilein  missionariis,  ([ui  munere  parochorum  lungi  debent,  an 
potius  teneantur  eumdem  titulum  ab  Ordinariis  locorum  in  quibus 
id  muneris  sit  exercendum  recipere;  5.  An  Vicarii  Apostoiici  seu 
Ordinarii  locorum  ita  designatos  (ad  miinus  Parochorum)  possiut 
antea  examini  subiicere;  4.  Au  et  (juomodo  iidem  possint  semel 
adrnissos  ad  curarn  aniuiarum  exercendam ,  removere ,  \el  eorum 
facultates  in  Sacramentorum  administralione  cohibere ;  5.  An  Vi- 
carius  Patriarchalis  Constantiuopolitanus  potuerit  visitationi  pera- 
gendae  instructionem  praemiltere,  cui  Parochi  omnes  respondere 
teneantur. 

Porro  Sac.  Congr.  Fid.  Prop.  die  19  decemb.  eiusdem  anni  re- 
spondit:  Ad  1.  Alfirmaiive  in  omuibiis  iuxta  Constit.  Bened.  aIV 
quae  incipit  Firinandis;  Ad  2.  .\egaiive  ad  primam  partem ,  affir- 
maiive  ad  secundam;  Ad  3.  Neyative,-  Ad  4.  ifflnnative  in  oinni- 
bus  dummodo  gravis  et  urgens  causa  adsit  statim  S.  Congregationi 
commnnicanda.  Ad  o,  Affirinative  quoad  ea  in  quibus  visitationi 
eiusdem  subditi  sunt.  Cf.  Append.  III  et  IV  quoad  exemptionem 
Regul. 

244.  Ciica  vero  exercitium  aliarum  facultatum  quibus  exercen- 
dis  Onlinarii  consensus  non  exquiritur,  r]piscopi  praeter  inspeclionis 
ius  quoad  sacramenta  non  parochialia  ut  inspiciant  an  ea  iuxta  Ec- 
clesiae  leges  ministrentur,  possunt  etiam  si  gravis  urgens  adsit  causa 
statim  S.  Gongregatioui  aperienda,  earumdem  usum  ncI  limitare 
vel  suspendere. 

Ceterum  utriusque  speciei  Praefecti  tenentur  relationem  Sacr. 
Congr.  transmiltere  de  stalu  missionis  eisdem  concreditae  et  curare 
pro  viribus  ut  fides  propagetur  prout  de  Vicariis  apostolicis  diximus. 


186  PARS   I.    DE   PERSONIS 


TITULUS   IIT. 
De  Episcopis. 

245.  guae  de  Kpiscopis  agenda  sunt  in  tria  capila  dividi  pos- 
sunt,  nempe  de  Episcopis  Ordinariis,  de  Episcopis  titularibus  ,  ac 
tandem  de  lipiscopis  Uegularibus. 

CAPur  I. 

DE  EPISCOPIS  ORDINARIIS. 

246.  Tota  disquisitio  de  ordinariis  Episcopis  ad  quatuor  capita 
reduci  facile  potest  inquirendo  :  l)  quam  ipsi  potestatem  habeant : 
2)  quibus  fruantur  priviiegiis ;  3)  quibus  oneribus  subsint;  4)  quae- 
nam  eis  propria  siiit  emolumenta. 

Anlequam  vero  primam  quaestionem  aggrediamur,  generalia 
quaedam  principia  praemittere  operae  pretium  est,  quae  pro  oculis 
habenda  sunt  ab  iis  qui  iurisdictionem  exercent. 

247.  Episcoporum  poteslas  duplex  est,  ordinis  et  iurisdictionis  ^ 
Quae  ordinis  est,  characterem  episcopalem  postulat,  nempe  consecra- 
tionem,  atque  adeo  inseparabilis  ab  Episcopo  est  ac  nemini  communi- 
cabilis.  Eam  igitur  potestatem  ita  Episcopus  retinet,  quamvis  haere- 
ticus,  excommunicatus,  depositus  sit,  ut,  si  catholicae  communioni 
restituatur,  nova  consecratione  minime  indigeat,  Porro  ad  hanc 
ordinis  polestatem  pertinet  administratio  sacramenti  ordinis  et  con- 
firmationis ;  et  quoniam  haec  sacramenta  a  solo  Episcopo  conferri 
possunt ,  cetera  etiam  a  presbyteris  ,  recte  in  Episcopatu  dicitur 
esse  plenitudo  Sacerdotii.  Pertinet  etiam  ad  eam  consecratio  al- 
tarium  et  ecclesiarum  ,  olei  tum  infirmorum  tum  catechumeno- 
rum,  et  chrismatis,  item  consecratio  calicum  et  patenarum  etc.  ^. 

'  Cfr.  quae  fusius  de  polestate  ordinis  ac  iurisdictionis  in  opere  Elementa 
iuris  pubblici  ecclesiastici  dicta  sunt.  Solieri:  Elementa  iuris  pubbl.  eccl. 

*  Haec  propria  sunt  potestalis  ordinis  iuris  ecclesiasllci,  cuius  obiectum  sunt 
sacramentalia. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  187 


248.  Altera  episcopatiis  potestas,  de  qua  nobis  agendum  est,  quae- 
que  iurisdictionis  dicitur  ,  speclat  ad  externam  dioecesis  politiam 
seu  adminislrationem,  et  ab  Kpiscopo  per  Summum  Pontificem  con- 
firmato,  quamvis  nondum  tonsecrato,  exerceri  potest.  Haec  in  duas 
species  dispescitur,  iu  ordinariam  et  in  delegatam.  Ordinaria,  quae 
coiiaeret  ofiicio,  profiuit  ex  lege  vei  consuetudine,  et  munus  pro- 
prium  est,  quocirca  mandari  alteri  potest,  nisi  lex  vetet,  et  vel  uni- 
versa  mandari  potesl  ^  dummodo  in  oilicio  suo  alium  non  substituat, 
nisi  forte  substituat  ad  modicum  tempus  id  est  ad  duas  tresve  heb- 
domadas ".  Diximus  nisi  lex  vetet,  ut  tiodie  Parochis  vetat  iurisdi- 
ctionem  delegare  ad  confessiones  sacramentales  excipiendas.  —  De- 
iegata  ab  eo  mandatur  qui  ordinariam  habet,  et  datur  ab  homine 
ac  subdelegari  nequit. 

Ordinariam  Episcopi  potestatem  nounulli  una  generali  regula 
comprehendunt,  aientes  posse  Episcopos  in  sua  dioecesi  quidquid 
Summus  Pontifex  potest  in  tota  Ecclesia,  iis  exceptis,  quae  eidem 
expresse  reservata  sunt.  Ab  eiusmodi  tamen  regula  caveudum  esse 
recte  docet  Benedictus  XIV  de  Syn.  dioec.  L.  IX,  cap.  I ;  quando- 
quidem  plura  sunt,  quae  Romano  Pontilici  non  sunt  reservata  et 
tamen  vel  natina  sua,  cum  supremam  exigunt  potestatem,  vel  quod 
ab  eo  constituta  sunt,  cui  superior  est  auctoritas,  minime  subiiciun- 
tur  Episcoporum  iurisdictioni  ^  Verum  dici  polest  Episiopum  omnia 
posse  quoad  suae  dioeceseos  gubernalionem  iis  exceptis  quae,  iure 
superiori  prohibentur.  Quare  omissa  eiusmodi  regula,  ordinariae  iu- 
risdictionis  species  distinguendae  sunt,  ac  regulae  de  iis  tradendae. 
luiisdictio  ecclesiastica,  sive  ordinaria  sive  delegata,  pro  du- 
piici  respectu  distingui  debet,  scilicet  ratione  fori,  unde  dividitur 
in  iurisdictionem  fori  inlerni,  quae  iii  confessione  sacrimentali  *, 
et  in  iurisdictionem  fori  externi,  quae   extra  sacramentum    exer- 

'  S.  Congr.  Conc.  12  Sept.  1874. 

*  Cf.  R.  P.  D.  losEPH  D'Annibale  Summula  Theol.  Mor.  P.  I.  p.  53. 

*  Cf.  cl.  losKPH  D'Annib.\le  Sum.  Theol.  Mor.  P.  I,  p.  69. 

*  Melius  iurisJictio  fori  inlerni  iila  est  que   ad  bonum  individuorum    directe 
ordinalur;  fori  exlerni  quae  primo  bonum  publicum  procurat. 


188  PARS   I.    DE   PERSONIS 


cetur.  Tuin  etiaai  ratioiie  modi,  unde  alia  dicitur  voluntaria,  quae 
sine  strepitu  forensi  in  volentes  tantuin,  alia  eontentiosa  quae  iu- 
diciali  processu  forensique  slrepitu  in  quoscumque  ac  proinde  etiam 
in  invitos  exercetur.  Hac  nemo  potest  uti  in  causa  propria;  illa 
potest,  vel  indirecle,  ex.  gr.  si  Episcopus  in  sua  dioecesi  dispenset 
ab  aliquo  ieiunio,  ipse  quoque  polest  ea  dispensatione  uti  vel  di- 
recte,  veluti  si  ex  iusta  causa  liodie  se  ipsum  dispenset  a  ieiunio 
vel  ab  lioris  canonicis  ^  Verum  in  casu  de  vera  dispensatione 
non  ageretur.  Et  ipsa  quoque  Sacra  Congreg.  Conc.  censuit  Epi- 
scopum,  qui  in  aiiquod  reservatum  inrurrit,  posse  Confessarium  a 
quo  absolvatur  deputare.  Excipe  si  resistat  natura  rei  de  qua  agi- 
tur  aut  iex,  veluti  seipsum  a  censuris  absolvere,  vel  beneficium 
sibi  conferre,  Pertinent  igitur  ad  potestalem  Episcopi  omnes  eius- 
modi  species  iurisdictionis. 

249.  lainvero  regulae  commune.^  quae  ipsas  moderantur,  hae 
sunt: 

1)  lurisdictio,  quaecumque  sit,  exerceri  nequit  ab  Episcopo,  nisi 
in  proprios  subditos,  scilicet  in  illos  qui  lales  sunt  vel  domicilio 
vel  quasi  domicilio,  vel^ob  aliquam  actionem,  quae  praecipue  con- 
sistit  in  delictis  et  contractibus  intra  dioecesim  initis;  in  foro  aulem 
interno  per  occasionem  etiam  simplicis  transitus.  Quoad  collatio- 
nem  Ordinum  subditi  constituuntur  quadruplici  ratione  scilicet  vel 

a)  ratione    veri  domicilii,   nam    quasi   domicilium   excluditur,  vel 

b)  ratione  verae  et  minime  fortuitae  originis,  vel  c)  ratione  trien- 
nalis  cum  Episcopo  cohabilalionis  et  familiaritatis,  vel  d)  ratione 
pacificae  possessionis  beneficii  intra  eius  dioecesim. 

2)  lurisdictio  contentiosa  exerceri  exlra  proprium  territorium 
non  potest  absque  consensu  superioris  loci  et  litigantium  -.  Volun- 
taria  autem  potest,  saltem  valide,  et,  si  publice  non  exercetur  ne- 
que  cum  proprio  dignitatis  apparatu  (quo  pertinent  ex.  gr.  omnes 
actusepiscopales  qui  cum  initra  et  baculo  fieri  debent),  etiam  licite*. 

'  Reiffenst.  h.  t.  n.  160. 
*  Gap.  2,  (Je  Gonsl.  in  G. 

'  GiRALDi  Exp.  luris  Pont.  Part.  2  ad  Gap.  V.  Sess.  VI.  Gonc.  Trid.  Reiffens- 
TUEL  tit.  de  oir.  el  potest.  iud.  deleg.  n.  9. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  189 


Quocirca  exerceri  debet  intra  dioecesim  propriam  tum  ratione  Kpi- 
scopi  iusdicentis,  lum  ratione  eius  in  quem  iunsdictio  ipsa  exer- 
cetur.  Uterque  autem  debet  esse  in  dioecesi  sive  realiter,  sive  per 
Hclionem  iuris.  Krit  autem  Episcopus  intra  dioecesim  per  flctionem 
iuris,  quando  impeditur  exercere  iurisdictionem  suam  in  propria 
dioecesi,  in  quo  casu  ut  ea  utatur  in  alia,  petere  debet  consen- 
sum  Ordinarii  loci  ad  quem  confugit  ^  l'ariter  ille  in  quem  iu- 
risdictio  exercetur  censetur  praesens  per  fictionem  iuris  in  dioecesi, 
cum  indebita  subtractione  inde  recessit,  quo  pertinent  ex.  gr.  vio- 
latio  legis  residentiae  quoad  eos,  qui  habent  beneficium  residentiale, 
vel  cum  quis  ligatus  censura  vel  praecepto  e  dioecesi  recedit.  Cen- 
selur  denique  praesens  per  fictionem  iuris  qui  a  dioecesi  per  frau- 
dem  recedit  ad  legem  aliquam  eludendam.  Haec  tamen  regula  com- 
muniter  restringitur  ad  duos  casus  a  iure  expressos,  id  est  ad  elu- 
dendam  legem  tridentiuam  quoad  solemnitates  matrimoniales  ^  et 
ad  evadendam  legem  reservationis  alicuius  peccati  quoad  confessio- 
nem  sacramentalem  ^ 

3)  Tertia  regula  communis  est  ut  Kpiscopus,  ad  iurisdictionem 
valide  exercendam,  ea  potiatur  actu  seu  vere  et  in  se,  seu  saltem 
iuxta  mentem  et  permissionem  Ecclesiae.  Hoc  accidit  tum  in  iis 
qui  titulum  habent  coloratum  una  cum  errore  communi,  id  est  to- 
tius  populi,  coniunctum  ^,  tum  in  iis  qui,  licet  excommunicati  aut 
suspensi  sint,  denunciati  tamen  non  fuerint,  exceptis  notoriis  cle- 
ricorum  percussoribus  et  notoriis  haereticis.  Unde  sequitur,  Vica- 
rios  quoque  Episcoporum  qui  excommunicati  aut  suspensi   denun- 

-*  Antonelli  de  loc.  legal.  L.  2,  Cap.  15,  n.  206.  Benedictus  XIV  de  Syn. 
dioec.  L.  1  el  S. 

'  Urbanus  VIII,  Gonst.  Exponi,  14  Aug.  1626;  Bened.  XIV,  Const.  Paucis, 
19  Martii  1758. 

'  Cleinens  X,  Const.  Superna,  22  Maii  1670;  S.  Cong.  Conc.  16  Sept.  1649  apud 
Bened.  XIV  de  Syn.  L.  V,  n.  8. 

*  Titulus  causani  significat,  ac  dividitur  in  verum,  coloratum  et  putativum. 
Verus  dicitur,  cui  nihil  deest  ut  ius  de  quo  agitur  transferre  possil.  Coloratus,  cui 
specie  tenus  nihil  deesse  videtur,  sed  revera  occulto    vitio    laborat   adeoque   nihil 


190  PARS   I.    DE    PERSONIS 


ciali  sint,  aiit  qui  notorii  sint  cleiicorum  percussores,  privari  ad 
tempus  sua  iurisdictione  \  quandoquidem  unum  est  Vicarii  et  Epi- 
scopi  tribunal;  licet  non  protiibeantur  matrimoniis  assistere,  cum 
eiusmodi  actus  non  sit  iurisdictionis  ^.  Gontra  Vicarii  Episcoporum 
qui  sint  notorii  haeretici,  pri\antur  omnino  sua  iurisdictione.  In 
priori  casu  seu  in  casu  suspensae  iurisdictionis  in  Episcopis,  exer- 
citium  ipsius  devolvitur  ad  Kom.  PontiUcem ;  in  casu  vero  poste- 
riori,  privalionis  iurisdictionis,  iurisdictio  Episcopi  devolvitur  ad 
Capilulum,  quemadmodum  accidit  sede  vacante  '.  Sequitur  etiam, 
Episcopos,  (|Uorum  excommunicatio  et  suspensio  denunciata  nomi- 
natim  non  est  ct  (|ui  sciunt  se  carere  titulo  verae  iurisdictionis, 
licet  habeant  litulum  coloratum  cum  errore  populi  coniunctum, 
valide  quidem  exercere  iurisdictionem,  si  aliud  non  obstet,  illicite 
tamen  id  facere,  saltem  si  ultro  se  ingerant  *.  Adeoque  si  Episcopi 
praedictis  censuris  innodali  ordines  conlerunt,  irregularitatem  in- 
currunt  et  subditi  qui  tales  eos  noverint  notitia  facti,  possunt  im- 
pune  eorum  iurisdictioni  non  parere  ^ 

4)  Quarta  regula  communis  est  ut  quidquid  contrarium  est  Con- 
stitutionibus  superiori  auctorilate  tirmatis,  et  quidquid  est  reser- 
vatum  superiori  auctoritati,  id  episcopalem  iurisdictionem  regula- 
riter  excedat,  salvis  exceptionibus  in  iure  probatis. 

His  praeiactis,  ad  singulas  species  ordinariae  potestatis  gradum 
facientes  agemus,  primo  de  potestate  fori  externi,  deinde  de  pote- 
state  lOri  interni. 


Iransfert.  Putativus  qui  faiso  subesse  creditur.  Hinc  si  quis  ab  Ordinario  paroeciam 
rite  obtinuit,  verus;  si  simoniace,  coloratus;  si  nullimode  obtinuit  sed  aliis  falso 
persuasil  sibi  collatam  fuisse,  putativus  titulus  erit.  Error  autem  communis  est,  si 
eo  loco  ubi  aliquis  iurisdictionem  exercet  ea  praeditus  esse  publice  existimetur, 
seu  facti  errore  seu  iuris,  dummodo  hic  sit  probabilis. 

*  Barbosa  de  off.  et  potest  Episc.  All.  5'i,  n.  146. 

»  Barbosa  de  off.  et  potest.  Ep.  P.  2,  all.  32,  n.  119. 

'  Fagnanus  in  Cap.  Quia  diversitatem  de  conc.  praeb.  n.  24  et  seq. 

*  SuAREZ  de  censur.  Disp.  26  sect.  2. 

*  SUAREZ  loc.  cit. 


LIBER   I.    DE    CLERICIS  191 


I 
I 


ARTIGULUS     I. 

De  Potestate  Episcopi  in  foro  externo. 

250.  Potestas,  seu  iurisdictio  fori  externi,  salvis  exceptionibus 
quas  in  regulis  generalibus  modo  rnemoravimus,  plenissima  est  in 
Episcopis,  adeoque  omnes  eius  partes  complectitur,  i.  e.  potestatem 
tum  legiferam,  tum  iudicialem,  tum  coactivarn  quoad  personas,  tum 
administrativam  quoad  res.  Distinctis  paragraphis  de  his  quatuor 
agemus. 

§  1.  —  De  potestate  legifera. 

251.  Curn  Kpiscopus  Dioecesis  suae  princeps  et  pastor  sit,  impri- 
mis  quidquid  est  legiferae  pote.Uatis,  id  in  eius  iurisdictione  conti- 
netur.  adeoque  competit  Episcopo  :  1)  Leges  ferre  pro  sua  dioecesi 
in  iis  omnibus  quae  perlinent  ad  suum  officium,  quod  est  in  divino 
cultu  promovendo  et  conservando  et  in  ovibus  sibi  creditis  pascendis 
in  ordine  ad  finem  ecclesiasticum  ^  Leges  Episcopates  tamen  prohi- 
bentur  habere  nimis  giavem  et  immodicam  sanctionem  'K  Unde 
etiam  sequitur  eidem  competere  ius  utcumque  mutandi  ,  sive  ab- 
rogandi ,  sive  dispensationibus  relaxandi  tum  proprias,  tum  ante- 
cessorum  leges,  dummodo  superioris  auctoritate,  ex.  gr.  Romani 
Pontificis,  non  fuerint  communitae,  aut  iuramento  proprio  firmatae, 
secus  si  munitae  fuerint  iuramento  antecessorum.  Item  sequitur 
eidein  compelere  ius  abrogandi  particulares  consuetudines  suae  dioe- 
cesis,  si  forte  Ecclesiae  bono  otflciant.  (Jua  in  re  prudenter  se  ge- 
rere  debet ,  praesertim  si  adsit  piaeiudicium  tertii  *.  Non  potest 
autem  universales  consuetudines  abrogare,  quippe  quae  ad  ius  com- 
mune  pertinent  *.  Insuper  sequitur,  eidem  competere:   2)  lus  par- 

'  Barbosa  de  off.  et  potest.  Ep.  Comp.  P.  2,  n.  49. 
'  Bened.  XIV,  cap.  23,  Lib.  X,  de  Syn.  dioec. 

*  S.  Cong.  CoQc.  in  Leopol.  13  iulii  1763. 

*  Bened.  XIV,  de  Sacr.  Mis.  L.  IIT. 


192  PARS   I.    I)K   PERSONIS 


ticularia  praecepta  ferendi  in  personas  sibi  subditas,  et  denique 
3)  potestatem  dispensandi  a  iure  comniuni  iis  in  casibus,  in  quibus 
ius  ipsum  commune  id  patitur,  scilicet:  a)  si  expresse  eidem  fa- 
cultas  dispensandi  conceditur;  h)  si  nulla  facta  montione  neque 
Episcopi,  neque  alterius  cuiuspiam,  simpliciter  dicatur  u  dispensari 
posse  *  ^  vel  a  nisi  fuerit  dispensatum  "  vel  «  donec  dispensetur  », 
exceptis  dispensationibus  matrimonialibus  "-,  vel  si  dispensandi  sint 
ipsimet  Ordinarii  qua  tales;  c)  si  ita  consueludine  sit  introduclum, 
et  ex  hoc  capite  Episcopi  dispensant  in  legibus  latis  in  Synodis  Pro- 
vincialibus,  nempe  in  dioecesi  quisque  sua ;  d)  quolies  non  est  fa- 
cilis  recursus  ad  Rom.  Pontificem  et  periculum  gra\e  est  in  mora  ^; 
e)  in  dubiis ,  maxime  in  dubio  an  res  egeat  dispensatione ,  vel 
an  adsit  causa  sutliciens  ad  dispensandum  :  quamobrem  si  postea 
apparuerit  dispensationem  Roman.  Pontif.  revera  fuisse  necessa- 
riam,  sutFicit  tamen  ea  quae  ab  Ordinario  data  fuit  *;  f)  denique 
in  casibus  qui  vel  frequenter  oecurrunt  et  saepedispensatione  egent, 
vel  in  casibus  levioribus  seu  qui  sub  levi  obligant,  aut  fere  quoti- 
dianis,  ut  in  vigiliis,  festis,  horis  canonicis,  etc.  Possunt  extra  or- 
dinem  dispensare  a  ieiuniis  singulos  ex  legitima  causa,  universos 
ex  gravissima  et  urgente  necessitate  el  siiigulis  Nicibus  dumtaxat, 
ex.  gr.  ad  vitanda  scandala  '".  Facultas  dispensandi  pluribus  in  ca- 
sibus  data  praesumitur  qui  videri  possunt  apud  Rouix  De  Episcopo 
Tom.  II,  pag.  92;  Ferraris  Bibliolh.  ad  verbum   Dispensatio. 

252.  Competunt  Episcopo  omnia  quae  ad  rectum  Dioecesis  regimen 
pertinent,  adeoque  Vicarios  suae  iurisdictionis  sive  Generales  pro 
tota  dioecesi,  sive  Foraneos  pro  certa  dioecesis  partecreare:  paro- 
chos,  praevio  concursu,  iurisordine  servato,  et  reclores  ecclesiarum 
instituere,  qui  quidem  cum  Vicarii  Fpiscopi  sint,  poterunt  ipsi  vel  per 

'  Barbosa  in  Cap.  5  de  etect. 

'  Gf.  cl.  D'Annibale  Sum.  Theol  Moral.  in  Proleg.  n.  231. 
'  De  poleslate  Episcopi  dispensandi  ab  impedimentis  dirimentibus  matrimo- 
nium;  vide  Iractatum  de  matrimonio. 

"^   SUAREZ;   LUGO. 

*  Bened.  XIV,  Consl.  In  Suprema. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  193 


se  vel  per  aliiiin  ea  gerere  qiiae  sunt  parochorum,  dnnimodo  eis  nihii 
detralianl  ex  redditibus  sive  certis  sive  iucertis,  ex  oblationibus, 
obvenlioiiibus,  etc.  ';  potest  oeconomos,  si  id  necessilas  ferat,  eis- 
dcm  appouere;  potest  parliculares  causas  sivc  negotia  iis  delegare, 
prout  sibi  melius  visum  fuerit,  quos  cupaces  duxerit  esse ;  potest 
suos  subditos  ad  ecclesiasticos  ordines  promovere,  pias  confraterni- 
tates  instituere,  ne(juit  aulem  crigere  cUio  sod;ditia  eiusdein  Insti- 
tuli  in  eodem  oppido  vei  civitate. 

2o5.  Poterit  operam  exigcre  suorum  clericorum  in  dioccesis  jjo- 
num,  in  specie  autem  e  Capitulo  Cathedralis  Ecclesiae  duos  canonicos 
assumere  ad  suuin  servitium.  Poterit  beuelicia  ecciesiastica  conferre, 
saivis  reservationibus  et  iuribus  dcvolutionis,  concursus  praeventio- 
nisque '-,  nec  non  iuribus  alteri  quaesitis;  item  nova  benelicia  eri- 
gere,  aboiere,  dividere,  unire,  exceptis  exemptis  et  perpetuo  reser- 
vatis,  et  salvis  interim  iuribus  lertio  quaesitis.  Verum  Kpiscopus 
non  potest  uiiire  benelicia  mensae  suae ,  vel  Capitulo  calhedraiis 
Ecclesiae,  nec  fabricae,  nec  sacristiae  %  idque  ne  in  synodo  qui- 
dem,  n<!que  potest  beuelicia  parochialia  unire  monasteriis,  dignita- 
tibus  etc,  vel  iis  beneliciis,  quae  curam  animarum  non  habent, 
eoque  ininus  ea  convertere  in  benelicia  simplicia,  nec  libera  beneficiis 
iuris  patronatus,  nisi  aut  patronus  suo  iuin  renuuciet  aut  conveniat 

'  Cf.  Berardt  /.  E.  U.  Tom.  I,  Diss.  4,  Cap.  I. 

*  Iiire  Praeventionis  Summus  Pontifex  conferl  beneficia  nondum  vacantia,  cum 
scilicet  vacaverint.  lure  Concursus  coaferl  beneflcia,  quae  regulariter  ab  aliis  con- 
ferri  deberenl,  cum  quibus  proinde  eo  in  casu  veluli  concurrit,  ila  ut  qui  prior  fue- 
rit  in  conferendo,  praevaleal,  et  si  dubium  sil  atque  insuper  neuter  ex  nominatis 
possessionem  ceperit  (nam  in  dubio  melior  erit  conditio  possidenlis),  pro  digni- 
lalis  praerogativa  Romanus  Pontifex  praevalebit.  lure  Devoliitionis  R.  Pontifex 
lum  confert  beneficium,  cum  Episcopus  ei  immediate  subiectus  collationem  intra 
tempus  a  iure  stalutum  conferre  neglexit,  vel  beneficium  indigno  conlulit."  Reser- 
vatio  denique  ius  speciale  esl,  quo  Summus  Pontifex  collationem  aliquorum  bene- 
ficiorum,  quae  regulariter  ab  aliis  conferri  debuissent,  sibi  privative  vindicat  sive 
ad  vinculum  unitaiis  fovendum  ac  retinendum,  sive  ad  aliquos  reprimendos  abusus. 
De  his  confer  tractatum  de  beneficiis. 

'  S.  Cong.  Conc.  m  Cornetana  24  Febr.  1872. 

ZlTELLI-SOLIERI.  13 


194  PARS   I.    DE   PERSONIS 


alternis  praesenlareS  aiit  nisi  aliter  alicui  paroeciae  provideri  non  pos- 
sif^;  nec  benelicia  (ii\ersae  dioecesis  inter  se^  Heic  vero  notanduni 
est,  suppressiones,  divi^iones,  uniones  odiosas  esse  et  considerari  tam- 
quam  alicnationes;  unde  sejjuitur  eas,  ut  ratae  sint,  fieri  non  debere 
nisi  ex  magna  et  evidenti  Ecclesiae  necessitate  vel  ulilitate,  vocatis 
omnibus  quorum  interest,  cumque  conserisu  tum  Capituli  cathedralis 
Ecclesiae,  nisi  Kpiscopus  tamquam  Delegatus  Sedis  Apostolicae  pro- 
cedat,  vel  aliud  consuetudine  inductum  sit,  tum  eorum  quorum  iura 
ex  abolitione,  di\isione,  unione  lorte  laederentur.  At  vero  si  evidens 
necessitas  urgeat,  licet  l<2piscopo  his  etiam  et  Capitulo  invito,  atque, 
in  parochiis  dividendis  propter  locorum  distantiam,  invito  Parocho, 
providere  necessitati.  llaec  vero  quae  de  divisione  et  consensu  Ca- 
pituli  diximus,  observanda  sunt  etiam  in  dismembratione,  quando 
scilicet  aliqua  bona  seu  redditus  alicuiiis  ecclesiae  vel  beneficii  se- 
parautur  alterique  beneficio  vel  ecclesiae  applicantur.  —  Poterit 
Episcopus  indulgentias  intra  limitcs  a  iure  positos  impertiri,  gratias 
ac  privilegia  (piae  non  sint  contra  ius  commune,  aut  contra  Ko- 
mani  Pontificis  reservationes  elargiri,  pias  preces  (collectas  vocant) 
missae  sacrificio  addere,  aut  ctiam  ieiunia  indicere,  veniamqne  prae- 
dicandi  tribuere.  Poterit  anthenticare  reliquias.  Qua  (|uidem  in  re 
caveat  Kpiscopus:  1)  ne  temere  ac  sine  matura  consideralione  pro- 
cedat.  Hinc  Tridentina  Synodus  sess.  XXV  decrevit  ut  l']piscopi  ad 
id  negolii  in  consilium  adhibeant  theologos  aliosque  viros  pios.  Quod 
si  aliqua  gra\  ior  (piaestio  inciderit,  controversiam  non  dirimat  an- 
tequam  Aletropolitani  el  comprovincialium  Episcoporum  in  Concilio 

^  Leo  Thesxuk.  For.  ec.cl.  lib.  II.  16, 14  ex  S.  Conj,'.  Gonc. 

*  Gonf.  ZiPAEUS  De  excess.  prael.  Gons.  5. 

'  Praeler  haec  quae  ratione  personae  reservata  sunt,  ratione  beneficii  reser- 
vanlur  Ecclesiae  cathedrales ;  monasleria  concistorialia  quae  200  florenos  valore 
excedunt;  maiores  dignitates  calhedralium  et  primae  Gollegiatarum  quae  10  flore- 
nos  valore  excedunl,  Prioralus  et  aliae  dignitates  convenluales  elc.  Ralione  vero 
temporis  reservanlur  beneficia  quae  vacant  (incipiendo  a  lanuario)  mensibus  alter- 
nalim  sumplis,  si  collalor  sit  Episcopus  et  in  dioecesi  resideat,  binis  autem  ex 
tribus  quibusve  quoad  reliquos  collalores,  quae  tamen  reservatio  cessat  per  id  tem- 
pus  quo  Sedes  Aposlolica  vacat,  et  alia  de  quibus  cf.  Ferraris  V.  Beneficium. 


I 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  195 


Proviiiciali  sententiam  exquisierit;  'i)  deinde  debet  Episcopus  adver- 
tere  an  reliquia  quae  sibi  authenlicanda  oxliibetur  talis  sit,  qualem 
deceal  publico  cultui  et  venerationi  proponi,  sunt  enim  aliqua  in 
quibus  indecens  esset  sanctos  venerari ;  3)  debet  advertere  an  re- 
liquia  sit  sancti  canonizati  vel  beatificati,  solus  enim  Romanus  Pon- 
tifex  polest  approbare  seu  licentiam  dare.  ut  publicae  venerationi 
exponantur  reliquiae  sancti  nondum  canonizali  vel  beatilicati;  4)  de- 
bet  advertere  an  sufflcienter  conslet  de  identitate  reliquiae,  scilicet 
quod  ea  sit  sancti  et  eius  sancti  cuius  esse  dicitur,  ita  ut  pruden- 
ter  operari  censeatur,  seu  certitudine  deducta  ex  solido  fundamento 
nou  quidem  prorsus  conviuceute  et  infallibili,  sed  excludente  du- 
bium  praclicum  de  opposito,  ipiamvis  compossible  cum  scrupulo, 
suspicione  ac  formidine  verilatis  \  Inter  praecipua  huiusmodi  fun- 
damenta  censetur  traditio  seu  diuturna  Ecclesiae  veneratio ,  testi- 
raonium  personarum  piarum,  quae  sint  lide  dignae  omiiique  exce- 
ptione  superiores.  Sutlicit  etiam  unius  testimonium,  scriptura  quae 
simul  cum  reliqniis  reperiatur,  miracula  quae  per  ipsam  liant  vel 
facta  fuerint. 

254.  Denique  polerit  Episcopus  ea  omnia  agere  quae  ad  oves 
suas  rite  pascendas  divinumque  cultum  tuendum  pro  temporis  loco- 
rumque  circumstantiis  necessaria  iudicabit.  (Juare  Episcopi  est  ad- 
minislrare  omnia  sacramenta.  Quoad  poenitentiae  sacramentum  vide 
inferius  de  Episcopi  potestate  in  foro  interno.  Quoad  Eucharistiae 
sacramentum  Episcopus  in  necessitatis  casu  sacerdotibus  binandi 
licentiam  concedere  valet  %  ac  missarum  eleemosynam  Episcopus 
determinat.  Contra  Tridenlini  dispositionem  ^  missarum  onera  redu- 
cere  ex  constitutione  Urbani  VIII  Cutn  saepe  !21  lanuarii  1625 
ab  Innocentio  III  confirmata  ad  Sedem  apostolicam  reservatum  est. 
Ex  decreto  S.  Congr.  Concilii  *  quicumque  ad  onera  missarum  im- 
plenda  obligatur  in  iine  anui  suis  Ordinariis  rationem  reddere  cogitur, 

*  Bellarm.  T.  2,  lib.  2  de  SS.  reliq.  Gap.  4. 

'  LuciDi  de  visitalione  sacrorum  P.  1,  Vol.  2,  pag.  392. 
»  Gap.  4,  Sess.  XXIV  de  Reform. 

*  Vigilanti  25  Maii  1893. 


196  PARS    I.    DE   PERSONIS 


et  quae  reliqua  sunt  Ordinario  tradantur.  Kpiscopi  piohibent  quo- 
minus  Kcclesiarum  rectores  sacerdotes  peregrinos  sine  eius  licentia 
ad  missam  celebrandam  admittantur.  (Juod  a  Concilio  Chalcedo- 
nense  statutum  \  Innocentius  III  confirmavit  %  ac  Tridentinum  in- 
stauravit  ^  Quae  dispositio  etiam  regulares  afBcit  quoad  sacerdotes 
saeculares  vei  alterius  ordinis  regulares.  Kx  Episcopi  iicentia  in 
ecclesiis  saecularibus  vel  regularibus  dioecesis  Eucharistiae  sacra- 
mentum  adorandum  expouitur,  vel  ad  tempus  servatur  ,  exceptis 
parochialibus,  ecclesia  Cathedrali,  vel  regiilaiibus  ecclesiis,  ordinum 
proprie  dictorum  in  quibus  de  iure  Kucharistiae  sacramentum  ser- 
vatur.  Ecclesiae  regularium  votorum  simplicium  Episcopi  licentia 
indigent  ut  in  iis  ad  tempus  Eucharistiae  sacramentum  servetur, 
nisi  aliter  veniam  a  Sede  apostolica  obtinuerint  *.  Sacramenta  con- 
Hrmatiohis  et  ordinis  coaferre  ad  Episcopuin  exclusive  pertineat  ' 
de  his  remissi\e  ad  librum  secundum  de  rebus.  Ad  instar  sacra- 
mentorum  Ecclesia  inslituit  sacramentalia  ex  quibns  nonnulla  sunt 
Episcopis  reservata  sicuti  benedictiones  liturgicae  maiores  et  sole- 
mniores,  \eluli  benedicfcioues  campaiiarum  ,  vasorum  sacrorum  et 
abbatum.  Si  de  abbatibus  nullius  agatur  eorum  benedictio  (quae 
vocatur  impruprie  cousecratio)  ad  Episcopum  viciniorem  pertinet. 
Episcopo  negligente  vel  renuente  ius  supplet,  cum  statutum  sit 
abbati  hac  de  causa  non  benedicto  licet  suos  monachos  benedicere 
ac  alia  agere  quae  ad  suum  pertinent  officium  ®.  Sacrameutalia  au- 
tem  quae  per  consecrationem  contlciuntur,  Episcopo  reservata  sunt 
cum  sacramenta  ordinis  ac  coiifirmationis  imitentur  :  quare  un- 
gere  Keges,  consecrare  altaria,  ecclesias,  Episcoporum  est. 


*  Gan.  13. 

*  Cap.  3,  lii.  22,  iibr.  1  Decretal. 
'  Cap.  16,  Sess.  23  de  Reform. 

*  Card.  Petra  ad  conslil.  I.  Urbani  IV,  n.  31. 
"  Trid.  cap.  7,  sess.  15. 

«  Lib.  1,  Tit.  X,  cap.  1  in  Decret. 


4 


LIBER   I.     DE   CLERICIS  197 


§  2.  —  De  potestate  iiidiciaria. 

255.  Quoad  potestatem  iudiciariain  geneialis  reguia  est,ad  Kpisco- 
pum  pertinere  cognitionem  ac  definitionem  in  sua  dioecesi  omnium 
causarum  ad  forum  ecclesiasticum  spectantium,  salvo  iure  appel- 
lationis  ad  Superiorem.  Haec  tamen  reguia,  licet  generatim  vera 
sit,  suas  tamen  habet  (juoad  singula  membra  exceptiones.  Sane , 
sunt  causae  quae  ab  Lpiscopis  nequeunt  iudicari.  Huiusmodi  autem 
habcntur:  1)  causae  maiores,  cuiusmodi  sunt  causae  tidei,  de  qui- 
bus  scilicet  dubium  sit  aliquod,  quo  proinde  in  casu  Kpiscopi  ne- 
queunt  rem  delinire,  sed  tantum  in  foro  externo  ea  possunt  indi- 
cere  precario  iudicio,  quae  submovendis  seandalis  necessaria  sint  ^ 
Tales  etiam  sunt  causae  difficiliores,  ad  quas  scilicet  recte  dirimen- 
das  declaratio  Principis  necessaria  est,  el  causae  difTicilioris  exccu- 
tionis,  (juae  nimirum  absque  vi  et  auctoritate  Supremi  in  Kcclesia 
Principis  expediri  nequeunt.  Causae  denique  graviores  quaeque  iu- 
risdictionem  in  totani  Kcclesiam  quodammodo  involvunt,  ex.  gr. 
canonizatio  sanctorum.  2)  Huc  etiam  pertinent  causae  Romano  Pon- 
tifici  reser\atae,  quaeque  spectant  ad  potestatem  mutandi  et  corri- 
gendi  Missale  ac  Breviarium,  approbandi,  reformandi,  abolendi  Or- 
dines  religiosos  deque  eorum  causis  iudicandi.  3)  Tandem  huc  per- 
tinent  causae  Kpiscopi  propriae  %  vel  ad  ecclesiam  Kpiscopi  seu 
potius  ad  eius  mensam  S|)ectantes,  (juae  tamen  agi  possunt  coram 
eiusdem  Vicario,  adiuncto  per  ipsum  Episcopum  iudice ,  cui  reus 
convenlus  ('onfidat,  si  forte  Vicarius  eo  quod  unum  cim  Kpiscopo 
tribunal  constituat,  allegatus  fuerit  ut  suspeclus".  Kxtra  iudicium 
autem  Kpiscopus  non  modo  potest,  verum  etiam  debet  in  rebus 
notoriis  res  ad  suam  mensam  pertinentes  tueri.  Rectius  etiam  est*, 
ut  Episcopus  alteri  deleget  causas,  quae  ad  suam  Ecclesiam    perti- 

'  Zacharias,  Antifebr.  vind.  diss.  5,  cap.  1;  Benedictus  XIV  de  Synod.  dioec. 
L.  7,  cap.  8. 

'  Fagnanus  in  Cap.  Nosti  de  elect. 

'  Fagnanus  1.  c. 

^  Fagnanus  Jn  eod.  Gap.  Nosti  de  elect. 


198  PARS   I.    DE   PERSONIS 


nent  et  non  ad  eius  mensam  ,  quia  facile  allegari  potest  ut  sus- 
pectus. 

250.  Coiitra  vero  sunt  causae  quarum  cognitio  ita  ad  Episcopum 
peiiinet,  ut  etiam  ab  eius  decretis  non  iiceat  appeilare  in  suspensivo, 
sed  vel  in  devolutivo  tantum,  vel  per  recursum  omnino  extraiudi- 
cialem  ad  Romanum  Pontificem.  Huiusmodi  autem  causae  genera- 
tim  pertinent  ad  decreta  edita  in  visitatione,  ad  ea  decreta  quae 
spectant  ad  ciiltum  divinum,  curam  auimarum,  administrationem 
sacrameiilorum,  correctionem  et  coercitionem  morum  et  ad  (|uae- 
cumque  l<2piscopus  exlraiudicialiter  decernat.  Nominatim  autem  istae 
causae  enurnerantur  a  Benediclo  XIV  in  Gonst.  Ad  militantis  diei 
50  Martii  1742,  cuius  summa  est  appellationes  cuni  intiibitione  pro- 
hiberi;  1)  in  causis,  quarum  executio  a  Goncilio  Trideiitino  deman- 
data  est  Ordinariis,  appellatione  remota;  2)  a  decretis  circa  cultum 
divinum  et  celebralionem  missae ;  3)  a  decretis  circa  ritus  eccie- 
siasticos;  4)  a  decretis  circa  curam  animarum  et  sacramentorum 
administrationem ;  5)  a  deputatione  vicariorum  cum  assignatione 
congruae  in  parochialibus  unitis,  etc;  6)  a  visitatione  parochialium 
sic  unitariim  etiam  exemptarum  el  decretis  quoad  cultum  divinum 
et  ciiram  animarum;  7)  a  provisionibus  ca|)iendis  pro  meliori  eccle- 
siarum  parochialium  servitio  et  regimine;  8)  a  correctione  paro- 
chorum  et  coadiutorum,  aut  vicariorum  deputatione;  9)  a  transla- 
tionibus  beneliciorum  et  decretis  pro  ecclesiarum  instauratione; 
dO)  a  provisionibus  adversus  curatos  non  residentes ;  11)  a  denega- 
tione,  suspensione  aut  limitatione  facultatis  audiendi  confessiones; 
12)  a  distinctionibus  et  insiitutionibus  parochiarum;  13)  a  deputa- 
tione  oeconomi,  indictione  concursus  et  provisione   parochiarum ; 

14)  a  decretis  circa  praedicationem  verbi  i)ei  vel  publicas  lectiones; 

15)  a  visitatione  et  correctioiie  omnium  pertinentium  ad  curam 
animarum  et  sacramentorum  administrationem;  16)  a  decretis  et 
provisionibus  ad  monialium  clausuram  earumque  regimen  spirituale 
et  temporale;  17)  a  visitatione  dioecesis  eliam  quoad  monasteria  in 
quibus  regularis  observantia  non  vigeat  et  decretorum  exsecutione. 
A  decretis  circa  vitam  et  honestatem  clericorum,  etc;  18)  ab  exa- 


i 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  199 


mine  instituendorum  et  contirmandorum  in  beneficiis  ecclesiasticis; 
19)  a  denej?atione  promotionis  ad  ordines  et  a  suspensione  ob  oc 
cultum  crimen;  20)  a  praefixione  termini  pro  punitioiie  in  casibus 
punitionis  regularis  sive  intra  sive  extra  claustra  degentis;  21)  a 
provisionibus  et  poenis  contra  concubinarios;  22)  a  privatione  pri- 
vilegii  fori ,  etc.  ;  23)  ab  approbalione  vel  reiectione  tiluli  quoad 
promovendos  ad  ordines;  24)  a  couvocalione  capituli;  25)  ab  insti- 
tutione  et  divisione  dislributionum  quotidianarum;  26)  ab  exsecu- 
tione  piarum  dispositionum ;  27)  a  visitatione  locorum  piorum,  col- 
legiorum,  confralernitatum,  etc;  28)  a  tlecrelis  super  reddenda  ra- 
tione  administrationis  bonorum  fabricae  aut  cuiusvis  loci  pii  ;  29)  ab 
examine,  remotione  vel  suspensione  nolariorum  scribenlium  in 
causis  ecclesiasticis ;  30)  ab  erectione  seminarii,  praelixione  taxae, 
unione  beneficiorum  aliisque  ad  scminarii  regin)en  pertinenlibus; 
31)  a  decretis  super  i'eddenda  ralione  administrationis  gestae  sede 
vacante  ;  32)  a  censuris  earumque  absolutionibus ;  35)  ab  exsecu- 
tione  eorum  omnium,  quorum  exsecutio  Ordinariis  est  demandata. 

257.  (Juem  autem  iudiciorum  ordinem ,  quam  formam  tenere 
Episcopi  debeant,  tum  sacris  canonibus,  tum  aliis  decretis  quorum 
canonibus  ipsis  facta  fuit  accessio,  lale  est  constitutum  ^  Cum  vero 
quae  iura  praescribunt  (juoad  modum  procedendi  in  causis  crimi- 
nalibus  clericorum,  quae  frequentius  agitari  solent,  summatirn  per- 
stricta  inveniantur  in  Tit.  X,  Gap.  II  et  III  Concilii  Plenarii  Baltimo- 
rensis,  a  S.  Sede  nuperrime  recoguiti,  operae  prelium  est  praecipua 
ex  iis  heic  adnectere  ut  normam  aliquam  suppeditent  ceteris  loco- 
rum  Ordinariis. 

a)  —  De  Modo  procedendi  Exlraiudicialiter. 

258.  Ouando  ad  aures  Kpiscopi  pervenit  aliquo  in  loco  peccari  vel 
praecepta  clero  imposita  negligi,  Episcopus  inquirere  tenetur,  utrum 


*  Eliamsi  iit  opus  perficialur  addere  consliluimus  traclatum  de  iudiciis,  al- 
tamen  iudioamus  non  esse  omiltendum  quod  hic  de  modo  procedendi  extraiudicia- 
liter  ac  iudicialiter  innuit  clarissimus  Zitelli. 


200  PARS   I.    DE   PERSONIS 


abiisus  vel  delictum  quod  ad  eum  defertnr  vere  existat  ac  cuius 
nalurae  et  gravitatis  sit,  ut  in  conscientia  iudicare  possit,  ulriim 
ulla  oninino  et  quae  remedia  adhibere  debeat.  Inquisitio,  quam  in- 
stituet,  erit  aut  generalis  aut  specialis:  generalis,  quando  abusus  \el 
delictum  tantum  sine  delinquentis  nomine  ad  Kpiscopi  notitiam  \e- 
nit;  specialis,  quando  una  cum  abusu  vel  delido  etiam  nomen  delin- 
quentis  ad  eum  delatum  est.  Episcopus  hanc  inquisitioiiem  insti- 
tuit  vel  ipse  per  se,  vel  per  alium  virum  ecclesiasticum  ab  ipso 
de|)utatum.  Si  testes  examinandi  sunt,  eos  secreto  et  singillatim 
examinet.  Celerum  vero  curet,  ut  tum  testium  depositiones,  tum 
informationes  aliaeciue  huiusmodi  probationes  scriplo  tradanlur,  et 
in  Curia  servenlur,  ut  si  opus  sit  ad  ulteriora  procedcre  possit  ct  ut 
auctoritali  ecclesiasticae  superioris  gradus,  in  casu  legitimi  recursus 
totius  rei  rationem  reddat. 

2rl9.  Hac  inquisilione  peracta,  Kpiscopus  iudical,  utrum  proba- 
tiones,  vel  sallem  indicia  in  aliquo  pretio  habenda  sufficienter  adsint, 
quae  eum  ad  ullerius  procedendum  conlra  inquisilum  adigant.  Si 
ulterius  procedere  debel,  et  natura  ac  gravitas  abusus  vel  delicti  de 
quo  inquiritur  sinit,  non  statim  ad  processum  uidicialem  transeat, 
sed  modo  extraiudiciali  media  adhibeat  praevenienlia,  quae  pracci- 
pue  sunt :  Kxercitia  spiritualia,  Monitiones  et  Praeceplum.  Secreto 
igitur  inquisitum  ad  sc  arcessat;  quae  contra  eum  exstant  accusa- 
tiones  ipsi  pandat,  qui  lamen  originem  notitiae  et  deponentes  ei- 
dem  notos  faciat;  modo  paternae  correptionis  ^  eum  moneat,  ut  ad 
sensus  meliores  redeat.  Si  vero  eum  arcessere  nolit,  per  epistolam 
vel  per  int'^rposiIam  personam  monitiones  paternas  ipsi  mittat,  sine 
ulla  tamen  comminatione  poenae.  Si  inquisitus  accedat  et  ad  accu- 
sationem  destruendam  per\enerit,  vel  etiam  si  ab  incepto  desistere 
promittat  et  malum  reparare,  ac  reapse  satagat  ut  promissa  exe- 
quatur,  nihil  ultra  est  agendum.  At  si  non  accedat,  vel  aliter  mo- 
nitiones  paternas  spernat,  Kpiscopus  moniliones  canonicas  adhi- 
bebit. 


'  Mstt.  XVIII,  15-17. 


LIBER   I.    DE    CLERICIS  201 


Omnino  curet,  ut  monitiones  canonicae  servata  forma  legali 
adhibenntur.  Numero  igitur  fiant  tres ,  sex  dienun  spalio  explen- 
dae,  lioc  est,  biduo  inler  unnm  et  .iltcram  intercedente  ,  et  modo 
ut  illarum  execulio  ex  alicpio  actu  pnteat.  (Jiiod  si  monitiones  in 
irritum  cedant ,  Ordinarius  iubet  per  cuiiam  delinquenti  analo- 
gum  praeceptum  intiinari,  ita  ul  in  hoc  explicelur,  (piod  ipse  vel 
facere  vel  vilare  debeat,  addita  respectivae  poenae  ecclesiasticae 
comminalione,  quam  si  praeceplum  transgrediatur,  incurret. 

1.  Actus  iniunctionis  praecepli  siguatur  a  paitibus  praesenli- 
bus,  et  a  delinqueute  etiam,  si  \elit.  2.  Vicarius  Generalis  iusiu- 
randum  testibus  imponere  polest  de  secreto  servando,  si  prudenter 
a  rei  natiira,  de  qua  agitui ,  id  requiratur. 

Quod  si  accusalus  ne  praecejitum  tpiidem  obser\et,  relicta  via 
extraiudiciali,  tiinc  ad  processum  iudicialem  deveniendum  est. 

b)  —  De  modo  procedendi  Iiidicialiter. 

260.  Processum  iudicialem  Kpiscopus  instruere  debet ,  vel   ob 
inobservautium  praecepti,  vel  ob  commuues  reatiis,  vel  ob  eccle- 
siasticarum  legum  transgressionem,  eumqiie  summarie  et  sine  stre 
pitu  conficiat. 

Processus  ex  oiricio  instruitur,  vel  accepto  supplici  libello  vel 
accusatione,  vel  nuncio  quo(|Uo  modo  ad  Curiam  perlato,  et  usque 
ad  terminum  perducilur  eo  consilio,  ut  omni  studio  ac  prudentia 
veritas  detegalur,  ac  tum  de  crimine,  tum  de  reitate  vel  innocen- 
tia  accusati  caiisa  eliquetur. 

Instat  igitur  Procurator  Fiscalis,  ut  processus  instruatur;  Epi- 
scopus  autem  dat  ipsi  mandatum  causam  agendi  et  processum  pro- 
movendi. 

Compilatio  processus  (seu  processus  informativus)  committi  po- 
test  probo  ac  perito  viro  ecclesiastico,  cui  assistat  Actuarius,  qui 
sit  Gancellarius  dioeceseos.  Vir  ita  deputatus  nominatur  Auditor, 
vcl  etiam  Actorum  Redactor. 

Si  causa  agatur  de  reatibus  coinmunibiis,  aut  de  legum  eccle- 
siasticarum  transgressione,  fundamentum  processus,  i.  e.  ratio  bene 


202  PARS   I.    DE   PERSONIS 


tundata  ciir  processus  instituatur,  erui  potest  iam  ex  facti  exposi- 
tione  Episcopo  \e\  Procuratori  Fiscali  data,  quando  factum  ad  ipsos 
primo  delatum  est.  Quae  expositio  authenticis  informationibus  vel 
conlessione  extraiudiciali,  vel  testium  depositionibus,  eliam  extra- 
iudicialiter  factis ,  ita  confirmetur,  ut  appareat  processum  solido 
fundamento  inniti  et  calumniam  excludi.  Transgressio  vero  praece- 
pti  ex  ipso  decreto  et  actu  intimationis  factae  deducitur. 

261.  Ad  admittendam  vero  rei  culpabilitatem  necessaria  est  pro- 
batio  legalis,  quae  iis  momentis  constare  debet,  quibus  veritas  vere 
demonstrata  elucescat,  vel  saltem  moralis  convictio  inducatur,  quo- 
cumqne  rationabili  dubio  oppositi  remoto.  Legalis  probatio  autem 
praecipue  etlicitur  ex  depositionibus  testium.  lilrgo  luilex  vel  Au- 
ditor  nunc  testes  citabit  et  examinabit^  Si  praeter  iusiurandum 
de  verilate  dicenda,  etiam  iusiurandum  de  secreto  servando  a  te- 
stibiis  requiritur,  sciendum,  eos  hoc  ulteriori  iureiurando  teneri 
usque  ad  legalem  depositionum  publicationem,  non  am|)lius. 

262.  Ubi  id  omne,  quod  ad  veritatem  factorum  constituendam 
et  culpam  accusati  probaudam  pertinet,  absolutum  fuerit,  imputatus 
intimatione  scripta  ad  examen  vocatur.  Cavendum  est  ne  vocetur 
antequam  omnia  collecta  fuerint,  quae  facti  existentiam  atque  im- 

*  Personae  quae  examini  subiiciendae  sunl,  separatim  audianlur .  Tesles ,  ad 
probationem,  sive  ad  defensionem,  si  legalia  impedimenla  id  non  prohibeant,  au- 
dianlur  praeslito  iuramento  de  veritate  dicenda,  et  si  res  postulet,  eliam  de  secrelo 
servando.  Itaque  anlequam  testiticenlur,  cum  de  verilate  tum  de  secreto  iurent.  Eo 
magis  de  ofTicio  fideliter  adimplendo  et  de  secreto,  pro  rei,  de  qua  agitur,  exigen- 
tia,  servando  omnes  iuramento  obstricli  sint  oportet,  qui  in  instructione  processus 
ex  suo  munere  partem  aliquam  habeant.  Testes  qui  in  locis  longe  dissilis  vel  in 
aliena  dioecesi  degunl,  mediante  auctoritale  ecclesiastica  ioci  in  quo  manenl,  exa- 
minentur,  in  quem  finem  specimen  factorum  transmittetur:  quae  quidem  aucloritas 
in  responsione  normas  superius  expositas  observabit.  Si  indicentur  testes,  qui  de 
factis  vel  circumslantiis  ad  meritum  causae  substantiales  spectantibus  interrogandi 
essent,  nec  examinari  possint,  vel  quia  non  licet  aul  decet  eos  cilare  in  iudicium, 
vel  quia  rogali  adesse  recusenl  necesse  est  |id  in  actis  commemorare,  eorumque 
deficentia  suppletur  testimoniis  aliorum,  qui  vel  de  relato  vel  aliter  rem  de  qua 
quaeritur  noverint. 


I 


IJBER   I.    DE   CLERICIS  203 


pntati  culpam  ostendant.  In  intimatione,  nisi  prudentia  obstet,  ac- 
cusationes  contra  reum  perlatae  per  extensum  referuutur,  ut  ad  re- 
sponsionem  se  praeparare  possil,  ct  quidem  iii  scriptis.  Attamen,  si 
ob  accusalionum  qualitatem,  vel  alia  de  causa,  haudexpediat  ut  in 
intimatione  exprimantur,  in  hac  satis  erit  innuere  ipsum  ad  examen 
vocari,  ut  in  causa  de  qua  contra  eum  Qt  inquisitio  sese  defendat. 

263.  Quod  si  ad  examen  accedere  recuset,  iterum  fit  intimatio, 
atque  in  ea  congruum  tempus  peremptorium  praefinitur,  intra  quod 
reus  coram  tribunali  se  sistere  debeat,  eique  significatur,  si  non 
pareat,  contumacem  esse  iudicandum;  quam  intimationem,  si  haud 
probato  legitimo  impedimento  transgrcdiatur,  ut  contumax  de  facto 
habebitur.  Animadvertendum ,  quamvis  contumacia  argumentum 
reitalis  maximum  quidem  suppeditet ,  quod  confessioni  compara- 
tur,  nihilominus  reitatem  contumacis  non  esse  praesumendam , 
sed  legahter  probandam,  eodem  modo  ac  si  contumax  in  curia  ad- 
esset.  Verum  si  ad  examen  accedat,  audiatur,  et  ubi  inductiones 
alicuius  valoris  exhibeat,  eae  quantum  fieri  potest,  accurate  discu- 
tiantur.  Dein  accedendum  est  ad  contestutionem  delicti  et  argu- 
mentorum  quae  prostant,  ut  inquisitus  et  culpabilis  habeatur  et  in 
poenas  canonicas  incurrisse  censeatur. 

264.  Itaque  coram  accusato  legendae  sunt  leslium  depositiones, 
et  conclusiones  ex  iis  deductae.  Inquisitus,  ubi  ex  his  noverit,  quae 
in  actis  contra  ipsum  relata  sunt,  ad  ea  respondere  potest,  ac,  si 
velit,  utetur  iure  defensionis  a  se  ipso  in  scriptis  peragendae.  No- 
mina  autem  testium  durante  processus  confectione  non  prodantur, 
sed  tantum  publicato  processu,  ut  possint  exceptiones  contra  'eos 
fieri.  Potest  etiam  alios  testes,  praeter  iam  examinalos,  producere, 
qui  ab  Auditore  examinandi  sunt.  Responsa,  exceptiones,  etc.  ac- 
cusati  scripto  tradantur  a  Cancellario.  Tota  depositio  ipsi  legatur, 
ut  ipse  sua  manu,quae  reposuit,  subscribat;  deinde  subscribent  lu- 
dex  et  Cancellarius. 

265.  Absoluto  processu  (informativo),  Redactor  Actorum  sum- 
marium  praecipuorum  argumentorum  quae  ex  ipso  elucent,  con- 
ficiat  et  ludjci  tradat,  qui  illud  Procuratori  Fiscali  quam  primum 
transmittet. 


204  PARS   I.    DE   PERSONIS 


Episcopus,  instante  Prociiratore,  diem  pro  causa  in  Curia  pro- 
ponenda  designat.  Qiia  die  causa  proponetur,  inquisito  Qet  facul- 
tas  defensionein  suain  per  alimn  saeerdotem  suo  nomine  in  scriptis 
extiibendi.  Reus  igitur  ipse  comparere  non  lenelur,  sed  potest;  de- 
bet  autem  Defensorem  aut  ipse  sibi  deputare,  aut  ab  Episcopo  ex 
officio  designaturn  accipere,  qui  defensionem  ante  causae  ipsius  pro- 
positionem  scripto  exhibebit  Procuralori  Fiscali. 

Defensione  peracta,  Procurator  processum  eiusqiie  Summarium 
ad  Episcopiim  mittit,  qui,  ubi  in  plenam  caiisae  cognitionem  deve- 
nerit,  diem  constiliiet,  in  qiia  sententia  dicenda  sit. 

Praestituta  die  ,  ab  Episcopo  vel  Vicario  Generali ,  praesente 
Procuratore  Fiscali  et  Defensore,  sententia  proiiunciatur ,  eiusque 
pars  dispositiva  Cancellario  dictatur,  expressa  meutione  facta  ,  si 
damnationi  sit  locus,  sanctionis  canoiiicae  (piae  contra  imputatum 
applicatur. 

Sententia  reo  intimetur  (vel  eius  Defensori),  ipii  potest  ad  au- 
ctoritatem  superioris  instantiae  appellationem  iiiterponere  '. 

In  ciisibus  dubiis  diversisque  in  praxi  dit!icultatibus  Ordinarii 
Sacram  hanc  Coiigregationem  consiilant,  iit  conteiitiones  ac  nulli- 
tatem  actorum  devitent. 

•  In  appellalione  observentur  normae  expressae  in  Gonsi.  sa.  ine.  Benedicli  XIV 
Ad  militantis  diei  30  martii  1742  ac  ceterae  indictae  a  S.  C.  Episcoporum  et  RR. 
decreto  diei  18  decembris  1835  el  epislola  circulari  diei  1  aug.  1851.  Porro  in- 
Ira  terniinum  decem  dierum  a  noiificalione  sententiae  interposilio  appullalionis 
fieri  debet,  quo  eiapso  tempore  sententiae  executio  locum  habet.  Appellatione  vero 
interposita,  continuo  Curia  ad  auctoritatem  ecclesiasticam  superioris  instantiae  omnia 
acta  causae  in  suis  authographis,  idesl  processum,  eius  summarium ,  defensionem 
ac  sententiam  mitlere  debet.  Haec  porro  superioris  inslantiae  auctoritas ,  appella- 
tione  cognila,  appellanli  iniungit,  ut  intra  Iriginta  dies  defen^orem  depulet,  qui  ab 
ipsa  probandus  est.  Eo  lermino  peremptorio  frustra  elapso,  censetur  reus  beneficio 
appellationis  renuntiasse,  quam  propterea  iudex  gradus  superioris  peremptam  de- 
clarat.  In  appellatione  a  sentenlia  Curiae  eplscopalis  ad  metropolilanam,  archiepi- 
scopus  in  causa  cognoscenda  ac  definienda  eadem  procedendi  melhodo  utetur,  quae 
superius  indicalur. 


LIBER   I.    DE    CLERICIS  205 


§  3.  —  De  poiestate  coactiva  '. 

266.  Quoad  potestalem  coactivam  Episcopus,  generatim  loquen- 
do,  ea  omnia  potest  in  ordine  ad  fiiiem  ecclesiasticum,  quae  in  eius 
polestatis  notione  continentur.  Hinc  prf^eter  crimina  quaelibet  quoad 
clericos,  potest  etiam  inquirere  et  punire  crimina  quoad  laicos,  sed 
privative  ea  solum  quae  sunt  ecclesiastica,  ut  haeresis,  simonia  elc. 
Potest  iure  praeventionis  inquirere  et  punire  crimina  mixti  fori, 
cuiusmodi  sunt  delicta  venerea,  usura  elc.  Potest  inferre  poenas 
delinquentibus  non  modo  ecclesiasticas,  verum  etiam  corporales, 
excepta  sanguinis  poena,  invocata  si  opus  fuerit  potestate  saeculari. 

Nominatim  vero  indicere  potest  etiam  adversus  Parochos  sus- 
pensionem  ex  informata  conscientia  ab  ordinibus  iam  susceptis , 
causa  criminis  occulti  minime  indicata  -.  Ut  autem  in  eadem  in- 
iligenda  cum  maiori  qua  potest  cautela  et  securitale  procedant  Or- 
dinarii  catholicarum  missionum,  S.  Gongr.  Prop.  Fid.  per  Instr.  die 
20  octob.   1884  editam  sequeiitia  statuit: 

1.  Suspensio  ex  informata  conscientia,  non  secus  ac  illa,  quae 
per  iudicialem  sentenliam  infligitur,  personam  ecclesiasticam  a  suis 
ordinibus,  seu  gradibus,  vel  dignitatibus  ecclesiasticis  exercendis 
interdicit. 

2.  In  hoc  praeci|)ue  ipsa  dilTert  a  iudiciali  suspensione  ,  quod 
adhibetur  tamquam  exlraordinarium  remedium  in  poenam  admissi 
criminis;  ideoijue  ad  eiusdem  impositionem  non  requiruntur  nec 
formae  iudiciales,  nec  canonicae  admonitiones.  Satis  erit  proinde, 
si  Praelatus  hanc  poenam  infligens,  simplici  utatur  praecepto,  quo 
declaret  se  suspensionem  ab  exercilio  sacrorum  officiorum,  vel  ec- 
clesiasticorum  munium  indlcere. 

3.  Huiusmodi  praeceptum  semper  in  scriptis  intimandum  est, 


'  De  polestate  coaeliva  fusius  in  Iractalu  de  deliclis  et  poenis  nobis  agen- 
duni  eril. 

*  Concilium  Trident.  Sess.  XIV,  Cap.  I  de  Reform.  Benedictus  XIV  Consl.  Ad 
militantis  3  marlii  1742,  §  23. 


206  PARS    I.    DE   PERSONIS 


die  et  mense  designato ;  ideoque  Heri  debet  vel  ab  ipso  Ordinario, 
vel  ab  alia  peisona  de  expresso  ipsius  mandato.  In  eadem  tamen 
intimatione  exprimendum  est,  quod  eiusmodi  punitio  irrogatur  in 
vim  Tridentini  decreti  Sess.  XIV,  Cap.  I  de  Reform.,  ex  informata 
conscientia,  \el  ex  causis  ipsi  Ordinario  notis. 

4.  Debcnt  insuper  ex|)rimi  pai  tes  exercitii  ordinis  vel  officii,  ad 
quas  extenditur  suspensio;  quod  si  suspensus  interdictus  sit  ab  of- 
ficio,  cui  alter  iii  locum  ipsius  substituendus  est,  ut  puta  oecono- 
mus  in  cura  aniinarum,  tunc  subslitulus  mercedem  percipict  ex 
fructibus  bcneficii  in  ea  portione,  (juae  iuxta  prudens  Ordinarii  ar- 
bitrium  taxabitur:  at  si  suspensus  in  hac  taxatione  se  gravatum 
senserit,  moderationem  provocare  poterit  apud  curiam  Arcbiepisco- 
palem,  aut  etiam  apud  Sedem  Apostoiicam. 

5.  Kxprimi  item  debet  tempus  durationis  eiusdem  poenae.  Absti- 
neant  tamen  Ordinarii  ab  ipsa  inttigenda  in  perpetuum.  Quod  si  ob 
graviores  causas  Ordinarius  censuerit  eam  imponere  non  ad  tem- 
pus  determiiiatum,  sed  ad  suum  beneplacitum,  tunc  ipsa  habetur 
pro  temporaiiea,  ideoque  cessabit  cum  iurisdictione  Ordinarii  suspen- 
sionem  inlligentis. 

6.  Suspensioni  ex  informata  conscientia  iustam  ac  legitimam 
causam  praebet  crimen,  seu  culpa  a  suspenso  commissa.  Haec  au- 
tein  debet  esse  occulta,  et  ita  gravis,  ul  talem  promereatur  puni- 
tionem. 

7.  Ad  hoc  autem  ut  sit  occulta  requiritur,  ut  neque  in  iudicium, 
neque  in  rumores  vulgi  deducta  sit,  neque  insuper  eiusmodi  nu- 
mero  et  qualitati  personarum  cognita  sit,  unde  delictum  censeri 
debeat  notorium. 

8.  Verum  tenet  etiam  suspensio,  si  ex  pluribus  delictis  aiiijuod 
fuerit  notum  in  vulgus;  aut  si  crimen,  quod  ante  suspensionem 
fuerat  occultum,  deinceps  post  ipsam  fuerit  ab  aliis  evulgatum. 

9.  Prudenti  arbitrio  Praelatorum  relinquitur  suspensionis  causam, 
seu  ipsam  culpam,  delinquenti  aut  patefacere,  aut  reticere.  Fartes 
alioquin  pastoralis  sollicitudinis  et  charitatis  eorumdem  erunL,  ut  si 
isiiusmodi  poenam  suspenso  manifestare  censuerint,  ipsa  ex  pater- 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  207 


nis,  quas  interponent,  monitionibus,  nednin  ad  explatlonein  cul- 
pae,  verum  etiam  ad  emendationem  delinquentis,  et  ad  occasionem 
peccandi  eliminandam  inserviat. 

10.  Meminerint  vero  Praesules,  quod  si  coiitra  decretum,  quo 
irrogata  fuit  suspensio,  promoveatur  recursus  ad  Apostolicam  Sedem, 
tunc  apud  ipsam  comprobari  debet  culpa,  quae  eidem  praebuit  oc- 
casionem.  Gonsultum  idcirco  erit,  ut  antequam  haec  poena  infliga- 
tur,  probationes  illius,  quantumvis  extraiudicialiter  et  secreto  col- 
ligantur,  ita  ut  eo  ipso,  quod  cum  omni  certitudlne  culpabilitatis 
in  punitione  inferenda  procrditur,  si  deinceps  causa  examinanda 
est  apiid  Apostolicam  Sedem,  probationes  crlminis  in  eas  ditlicultates 
haud  impingant,  (piae  ut  plurimum  occurnint  in  istiusmodi  iudiciis. 

M.  A  decreto  suspensionis  ex  infoimata  conscientia  non  datur 
appelbitio  ad  tribunal  su|)erloris  ordinls.  Postquam  idclrco  Clericus 
intlinatlonein  sus()ensionls  habuerit ,  sl  nlhllomlniis  appellationem 
interponere,  eiusque  oblentu  in  altari  minlstrare,  seu  quovis  modo 
suum  ordinem  soh'mniter  exercere  praesumat,  statlm  incidit  in  ir- 
regularitatem. 

12.  Semper  tameii  patet  aditus  ad  Apostolicam  Sedem ;  et  in 
casii  qCio  Clerlcus  absque  suRicienfci  ac  rationabili  causa  se  hac 
poena  multatum  repulet,  recurrere  poterit  ad  Suminum  rontificem. 
Interiin  tainen  in  vigore  permanot  decretum  suspensionis  listjue 
dum  ab  ipso  Pontilice,  vel  a  S.  Gongregatione,  quae  de  recursu 
iudicare  debet,  non  fuerit  rescissum  aut  etiam  modeiatum. 

15.  Ceterum  cum  istiusmodi  |)oena  sit  remedium  omnino  extra- 
ordinarium,  quod  praesertim  ad  expiationem  criminum  absque  for- 
mls  iudlciariis  adhibetur;  prae  oculls  habeant  Praelati  id  quod  sa- 
pientissime  admonet  Suinmus  Pontifex  Benediclus  XIV  In  suo  tra- 
ctatu  de  Synodo  Dioecesana  *■  quod  nimirum  reprehensibills  foret 
Episcopus,  si  in  sua  Synodo  declararet,  se  deinceps  ex  privata  tan- 
tum  scientla,  cum  poena  suspensionis  a  divinis,  animadversurum 
in  Glericos,  quos   graviter    deliijuisse    compererit ,  quamvis  eorum 

'  Libro  XII,  Cap.  VIII,  n.  6. 


208  PARS   I.    DE  PERSONIS 


delictiirn  non  possit  in  foro  externo  concludenter  probari,  aut  illud 
non  expediat  in  alioriim  notitiain  deducere. 

§  4.  —  De  polestale   administratwa. 

267.  Penes  Kpiscopum  est  cura  et  quasi  tutela  bonorum  ecclesia- 
sticorum.    Hinc   debet  ipse  pro  leguin  civilium  diversilate  modum 
determinare  quoad  tutiorem  conservationem  et  Iransmissionem  ad 
successores  bonorum  ecclesiasticorum,  stalulumipje  modum  ad  pra 
xim  deducere. 

Episcoporum  otlicium  est,  quando  Kcclesiae  suae  possessionem 
ingrediunlur,  accuratum  inventaiium  ila  coiilicere  boiiorum  Kccle- 
siae,  ut  ea  secernantur  a  bonis  Kpiscoporum  propriis.  Lxpediens 
etiam  erit  si  procuratorem  unum  (vel  [)lures)  consLituat,  cuius  erit 
domus  episcopalis  in  temporalibus  adminisirationem  babere  ex  ipsius 
Episcopi  sentenlia  et  arbitrio,  curam  gerere  reddiluuin  et  bonorum 
ad  ipsum  j)ertinentium  ,  eidemque  statis  lemporibiis  omnium  sibi 
comuiissorum  districtam  reddere  ralionem,  iit  non  modo  illa  dissi- 
pari  non  sinat,  sed  testis  sit  reclae  adminislralionis  et  dispensatio- 
nis.  Quae  quidem  eo  spectant,  ut  non  solum  bonorum  ecclesiasti- 
corum  administrationi  consulatur,  verum  etiam  ut  sludioslus  Epi- 
scopi  spiritualibus  olliciis,  quae  episcopalis  muneris  propria  sunt, 
loto  aiiimo  vacent. 

Ceterum  in  administratione  gerenda  Praesules  servare  debenl  ius 
commune  circa  ea  quae  lieri  debent  cum  coiisilio  vel  cum  con- 
sensu  Capituli  seu  Consultorum,  (jui  loco  Capiluli  sunt,  potissimum 
quoad  venditiones  et  bypothecas  de  quibus  mox  loquemur.  Neipie 
Episcopis,  eoque  minus  Parochis  aut  aliis  viris  ecclesiasticis  fas  est 
mensas  argentarias  tenere.  Quoad  adminislralionem  in  singulis  mis- 
sionibus,  libros  rationum,  inscriptis  litulis  activis  aeris  missionis  et 
operum  piorum,  nec  non  libros  dati  et  accepli  earum  Kectores  ac- 
curate  servent.  Hi  autem  libri  examinenlur  et  probentur  a  viris 
ab  Episcopo  designalis,  et  prospectus  ralionum,  ab  iisdem  viris  at- 
que  a  Rectore  obsignatus,  apud  curiam  asservetur.  Episcopus  vel 
viri  ab  Episcopo  designati  exigant  quotannis  administrationis  ratio- 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  209 


neni  a  Hectoribus  missionuin.  Omnino  prohibeiidi  sacerdotes  ne  no- 
mine  suae  congregationis  ecciesiam  suam  aere  alieno  gravent  sine 
expressa  et  in  scriptis  exarata  licentia  Oidinarii,  idque  ubi  com- 
miserint,  pro  rei  gravitate,  servatis  servandis,  ab  Episcopo  punian- 
tur.  .\loneat  autem  Episcopus  sacerdotes  ne  maioris  momenti  de- 
bita  contrahant  nomine  etiam  proprio,  ac  etficaciter  provideat,  ne 
ecclesiae  aere  aUeno  obstringantur  et  ut  securitati  consuiatur,  si 
forte  sacerdotes  dent.aliquid  mutui  suis  ecclesiis.  Denique  praeci- 
piant  Episcopi  ut  quoties  sacerdos  possessionem  suscipit  alicuius 
missionis,  inventariiim  rediga^ur  bonorum  missionis  et  ad  curiam 
episcopalem  miltatur,  nt  missionis  bona  numquam  misceri  cum 
Rectoris  bonis  contingat. 

268.  Ad  bona  vero  locorum  et  operum  piorum  administranda 
efficiat  Episcopus  ut  eliganlur  probi,  prudentes  ac  industrii  viri,  qui 
administrationem  non  ingrediantur,  nisi  prius  iurent  se  munus  fideli- 
ter  administraturos  atque  in  fine  anni  rationem  reddituros  ^  Sciat 
insuper  pecuniarum  summas  quascumque  mutuo  dare,  vel  illis  ad 
proprium  commodum  uti,  etiamsi  aliquandiu  sint  otiosae,  admini- 
stratoribus  piorum  iocorum  vetitum  esse  in  Cap.  Cum  laicis  de  reb, 
Eccl.  non  alien.  Quae  vero  pecunia  non  otiosa  relinquenda  est  sed 
occupanda,  ea  quam  tutissime  deponatur  deturque  opera  ut  emen- 
dis  bonis  stabiiibus,  certis  censibus  aliisque  modis  occupetur  ^  De- 
nique  caveat  Episcopus  ne  Administralores  locorum  piorum  bona 
et  redditus  ipsorum  in  alios  usus  praeter  eos  qui  a  testatoribus  vel 
lundatoribus  fuerunt  praescripti  convertant,  sub  poenis  a  sacris  ca- 
nonibus  et  Gonc.  Trid.  taxatis  %  neque  conniveat  nimis  in  sumpti- 
bus  quos  minus  necessarios  noverit.  Episcopo  subduntur  loca  pia 
dioeceseos  sive  erecta  fuerint  cum  auctoritate  Episcopi,  quaeque 
religiosa  a  nonnullis  dicuntur,  sive  absque  eius  auctoritate.  Loca 
religiosa  potestati  Episcopi  subduntur  in  cuius  territorio  versantur 

'  Glement.  Quia  contingit  de  relig.  domib.,  §  Ut  autem. 
'  S.  Pius  V.  Const.  Cum  primum. 
'  Sess.  XXII,  cap.  XI,  de  Reform. 

ZlTELLI-SOLIERl.  14 


210  PARS.    I.    DE   PERSONIS 


nisi  fuerinl  exempta.  Talia  sunt  Monasteria,  Coenobia  Regularium, 
loca  quae  sub  immediata  Regum  protectione  sunt,  quique  Keges  in 
limine  erectionis  hanc  obtinuerint  protectionem  * ,  similiter  talia 
sunt  loca  hac  clausuhi  exemptionis  fundata,  quod  tamen  non  ex- 
cludit  in  Episcopo  ius  inspectionis  ratione  administrationis  ^ ;  ho- 
spitalia  et  alia  loca  religiosa  ordinum  militarium  ac  hospitaliorum  ^ 
Loca  autem  pia  sine  l^piscoporum  auctoritate  erecta,  etiamsi  Epi- 
scoporum  visilationi  non  subiicianlur ,  ♦amen  Episcopus  ius  habet 
visendi  an  fundatoris  voluntas  servelur,  ac  bona  iuxta  fundatoris 
intentionem  applicentur  ac  quolibet  anno  administrationis  rationem 
excipiendi  ius  habet  *. 

269.  Ad  loca  pia  profecto  pertinent  Seminaria.  Antiquilus  clerici 
in  gymnasiis  instituebantur  quae  apud  Ecclesias  Cathedrales  et  Col- 
legiatas  erecla  erant;  gymnasiis  Academiae  saeculo  8°  successerunl 
donec  Tridentinum  Concilium  *  Seminaria  erigenda  decrevit.  Qni- 
libet  Episcopus  suum  saltem  seminarium  habere  debet;  si  alia  sint 
in  dioecesi,  haec  ab  illo  iu  omnibus  pendere  debent.  Seminarium 
pauperum  filios  accipit  ac  gratis  alit,  divituin  filii  admiltuntur  at 
suis  expensis  aluntur.  Seminaristae  aetatis  sint  saltem  12  annorum, 
legitime  nati ,  sciant  legere  ac  scribere  ,  ac  talis  indolis  ut  spem 
exhibeant  se  ecclesiastico  ministerio  inservituros  esse.  Admissi  in 
Seminario  primam  tonsuram  recipiant  ac  clericalem  habitum  in- 
duunt.  Caetera  quae  Seminaria  respiciunt  in  libro  de  Rebis  expo- 
nemus. 

270.  Quoad  alienationes  quae  vocantur  bonorum  ecclesiastico- 
rum,  quae  quidem  materia  quotidiani  est  usus,  a  proposito  alicnum 
none  rit  pauca  hic  inserere.  Et  primo  quidem  in  hac  materia  eccle- 
siis  admodum  favorabili,  ecclesiae  nomine  intelliguntur  loca  quae- 
cum  que  pia  ad  Uei  cultum  vel  salutem  animarum ,  vel  aegrorum 

'  Trid.  Sess.  25,  cap.  9,  de  Reform. 

'  Trid.  loco  cit. 

*  Trid.  ioc.  cil. 

"  Arguilur  ex  cap.  9  Trid.  cit. 

'  Sess.  23.  cap.  18,  de  Reform. 


LIBER  I.    DE   CLERICIS  211 


aut  pauperum  solatium  instituta.  Ad  haec :  alienationis  proiiibitae 
noniine  venit  hac  in  re  quicumque  contractus,  quo  res  locorum  pio- 
rum  utcumque  distiahantur,  sive  id  fiat  per  donationem,  venditio- 
nein,  permutationem,  constitutionem  pignoris,  hypolhecae,  usus- 
fructus,  usus,  aut  aiterius  servitutis,  transactionem,  cessationem 
Htis,  compromissum,  unionem  cum  aha  ecclesia,  concessionem  in 
feudum,  emphyteusim,  locationem  ullra  triennium ,  et  quamcum- 
que  aliam  pactionem.  si\e  dominium  directum,  sive  utile  tantum 
transferatur.  Absque  beneplacito  apostolico,  quidquid  in  contrarium 
veteres  Doctores  senserint,  non  amplius  locari  vel  vendi  possunt 
res  anliquilus  alienari  aut  in  feudum  vel  emphyteusim  dari  solitae, 
nec  vendi  vel  locari  redditus  ecclesiasticae  pensionis,  nec  ad  tein- 
pus  quidem  ,  repraesentata  pecunia ,  seu  recepto  simul  el  semel 
pretio  ^ 

lamvero  vi  Extravagantis  Ambitiosae,  quae  hodie  post  Constitu- 
tionem  Apostolicae  Sedis  ubique  locorum  observanda  est,  vetantur 
alienationes  rerum  et  bonorum  ecclesiasticorum.  Et  primo  prohi- 
bentur  alienari  res  immobiles  seu  solo  cohaerentes,  ut  fundi,  prae- 
dia,  domus,  etc.  quibus  accensentur  iura  incorporalia  iurisdictionis, 
servitutum,  potestas  piscandi,  pascendi,  lignandi  etc,  census  item 
annui,  si  ministrorum  sustentalioni,  vel  fabricae  conser\ationi  in 
perpetuum  sunt  deslinati.  Excipiuntnr  tamen  res  immobiles  perexi- 
gui  momenti,  et  ecclesiae  propter  impensas  faciendas  absolule  in- 
utiles,  etiam  noxiae  aut  quae  plus  incommodi  quam  commodi  af- 
ferunt,  ex.  gr.  domus  rulnosae.  Secundo  alienari  vetantur  res  mo- 
biles  pretiosae,  quae  servando  servari  possint,  ut  thesauri  ecclesiae 
propler  intrinsecum  pretlum  aut  antiqultatem  aestimabiles,  biblio- 
thecae,  etc. 

Omnia  autem  praedicta  alienari  possunt ,  si  duo  concurrant, 
causa  sulficiens,  et  debitae  solemnitates.  Causa  triplex  est,  neces- 
sitatis,  vel  utilltatis,  vel  pietatis;  ex.  gr.  adsolvenda  debita,  ad  ma- 
iores  proventus  procurandos,  ad  redimendos  captlvos  etc. 


*  S.  Cong.  Ep.  el  Reg.  an.  1840. 


212  PARS   I.    DE   PERSONIS 


^^. 


Solemnitates  sunt:  1)  Consonsus  prae\ius  Capituli  coilegialiter 
congregati,  si  Episcopus  alienet  quod  ad  ecclesiam  cathedralem, 
imo  etiam  ad  mensam  suam  episcopaiem  pertinet.  Si  Praelatus  res 
ecclesiae  collegiatae  aut  conventualis  distrahat,  necessarius  est  con- 
sensus  illius  Collegii  aut  Gonvenlus.  2)  Auctoritas  Superioris,  scili- 
cet  Uomani  Pontificis,  ita  enim  decretum  est  a  Gregorio  X  Gap. 
ConsuUissimo  2.  de  reb.  eccl.  non  alienand.  in  6.  et  a  Paulo  11  in 
cit.  Extrav.   Ainbitiosae  ^    Kxcipiunlur   in   hac   Const.    localio  ad 

'  In  Inslructione  Sac.  Cong.  Fid.  Prop.  diei  50  lulii  1867  (')  pro  alienatione  bo- 
norum  ecclesiaslicorum  sequentia  decreta  suni: 

1.  In  venditione  bonorum  ecclesiasticorum,  permittatur  eorumdem  aestimatio 
a  probis  peritis  scripto  facienda;  audianiur  omnes  interesse  habentes;  constet  de 
evidenti  Ecclesiae  necessitate  vel  ulilitale :  vendantur  favore  maioris  oblaloris  et 
non  miiiori  prelio  quam  quod  a  praediclis  peritis  fuerit  aestimatum;  prelium  ab 
emptore  integre  solvalur  in  actu  stipulationis,  et  collocetur  in  frugifero,  tuto  ac  li- 
cito  investimento ;  quod  si  non  erit  in  promplu,  deponatur  prelium  in  aliqua  ca- 
psa  publica,  vel  apud  aliquam  personam  spectatae  probitatis  et  idoneitatis,  recepla 
tamen  cautione  scripto  exarala,  penes  ipsum  Patriarcham  vel  Episcopum  ecclesiae, 
ad  quam  perlinent  bona  vendila,  accuratissime  custodienda. 

2.  In  permutalionibus  praemitlatur  aestimatio  fundorum  a  probis  peritis  scri- 
pto  facienda;  audiantur  omnes  interesse  habentes;  conslet  de  evidenti  Ecclesiae 
utilitate;  et  in  conlractus  stipulalione  expresse  reservetur  hinc  inde  regressus  ad 
primaeva  iura  in  casu  evictionis.  Quod  si  valor  fundi  ecclesiastici  superesl  valorem 
fundi  qui  ab  ecclesia  in  permutationem  recipitur,  ea  pecuniae  vis  quae  ad  perae- 
quationem  conlractus  est  necessaria,  ecclesiae  persolvatur  in  actu  stipulationis,  et 
coliocetur  in  honesto,  tuto  ac  licito  investimento;  atque  interim  deponatur  uti  su- 
pra  in  capsa  publica,  vcl  apud  personam  spectatae  probitatis  atque  idoneiiatis. 

3.  In  contractibus  emphyteuticis  ineundis  praemittatur  aeslimatio  peritorum; 
audiantur  omnes  interesse  habentes;  constet  de  evidenti  Ecclesiae  ulilitate  ;  canon 
ab  emphyteuta  persolvendus  non  sit  minor,  quam  qui  a  perilis  statutus  fufn-it;  sti- 
pulaiio  scriplo  consignetur  cui  descriptio  fundi  ac  topographica  eiusdem  tabulaad- 
iiciatur;  praestet  emphyteuta  hypothecariam  inscriptionem  super  alio  idoneo  suo 
fundo,  aul  saltem  hoc  deficiente  cautionem  idonearum  personarum  pro  securitate 
canonum  trium  annorum;  atque  in  ipsa  slipulatione  obligalionem  emitlal  pro  se 
suisque  heredibus  ac  successoribus  valituram,  numquam  utendi  qualibet   praesenli 

(•)  In  Collectaiiea  sub  numero  1629;  Cf.  Collectaaeam  Caput  3  de  bonis  ecclesiasticis, 
a  numero  1610  ad  n.  1638. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  213 


triennium  et  alienationes  pro  quibus  facultateshabent  Ordinarii  vi 
Canonis  Terrulas  ita  se  habentis:  «  Terrnlas  aut  vineoias  exiguas 
et  Ecclesiae  minus  utiles,  aut  longe  positas,  parvas,  Episcopus  sine 
consilio  fratrum,  si  necessitas  fuerit,  distrahendi  habeat  potesta- 
tem  ".  Notandum  autem  est  quod  facuUates  istae,  quas  Ordinarii 
habent  vi  Canonis  Terrulas,  nequeuntexerceri  nisi  cum  valor  fundi 
modicus  sit,  seu  infra  "io  scutata  aurea  de  caniera,  quae  aequiva- 
lent  libellis  itahcis  235:  nisi  tamen  loci  consuetudo  induxerit  ut 
dictus  valor  etiam  modicus  habeatur  quando  sculata  50  monetae 
romanae  non  excedat.  Concurrere  etiam  debet  iusta  causa  Ordina- 
riorum  iudicio  comprobata  \  Non  possunt  autem  Vicarii  Capitula- 
res  iis  facultalibus  uti  circa  bona  mensae  episcopalis  vacantis  et 
vacantium  ecclesiarum  et  beneficiorum.  Neque  itidem  Ordinarii  pos- 

vel  fulura  lege  seu  privilegio  affrancalionis  canonis,  et  meliorainenta  omnia  solo 
cedendi. 

4.  Si  agalur  de  Ecclesiae  bonis  oppignorandis,  vel  de  aere  alieno  contrahendo, 
necesse  est,  ut  prius  audiantur  omnes  interesse  habentes,  et  constet  de  vera  et 
gravi  Ecclesiae  necessitate;  quae  si  vere  intercedat,  caveudum  esl,  ut  debilum  illud 
cum  primum  fieri  poterit,  ecclesia  ipsa  dimittat,  eaque  de  causa  imponatur  eidem 
singulis  in  casibus  obligatio  contraclum  debitum  extinguendi  annuis  ratis  ab  ipso 
Episcopo  praefiniendis;  ad  quem  effeclum  determinati  aliqui  ecclesiae  eiusdem  red- 
ditus  erunt  assignandi,  ac  singulis  vicibus  deponendi  in  capsa  publica,  vel  penes 
honestam  atque  idoneam  personam,  ut  suo  tempore  investiri  possinl. 

0.  Cum  vero  Ecclesiae  pecuniam  invesliri  contingat,  duo  imprimis  diligeniis- 
sime  curanda  erunt:  primum  ut  a  contractibus  ineundis  longe  procul  sil  quaevis 
usuraria  labes,  secundo  ut  Ecclesiae  indemnitati  caulum  sit:  ideoque  non  colloce- 
lur  eiusdem  pecunia  nisi  apud  honestas  el  idoneas  personas,  quae  prae>lent  hy- 
potecariam  inscriptionem,  vel  saltem  idoneam  cautionem;  omnesque  huiusmodi  con- 
tractus  publicis  tabulis  pro  recepto  regionum  more  consignentur. 

6.  Denique  in  locationibus  bonorum  ecclesiaslicorum  cavendum  est,  ut  loca- 
tiones  praedictae  fianl  iusto  pretio,  atque  ul  annuae  responsionis  solutio  non  flat 
anticipate  in  praeiudicium  successorum.  JN'on  licebil  autem  ecclesiastica  bona  locare 
ultra  Iriennium;  polerit  aulem  Ordinarius,  si  specialem  ab  Apostolica  Sede  super 
alienatione  bonorum  ecclesiaslicorum  facullatern  obtinuerit,  permiitere  ut  locationes 
praedictae  fiant  etiam  ultra  praedictum  tempus,  dummodo  non  excedat  novenniuro. 

'  Cf.  Petra  Comm.  in  Canst.  Ap.  T.  V.,  Sect.  2,  n   39. 


214  PARS   I.    DE   PERSONIS 


sunt  vi  citati  canonis  concedere  in  emphyteusim  perpetuam  fun- 
dos  valorem  23  aureorum  excedentes  ^  Pretium  divendilarum  re- 
rum  vi  supradicti  canonis,  debet  favore  Kcclesiae  occupari,  hoc  est, 
ut  vulgo  lotjuimur,  investiri,  prout  caverit  is  qui  alienationem  per- 
misit,  et  si  is  nil  caverit,  collocandiim  erit  more  boni  patrisfami- 
lias.  Non  licet  autem  eo  praedia  meliorare,  ex.  gr,  ex  prato  olive- 
tum  facere,  meliorationes  enim  accessiones  sunt  et  facile  depereunt. 
Licet  vero  uova  aedilicia  construere,  vel  antiqua  reponere,  vel  re- 
parare.  Census  aulem  redimere,  regulariter  non  licet.  Insuper  li- 
mitationem  patitur  dispositio  eiusdem  canonis  in  eo  quod  illius  vi 
nou  potest  alienari  pars  modica  magni  praedii  Kcclesiae.  Porro  con- 
tractus  initi  cum  reservatione  Apostolici  beneplaciti,  sunt  genera- 
lim  validi,  si  tamen  non  sit  tradita  possessio. 

271.  Denique  quoad  locationes  notandum  est  quod  cum  vetitum 
sit  in  locationibus  Iriennalibus  paclum  adiicere  ut  renovatae  per  sub- 
sequens  triennium  censeantur,  nisi  a  loco  pio  in  exitu  primi  trien- 
nii  conductori  denuncietur  cessatio  ;  ubi  nihilominus  hoc  pactum 
fuisset  adiectum  absque  beneplacito  apostoiico,  suam  vim  haberet 
locatio  pro  primo  triennio,  a  iure  enim  inhibetur  tantum  pactum 
renovationis^  Attamen  nec  valeret  locatio  pro  primo  triennio, 
quando  mente  contrahentium  locatio  inila  fnisset  ad  plura  trien- 
nia,  puta  ad  sexennium,  tamcjuam  uuicus  contractus,  tum  enim  ea 
non  haberetur  tamquam  constans  distinctis  locationibus  triennali- 
bus,  sed  ut  unus  actus  individuus.  Duplex  vero  ad  id  internoscen- 
dum  suppetit  norma  ;  prima  quando  pro  omnibus  annis  conventa 
fuit  unica  pensio,  altera  quando  absque  ulla  interposita  renovatio- 
nis  lege,  subsequens  trienuium  intelligitur  incipere  a  die  primae 
locationis  finitae.  Tandem  locatio  tieri  nequit  absque  beneplacito 
Apostolico  anticipatis  solutionibus  in  detrimentum  successorum.  Et 
si  contingal  ut  locati  boni  possessor  sequestratione  fructuum  ibi  ad- 
huc  pendentium  gravetur,  conductor  nimis   tempestivae  solutionis 


'  S.  Cong.  Epp.  el  Reg.  in  Instr.  dataan,  1760. 
'  Garcia  de  Benef.  P,  2,  Cap.  1. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  215 


damna  experiatur  necesse  est,  sive  agatur  de  oneribus  beneficii  im- 
plendis,  sive  de  aliis  beneficiariis  obligationibus  '■. 

272.  Si  alienationes  absque  iusta  causa  fuerint  factae,  nullius  sunt 
roboris.  Si  ex  iusta  causa,  sed  solemnitatibus  praetermissis,  valent 
in  foro  conscientiae,  in  externo  ciaudicant  prout  contractus  qui 
cum  minoribus  ineuntur.  Quod  si  absque  iusta  causa  et  solemniis 
iuris  alienatio  vetita  in  Extrav.  Amhitiosae  fiat,  contrahentes  excom- 
municationem,  nuili  tamen  reservatam  ,  iocurrunt  ex  Const.  Apo- 
stolicae  Sedis.  Attamen  cum  in  citata  Extravaganli  non  ornnium 
ecclesiarum  rerum  interdicalur  venditio,  sed  immobilium  dumtaxat, 
et  ea  solum  venditio,  qua  dominium  transfertur  et  hypothecae  et 
locationes  ultra  Iriennium,  consequitur  memoratae  censurae  obno- 
xios  non  fieri,  qui  ex.  gr.  vel  aedes  destruunt,  vel  grandiores  ar- 
bores  caedunt,  vel  aiiquid  furantur^  Neque  omnes  alienantes  ei- 
dem  excommunicationi  subiacent,  sed  ii  solum  quibus  administra- 
tio  earum  rerum  credita  est,  neque  omnes  qui  eas  recipiunt,  sed 
recipere  praesumentes,  non  vero  consentientes,  consulentes,  faven- 
tes,  adeoque  nec  delegatus  Apostolicus  qui  decretum  vel  auctorita- 
tem  interponit  in  detrimentum  Ecclesiae.  Nec  denique  ii  qui  quae- 
sita  subinde  alienant  aliis,  non  enim  administratores  sunt.  Excom- 
municationem  vero  incurrunt  cum  alientitio  perfecta  fuerit  ultro 
citroque,  adeoque  si  alienalio  inita  fuerit  sub  conditione  suspensiva, 
ea  pendente  non  incurritur*. 

ARTICULUS   n. 

De  potestate  Episcopi  in  foro  interno. 

273.  De  hac  potestate  notabimus  ad  Episcopum  perlinere :  1)  ap- 
probationem  confessariorum  sive  saecularium  sive  regularium  *  ad 
sacramentales  confessiones  intra  suam  dioecesim,  examine  instituto 

*  Concil.  Trid.  Sess.  25,  cap.  11,  de  Ref. 
»  S.  Univ.  Inq.  9  Martii  1870. 

*  Cf.  R.  P.  D.  D'Annir.\le,  Summ  Theol.  Moral.  1.  2,  pag.  540. 

*  Bened.  XIV  de  Synodo  dioecesano  Lib.  IX,  cap.  16,  n.  6;  Constilut.  apostol. 
30  Maii  1753  Benedicti  XIV. 


216  PARS    I.    DE   PERSONIS 


vel  seciis,  prout  melius  iudicaverit,  et  quidem  adhibendo  limitatio- 
nes  quas  opportunas  duxerit,  cum  facultate  revocandi  ad  examen 
qui  approbati  fuerunt,  dummodo  nova  causa  intercedat,  si  approbati 
fuerint  a  semelipso,  sed  etiam  sine  nova  causa ,  si  a  praedecesso- 
ribus  '.  Excipitur  si  alio  modo  idonei  iudicentur  velnti  Vicarius 
Generalis,  parochus,  Canonicus  Poenitentiarius  ^.  ^)  Ueservationem 
casuum,  id  est  absolutionis  a  certis  aliquot  gravioribus  criminibus 
opere  externo  consummalis  %  sive  extra  synodum ,  sive  intra  '*, 
quod  rectius  est,  servatis  tamen  aequi  tinibus ,  ila  ut  reservet 
pauca,  iu  quibus  iusta  causa  intercedat  ex.  gr,  proclivitas  in  populo 
ad  ea  perpetranda.  Caveat  tamen  ne  casus  illos  reservet,  quibus 
adnexa  est  excommunicatlo  maior  a  iure  imposila,  nisi  forte  propter 
frequens  scandalum  aut  aliam  causam  necessariam  ^;  nec  quidquam 
praecipiat  quod  periculum  inferat  vioiandi  sigillum  confessionis,  ex. 
gr.  ut  sibi  in  genere  manifestetur  quaenam  graviora  peccata  in  aliquo 
certo  loco  frequentius  committantur  ^.  3)  Pertinet  ad  Episcopum  dis- 
pensare  in  irregularitatibus  omnibus  et  suspensionibus  ex  occulto 
delicto  provenientibus,  excepta  ea  quae  oritur  ex  homicidio  volunta- 
rio  et  exceptis  aliis  deductis  ad  forum  contentiosuui  ;  et  in  quibus- 
cumque  casibus  occultis ,  etiam  Sedi  Apostolicae  reservatis,  deliu- 
quentes  quoscumque  sibi  subditos  in  dioecesi  per  se  ipsos,  aut  vi- 
carium  ad  id  specialiter  deputandum ,  in  foro  conscientiae  gratis 
absolvere.  Haec  vero  potestas  quam  Tridentinum  Concilium  concedit 
iis  qui  episcopali  iurisdictione  potiuntur,  exulat  in  locis  in  quibus 
Goncilium  ipsum  numquam  fuit  receptum,  siquidem  onerum  et  favo- 
rum  par  est  ratio.  Non  item  ubi  prius  receptum,  postea  repudiatum 


•  Bened.  XIV,  Notif.  86. 

'  Cap.  IS.  Sess.  XIII  de  Reform.  Goncil.  Trid. 

»  S.  G.  EE.  RR.  20  Nov.  1602  momiil  Epipcopos   ut  se  abslinennt  a  sibi  re- 
servandis  casibus  mere  internis  vel  Papae  reservatis. 
^"  Tridenl.  Sess.  XIV,  cap.  11. 
'  Bened.  XIV.  De  Synodo  dioec.  1.  V,  Gap.  4,  n.  4. 

•  Bened.  XIV,  I.  c,  n.  3. 


LIBER   I.    DE    CLERICIS  217 


est  \  Si  quaeratur  an  Episcopi  vi  Capitis  Liceat  absolvere  possint 
a  casibus  occultis  S.  Sedi  reservatis  post  Concilium  Trid.,  responsio 
exigenda  est  ad  Constitntionem  Apostolicae  Sedis  a  Fio  IX  12  Oct. 
1869  editam,  quae  sic  habet:  Firmam  tamen  esse  volumus  absol- 
vendi  facultatem  a  Trid.  Sijnodo  Episcopis  concessam  Sess.  24, 
Cap.  6  De  Reform.  in  quibuscumque  censuris  Apostolicae  Sedi  liac 
nostra  Constitufione  reservatis,  iis  tantum  exceptis ,  quas  eidem 
Apostolicae  Sedi  speciali  modo  reservatas  declaravimus.  Unde  pa- 
tet,  posse  Kpiscopos  absolvere  a  casibus  occultis  S.  Sedi  reservatis 
post  Conc.  Trid.,  exceptis  iis,  qui  speciali  modo  Apostolicae  Sedi 
reservati  sunt  per  eamdem  Constitutionem,  nec  non  duobus  aliis, 
qui  sunt:  1°  Interdictum  contra  Universitates,  CoIIegia  et  Capitula 
ab  ordinationibus  Pontificis  pro  tempore  existentis  ad  futurum  Con- 
cilium  oecumenicum  appellantia;  2°  Casus  personae  falso  denuntian- 
tis  sacerdotem  de  crimine  sollicitationis  in  sacramento  poenitentiae. 


ARTIOULUS    III. 

De  potestate  Episcopi  deleyata. 

274.  Praeter  ordinariam  potestatem  habent  Kpiscopi  potestatem 
delegatam,  cuius  limites  ex  apostolicis  litteris,  quibus  ipsa  conceditur, 
dimetiendi  sunt.  Ad  hanc  potestatem  deiegatam  pertinent  in  primis 
facultates  Formularum,  seu  facultates  sive  ordinariae,  sive  extraor- 
dinariae,  quae  ipsis  a  S.  Congr.  Fid.  Prop.  concedi  solent,  in  qua- 
rum  usu  servandae  sunt  regulae,  quas  ipsa  delegatae  iurisdictionis 
natura  postulat  aut  permittit,  dummodo  non  satis  constet,  aliam 
esse  mentem  delegantis  i.  e.  Apostolicae  Sedis  et  Sacrae  Congrega- 
tionis  a  qua  facultas  immediate  procedit.  Quoad  has  notasse  sutli- 
ciat,  eas  cessare  elapso  tempore  ad  quod  concessae  sunt.  Ad  du- 
bium  tamen  Vicarii  Apostolici  Tongkini  occidentalis  num  post  ela- 

'  Dk  Lugo  de  Fide,  disp.  23,  n.  54.  Cf.  R.  P.  D.  D'Annibale,  Summ.  Theol. 
Mor.  Vol.  2,  pag.  255. 


218  PARS    I.    DE   PERSONIS 


psum  tempiis,  ad  qiiod  conceduntur  facultates  (Formularum),  etiam 
valeant  casu  quo  sine  sua  culpa  earum  prorogatio  dilata  fuerit,  Sa- 
cra  Gongr.  Fid.  Prop.  die  16  lan.  1797  respondit,  valere  usque  ad 
novae  prorogationis  impetrationem.  Hoc  tamen  responsum  non  suf- 
fragatur  Episcopo,  qui  omiserit  prorogationem  tempestive  postula- 
re.  —  Cessant  etiam  facultates  concessae  ad  certuni  casuum  nu- 
merum,  numero  illo  exhansto,  tempore  licet  nondum  elapso ,  aut 
elapso  tempore,  numero  licet  nondum  exhausto  ^  Cessant  qiioque 
(cum  ex  mente  S.  Sedis  certo  sint  personales),  vacante  per  mor- 
tem  Episcopi  sede  episcopali,  i.  e.  non  transeunt  ad  successorem 
ne  pro  tempore  quidem  per  quod  aut  pro  numero  ad  quem  prae- 
decessor,  si  superstes  foret,  eis  adhuc  uti  posset:  imo  ex  mente 
S.  Sedis  cessant  quocumque  modo  Episcopus  officium  suum  amise- 
rit.  Sede  autem  per  mortem  Episcopi  vacante,  attendenda  sunt  quae 
infra  dicemus  in  Cap.  IV.  Notandum  vero  per  mortem  Pontificis 
eas  facultates  non  cessare. 

275.  Ad  haec:  facultates  istae  gratis  sunt  exercendae,  et  absque 
speciali  indulto  subdelegari  non  possunt. 

Quando  vero  in  Formula  additur  Episcopum  facultatibus  uti 
non  posse  extra  fines  suae  dioeceseos,  significatur  subditum  quidem 
esse  debere  in  dioecesi,  cum  eius  favore  Episcopus  utitur  facultate 
sibi  concessa,  non  \  ero  Episcopum  ^. 

Sed  caput  potissimum  in  quo  delegata  Episcopi  potestas  se  ex- 
serit  illud  est,  quod  ad  exemptos  et  praesertim  ad  religiosos  viros 


'  S.  Congr.  Fid.  Prop.  10  Aug.  1841. 

*  S.  Univ.  Inq.  2  Maii  1877.  Igilur  vi  islius  clausulae  personae,  quarum  favori 
facultates  exerceri  possunl,  in  dioeeesi  Episcopi  qui  facullate  instructus  est,  vel  sa- 
cerdotis  cui  ea  fuit  delegata,  domicilium  vei  quasi  domicilium  habere  debent.  Va- 
gorum  etiam  favori  exerceri  possunt.  Sunl  haec  probe  altendenda  a  missionariis, 
quibusfacultates  communicantur,  ne  in  tribunali  poenitenliae  iis  utanlur  erga  pe- 
regrinos  ad  ipsos  accedentes.  Notandum  tamen  est  quod  ille,  in  cuius  favorem  fa- 
cultas  allqua  oxercetur,  debet  existere  in  dioecesi  facultatem  habentis  eo  momento 
quo  ipsi  ea  impertilur,  non  vero  eo  momento  quo  ipse  data  sibi  facultaie  utitur. 
S.  Univ.  Inq.  Fer.  IV,  22  Nov.  1865  ad  2.  el  3.  Ab  hac  regula  nonnulli  excipiunt 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  219 


se  refert,  de  quo  paulo  fusius  dlsserendum  est.  Porro  quamvis  le- 
gibus  Episcopi,  qui  in  sua  dioecesi  generaiis  pastor  est,  subsint  quot- 
quot  illius  dioecesim  incolunt,  cuiuscumque  sint  status  et  conditio- 
nis,  per  leges  tamen  canonicas  aliqua  capitula  et  regulares  ab  Epi- 
scoporum  iurisdictioiie  exempti  sunt.  Haec  autem  exemptio ,  dum 
regulares  liberat  a  subiectione  quoad  Ordinarium,  eos  reservat  iu- 
risdictioni  immediatae  ac  privativae  Sedis  Apostolicae  ^  Quamobrem 
nefas  est  regularibus  semet  subiicere  Ordinario  in  iis,  in  quibus 
exempti  sunt. 

Enimvero  ut  monasteria  hoc  exemptionis  privilegio  uti  possint, 
religiosorum  numerus  in  monasterio  degentium  requiritur  a  iure 
statutus.  Quare  hoc  privilegio  non  fruuntur  monasteria,  quae  ere- 
cta  sunt  per  Italiam  et  insulas  adiacentes  ante  Gonst.  Urbani  VIII 
diei  21  iun.  1623,  quae  actu  non  habent  sex  regulares  probatae  vitae, 
quornm  regularium  saltem  quatuor  sacerdotali  charactere  insigniti 
et  in  aetate  40  annorum  constituti  sunt.  Si  vero  sermo  sit  de  mo- 
nasteriis  post  tempus  illud  erectis,  necesse  est  ut  habeant  ex  Const. 

facullatem  retinendi  ac  legendi  libros  prohibilos:  his  tamen  adhaerendum  non  puta- 
mus,  tum  quia  facultates  personales  sunt,  ideoque  personam  quocumque  comitan- 
tur,  tum  quia,  ut  diximus,  reqiiirilur  tantum  ut  is,  in  cuius  favorem  facultas  exer- 
cetur,  in  dioecesi  sit  eo  momento  quo  datur,  non  vero  eo  momenlo  quo  data  facul- 
tate  utitur.  Libros  aulem  prohibitos  ab  Episcopo  non  suo,  in  huius  dioecesi  tenere 
et  legere  prohibetur.  Geterum  clausula  haec:  nec  iis  uti  possit  etc,  non  est  subau- 
dienda  in  facultalibus  quae  Episcopis  a  S.  Sede  conferunlur,  nisi  fuerit  expressa, 
vel  aliter  conslet  de  mente  Summi  Pontificis,  vel  nisi  subiecta  materia  eam  requi- 
rat,  subaudienda  vero  est  in  facuUate  dispensandi  super  impedimento  mixtae  reli- 
gionis.  lamvero  ex  dictis  consequitur:  1)  Ordinandos  qui  instituuntur  in  aliquo  se- 
minario  dioecesis  non  suae,  ibique  de  consensu  suorum  Ordinariorum  ad  ordines 
promovenlur,  dispensari  non  posse  neque  in  temporibus  ordinationum,  neque  in 
irregulariiate,  neque  in  aetate  etc;  oportet  igitur  ul  in  propria  dioecesi  ordinentur 
ibique  a  proprio  Episcopo  dispensentur,  aut  ul  alteruter  Episcopus  speciale  ad  hunc 
effectum  indullum  habeat  a  S.  Sede.  2)  Episcopum  vi  iurisdictionis  ordinariae  in 
interstiliis,  vel  in  votis  non  reservatis,  vel  in  abstinenlia,  vel  irregularitate  in  casibus 
a  iure  ipsi  conccssis  dispensanlem,  posse  sua  uli  potestate  erga  subditos  suos,  quin 
vel  ipse  vel  ii  in  dioecesi  sua  aclu  existant. 

*  Bonif.  VIII.  Const.  Sacer  Ordo  vester,  16  lan.  1298. 


220  PARS  I.  dp:  personis 


Innocentii  X  duodecim  regulares ,  ((uoruni   saltem    octo   sacerdotes 
existant. 

Animadvertendum  tamen  est  1)  mentem  S.  Sedis  in  subiicien- 
dis  Ordinario  parvis  regularium  virorum  conventibus,  non  eo  spe- 
ctare  ut  Ordinarius  cum  iis  agat  perinde  ac  si  essent  sacerdotes 
saeculares;  sed  omnino  lU  in  parvis  regulariuin  vii^orum  conven- 
tibus  pie  el  religiose  vivatur  (quae  verba  sunt  Decr.  Innocentii  X). 
Idcirco  eos  oninimodae  iurisdictioni  Ordinarii  loci,  tamquam  su- 
per  hoc  a  Sede  Apostolica  delegati,  plane  in  omnibus  subiecit  ac 
subditos  esse  declaravit.  Itaque  eumdem  plane  finem  habet  regula- 
rium  exemptio  ab  Ordinariis  ac  eorumdem  subiectio ,  custodiam 
nempe  disciplinae  regularis.  Animadvertendum  2)  quoad  conditio- 
nem  certi  numeri  religiosorum,  exceptas  esse  parvas  domos  in  lo- 
cis  missionum,  quas  ab  Ordinariis  exemptas  esse  declaravil;  Gonsti- 
tutio  Romanos  Pontifices  edita  a  Leone  PP.  XIII,  praeterquam  in 
casibus  a  iure  nominatim  expressis  et  generatim  in  iis  quae  con- 
cernunt  curam  animarum  et  sacramentorum  administrationem. 
Quinam  vero  sint  casus  in  quibus  ex  iure  exempti ,  Episcoporum 
iurisdictioni  subiiciantur,  et  quinam  ii  in  quibus  ab  eodem  sunt 
immunes,  quadruplex  docebit  appendix  heic  subiecta. 


Appendix  I. 

Quae  Concilium  Tridentinum  Episcopis 
permittat  in  exemptos  tamquam  Ap.  Sedis  delegatis. 

1.  Possunt  compellere  Abbates  qui  negligunt  instituere  lectio- 
nem  sacrae  scripturae  in  monasteriis,  ubi  commode   tieri   potest  \ 

2.  Melropolitani  possunt  compellere  Abbates  monasteriorum 
nullius  dioecesis  in  eorum  provinciis  non  curantes  ut  praedicetur 
in  ecclesiis  parochialibus,  quae  ab  istis  monasteriis  dependent  ^ 

'  Cap.  I,  Sess.  V  de  Reform. 
*  Gap.  TI  eiusd.  Sess.,  §  Si  quae. 


LIBER    I.    DE   CLERICIS  221 


3.  Item  Episcopi  procedere  debent  iiixta  iiiris  dispositionem  lo- 
cive  consuetudinem  contra  praedicatores,  etiam  exemptos,  si  hae- 
reses  praedicaverint  '■. 

4.  Deputare  debent  idoneos  vicarios  in  ecclesiis  curatis,  posses- 
sis  ab  exemptis  in  casu  non  residentiae,  ad  tempus  permissae ,  il- 
lisque  assignare  congruam  fructuum  portionem  -. 

3.  Possunt  quemlibet  clericum  saecularem,  ac  regularem  extra 
monasterium  degentem  visitare,  punire  et  corrigere,  si  deliquerit  ^ 

Quod  etiam  locum  habet  quoad  regulares  translatos  ad  alterum 
ordinem,  nisi  in  hoc  sub  sui  Superioris  obedientia  in  claustro  per- 
petuo  maneant  iuxta  Cap.  XI  eiusdem  Trid.  Sess.  XIV  de  Ref.  ut 
declaravit  Bened.  XIV  *. 

6.  Metropolitani  possunt  monachos ,  qui  capitulis  generalibus 
non  subsunt ,  quique  congregationes  ,  quae  talia  capitula  habent, 
praesidesque,  vel  visitatores  facere  negliguiit,  pro  praedictis  causis 
convocare:  quod  si  dicti  monachi,  metropolitano  instanle,  memo- 
rata  exequi  non  curent,  subduntur  episeopis,  in  quorum  dioecesibus 
eoruin  monasteria  sita  sint  ^ 

7.  Debent  episcopi  in  monasteriis  exemptis  monialium,  etiam 
regularibus  subiectarum,  restituere  clausuram,  si  violata  fuerit,  et 
conservare  non  violatam  ®. 

8.  Debent  gubernare  monasteria  monialium  Sedi  Apostolicae 
immediate  subiecta,  in  quorum  dioecesibus  sita  sunt  '. 

9.  Item  visitare  capitula,  quocumque  modo  exempta ,  quolies 
expediens  iudicabiuit  ^ 

10.  Item  examinare  uniones  perpetuas  a  quadraginta  annis  ci- 

•  Ibid.  §  Si  vero. 

*  Cap.  II.  Sess.  VI  de  Reform. 
'  Gap.  III,  Sess.  VI  de  Ref. 

^  Const.  Pontificia  commendatione,  27  Maii  1746. 
"  Cap.  VIII,  Sess.  XXV  de  Reg. 
«  Gap.  V,  ead.  Sess.  XXV  de  Reg. 
"  Cap.  IX,  eadem  Sess. 
»  Cap.  IV,  Sess.  VI  de  Ref. 


222  PARS   I.    DE   PERSONIS 


tra  factas,  et  quae  per  subreptionem,  vel  obreptionem  obtentae  fue- 
rint,  irritas  declarare  K 

11.  Item  \isitar.e  ecclesias  quascumque,  quomodolibet  exemptas, 
singulis  annis,  opportunisque  remediis  providere,  ut  qiiae  repara- 
tione  indigent,  reparentur,  quaeque  debitis  obsequiis  defraudantur, 
minime  defnmdentur  ^. 

112.  Gonvenire  debent  exemplos  coram  se  in  causis  mercedum 
et  miserabilium  personarum,  etiamsi  tiabeant  iudicem  a  Sede  Ap. 
deputatum  in  partibus,  sicut  et  in  aliis  causis,  si  talem  iudicem 
non  habuerint  ^ 

13.  Summarie  cognoscere  debent  per  se  ipsos ,  de  subreptione 
et  obreplione  gratiae,  quae  snper  absolutione  criminis  publici,  de 
quo  inquirere  coeperunt,  vel  remissione  poenae,  ad  quam  conde- 
mnaverunt,  cum  falsis  precibus  impetrata  sit  *. 

14.  Item  possunt  et  debent  corrigere  quoscumque  clericos  exem- 
ptos,  alias  sibi  subditos,  etiam  extra  visitationem  ^ 

15.  Dividere  debent  tertiam  partem  fructuum ,  convertendam 
in  distributiones  inter  eos,  qui  divinis  ofTiciis  intersunt,  servata  de- 
bita  proportione  persoiiarum  et  horarum  ,  celerosque  non  interes- 
sentes  iisdem  distributionibus  privare  ®. 

16.  Debent  commendata  beneficia,  quaecumque  sint,  etiam  exem- 
pta,  \  isitare,  et  iubere  circa  ea,  quod  necessarium  iudicabunt,  nisi  sint 
in  monasteriis,  quae  sunt  capita  Ordinum,  vel  quae  istis  subsunt  ^ 

17.  Augere  debent  sacerdotum  numerum  in  parochialibus  ec- 
clesiis,  in  quibus  maior  requiritur,  et  parochias  erigere ,  cum  di- 
stantia  vel  difficultas  locorum  id  postulat  \ 

*  Cap.  VI,  Sess.  VII  de  Ref. 

«  Cap.  VIII,  Sess.  VII  de  Ref. 

*  Cap.  XIV  eiusdem  Sess.  VII. 

*  Cap.  V,  Sess.  XIII  de  Ref. 
»  Cap.  IV,  Sess.  XIV  de  Ref. 

*  Cap.  III,  Sess.  XXII  de  Ref. 

'  Cap.  VIII,  Sess.  XXI  de  Ref.,  et  Cap.  XX,  Sess.  XXV  de  Reg. 
»  Cap.  IV,  ead.  Sess.  XXI. 


1 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  223 


18.  Item  unire  ecclesias  cuiuscumque  generis  propter  pauper- 
tatem,  ceterasque  causas  a  iure  probatas  ^ 

19.  Item  summarie  cognoscere  de  dispensationibus  a  Sede  Apo- 
stolica  gratiose  commissis,  executioni  dandis  scilicet  sine  plena  cau- 
sae  cognitione,  an  subreptitiae,  \el  obreptitiae  sint ,  sicuti  et  de 
commutationibus  ultimarum  voluntatum  ^. 

20.  Item  dare  parochis  imperitis  (alias  honestae  vitae) ,  coadiu- 
tores  pro  tempore,  hisque  assignare  fructuum  partem  pro  sufficienti 
victu,  alios  vero  parochos  turpiter  et  scandaiose  viventes  castigare, 
et  si  in  nequitia  perseverent,  etiam  beneficiis  privare  ^ 

21.  Debent  ultimarum  voluntatum  dispositiones  summarie  et 
extraiudicialiter  cognoscere,  antequam  earum  commutationes  exe- 
cutioni  demandentur  *. 

22.  Item  transferre  benefiicia  simplicia  ex  ecclesiis  collapsis, 
quae  ob  paupertatem  inslaurari  nequeunt,  in  matrices,  aliasve  ec- 
clesias,  cum  suis  oneribus,  licet  sint  iuris  patronatus  ;  ecclesias  au- 
tem  parochiales  collapsas  reficere  debent  ex  quibuscumque  illarum 
fructibus,  et  his  deficientibus,  parochianos  congruis  iuris  remediis 
ad  illas  restaurandas  compellere,  invocalo  ad  hoc  brachii  saecularis 
auxilio.  Quod  si  propter  nimiam  eorumdem  parochianorum  egesta- 
tem  id  fieri  nequeat,  debent  modo  supradicto  transferre  ^. 

23.  Possunt  examinare  notarios,  quacumque  auctoritate  crea- 
tos,  idoneosque  non  repertos ,  ab  ofiicio  privare  perpetuo  vel  ad 
tempus  quoad  causas  ecclesiasticas  et  spirituales  ®. 

24.  Debet  Kpiscopus  vicinior  visitare  ecclesias  saeculares  nul- 
lius  dioecesis,  si  id  constet :  alioquin  visitari  debent  ab  eo,  qui  se- 
mel  in  concilio  provinc.  a  Praelato  loci  illius  electus  fuerit  ^ 

•  Cap.  V,  Sess.  XXI. 

'  Gap.  V,  Sess.  XXII. 
'  Cap.  VI,  Sess.  XXI. 

*  Cap.  VI,  Sess.  XXII. 
»  Cap.  VII,  Sess.  XXI. 
«  Cap.  X.  Sess.  XXII. 

'  Cap.  IX,  Sess.  XXIV. 


224  PARS   I.    DE   PERSONIS 


25.  Possunt  Episcopi  \n  omnibiis  liis ,  quae  ad  visitationem, 
morumque  correctionem  spectant,  oidinare  ,  moderari,  punire ,  et 
corrigere,  quae  pro  utilitate  dioecesis  necessaria  videbuntur  ^ 

26.  Kpiscopis  subiiciuntur  exempti  propter  officia  in  honorem 
tantum  data  ^ 

27.  Tossunt  cognoscere  de  subreptione ,  vel  obreptione  facul- 
tatum  Apostolicarum,  quibus  conceditur,  ut  ab  ingredientibus  in 
beneficia  iura  temporalia  exigantur,  si  haec  in  usus  pios  non  con- 
vertantur  ^ 

28.  Debent  suspendere,  quoadusque  eis  videbitur,  a  beneficiis 
clericos  pubhce  concubinarios  privareque  tertia  parle  fructuum  be- 
neficiorum  suorum,  si  moniti  concubinas  non  dimittunt  \ 

29.  Debent  episcopi  revocare  patronatus  ahcui  beneficio  acqui- 
sitos  a  quadraginta  annis  citra  ex  augmento,  seu  ex  nova  constru- 
ctione,  vel  ex  simili  causa  ,  si  repererint  ob  evidenlem  beneficii 
necessitalem,  non  esse  conslitutos,  licet  Apostolica  auctoritate  con- 
stituti  sint  ^ 

Appendix  II. 

CasLis  alii  in  quibiis  regulares  subiiciuntur  Episcopis. 

1.  Regulares  subiiciuntur  Episcopis  quoad  visitationem  corre- 
ctionem  et  iurisdictionem,  si  animarum  curam  exerceant  persona- 
rum  saecularium,  quae  non  sunt  de  monasteriorum  familia  ;  sicuti 
et  quoad  examen  vicarii  etiam  amovibiiis,  per  ipsos  in  propriis  ec- 
clesiis  parochialibus  constituendis.  Excipiunlur  tamen  monasterium 
Cluniacense  cum  suis  limilibus,  et  monasteria,  in  quibus  Abbates, 
et  capita  Ordinum  residere  solent :  atque  ea ,  in  quibus  superiores 


•  Gap.  X,  ead.  Sess. 

'  Cap.  XI,  ead.  Sess. 

^  Cap.  XIV,  eadem  Sess. 

'  Cap.  XIV,  Sess.  XXV  de  Ref. 

'  Cap.  IX,  Sess.  XXV  de  Ref.,  §  SimUiter  quoque. 


LIBEIl   I.    DE    CLERICIS  225 


iurisdlctionem  episcopalem  in  parociios  et  parochianos  habent:  qua- 
Ha  sunt  loca  nullius  dioecesis,  in  quae  loca,  aut  |)ersonas  non  in- 
iendit  Tridentinum  episcopi  iurisdictionem  minuere,  sed  tantum 
non  augere  ^ 

Circa  hauc  sublectionem  videnda  est  Const.  Bened.  XIV.  Fir- 
mandis  8.  Idus  Martii  1744.  in  qua  §  11,  declarat  etiam ,  quod  si 
Episcopus  dictum  parochum,  seu  vicarium  removendum  esse  iudl- 
caverlt,  reniovere  possit  absque  supeiioris  regularis  consensu,  sicuti 
Superior  eiusdem,  episcopi  consensu  non  requlsito. 

2.  Quoad  accessum  ad  synodum  dioecesanam,  tam  si  non  sub- 
dantur  capituiis  geaeralibus,  quam  si  curam  gerant  ecclesiarum  pa- 
rochlalium,  allarumve  saecularuiin,  etlam  annexarum  -. 

3.  Quoad  saecuiarlum  coafesslones  audiendas,  etiam  sacerdotum, 
atque  monlallum  slbi  sublectarum  :  sicutl  et  quoad  punltlonem  pro 
fractlone  slgllli  sacramentalis  ^;  nec  non  quoad  deputatlonem  con- 
fessarii  extraordinarli  iisdem  slbl  subiectis  moniallbus  per  eorum  su- 
perlores  exhlbendl  duobus  aut  trlbus  vlcibus  In  slngulos  annos  \ 
sl  neglexerint  exhibere :  in  quo  casu  liberum  est  episcopo  etlam 
exhlbere  quemlibet  presbyterum  saecularem ,  vel  alterius  ordinls 
regularem,  quemadmodum  exhlbere  possent  et  ipsi  Superiores  ^ 

4.  Quoad  praedicatlonem  verbl  Del:  In  proprlls  quldem  ecclesiis, 
si  praedicaverlnt  slne  eplscopi  benedictlone  ;  in  allenis  vero,  praeter 
suorum  Superiorum  Ilcentlam,  si  sine  elusdem  eplscopi  approbatione^ 

5.  Quoad  ordines  recipiendos,  tam  clrca  aelatem,  quam  circa 
interstitla  et  examen  subeundum  \ 


'  Cap.  XI,  Sess.  XXV  de  Regul. 
'  Eodem  Trid.  cap.  II,  Sess.  XXIV  de  Ref. 

'  Eod.  Triden.  Sess.  XXIII,  cap.  XV,  et   ex   Gonslitut.  Gregorii   XV  Inscru- 
tabili  5  Feb.  1622,  et  Glem.  X  Superna  11  Kal.  lul.  1670. 

*  luxta  Trid.  Gap.  X,  Sess.  XXV  de  Reg. 

^  Gonst.  Bened.  XIV  Pastoralis  curae  §  Sane,  die  5  Aug.  1748. 

*  Eod.  Trid.    cap.  II,   Sess.  V  el  cap.   IV,  Sess.  XXV   de   Reform.  ac  dictis 
const.  Gregorii  et  Glemenlis. 

'  Eod.  Trid.  cap.  XII,  Sess.  XXIII  de  Ref. 

ZlTELLI-SOLIERI.  15 


226  PARS   I.    DE   PERSONIS 


6.  Quoad  quaestoruin  officium  exercendum  ^ 

7.  Quond  punitionein,  si  vagentur  extra  claustra  sine  suorum 
Superiorum  mandato,  in  sciiptis  obtento:  ac  si  missi  ad  universi- 
tates,  studiorum  causa,  non  habitent  in  conventibus :  quemadmo- 
dum  si  scandalose  extra  claustra  deiinquenles,  instante  episcopo, 
puniti  non  fuerint  a  suis  Superioribus  intra  terminum,  ab  eodem 
episcopo  praefigendum,  de  qua  punitione  certiorari  debet  ^ 

Ita  etiam  carcerari  possunt,  si  comprehensi  in  deiicto,  timeatur 
de  fuga  ^  et  recte  mittendi  sunt  ad  suos  Supeiiores  una  cum  pro- 
bationibus,  etiam  non  compilato  processu  *.  Item  puniri  possunt,  si 
incesserint  sine  socio,  vel  de  nocte,  aut  indecenter  vestiti,  ac  etiam 
publice  deferentes  arma  ^ 

Pari  modo  puniri  possunt^  si  deliquerint  in  propria  ecclesia, 
ianuis  apertis,  ut  scandalo  fuerint  populo  \ 

Cirea  punitionem  scandalose  viventium  exlra  claustra,  vide  no- 
tanda  in  hac  ead.  Appendice  post  numerum  58  §  Circa  tamen. 

8.  Quoad  accessum  ad  publicas  supplicaliones  ex  mandato  Kpi- 
scopi,  exceplis  Regularibus  viventibus  in  strictiori  clausura  ^ 

Exceptis  etiam  iis,  quorum  monasteria  distant  a  civitate  ultra 
medium  milliare  ^. 

9.  Quoad  compositionem  controversiarum  exortarum  inter 
unum  et  aiterum  ordinem  regularem,  ac  inter  eosdem  regulares  et 
clericos  saeculares  appellatione  remota,  circa  praecedentiam  in  pro* 

'  Cap.  I,  Sess.  XXI  de  Reform. 

*  Cap.  IV  et  XIV,  Sess.  XXV  de  Reform. 
'  Cap.  VIII  eiusd.  Sess. 

*  Decr.  Gongr.  Conc.  relato  a  Fagnan.  in  cap.  19,  Grave  gerimus,  de  offic. 
ordin.  n.  69. 

»  Congr.  Episc.  et  Regul.  in  Andrien.  15  Decemb.  1584,  et  in  Ravennaten.  li 
Septemb.  1594  ac  Congr.  Conc.  in  Tiirritana  3  Febr.  1635. 

«  Cap.  XIV,  Tridenlin. 

'  Declaralione  eiusdem  Congr,  ad  Dubium  in  Posit.  442  ad  d.  cap.  14. 

8  Trid.  cap.  XIII,  Sess.  XXV  de  Regul. 

»  Declaratione  Gregorii  XIII,  ut  notatum  legitur  in  libris  publicis  Cong.  Conc. 
ad  cit.  cap.  XIII,  tesle  Fagn.  ad  cap.  17,  Nimis  prava,  de   excess.  Praelat.  n.  11. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  227 


cessionibus  publicis,  in  tumulandis  defunctis,  in  deferenda  uinbella, 
aliisque  similibus  ^ 

10.  Quoad  observationem  dierum  festorum  ex  eiusdem  episcopi 
praecepto  observandorum  ^. 

H.  Quoad  censurarum  publicationem  faciendam  ex  mandato  di- 
cti  episcopi  in  eorum  ecclesiis,  earumdemque  censurarum  observa- 
tionem,  etiam  si  mendicantes  sint '.  Nec  illis  sufTragatur  confirmatio 
privil.  a  Pio  V  concessa,  cum  redacta  sit  ad  terminos  Gonc.  Trid.  *. 

12.  Quoad  obscrvantiam  interdictorum,  quae  episcopus  promul- 
gaverit  ^,  quo  declaratum  fuit,  teneri  ad  illorum  observantiam  mi- 
lites  Hierosolymitanos,  ac  ex  cit.  Giennen.  et  Ventimilien. 

15.  Quoad  solemnem  ,  aut  publicam  expositionem  SS.  Sacra- 
menti  absque  episcopi  licentia  ^ 

14.  Quoad  retentionem  lampadis  accensae  ante  tabernaculum 
SS.  Sacramenti  ^  nec  suflicit  illam  accensam   retinere  in   choro  ^ 

13.  Quoad  observanda,  et  evitanda  in  celebratione  missarum, 
etiam  in  ecclesiis  suorum  ordinum  ^ 

16.  Quoad  appositionem  insolilae  imaginis  in  eorum  ecclesiis, 
novarum  reliquiarum  expositionem,  ac  novorum  miraculorum  pu- 
blicationem  sine  episcopi  approbatione  ^^ 


'  Eod.  cap.  XIII. 

»  Cap.  XII.  eiusdem  Sess.  XXV. 

*  Gil.  cap.  XII,  Trid.,  et  cap.  8  Episcop.  de  priv.  in  6. 

'^  Dei;r.  Cong.  Concil.  in  Giennen.  Observat.  interdicti.  mense  Nov.  1584  (lib.  4 
decr.  pag.  7)  et  Ventimil.  Dec.  1586,  ad  18  (lib.  5,  pag.  72). 

'  Cit.  cap.  12  et  Clemenlina  I  de  sen.  excomm.  et  ex  decr.  Congr.  Conc.  in 
Caesaraugustana  interdicti  11  lun.  1695. 

*  Decreto  Congr.  Conc.  relato  a  Fagnan.  in  cap.  19,  Grave,  de  offic.  lud.  ord. 
n.  77,  et  pluribus  decretis  Congr.  Episc.  et  Reg.  ac  Gonc.  relatis  a  Lucio  Ferraris 
Prompta  Biblioth.,  verb.  Eticharistia,  n.  57. 

'  Trident.  in  decreto  de  evitand.  in  celebrat.  Miss.  Sess.  XXII. 
«  Decreto  Congr.  Riluum  21  Aug.  1699. 
'  Cil.  Trid.  dec.  et  Congr,  Conc.  in  Vercellen.  21  Martii  1645. 
*■  Trid.  in  decreto  de  Invoc.  el  venerat.  etc.  Sess.  XXV. 


228  PARS   I.    DE   PERSONIS 


17.  Quoad  publicationem  indulgentiarum  ^ 

18.  Quoad  facultatem  absoivendi  a  casibus  ipsi  episcopo  re- 
servatis  ^ 

19.  Quoad  ingressum  superiorum  intra  ciausuram  monialium 
iisdem  subiectarum  absque  neccssitate,  et  hac  interveniente,  si  in- 
gressi  fuerint  sine  praesentia  l^^piscopi ,  vel  alterius  ecclesiasticae 
personae,  ab  eo  ad  hoc  specialiter  delegatae  ^ 

20.  Quoad  dictum  ingressum  plusquam  semel  in  anno  ex  causa 
visitationis:  sicut  et  quoad  introductionem  occasione  huiusinodi  in- 
gressus  piurium  sociorum  sui  Ordinis,  quam  duoruni,  si  agatur  de 
Superiore  generali  et  plusquam  unius  si  agatur  de  Superiore  alio  a 
generali.  Item  quoad  sumptionem  refectionis  intra  eamdem  clau- 
suram,  quae  interdicta  est ,  tam  superiori  visitanti ,  quam  eius 
sociis  ^ 

21.  Quoad  electionem  Abatissae  monialium,  iisdem  regularibus 
subiectarum,  cui  episcopus  interesse  potest,  vel  per  se,  vel  per  alium, 
si  velit  ^ 

22.  Quoad  punitionem,  etiam  sub  poena  excommunicationis,  pri- 
vationisque  vocis  activae  et  passivae ,  ferendae  sententiae  ,  eliam 
contra  equites  Hierosolymitanos,  propter  accessum  et  locutionem 
eis  interdiclam  sub  mortali  culpa,  licet  per  quodcumque  modicum 
temporis  spatium,  et  ob  quamcumque  honestam  causam,  cum  qui- 
buscumque  monialibus,  aliisque  intra  earum  monasteria  degentibus, 
sine  legitima  licentia  ^.  Guius  autem  Superioris  licentia  requiratur, 
dicetur  infra  in  fine  huius  Appendicis  §  Quod  spectat. 

'  Eodem  Trident.  cap.  IX,  Sess.  XXV  de  Reform. 

*  Gonst.  Clemeniis  X  Superna  §  7,  II.  Kal.  lun.  1670. 

»  Gonst.  Greg.  XIII  Dubiis  23  Decembr.  1581,  et  Alexandri  VII  Felici  13  Kai. 
Novembr.  1664. 

*  Git.  Alexandri  const.  Felici. 

»  Gonst.  Gregorii  XV.  Inscrutahili  5  Febr.  1622. 

®  Decretis  Gongr.  Episcop.  et  Regal.  iussu  Sixli  V  editis  9  Maii  1590,  et  Ur- 
bani  VIII  12  Kal.  Decembr.  1623,  ac  Gongr.  Gonc.  cum  approbatione  Glement.  IX 
sub  die  11  Maii,  et  16  Nov.  1669  atque  in  Spoletana  Accessus  ad  monasteria,  26 
Maii  1672  ac  in  Bergomen.  21  Maii  1678. 


LIBER   I,    DE   CLERICIS  229 


23.  Quoad  peinoctationrm  confessarii  monialium  in  domo,  quae 
per  parietes  et  tecta  non  sit  penitus  distincta  ,  et  separata  ab  ea- 
rum  monasteriis  ^ 

24.  Quoad  exploratioeem  voluntatis  puellae,  tain  ante  habitus 
susceptionem  ,  quam  ante  professionom  ,  sub  poena  suspensionis 
abbatissae  monialium  eis  subiectarum ,  arbitrio  Episcopi  intligen- 
dae,  si  ante  meusem  de  futura  professione  eum  certiorem  non  fe- 
cerit  ^ 

25.  Quoad  invaliditatem  renunciationis,  vel  obligationis  novi- 
tiopiim,  etiam  in  favorem  causae  piae,  ante  duos  proximos  profes- 
sioni  menses  sine  episcopi  licentia  exaratae :  ac  etiam  quoad  com- 
pulsiones  per  censuras  ecclesiasticas,  tam,  ne  quid  de  novitii,  no- 
vitiaeque  bonis  detur  monasterio  ante  illius  professionem,  quam  iit, 
si  quid  datum  fuerit,  eis  ad  saeculum  redeuntibus   restituatur  ^ 

26.  Quoad  deductionem  causarum  faciendam  ante  quinquennium 
a  die  professionis  computandum,  nedum  coram  superiore  regulari, 
sed  etlam  coram  Episcopo  a  religioso  volente  habitum  dimittere, 
vel  cum  eo  a  religione  discedere  praetextu  nullitatis  professionis  *. 

27.  Quoad  executionem  decretorum  Conc.  Trid.  de  Ref.  circa 
regulares,  etiam  exemptos  ^ 

28.  Quoad  executionem  voluntatis  testatorum.  et  redditionem 
rationis,  si  ipsis  regularibus  commissa  fuerit  executio  ". 

29.  Quoad  visitationem  confraternitatum,  in  eorum  ecclesiis  ere- 
ctarum,  et  redditionem  rationis  propter  administrationem  dictarum 
confraternitatum,  et  hospitalium  \ 

*  Cit.  consl.  Alexandri  VII. 

*  Cap.  XVII  e[  XVIII,  Sess.  XXV  do  Regul..  el  ex  decretis  Congr.  Conc.  in 
Limana  19  Nov.  1625,  in  Burgen.  4  Decerabr.  1627,  in  Derthonen.  16  Dec.  1545 

'  Cap.  XVI  eiusdem  Sess. 

*  Cap.  XIX  eiusdem  Sess. 

'  Cap.  XXII  eiusdem  Sess. 

*  Clementina  Religiosi  de  lesiamen.  Adealur  Fagnan.  in  cap.  Tua  notis,  n.  19  el  49L 
'  Cap.  VIII  el  IX,  Sess.  XXIl  de  Ref.  et  ex  Decreto  Congr.  Conc.  reiatoa  Fa- 

gnano  loc.  cit.,  n.  47.  . 


230  PARS   I.    DE   PERSONIS 


30.  Quoad  erectionem  confraternitaturti  sine  consensu  epi- 
scopi  *. 

31.  Quoad  constructionem  oratoriorum,  vel  cappeliarum  in  lo- 
cis  non  exemptis  sine  licentia  Kpiscopi,  et  celebrationem  missarum 
in  iisdem,  aliter  constructis,  quocumque  tempore ,  et  potissimum 
tempore  generalis  interdicti-,  sicuti  et  quoad  punitionem  propter 
celebrationem  missae  in  oratoriis  privatis  domicellorutn  diebus  ex- 
ceptis,  vel  postquam  eadem  die  fuit  ibidem  iam  celebrata  unica 
missa,  in  Aposloiico  indulto  concessa ". 

Quemadmodum  propter  erectionem  altaris  poitatilis ,  in  domo 
privalorum,  ut  ibi  celebrent,  et  Vi.iticum  ministrent  religioso  in- 
firmo  sine  Kpiscopi,  vel  parochi  licentia  *. 

32.  Quoad  declarationem  de  incursu  in  excommunicationem, 
si  absque  licentia  Kpiscopi,  vel  parochi  ministraverint  laicis  infir- 
mis,  eliam  hospitantibus  in  eorum  conventibus,  viaticum  ,  et  ex- 
treniam  unctionem  '\ 

33.  Quoad  punitionem  propter  sollicitationem  in  confessione, 
sicuti  si  docuerint  poenitentes  non  teneri  ad  denunciationem  con- 
fessarii  sollicitantis  \ 

34.  Quoad  causas  lldei '. 

33.  Quoad  iudicium  subeundum,  si  degunt  extra  monasteria, 
ratione  delicti,  contractus,  et  rei,  de  qua  agitur:   item   quoad  co- 


'  Const.  Clementis  VIII  Quaecumque  7  Decembr.  1604,  §  2. 

*  Cap.  4  Auctoriiate  de  priv.  in  6. 

*  Decreto  Gongr.  Gonc.  in  Neapolitana  30  Maii  1699 ,  et  ex  decrelo  Cle- 
menl.  XI  de  Oralorlis  privatis,  Qiioniam  Sancta  13  Decembr.  1703. 

*  Decrelo  Gongr.  Gonc.  in  Messanen.  28  Sept.  1698. 

»  Glementina  I  Religiosi  de  priv.,  et  eliam  pluribus  declaralionibus  Congr.  Conc. 
in  Nullius  19  Sept.  1637  in  Crem.  27  Febr.  1645  in  Ripana  3  Febr.  1694 ,  el  in 
Neap.  5  lunii  1710. 

«  Greg.  XV  Universi  dominici  30  Augusti  1622,  el  Ben.  XIV  Sacram.  Poenit. 
l  lun.  1741. 

'  Trid.  cap.  II  Sess.  V.  de  Reforra.,  et  ex  const.  Pauli  V  Romanus  Pontifex 
1  Sept.  1606,  et  ex  cil.  const.  Gregorii  XV. 


LIBER   I.    DE    CLERICIS  231 


gnitionem  causarum  civilium  mercedum,  et  miserabilium  persona- 
rum ;  sed  quoad  delictum  excipiuntur,  si  certum  ab  Apostolica  Sede 
iudicem  obtinuerunt  ex  Trident.  ^ 

36.  Quoad  cognitioiiem  et  definitionem  causarum,  quae  cogno- 
sci  debiiissent  ab  eorum  iudicibus  conservatoribus,  si  liis  ausi  fue- 
rint  aliter  uti,  quam  iuxta  formam  praescriptam  a  Gregorio  XV  ^ 

37.  Quoad  absolutionem  a  suspensione  iucur^a  ob  benedictio- 
nem  nuptialem  datam  sponsis  alterius  parochi  sine  huius  licentia  '. 

38.  Quoad  denunciationem  publice  faciendam  ab  episcopo,  quo- 
ties  ei  constiterit,  regulares  incurrisse  censuras,  quae  ipso  facto  in- 
curruntur;  dummodo  haec  denunciatio  animarum  saluti  profutura 
videatur  \ 

39.  Quoad  violalionem  immunitatis  ecclesiaslicae  '. 

40.  Quoad  otTensionem  ipsi  episcopo  a  regularibus  etiam  S.  loan- 
nis  Hierosolymitani  illatam,  et  quoad  impedimentum  iurisdictionis 
praelatorum,  ne  munus  suum  exequantur  ^ 

41.  Quoad  laesionem  ministrorum,  et  otHcialium  curiae  episco- 
palis  '. 

42.  Quoad  praestanda  Kpiscopo  debita  obsequia,  et  baldachini 
ereclionem  in  eius  accessu  ad  illorum  ecclesias,  pro  ibi  celebrandis 
pontificalibus :  quod  si  facere  renuant ,  potest  idem  Episcopus  abs- 
que  alia  monilione  interdictum  ecclesiae  indicere,  et  denuntiare  **. 

43.  Quoad  punitionem  delicti  commissi  contra   personas  infra 

'  Gap.  XIV,  Sess.  VII,  el  cap.  1  Volentes  de  privil.  in  6. 

'  Consl.  Sanctissimus  20  Sep.  1621. 

'  Trid.  cap.  VII,  Sess.  XXIV  de  Ref.  matrim. 

*  Clementina  I  Religiosi  de  privil. 

»  Gonst.  Greg.  XIV  Cum  alias  24  Maii  1591,  et  Bened.  XIII  Ex  quo  6.  Id. 
lunii  1725,  et  ex  decreto  Gongr.  Immunitatis  5  Februar.  1637  et  in  Papien.  28  lu- 
lii  1736. 

*  Decreto  Congreg.  Gonc.  approbato  a  Gregorio  XIII  relato  a  Fagnan.  in 
cap.  Grave  gerimus  de  Offlc.  ordin.,  n.  79. 

^  Decr.  Gongr.  Episc.  et  Regul.  27  Martii  1692. 

*  Decr.  Gongr.  Gonc.  in  Venafrana  Interdicti  26  lan.  1697. 


232  PARS   I.    DE   PERSONIS 


septa,  aut  circa  clausiiram,  vel  bonorum   administrationem   mona- 
steriorum  monialium,  ipsi  regularibus  subiectarum  ^ 

44.  Quoad  coercitionem  per  censuras  propter  benedictionem  ec- 
clesiasticorum,  et  sacrorum  paramentorum  ab  ipsis  factam  pro  usu 
aliarum  ecclesiarum  ^ 

45.  Quoad  probibitionem,  ne  in  eorum  ecclesiis  canantur  can- 
tilenae,  et  laudes  idiomate  italico^ 

46.  Quoad  spectanlia  ad  venerationem  eorum,  qui  cum  sancti- 
tatis  opinione,  vel  fama  martyrii  ex  hac  vita  migrarunt*. 

47.  Quoad  punitionem  asserentium,  Beatam  Virginem  conce- 
ptam  esse  cum  peccato  originali  *.  Ubi  tamen  advertendum  est,  post 
dogmaticam  delinilionem  Immaculatae  Conceptionis  Beatae  Virginis, 
causam  hanc  ad  fidei  causas  esse  revocandam. 

48.  Quoad  punitionem  propter  missae  celebrationem,  et  exce- 
ptionem  confessionis  sacramentalis  ,  antequam  promoti  fuerint  ad 
satrum  presbyteratus  ordinem  ®. 

49.  Quoad  receptionem  in  eorum  ecclesiis  parochialibus  missio- 
nariorum,  quos  episcopus  miserit,  tamquam  praenuncios  visitationis 
a  se  explendae  '. 

50.  Quoad  punitionem  (et  quidem  privative  quoad  ipsorum  su- 
periores)  propter  tonsionem,  aut  falsificationem,  aut  adulterationem 
monetarum  :  necnon  propter  falsificationem,  aut  adulterationem  ce- 


'  Gonst.  Greg.  XV.  Imcrutabili  5  Febr.  1622. 

*  Decreto  Gongr.  Riluum  in  decretis  generaliBus  emanalis  27  Sept.  1659  et  20 
lul.  1660  conflrmatis,  et  approbatis  ab  Alexandro  VII. 

'  Decrelo  eiusdem  Gongreg.  in  Novnrien.  7  Augusli  1628,  in  Hispalen.  3  Se- 
ptembris  1695  et  24  Novembr.  1696. 

*  Gonst.  Urbani  VIII  Caelestis  Hierusalem  5  lul.  1633. 

»  Gonst.  Greg.  XV  Sanctissimus  24  Maii  1622  et  Alexan.  VII  Sollicitudo  8 
Dec.  1661. 

«  Gonst.  Greg.  XIII  Officii  6  Augusli  1574,  Glemenlis  VIII  Etsi  alias  1  De- 
cembr.  1601,  Urbani  VIII  Apostolatus  officium  23  Maii  1628  ac  Bened.  XIV  Sacer- 
dos  in  aeternum  20  Apr.  1744. 

^  Gonst.  Bened.  XIV  Firmandis  i  5,  6  nov.  1744. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  233 


dularum  montis  pietatis,  et  mensae  nummulariae  S.  Spiritus;  sicuti 
et  si  has  sic  falsificatas,  et  alteratas  expenderint  ^ 

51.  Quoad  punitionem,  (et  privative  quoad  eorum  superiores), 
propter  assistentiam  praestitam  in  celebratione  malrimonii  sine 
praevia  Episcopi,  sive  parochi  contrahentium  licentia  -. 

52.  Quoad  munus  exorcizandi,  sive  in  eorum,  sive  in  aliena  ec- 
clesia,  sive  extra,  sive  intra  conventum  absque  Kpiscopi  licentia, 
sub  poenis  ab  eodem  infligendis  ^ 

55.  Quoad  punitionem,  si  libros  de  rebus  sacris,  aliosque  im- 
presserint,  vel  imprimi  fecerint  sine  nomine  auctoris,  aut  illos  ven- 
derint,  vel  apud  se  retinuerint  absque  episcopi ,  et  suorum  supe- 
riorum  examine,  et  approbatione  '\ 

54.  Quoad  taxationem  numeri  in  monasteriis  monialium  eisdem 
subiectarum,  faciendam  '. 

55.  Quoad  erectionem  novorum  conventuum  tam  virorum,  quam 
mulierum  ^. 

56.  Quoad  iudicium  ferendum  super  praetensa  nullitate  profes- 
sionis,  una  cum  eorum  superiore  locali  tamquam  coniudicibus;  et 
si  agatur  de  monialibus,  una  cum  superiore  monasterii ,  cui  uni- 
versum  illius  regimen  commissum  est '. 

'  Gonst.  Urbani  YIII  Superna  15  nov.  1627  et  Ben.  XIV  Ad  ciiram  nostram 
31  oct.  1756. 

*  Const.  Greg.  XV  Inscrutabili,  3  feb.  1622. 

'  Decreto  Gong.  Episcop.  et  Reg.  22  februarii  1625  et  consl.  Ben.  XIV  Magno 
cum  animi  nostri  i  54,  2  iunii  1751. 

*  luxla  decretum  Goncilii  Lateranensis  V  innovatum,  et  conflrmalum  a  Trid. 
Sess.  4,  in  decreto  de  edit.  et  usu  Sacror.  Libror. ,  et  ex  const.  Leonis  X  Inter 
sollicitudines  IV  maii  1515  ac  Urban.  VIII  Sanctissimus  18  sept.  1625. 

'  luxta  cap.  III,  Sess.  XXV  de  Reg.  quae  ex  decr.  Gong.  Conc.  relato  a  Fa- 
gnano  in  cap.  19  Grave  gerimus  de  Offic.  ordin.  n.  52,  pertinet  ad  episcopum  simul 
cum  eorum  superiore,  ex  const.  Greg.  XIII  Deo  Sacris  30  decemb.  1572. 

"  Cit.  cap.  III ,  Sess.  XXV  Trid. ,  et  cunst.  Clem.  VIII  Quoniam  26  augu- 
sli  1603  Greg.  XV  Cum  alias  17  aug.  1622 ,  el  Urbani  VIII  Romanus  Pontifex  28 
augusli  1624. 

'  Cap.  XIX,  Sess.  XXV  de  Reg.,  et  const.  Ben.  XIV  Si  datam  4  martii  1748 


234  PARS   I.    DE   PERSONIS 


Quamvis  nomine  superioris  intelligatur  superior  localis  conven- 
tus  in  quo  reclamans  assignatus  est  de  familia ,  et  non  supremus 
ordinis  ^  deduci  tamen  potest  causa  coram  provinciali,  vel  generali 
si  ita  ordinis  constitutiones  disponant  -. 

57.  Quoad  poenam  subeundam,  centum  nempe  ducatorum ,  si 
die  sabbati  maioris  hebdomadae  pulsaverint  in  eorum  ecclesiiscam- 
panas,  antequam  pulsaverit  campana  cathedralis,  vel  maioris  ec- 
clesiae  ^ 

58.  Quoad  omnimodam  iurisdictionem,  ut  subiectionem  aposta- 
tarum  et  etiam  legitime  eiectoruni  ^ 

Circa  tamen  Episcopi  facultatem  puniendi  religiosos  intra  claustra 
viventes  et  extra  quomodolibet  delinquentes,  attendenda  sunt  anim- 
adversa  a  P.  Gaudentio  de  lanua  ^  u  Nihilominus  pro  Regularibus 
omnibus  absque  distinctione  inter  mendicantes  si  intra  claustra 
vivant,  quamvis  extra  claustra  quomodolibet  delinquant,  quod  sub- 
sint  iurisdictioni  et  punitioni  propriorum  Superiorum  privatlve,  nisi 
quatenus,  negligentibus  Superioribus  sontes  punire  scandalosos,  iu- 
risdictio  ad  Episcopos  devolvatur  in  terminis  Concilii  Tridentini, 
adest  Molus  proprius  Bened.  Xlll  editus  quidem  ad  dirimendas  li- 
tes,  quoad  hoc  inter  Neapolitanum  Nunlium  et  Abbatem  generalem 
pro  tempore  Montis  Virginis,  sed  pro  omnibus  Regularibus  et  Epi- 
scopis  ex  altera  parte  vigorem  eumdem  praeseferens ,  ut  evidens 
erit  legenti.  In  praedicto  autem  Motu  proprio  haec  leguntur:  Ex 
auctoritate  nostra  ap.  declaramus  et  decernimus  privilegia  concessa 
dicto  Rmo  Nuntio  per  eundem  Clementem  VIII  non  aliter  intelligi 
posse  et  debere,  quam  de  facultate  procedendi  contra  cuiuscumque 

quod  Trid.  decretum  Cong.  Goac.  leste  Fagnan.  loc.  cit.  n.  72,  declaravit  locun» 
habere,  tani  si  professus  nuUitatem  allegat,  quam  si  religio  velit  illum  expellere, 
tamquam  nuUiter  professum. 

'  Cong.  Conc.  in  Maten.  et  Romana  7  apr.  1629. 

»  Reiff.  Lib.  III,  tit.  31  de  Reg.  §  7,  n.  197. 

'  Const.  Leonis  X  Dum  intra  19  dec.  1316.  §  14. 

■*  Constitul.  Urbani  VIII  Sacra  Congregatio  21  sept.  1624. 

*  Tom.  II  de  visil.  Praelat.  Reg.,  cap.  4,  Dub.  10,  n.  46. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  235 


Ordinis  Regulares  exemptos,  qui  tamen  sint  devii  et  errantes,  et 
extra  claustra  in  delicto  depreliendantur ,  nullain  propterea  ipsi 
competiisse  neque  couipetere  facullatem  procedendi  privative  ne- 
que  cumulative  conlra  Monachos  et  Regulares  degentes  in  conven- 
tibus  et  monasteriis  sub  obcdientia  Abbatum  aliorumque  Superio- 
rum,  et  cum  aliis  re(|uisitis  per  Concilium  Tridenlinum  praescri- 
ptis,  respectu  enim  istorum  totam  iurisdictionem  privative  spectare 
ad  Superiores  regulares,  etiam  monachi  seu  Regulares  extra  clau- 
stra  ita  notorie  deliquerint,  ut  populo  scandalum  publice  oriatur. 
luxta  dispositionem  Goncilii  Tridentini  in  supra  relato  capite  et  in 
casu  negligentiae  Superiorum  regularium  esse  iocum  praenctioni 
termini,  sicut  ab  Episcopo  ita  eliam  a  R.  Nuntio,  ut  eo  transacto, 
iurisdictio  ad  ipsum  devolvatur  iuxta  censurain  Concilii  praedicti. 
Nec  in  Constitutione  Clementis  Xtl  Romanus  Pontifex  7  kal.  apr. 
1732,  iegitur  hic  Motus  proprius  revocatus,  utpote  Concilio  Triden- 
tino  omnino  conformis  ". 

An  autem  liceat  Episcopo  contra  eosdem  Kegulares  procedere 
per  censuras  excommunicationis,  suspensionis  et  interdicti  respe- 
ctive  localis  quam  personalis  in  iis  casibus,  in  quibus  ei  indulta 
legitur  facultas  eos  puniendi,  non  levis  est  controversia  inter  DD. 
Verior  sententia  est,  ut  per  eas  procedere  possit  in  iis  dumtaxat 
casibus,  in  quibus  vel  a  Tridentino  \  el  a  Constilutionibus  apostoli- 
cis  sacrarumque  Congregationum  decretis,  expressa  eidem  tributa 
legitur  facultas  procedendi  per  censuras  ^ 

Quod  spectat  ad  loculionem  cum  monialibus  videtur  hodie  eam 
impertiri  posse  indiscriminatim  ab  Ordinariis  ^ 


'  PassBRiNUS  de  statu  homin.  T.  III,  p.  189,  art.  10. 
*  Gaudentius  T.  I,  cap.  4,  dub.  11. 


236  PARS   I.    DE   PERSONIS 


Appendix  III. 

Casiis  in  qiiibiis  regiilares  Episcopi  non  siihduntur. 

1.  Iii  audiendis  confessionibus  religiosorum  proprii  ordinis,  pro 
quibus  episcopi  approbatione  non  indigent. 

2.  Nec  pro  audiendis  confessionibus  iliorum  saecnlarium ,  qui 
ipsis  inserviunt,  ac  simul  sunt  vere  de  familia  ,  ac  continui  com- 
mensales  eorum  monasteriorum,  aut  collegiorum ,  quas  excipere 
possunt  confessarii  a  superioribus  regularibus  approbati  ^ 

5.  Non  possunt  Episcopi  regularibus  approbatis  pro  audiendis 
saecularium  confessionibus  limitare  aut  lempus,  etiam  paschale , 
aut  certa  loca,  aut  personarum  genus  in  iis  excipiendis,  nec  pro- 
hibere,  ne  infirmorum  confessiones  audiant  absque  sua,  aut  paro- 
chi  licentia.  Possunt  tamen  eis  praecipere  sub  poena  suspensionis 
ab  iisdem  confessionibus  audiendis,  si  post  auditam  eorumdem  in- 
firmorum  confessionem,  illico  eorum  parochum  certiorem  non  red- 
derent,  aut  oretenus,  aut  per  sciipturam  npud  ipsos  infirmos  relin- 
quendam  ^  (Romae  id  cuipabiliter  non  facientes,  hanc  suspensionem 
incurrunt  ipso  facto).  Praedictae  limitationes  prohibitae  etiam  fue- 
runt  ipsis  episcopis  a  Cong.  Conc.  cum  approbatione  Greg.  XV  et 
Lrbani  VIII  \ 

Circa  tamen  locum,  et  tempus,  in  quo  audiri  nequeunt  mulie- 
rum  confessiones  *,  prohibere  possunt  episcopi  confessariis,  etiam 
regularibus,  ne  eas  audiant  extra  confessionale,  nec  in  eius  parte 
anteriori,  sed  a  latere  cum  crate  perforata,  et  hoc  situm  sit  in 
loco  publico,  ut  videri  ab  omnibus  possit  ^ 

'  Cit.  const.  Clem.  X  Supema  11  Kal.  iulii  1670. 

*  Ead.  const.  Superna. 

*  In  responso  ad  II.  dubium  inter  alia  ibi   proposila,  relata  in  calce  const. 
dicti  Greg.  Inscrutabili  5  feb.  1622. 

*  Epistola  encyclica  Cong.  S.  Inquisitionis,  sub  die  14  dec.  1694. 

'  Decr.  autem  S.  Congr.  sub   die  21  ian.    1620:  Mulierum   confessiones  post 
crepusculum  vespertinum,  et  ante  auroram  sine  necessitate  audiri  non  debent. 


1 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  237 


4.  Nec  pos^unt,  inconsulta  Sede  Apostol.  oniniLus  siinul  unius 
conventus  confessariis,  iain  a  se,  vel  a  suis  antecessoribus  appro- 
batis ,  adimere  facultatein  audiendi  confessiones  «  vix  enim  lieri 
potest  ut  haec  sine  scandalo  inagnaque  animarum  pernicie  contin- 
gant  V  ^;  licet  ex  rationabiii   causa  aliquos  suspendere   eis  liceat  -. 

5.  Nec  possunt  visitare  altaria  ecclesiarum  regularium ,  quibus 
cura  animarum  saecularium  non  incumbit,  aut  loca,  ubi  in  diclis 
ecclesiis  asservatur  SS.  Kucharistiae  sacramentum,  vel  ubi  audiun- 
tur  saecularium  confessiones  %  excipiuntur  tainen  mulierum  confes- 
siones,  ut  supra. 

().  Nec  possunt  confirmare  abbatissas  monialium  regularibus  subie- 
ctarum,  ex  responso  laudatae  Congr.  jad  dubium  V  relatum  ut  supra. 

7.  Nec  possunt  punire  eosdem  regulares,  degentes  in  parochiis 
monasterio  unitis,  si  non  delinquant  ciica  curam  animarum  et  Sa- 
cramentorum  administrationem  '*. 

Non  possunt  confessarios  regulares  non  parochos  cogere  ut  ac- 
cedant  ad  conferentias  casuum  conscientiae  '\  Episcopi  tamen  il- 
larurn  dioecesium  quas  complectitur  Conc.  Uomanum  celebratum 
sub  Bened.  Xlll  an.  1725  eos  suspendere  possunt  ab  audiendis  con- 
fessionibus  si  ad  dictas  conferentias  non  accedant  sicut  et  ad  sa- 
croruin  rituum  disceptationes  qualer  habendas  quolibet  mense  nec 
non  ad  lectionem  S.  Scripturae  diebus  et  horis  ab  b^piscopo  praeti- 
niendis  quatenus  haec  omnia  in  eorum  monasteriis  non  habentur. 

8.  Non  possunt  praetendere,  ut  in  visitatione  clausurae  monia- 
liuin  ,  regularibus  subiectarum  ,  sibi  erigatur  baldachinum,  sed  ut 
stratuin  dumtaxat  praeparetur  ^ 

•  S.  Gong.  Epp.  et  Regg.  20  nov.  161o. 
'  Cit.  const.  Superna. 

*  Ut  ex  responso  Gong.  Gonc.  ad  I  dubium  inter  alia  relata  post  mox  cil. 
conslil.  Gregorii. 

'^  Declaratione  dictae  Gong.  Gonc.  relata  a  Fagnan.  in  cap.  19  Grave  gerimus, 
n.  35,  de  oiric.  ordinarii. 

'  Sac.  Gongr.  super  statu  Reg.  lo  lanuarii  1682. 

'  Decreto  Gong.  Gonc.  19  ian.  1686  relato  ab  eodem  Ferraris  Prompta  biblio- 
theca,  verbo  Regulares,  art.  2,  n.  66. 


238  PARS   I.    DE   PERSONIS 


9.  Non  possunt  convenire  regulares  intra  claustra  degentes,  et 
habentes  suos  conservatores,  legitime  electos  ,  in  causis  civilibus, 
cum  conveniri  tantum  debeant  coram  dictis  conservatoribus ,  aut 
suis  superioribus,  ex  decreto  dictae  Cong.  relato  a  Fagnano  ^ 

10.  Non  possunt  compellere  ad  exhibendos  libros  sacristiae,  in 
quibus  adnotantur  celebrationes  missarum,  ut  inde  constare  possit 
de  integra  satisfactione  obligationis  debitae  ex  legato  pio  ^. 

11.  Non  possunt  visitare  domum  annexam  ecclesiae  parochiali, 
et  a  monasterio  seiunctam,  in  quo  regnlares  parochi  habitant  *. 

12.  Non  possunt  declarare  regularem  sicuti  et  quemcumque 
alium  ab  illorum  iurisdictione  exemptum,  percussorem  clerici,  esse 
excommunicatum  vitandum,  si  percussio  sit  tanlum  pubiica.  Pos- 
sunt  tamen  eum  excommunicatum  denuntiare  '. 

Si  vero  percussio  sit  notoria,  possunt  etiam  declarare  excommu- 
nicatum  ^ 

13.  Non  possunt  episcopi  examinare  sententiam  ex|)ulsionis  a 
religione,  latam  a  iudice  regulari,  et  de  eius  iuslitia,  vel  iniustitia 
iudicare  :  in  decreto  enim  S.  Congregationis  Gonc.  de  apostatis  et 
de  haereticis  §  VII  praecipitur,  ut  provincialis,  aut  alius  superior, 
ad  quem  spectat  sententiam  expulsionis  ferre,  teneatnr  hanc  ordi- 
narlo  dumtaxat  notificare,  ut  expulsum  tamquam  sibi  subditum 
de  novo  factum  agnoscat,  gubernet  et  puniat  ^ 

14.  Nec  ex  eadem  ratione  possunt  censuris  compellere  superio- 
res  reluctantes  recipere  expulsos,  licet  correctos,  cum  spectet  ad 
S.  C.  vel  Summum  Pontificem,  cui  regulares  immediate  sunt  sub- 
iecti ;  non  obstante  decretali  Greg.  IX  relata  in  Cap.  24  de  Regul. 

'  Cap.  11.  Tuarum  de  priv.,  el  const.  Pauli  V  Religiosorum  14  aug.  1607. 

'  Decreto  laudatae  Cong.  in  Urbinaten.  10  marlii  lfi63  ad  cap.  18  Trident, 
Sess.  (lib.  23  decr.  pag.  456). 

'  Decr.  diclae  Cong.  relato  a  Fagnan.  in  cil.  c.  Grave  gerimus  n.  26. 

^  Cf.  Petra  in  Const.  XI  Alex.  VII. 

"  Ul  ex  pluribus  decrelis  eiusdem  Cong.  a  dicto  Petra  relatis  loc.  cil.  n.  13, 
et  in  causa  Mediolanen.  Censurarum,  in  responso  ad  II  dubium. 

*  Ita  de  Amoeno  Tom.  I,  tit.  5,  verb.  Poenarum  genera,  n.  1S9  el  160. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  239 


in  qua  statuitur,  quod  si  eiecti ,  et  emendati  in  monasteriis  suis 
recipi  possunt,  tunc  superiores  ordinis,  monitione  praevia  per  ec- 
clesiasticas  censuras  compellantur  ad  ipsorum  receptionem;  si  vero 
in  iis  recipi  nequeant,  coilocentur  in  alio  monasterio  eiusdem  or- 
dinis;  quia  in  ea  sermo  est  de  monaciiis  non  exemptis  ;  si  enim 
de  iis  non  ageretur,  non  possunt  episcopi  expulsum  ab  uno  mona- 
sterio  in  aiio  collocare  ^ 

Appendix  IV. 

Recensentur  ea  quae  in  constitutione  Romanos  Pontifices 
decreta  sunt  quoad  exemptionem  regularium  in  locis  missionum. 

1.  Omnes  missionum  rectores  cleri  collationibus  adesse  ex  of- 
ficio  debent,  iisdemque  interesse  Vicarii  aliique  religiosi  viri  mis- 
sionariis  facullatibus  concedi  solitis  instructi ,  qui  hospitia  parvas- 
qiie  missionum  domos  incolunt.  Quoad  eorum  vero  praesentiam  in 
synodis  dioecesanis,  observanda  sunt  decreta  Conc.  Tridentini. 

2.  Fas  est  regularibus  appellare  in  devolutivo  tantum  quoad 
interpretalionem  decretorum  synodalium,  quae  de  iure  communi, 
sive  ordinario,  sive  delegato  regulares  etiam  alTiciunt ;  quo  vero  ad 
interpretationem  aliorum  decretorum,  etiam  iii  suspensivo. 

5.  Licet  Episcopis  missiones  dividere,  servata  forma  Conc.  Tri- 
dentini,  quoad  missiones,  quae  sunt  vere  proprieque  dictae  paroe- 
ciae.  Quoad  reliquas  vero,  ad  formam  Synodi  Provincialis  VVest- 
monasteriensis,  scilicet,  licebit  Episcopo  de  consilio  capituli  intra 
limites  missionis  novas  ecclesias  condere,  ac  portionem  districtus 
iis  attribuere,  si  necessitas  aut  utilitas  populi  fidelis  id  requirat. 
Quo  melius  autem  missioni,  quae  dividenda  sit,  eiusque  administris 
prospiciatur,  sententia  quoque  lectoris  praecipitur  exquirenda ,  et 
si  a  religiosis  sodalibus  missio  administretur,  praefectus  Ordinis  au- 
diendus,  salvo  iure  appellandi,  si  res  postulet,  a  decreto  episcopali 
ad  S.  Sedem  in  devolutivo  tantum. 

'  Ut  cum  communi  flrmal  laudatus  de  Amoeno  de  incorrigibilium  expulsione 
Tom.  2,  Parl.  III.  q.  1,  n.  3,  et  q.  10,  n.  72. 


240  •  PARS   I.    DE   PERSONIS 


4.  In  praeficieiido  reclore  missioni,  quae  nova  erigitur  per  di- 
visionem  missionis  cui  regulares  praefecti  sunt,  non  est  opus  ut 
iidem  religiosi  sodales  ceteris  sacerdotibus  praeferantur. 

5.  Quoad  visitationem  coemeleriorum  et  piorum  locorum,  quae 
intra  fines  missionum  sita  sunt,  sacrorum  canonum  et  constitutio- 
num  Apostolicarum  praescripta  servanda  sunl  ;  sciiicet,  si  agatur 
de  coemeteriis  et  locis  piis,  qu.ae  solis  religiosis  familiis  reservan- 
tur,  ea  ab  Episcopi  iurisdictione  et  proinde  a  visitatione  estempta 
sunt;  contra,  si  de  aliis. 

6.  Episcopi  ius  habent  visitandi  scholas  pauperum  in  missioni- 
bus  et  paroeciis  regularibus,  aeque  ac  in  saecalaribus.  Quoad  vero 
ceteras  scholas  et  collegia,  in  quibus  religiosi  \iri  secundum  ordi- 
nis  sui  praescripta  iuventuti  catholicae  instituendae  operam  dare 
solent,  firma  atque  integra  manent  privilegia,  quae  illis  ab  Aposto- 
lica  Sede  coilata  sunt. 

7.  Sodalibus  religiosis  non  licet  novas  sibi  sedes  constituere, 
erigendo  novas  ecclesias,  aperiendove  coenobia ,  collegia,  scholas, 
nisi  obtenla  prius  licentia  Ordinarii  loci  et  Sedis  Apostolicae. 

8.  Keligiosis  sodalibus  non  licet  ea  instituta  in  alios  usus  con- 
vertere  absque  expressa  licenlia  Sedis  Apostolicae  et  Ordinarii  loci, 
nisi  agatur  de  conversione,  quae,  salvis  fundationis  legibiis,  refe- 
ratur  dumtaxat  ad  internum  regimen  et  disciplinam  regularem. 

9.  Religiosi  sodales,  redditis  Episcopo  rationibus,  docere  debent 
de  pecunia  intuitu  missionum  sibi  allata,  et  (|uantuin  de  ea,  et  quos 
in  usus  impenderint,  aeque  ac  missionarii  e  clero  saeculari.  Quid 
vero  censeri  debeat  oblatum  intuitu  missionum,  iudicandum  est  ex 
normis  praefinitis  in  Synodo  Provinciali  II  Westmonasteriensi. 

ARTICULUS    IV. 

De  Episcoporum  Prwileyiis. 

276.  Postquam  egimusde  Episcoporum  ofliciis  eorumque  potesta- 
te,  gradum  facimus,  ut  par  est,  ad  eorum  privilegia  investiganda. 
Ex  pluribus  vero  privilegiis  episcopali  dignitati  persacros  canones  at- 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  241 


tribulis  praecipua  tantum  recensebimus.  Sunt  autem:  1)  ut  possint 
Episcopi  extia  ecclesiam  celebrare  in  altari  portatili,  tam  in  pro- 
pria,  quam  etiam  in  aiiena  dioecesi ,  inconsulto  Ordinario  ioci  ^ 
et,  propria  ceiebrata,  aliam  audire  etiam  in  festis  solemnioribus  ^ 
Attamen  Episcopi  hoc  privilegio  uti  debent  cum  his  restriclionibus: 
ut  non  celebrent  nec  celebrari  faciant  in  cubiculo  ubi  cubari  so- 
lent;  ut  non  celebrent  extra  propriae  habitationis  domum  ,  in  do- 
mibus  laicis  etiam  in  propria  dioecesi,  a  forliori  vero  in  aliena, 
eliamsi  dioecesani  conseusus  accederet  ^  Excipiendae  sunt  domus, 
in  quibus  visitationis  aut  itineris  causa  diversantur ,  vel  (cum  eis 
licet)  morani  faciunt*.  2)  Quod  possint  habere  in  episcopali  palatio 
stabilem  Cappellam,  in  qua  tam  ipsi  quam  alii  sacrum  faciant.  Imo 
talia  oratoria,  quae  extant  in  eorum  domibus,  instar  pubUca  ha- 
bentur,  ideoque  festivis  diebus  quotquot  ibi  Missae  intersunt  satis- 
faciunt  praecepto,  idque  etiam  Episcopo  absente  aut  vacua  Sede  ^ 
Et  si  plura  sint  in  eodem  palatio  Oratoria,  omnia  eodem  iure  cen- 
sentur  ^  Verum  haec  de  Bpiscopis  dioecesanis  intelligenda  sunt, 
non  de  Titularibus.  Domus  autem  intelliguntur,  non  quas  utcuin- 
que  habitant,  ex.  gr.  in  agro  rusticandi  causa,  sed  sedes  in  quibus 
sive  in  ipsa  civitate  episcopali ,  sive  extra,  habitualiter  resident. 
3)  Habent  privilegium  extra  propriam  dioecesim  sibi  eligendi  con- 
fessarium  sacerdotem  quem  possunt  secum  ducere  in  diversa  loca: 
hic  tamen,  si  non  est  illis  subditus,  debet  ab  Ordinario  loci  esse 
approbatus.  4)  Possunt  habere  in  suo  servitio  duos  Ganonicos,  qui 
praebendarum  fructus  in  absentia  percipiunl.  5)  Possunt  uti  insi- 
gnibus  pontificalibus  in  locis  exeniptis  suae  dioecesis.  6)  In  suspen- 
sionem  aut  interdictum  iure  latum  numquam  incurrunt,  nisi  Epi- 


'  Bened.  XIV  Const.  Magno  2  Jiinii  1731. 

*  S.  Ril.  Congr.  22  Aug.  1818. 

*  Clemens  XI  Gonst.  Quoniam  sancta  15  Dec.  1703. 

*  Innoc.  XIII  Consl.  Apostolici  ministerii. 
»  S.  Rlt.  Congr.  2  lulii  1661. 

*  Gattic.  de  Orat.  dom.  Gap.  XVII,  4. 

ZlTELLI-SOLIERI.  16 


242  PARS    I.    DE   PERSONIS 


scopi  expressa  mentio  fiat.  1)  Soliiis  eoruin  lestimonio  ereditur  in 
foro.  8)  Indulgentias,  iimitatas  tamen  et  lemporales,  concedere  pos- 
sunt,  nempe  in  dedicatione  ecclesiae  unius  anni  indulgentias,  in 
anniversario  dedicationis,  vel  alias,  indulgentias  40  dierum.  9)  Gra- 
viores  eorum  causae  nonnisi  a  Uomano  Ponlirice  iudicari  possunt^ 
10)  Possunt  celebrare,  vel  concedere  Cappeilanis  suis  ut  in  domestico 
sacello  celebrent,  pro  suo  vel  familiae  commodo  missam,  ante  au- 
roram  ^el  post  meridiem.  11)  Demum  dum  acgrotant,  morbo  in- 
gravescente,  ministrare  eis  viaticum  et  extremam  unctionem  per- 
tinet  ad  primam  dignitatem  Capitiili.  Sac.  Congr.  Concil.  die  7  lu- 
nii  1760  declaravit  Episcopum  posse  eligere  a  quo  ungi  malit,  seu 
sacristam  id  est  maiorem  Capituli  sui  dignitatem,  seu  Parochum. 
Porro  notandum  est  quod  privilegia  quae  in  sola  facultate  aliquid 
agendi  consistunt,  non  amittuntur  ab  Episcopo  per  non  usum  quan- 
tocumque  tempore  continuatum, 

AKTIGULUS    V. 

I)e  Episcopi  oneribus. 

277.  Honorem  quemlibet  peculiare  ac  pioprium  comitatur  onus. 
Hinc  episcopalis  dignitas  suis  non  destituitur  obligationibus,  tum  in 
suscipiendo ,  tum  maxime  in  exercendo  episcopatu ,  quas  in  hoc 
Articulo  perstringemus. 

Porro  in  episcopatus  susceptione  duo  sunt  commemoratu  di- 
gna,  scilicet  Professio  lidei,  quae  lieri  ab  Episcopo  debet  coram  Apo- 
stolica  Sede  ante  conlirmationem  ^  idque  etiam  per  Procuratorem; 
et  iuramentum  fidelitatis  erga  Romanum  Pontilicem,  quod  praestari 
solet  in  ipsa  consecratione. 

Quod  autem  attinet  ad  onera  quae  Kpiscopo  in  exercendo  epi- 
scopatu  incumbunt,  praeter  ea  omnia  quae  in  eiusmodi  olFicio  ad- 

'  Conc.  Ti-id.  Sess.  XIII,  Cap.  VIII  de  Ref.  Cf.  Barbosa  de  off.  et  potest.  Episc. 
P.  3,  All.  112,  n.  21. 

'  Greg.  XIV  Consl.  Onus  apostolicae  15  Maii  1595. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  243 


implendo  continentur,  haec  potissimum  eommemoranda  sunt:  1)  Col- 
latio  ordinum  et  confirmationis;  2)  Convocatio  synodi  dioecesanae; 
3)  Praedicatio  ;  4)  Celebratio  missae  pro  populo;  5)  Kesidentia ;  G)  Vi- 
sitatio  dioecesis;  7)  Visitatio  sacrorum  liminum. 

Et  quoad  collationem  ordinum  et  administrationem  confirma- 
tionis,  cum  de  utraque  in  caplte  de  Sacramentis  acturi  simus,  heic 
notasse  suiriciat  quod  ex  praescripto  Conc.  Trid.  *■  debenl  Episcopi 
per  se  ipsos  ordines  conferre.  Quod  si  aegritudine  impedti  sint, 
subditos,  non  aliter  quam  probatos  et  examinalos,  alteri  Episcopo 
ordinandos  cornmittere  debent.  Quamvis  autem  Concilium  de  sola 
aegritudine  ioquatur,  eo  tamen  nomine  quodvis  aliud  similiter  gra- 
ve  ac  rationabile  impedimentum  venire  docent  Doctores. 

Quoad  confirmationem  tenentur  Episcopi  eam  administrare. 
Quamvis  autem  iuxta  praesentem  Ecclesiae  disciplinam  quolibet 
tempore  eam  conferre  liceat,  ut  plurimum  tamen  ea  solet  mini- 
strari  sacrae  visitationis  tempore  -.  His  praestitutis  ad  aiia  exqui- 
renda  onera  progredimur,  quod  distinctis  paragraphis  praestabimus. 

§  1.  —  De  Convocatione  Sijnodi  Dioecesanae. 

1278.  Conciiium  Tridentinum'  decrevit  Episcopos  synodum  dioe- 
cesanam  singulis  annis  celebrare  debere,  atque  ad  huius  capitis  disci- 
plinam  redintegrandam  subsequentes  Pontilices  maxime  institerunt 
utpote  dioecesis  bono  maxime  utilem.  Siquidem  est  synodus  coetus 
pubiicuc  virorum  ecclesiaslicorum  ab  eorum  Episcopo  coactus  ,  ut 
una  cum  eo  consilia  sua  conlerat  de  negotiis  quae  ad  pastoralem 
dioeceseos  curam  pertinent. 

De  synodo  agentes  rem  totam  ita  distributam  exponemus  ut : 
1)  agamus  de  personis  quibus  coalescil;  2)  de  obiecto  circa  quod 
versatur;  3)  de  eiusdem    adiunclis   ac   legibus;   4)  de  pubiicatione. 

'  Sess.  XXIIl,  Cap.  III,  Sess.  XXIV,  Cap.  V  de  Ref. 
»  Bened.  XIV  Inst.  Ecd.  6,  n.  2. 
=•  Cap.  II,  Sess.  XXIV  de  Reform. 


244  PARS   I.    DE   PERSONIS 


279.  De  personis  quaereiiduin  quae  sint  et  ad  quid  teneantur. 
iam  ul  a  primo  exordiamur,  quadruplex  earuin  gradus  constitui 
potest,  in  quorum  primo  est  Episcopus;  in  alio  ii  ,  qui  et  vocari 
debent  et  adesse  tenentur ;  in  tertio  ii  qui  praetermitti  possunt,  sed 
vocati  tenentur  adesse ;  in  quarto  ii  qui  nonnisi  quibusdam  in  ca- 
sibus  ad  synodum  possunt  compelli. 

Episcopi  partes  in  sua  synodo  ex  tiac  formula  intelligi  facile 
possunt,  quod  ipse  non  modo  eiusmodi  synodi  est  praeses,  sed  unus 
est,  qui  in  eadem  ius  habet  ferendi  leges  et  quamvis  adstantium 
consilium  exposcat,  non  tamen  cogitur  illud  sequi.  Unde  sequitur: 
ad  eum  pertinere  non  modo  synodum  indicere,  eique  praeesse  *,  ve- 
rum  etiam  res  deliberandas  proponere,  easque  (nisi  de  re  agatur, 
in  qua  Capituli  consensum  iura  exigunt),  auditis  aliorum  sententiis, 
suo  arbitrio  definire,  adeoque  decreta  suo  nomine  inscribere,  et  so- 
lum  subsignare "-.  Contra  nihil  posse  extra  sententiam  synodi  (idest 
extra  synodum)  aut  saltem  Capituli  Cathedralis,  tamquam  synodi- 
cum  decretum  promulgare,  nisi  forte  S.  Congr.  Conc.  eiusmodi  vi- 
tium  sanet  ^  Diximus  tamquam  synodicum  decretum  ;  vidimus  enim, 
Episcopum  eliam  extra  synodum  habere  ius  ferendi  leges,  adeoque 
easdem  posse  auctoritate  sua  indicere. 

Post  Episcopum  ii  sequuntur,  qui  et  vocari  debent  et  adesse  te- 
nentur.  Hi  vero  sunt,  inter  eos  qui  iurisdictioni  Episcopi  subsunt: 
a)  Si  qui  sunt  Praelati,  seu  Abbates  non  exempti  sive  saeculares 
sive  regulares.  b)  Qui  dignitatem  habent,  aut  personatum,  aut  offl- 
cia.  c)  Canonici  Ecclesiae  Cathedraiis.  d)  Parochi  et  Vicarii  curati 
perpetui,  adeoque  non  ad  nutum  amovibiles.  e)  Quibus  consuetudo 
ius  atque  onus  eiusmodi  detulit.  Lnter  eos  qui  a  iurisdictione  Epi- 
scopi  eximuntur  sunt:    a)  Parochi   alias  exempti  sive  regulares  * ; 


'  Vicarius  generalis  Synodum  convocare  potest  quolies  ad  id  mandatuin  ha- 
buit  sicut  decidit  S.  C.  Goncilii  4  dec  1653. 

*  Bened.  XIV  De  synod.  Dioec.  lib.  13,  cap.  1  et  2. 

*  Bened.  XIV  1.  c. 

*  Trid.  Sess.  XXIV,  Cap.  II  de  Ref.;  Ben.  XIV,  loc.  cit.,  c.  1,  n.  8.  seqq. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  245 


b)  qui  Praelato  nuUius  subduntur,  cuius  territorium  vel  intra  Epi- 
scopi  dioecesim  est,  vel  eiusdem  Cathedrali  est  vicinum  ^ 

Qui  porro  ad  tertiam  classeni  pertinent,  seu  qui  praetermitti 
quidem  possunt,  sed,  vocati  si  fuerint,  adesse  tenenlur  sunt :  a)  Vi- 
carii  tum  generaies  tum  foranei  ".  b)  Canonici  Collegiatarum  saitem 
per  suos  deputatos,  si  extra  iocum  morentur,  ubi  synodus  habetur. 

c)  Canonici  iubilati.  d)  Alii  ecclesiae  Cathedralis  beneficiati,  qui  ca- 
nonici  non  sunt.  (Idem  loc.  cit.  n.  4).  e)  Superiores  Conventuum, 
qui  sex  habent  religiosos,  adeoque  Episcopi  iurisdictioni  subduntur. 
/)  Abbates  conventuum,  quorum  monasterium  capitulo  generali  alio- 
rum  monasleriorum  eiusmodi  ordinis  non  subditur*.  y)  Quibus  con- 
suetudo  lale  onus  imposuit '.  Kpiscopus  non  potest  cogere  ad  acce- 
dendum  ad  Synodum  habentes  beneficia  simplicia,  nisi  ex  consue- 
tudine  aliud  observatum  fuerit '. 

Qui  nonnullis  tantuin  in  casibus  compelli  ad  synodum  possunt, 
idest  si  agatur  vel  de  re  ad  omnes  clericos  pertinente,  vel  de  mo- 
rum  disciplina,  Clerici  omnes  sunt,  qui  \elsimplex  tantum  benefi- 
cium  obtinent  ^. 

280.  Ad  obligaliones  \ero  quod  attinet  quibus  hi  tenentur,  cum 
ad  unam  illam  redigantur,  ut  ad  synodum  accedant  neque  ab  ea  sine 
venia  Kpiscopi  recedere  debeant,  hinc  duo  tantum,  quae  inde  di- 
manant,  satis  est  heic  animadvertisse  :  a)  Accedere  negligenles,  ar- 
bitrio  Kpiscopi  puniendos  esse,  etiamsi  quoad  cetera  exempti  sint,  ex- 
cepta  multa  pecuniaria  quoad  regulares^  6)  Qui  legitima  causa  im- 

'  Quoad  personas  exemptas  distinguendum  esl  inler  eas  qui  capitulis  generalibus 
minime  subduntur  ab  iis  qui  capitulis  generalibus  sunt  adstricli.  Primi  ad  synodum 
accedere  tenenlur  et  synodi  definitionibus  subdunlur,  secundi  ad  synodum  vocandi 
sunl  et  accedere  tenentur  si  parochiales  vel  alias  saeculares  Ecclesias  adminislrent. 

*  Ben.  XIV  loc.  cit. 

»  Trid.  Sess.  XXIV,  C  II  de  Ref.;  Ben.  XIV  loc.  cit.  C.  i,  n.  8.  seq. 

^  Ben.  XIV  loc,  cil.  C.  6,  n.  5.  seqq. 

»  S.  Congr.  Conc.  Tulm.  17  Mart.  1593. 

«  Ben.  XIV  loc.  cil.  C.  6,  n.  1.  seqq. 

'  Ben.  XIV  loc.  cil.  L.  3,  C.  12,  n.  1. 


246  PARS    I.    DE    PERSONIS 


pediiintiir,  eam  Episeopo  significare  debent,  qui  eamdem  a  iudici- 
bus  ad  id  deputatis  examinandam  curabit;  legitima  vero  causa  est 
gravis  necessitas,  et  nominatim  cpioad  Parochos  defectus  alterius 
sacerdotis,  cui  proprias  oves  committant  maxime  vero  siqui  lunc 
in  paroecia  periculose  infirmantur. 

281.  De  obiecto  synodi  dioecesanae  haec  dici  possunt.  Univer- 
sim  illiid  versatur  in  iis  quae  pertiuent  ad  rectam  dioecesis  admini- 
strationem,  praesertim  \eroad  morum  disciplinam  rite  servandam; 
adeo(jue,  in  iustrueudis  singulis  circa  propria  olflcia,  ac  praecipue 
sacerdolibus  quoad  rectam  sacramentorum  administrationem  ;  ita 
tamen  ut  de  quaestionibus,  qiiae  iu  scholis  agitantnr  nihii  definia- 
turV  In  abiisibus  publicisque  vitiis  detegendis  corrigendisque.  In 
edendis  legibus  ad  disciplinam  custodiendam  oj)portunis,  ita  tamen, 
ut  nihil  slaluatur,  quod  iuris  communis  aut  superioris  cuius\  is  po- 
teslatis  constitutionibiis  contrarium  sit.  [n  specie  ex  iure  et  con- 
suetudiue  in  synodo  pertractantur  (juoque  sequentia,  quamvis  etiam 
extra  synodum  perfici  ab  Episcopo  possint.  L  t  concilii  provincialis, 
quod  proxime  actum  sit,  decreta  publicentur.  Ut  Cathedraticum  Epi- 
scopo  quotannis  solvendum,  decernatur  et  exigatur.  Ut  casus  Epi- 
scopo  reservandi  definiantur.  Ut  redituum  ratio  a  Seminarii  depu- 
tatis  exigatur^  Ut  examinatoies  synodales,  qui  scilicet  per  uuius 
anni  spatium,  parochialibus  ecclesiis  praeficiendos,  examini  subii- 
ciant,  sex  mininuuii,  iieque  tamen  plures  quam  viginti,  omnesque 
idonei  nominatim  seu  personaliter  eligantur,  et  a  synodo  per  suf- 
fragia  sive  secreta  sive  publica  probentur,  ita  ut  absque  facultate 
S.  Sedis  extra  synodum  eligi  nequeant ;  ex  electis  autem  in  synodo 
si  e  senario  uumero  aliquis  intra  annum  deficiat,  omnes  ab  oflicio 
cessant,  neque  alii  sufflci  queunt  absque  eiusdem  S.  Sedis  facultate^ 
Electi  examinatores  iuramenlum  praestare  debent  de  munere  suo 
fideliter  adimplendo.  Ut  ApostoHcae  Sedi  constare  queat   qui    prae- 

'  Bened.  XIV  loc.  cit.  L.  7,  C.  1  seqq. 

'  Ben.  XIV  l.  c. 

'  Idem  loc.  cit.  Lib.  4,  C.  7  et  seqq. 


LIBER    I.    DE    CLERICIS  247 


cipue  sunt  idonei  ad  ecclesiastica  iudicia  in  partibus  exercenda, 
Synodus  Tridentina  ^  gravissime  iussit,  singiilis  Conciiiis  provincia- 
libus  aut  dioecesanis  aliquot  personas  designari,  ut  praeter  Ordina- 
rios  locorum  iis  etiam  posthac  causae  ecciesiasticae  ac  spirituales 
et  ad  forum  ecclesiasticum  pertinentes,  in  partibus  delegandae  com- 
mittantur.  Hinc  Bened.  XIV  ^  commendat  ut  coactis  Gonciliis  et 
Synodis  talis  eorum  numerus  definiatur,  qui  ampliludini  ac  frequen- 
tiae  Dioeceseos  respondere  censeatur.  Porro  ludices  isti  nulla  poi- 
lent  iurisdictione  antequam  a  Sede  Apostolica  delegatam  accepe- 
rint.  Kx  horum  iudicum  numero  ius  habent  Regulares  Ordines  eli- 
gendi  sibi,  si  velint,  Gonservatores. 

282.  Legcs  porro,  quae  synodi  moderantur  celebrationem,  tres 
item  in  classes,  praestat  distribuere;  quarum  aliae  synodum  agen- 
dam  disponunt,  aliae  coactam  ordinant,  aliae  absolvunt.  Priores  in 
hoc  continentur,  ut  praemittatur  syuodi  indictio  a  legitima  persona 
legitimoque  tempore  ac  modo  facta. 

Persona  legitima  ad  indicendam  synodum  is  est,  qui  eiusdem 
congregandae  ius  habet,  sive  qui  episcopali  iurisdictione  proprie  di- 
cta  potitur;  adeoque  synodum  indicere  potest  suo  iure;  1)  Episcopus; 
2)  Vicarius  Gapitularis,  sede  vacante,  dummodo  a  priore  synodo  an- 
nus  eftluxerit ;  3)  Vicarius  Apostolicus,  qui  ad  ecclesiam  vacantem 
regendam  missus  sit  ^  Potest,  speciali  mandato  Summi  Poutificis, 
Vicarius  Apostolicus  qui  Episcopo  in  sua  Sede  existenti  datus  sit  et 
Episcopi  Vicarius  Generalis.  Non  potest  Praelatus  inferior,  licet  ha- 
beat  territorium  prorsus  separatum,  ibique  iurisdictionem  quasi  epi- 
scopalem  exerceat,  nisi  forte  alterutrum  concurrat,  scilicet  Privile- 
gium  Apostolicum,  quo  tale  ius  eidem  conferatur,  vel  vetus  consue- 
tudo,  qua  probetur  eius  quoque  praedecessores  tali  iure  usos  fuisse. 

Tempus  quolibet  saltem  anno  recurrit*.    Modus  his   praecipue 

'  Sess.  XXV,  C.  X  de  Ref. 
*  De  syn.  L.  4,  Cap.  5. 
=•  Bened.  XIV  de  Synodo,  Lib.  2,  G.  5,  n.  10. 

^  Trid.  Conc.  Sess.  XXIV,  Cap.  II  de  Reform.  Confer.  Bened.  XIV  De  Synod. 
Lib.  i,  Cap.  6. 


248  PARS   I.    DE   PERSONIS 

legibus  temperatur:  ut  saltem  per  edictum  generale ,  qui  iure  vel 
consuetudine  vocari  debent,  vocentur,  indicto  die  et  ioco,  qui  Kc- 
clesia  Cathedralis  esse  solet,  quae  si  duplex  forte  sit,  alternatim  so- 
let  eligi  ad  simultates  vitandas,  licet  Episcopo  integrum  sit  in  quo- 
libet  suae  dioecesis  loco  Synodum  celebrare.  It  populus  quoque  per 
singulas  Paroecias  praemoneatur  ad  preces  pro  felici  exitu  fun- 
dendas. 

Synodo  iam  coacta,  leges  quae  eam  ordinant  hae  fere  snnt. 
a)  Ouoad  durationem,  ut  tres  dies,  nisi  rerum  agendarum  necessi- 
tas  aliud  Epistopo  suadeat,  non  excedat,-qui  dies  propriis  supplica- 
tionibus  solent  singuli  consecrari ,  prout  videre  est  in  Pontilicali 
Romano  et  apud  Benedict.  XIV  \  6)  (Juoad  ordinern  in  sedrndo,  ut 
primum  locum  habeat  Kpiscopus,  qui  pontilicalibus  vestibus  indui 
solet :  deinde  sequuntur  ceteri  in  sacris  quis(|ue  veslibus,  quae  suae 
dignitatis  suique  ordinis  propriae  sunt,  ninnruni:  I)  Vicarius  gene- 
ralis ;  2)  Canonici  et  Beneliciarii  Ecclesiae  Cathedralis,  quatenus  ca- 
pitulariter  interveniunt ;  3)  Abbates ;  4)  Canonici  Ecclesiae  Cathe- 
dralis,  si  forle  uti  singuli  adsint ;  5)  Canonici  Ecclesiarum  Collegia- 
tarum  (|uae  intra  civitatem  sunt,  iuxta  dignitatem  et  antiquitatem 
Ecclesiae  suae;  6)  Item  qui  extra  civitatem  sunt,  eademque  ralione 
habita ;  7)  Vicarii  foranei,  qui  Canonicis  Ecclesiaruni  Collegiatarum 
eatenus  cedunt,  quatenus  hi  capitulariler  interveniunt;  8)  Plebani 
seu  Archipresbyteri  rurales,  nisi  usus  obtinuerit,  ut  una  cum  Parochis 
promiscue  sedeant;  9)  Parochi,  qui  non  secus  ac  Plebani  et  Vicarii 
foranei  iuxta  tempus  suae  promotionis  sedeant  ^  c)  (juoad  actus 
praevios,  ut  praemittantur;  1)  quaedam  ex  doctis  piisque  theologis 
et  canonistis  congregationes  adiumentis  conquirendis  ad  elTicaciter 
suaviterque  eradicandos  abusus,  (juos  Episcopus,  interrogatis  ea  de 
re  Vicariis  foraneis,  Parochis,  Monialium  confessariis,  aliisque  pro- 
bis  et  prudentibus  viris,  inolevisse  in  dioecesi  dcprehenderit  ^  2)  De- 

'  Loc.  cit.  Lib.  5,  C.  1. 

*  Bened.  XIV  loc.  cil.  Lib.  3,  C.  10. 

'  Idem  Lib.  6,  C.  1. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  249 


piitatio  Ministrorum  Concilii,  quisunt:  Praefectus  hospitiorum,  qui 
clericis  advenientibus  honesta  hospitia  paret ;  f  romotor  Synodi,  qui 
celeriter  ac  fructiiose  omnia  perficienda  curet;  Secretarins,  qui  fu- 
turae  sessionis  edictum  afligi  curet,  Canonicos  Cathedralis  et  insi- 
gniorum  Collegiatarum  ante  primam  sessionem  nominatim  per  se 
vocet,  inferiores  autem  clericos  per  socium,  schedulas  pro  scrutinio 
seu  clericorum  examine  paret,  denique  ut  ordine  omnia  fiant,  stu- 
deat;  Socius  Secretarii  seu  lector,  qui  Synodi  decreta  alta  voce  le- 
gat ;  Notarius,  qui  absentes  notet,  eorum  nomina,  qui  fidei  profes- 
sionem  emittunt,  scribat  in  fine  cuiuslibet  sessionis  ad  instantiam 
Procuratoris  Synodi,  denique  eorum  (|uae  decreta  ac  gesta  sunt  in- 
strumentum  conficiat ;  Praefecti  Synodales,  qui  clericos  omnes  sin- 
gulatim  ad  se  accersant,  eorumque  vivendi  rationem  inquiiant,  ita 
scilicet,  ut  singulis  eiusmodi  Praefectis  certa  pars  cleri  in  schedula 
a  Secretario  eis  tradita,  assignetur;  Frocurator  Cleri,  qui  omnium 
nomine  ea  quae  Cierus  optat,  ad  Kpiscopum  referat;  ludices  que- 
relarum  et  excusationum,  qui  controversias  de  ordine  sedendi  com- 
ponant  et  excusationes  non  accedentium  examinent.  5)  Professio 
fidei  a  Beneficiariis  emittenda  qui  prima  vice  ad  Synodum  acce- 
dunt.  4)  Lectio  decretorum  Concilii  Tridentini  de  residentia*;  tum 
etiam  decretorum  Concilii  provincialis,  quod  forte  actum  proxime 
sit.  (/)  Quoad  ordinem  rerum  agendarum :  1)  ut  constituliones,  quas 
Kpiscopus  audito  Capitulo  scripsit,  legantur  idque  ita ,  ut  liberum 
Episcopo  sit  eorum  (|ui  adsunt  sententiam  requirere  vel  non ;  2)  ut 
peracta  earum  lectione  (quae  tres  intra  dies  ut  plurimum  perfici 
solet),  finis  Synodo  imponatur,  impertita  ab  Episcopo  tum  clero 
tum  populo  benedictione,  et  quadraginta  dierum  indulgentia  ab  eo- 
dem  concessa. 

283.  Superest,  quod  postremum  est,  niinirum  Synodi  publicatio, 
de  qua  inquirendum  quomodo  fiat  el  qui  sit  eiusdem  effectus.  Ita 
que  publicatio  eo  modo  generatim  facienda  est,  qui  sulliciens  sit  ad 
decretorum  notitiain  alTerendam  iis,  quorum  interesl ;  adeoquequoad 


'  Sess.  VI,  Cap.  1  de  Reform. 


250  PARS    I.    DE   PERSONIS 


decreta,  quae  solum  Clerum  respiciunt,  sutlicit  lectio  quae  in  Sy- 
nodo  fit ;  quoad  decreta,  quae  ad  totum  populum  spectant,  publi- 
catio  fiet  vel  per  lectionem  in  ecclesia  cathedrali,  vel  peredictum 
publice  atlixum,  vel  alio  simili  modo.  Glerici  dioecesani  ad  emenda 
synodi  exemplaria  cogi  non  possunt  *■. 

KITectus  est  obligatio,  quae  ligat  Eplscopi  subditos,  qui  in  Dioe- 
cesi  sunt;  idque  ita,  ut  adversus  ea  nonnlsi  in  devolutivo  appella- 
tio  admitti  possit,  ut  superius  diximus. 

§  2.  —  De  Praedicatione  Verbi  Dei. 

284.  Praedicandi  munus  ita  proprlum  Episcopi  est,  ut  si  impe- 
ditus  non  sit,  illud  per  sese  explere  teneatiir  -.  Neque  in  eo  negli- 
gendo  contrariae  consuetudinis  nomine  excusari  potest*.  Quod  si 
fuerit  legitime  impedilus,  illud  per  alios  exequi  omnino  debet  *,  qui 
etiam  declarat  ad  quemnam  electio  praedicatoris  tam  in  Cathedrali, 
quam  in  aliis  inferioribus  ecclesiis  pertineat  et  cuinam  incumbat 
onus  eleemosynam  eidem  praestandi. 

Licet  autem  Episcopo  praedicare  in  quacumque  Ecclesia  etiam 
regulari  suae  dioecesis ;  sed  nequit  idipsum  agere  sine  licentia  Or- 
dinarii  in  alia  dioecesi  '\  Ipsius  solum  est  praedicatores  mittere  in 
sua  dioecesi  et  nec  ipsis  Regularibus  licet,  eo  contradicenle,  con- 
cionari   ad   populum  ne  in  Ecclesiis  quidem  suorum  Ordinum  ^ 

Quo  vero  tempore  ad  populum  suum  veiba  facit  Episcopus,  eo 
Regulares  quoque  vel  in  suis  ecclesiis  debent  tacere  '. 

'  S.  Cong.  Conc.  in  Aquin.  Susp.  et  Conf.  28  Febr.  1750,  in  Larinen.  30  Au- 
gust.  1731 

*  Conc.  Trid.  Soss.  V,  Cap.  II,  de  Ref. 

'  F.VGNANUS  in  Cap.  Inter  cetera  de  ofT.  lud.  ord.  n.  11. 

*  Cf.  Fagnan.  1.  c. 

'  S.  Congr.  Conc.  in  Tlieat.  12  Dec.  1614. 

«  Trid.  Sess.  XXIV,  Cap.  VI,  de  Ref. ;  Gregorius  XV  Const.  Inscrutabili.  Be- 
ned.  XIV  de  Synodo  L.  9,  c.  15.  Cf.  App.  I. 
'  Bened.  XIV  de  Syn.  L.  9,  Cap.  17,  n.  7. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  251 


§  3.  —  De  applicatione  Missae  pro  popnlo. 

285.  Teiientur  Episcopi  missam  pro  popiilo  ap|)licare  idque  post 
adeptam  possessionem  ecclesiae  K  Circa  hanc  obligationem  Summus 
Pontifex  Leo  XIll.  Constit.  lata  idib.  lunii  1883,  decrevit  omnes  et 
singulos  Kpiscopos  quacumque  dignitate  etiam  caidinalitia  auctos, 
item  Abbates  iurisdictionem  quasi  episcopalem  in  Clerum  et  popu- 
lum  cuin  territorio  separato  habentes,  in  Dominicis  aliisque  festis 
diebus  qui  ex  praecepto  adhuc  servantur  et  qui  ex  niiMiero  dierum 
festorum  de  praecepto  sublati  siint,  omni  exiguitatis  redituum  ex- 
cusatione  remota,  ad  Missam  pro  populo  sibi  commisso  celebrandam 
et  applicandam  teneri.  Et  ad  omnem  dubitationem  removendam 
declaravit  eosdem  Episcopos  et  Abbates  huic  offlcio  satis  esse  factu- 
ros  per  celebrationem  unius  missae  pro  universo  populo  sibi  com- 
misso,  etiamsi  duas  vel  plures  dioeceses  et  abbatias  aeque  princi- 
paliter  unitas  regant.  Quamvis  enim  Romanae  Cougregationes  aliud 
decreverint  de  Parochis  duas  vel  plures  parochiales  ecclesias  aeque 
principaliter  unitas  regentibus,  alia  tamen  est  Parochorum,  alia 
Episcoporum  ratio.  Opportunum  etiam  duxit  declarare  non  obligari 
ad  missam  pro  populo  celebrandam  Episcopos  Titulares,  de  ({uibus 
inferius  agendum. 

Porro  Episcopus  qui  olTiciuin  Parochi  exercet ,  non  satisfacit 
obligationi,  qua  tenetur  ob  ipsuin  parochiale  ollicium,  applicatione 
missae  pro  suis  dioecesanis.  Hinc  pro  paroecia  administranda  Vi- 
cariiim  debet  constituere  et  per  illum  debet  satisfacere  obligationi 
missae  pro  populo.  Animadvertendum  lamen  iuxta  Const.  Bened.  XIV 
Cum  seniper  oblatas  huiusmodi  oneris  rationem  habendam  esse  dum 
eidem  congrua  statuitur  -. 

Cum  vero  Episcopus  in  aliqua  vacante  cura  vices  Parochi  ge- 
rit,  onere  non  premitur  missam  applicandi  pro  illis  paroecianis,  et- 
enim  hoc  in  casu  satis  erit  ipsum  diebus  statutis  missam  applicare 

'  S.  Rit.  Coiigr.  12  Nov.  1821. 

*  S.  Congi-.  Fid.  Prop.  decrelo  die  23  iMartii  1863. 


252  PARS   I.    DE   PERSONIS 


pro  suis  dioecesanis,  inter  quos  paroecia  comprehenditur,  quam  per 
accidens  administrat  ^ 

§  4.  —  De  Residentia. 

286.  Cum  Pastor  gregi  suo  teneatur  advigilare  et  praesto  esse, 
obligatur  Episcopus  ad  commorandum  assidue  in  loco  sui  tituli  et  ad 
ministerium  pastorale  exhibendum.  lam  de  residentia  inquiremus: 

1)  cuiusmodi  esse  debeat :  2)  quae  sint  poenae  adversus  delinquen- 
tes  a  sacris  canonibus  statutae:  3)  quae  causae  ab  eadem  excusent, 

287.  Residentia  definitur:  commoratio  laboriosa  et  assidua  in 
Ecclesia  aut  in  loco  beneficii  causa  servitii  ecclesiastici  personaliter 
praestandi  ^.  Porro  huiusmodi  residentia  tribns  continetur  legibus, 
scilicet:  1)  Episcopi  persona,  etiamsi  habeat  coadiutorem,  saltem  in- 
tra  dioecesis  ambitum  commorari  debet.  Tempore  autem  Adventus, 
(Juadragesimae,  Nativitatis  et  Resurrectionis  Oomini,  Pentecostes  et 
Corporis  Christi  a  cathedrali  ecclesia  abesse  non  potest,  nisi  forte  ra- 
lio  ipsa  episcopalis  muneris  eum  alio  avocet  intra  suam  dioecesim. 

2)  Curia  seu  Iribunal  Episcopi  apud  Ecclesiam  cathedralem  esse  de- 
bet,  eliamsi  Episcopus  in    alia    suae    dioecesis    parte    commorelur. 

3)  Per  duos  vel  tres  menses,  sive  continuos  sive  interruptos,  licet 
Episcopis  singulis  annis  a  sua  dioecesi  abesse,  dummodo  id  fiat  sine 
ullo  gregis  detrimento  et  ex  aequa  causa,  quae  eorum  conscientiae 
diiudicanda  relinquitur,  neque  incidat  in  dies  exceplos,  quibus  in 
Ecclesia  Cathedrali  Episcopum  esse  oportere  diximus*.  Hoc  autem 
tempus  nou  potest  cum  alio  tempore  coniungi  quo  ex  alia  causa 
abesse  licet,  neque  trimestre  spatium  unius  anni  cum  trimeslri  anni 
sequentis  continuari  ,  aut  longioris  absentiae  compensatio  aliquo 
anno  adhiberi,  siquis  annis  superioribus  ea  venia  usus  non  fuerit*. 


'  S.  Congr.  Fid.  Prop.  decrelo  23  Sept.  1863. 

*  Fagnanus  de  residenlia,  Tridenl.  Cap.  l  Sess*  21  de  Reform. 
»  Conc.  Trid.  Sess.  XXIII,  Gap.  1  de  Ref. 

*  Cf.  Fagnanum  in  Cap.  Qualibet  de  cl.  non  resid.;  Rened.  XIV  Gonst.  Ad  Uni- 
versae  3.  non.  Sepi.  1746. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  253 


Quod  si  unus  Episcopus  pluribus  dioecesibus  unitis  praesideat, 
quoad  locum  residentiae  standum  est  in  primis  iis  quae  ex  diplo- 
matis  pontificiis  iniuncta  sunt :  si  nihil  in  iis  sancitum  sit  et  adsit 
consuetudo  legitime  praescripta,  ei  inliaerendum  est.  Si  nulla  extet 
consuetudo,  Episcopus  curare  debet,  ut  in  civitate  ubi  habitualiter 
sedem  non  habet,  saltem  solemnioribus  diebus  adsit  ^ 

Ceterum  in  Congr.  Gen.  Fid.  Prop.  habita  die  10  [ulii  1668 
quoad  Episcopos  ab  eodem  sacro  Consilio  dependentes,  qui  cum  de- 
trimento  suarum  dioecesium  eas  deserebant ,  ut  Romam  vel  alia 
loca  peterent ,  decretum  est ,  Episcopis  S.  Congregationi  subiectis 
non  licere  ne  Romam  quidem  sub  quovis  praetextu  venire  absque 
liceiitia  Sacrae  Congregationis. 


Poenae  autem  adversus  Episcopos  non  residentes  quales 
censentur  etiam  ii  qui  obreptilia  Romani  Pontificis  venia  absunt  "^, 
(tales  non  existimantur,  saltem  respectu  poenarum,  qui  non  ultra 
milliarium  a  dioecesi  absunt^),  praeter  mortalis  peccati  reatum,  se- 
quentes  sunt:  1)  Privatio  fructuum  pro  rata  absentiae  \  ita  tamen 
ut  aliquam  partem  (puta  tertiam)  pro  exsecutione  aliorum  otlicio- 
rum  retinere  possint  ^ ,  qui  etiam  probant  eorum  opinionem,  qui 
aiunt  hanc  poenam  non  obligare  in  conscientiaj,  nisi  post  senten- 
tiam  ,  licet  contrarium  statui  videatur  a  Conc.  Trid.  ^  2)  Quoad 
eos  qui  sex  menses  continuos  abfuerint.  privatio  ipso  facto  in- 
currenda  quartae  partis  fructuum  unius  anni,  tum  alterius  quartae 
partis,  si  alios  sex  menses  in  absentia  perstiterint.  5)  Quoad  eos 
qui  ulterius  in  contumacia  perstent,  gravior  poena  a  Romano 
Pontifice  infligenda,  qui  proinde  moneri  de  eorum  absentia  debet  a 
Metropolitano,  vel  si    Metropolitanus    reus   sit,  ab  Episcopo  anti- 


'  S.  Cong.  Conc.  Oct.  1706,  in  Gerund. 

*  Bened.  XIV  Const.  cil. 

'  Cf.  GiRALDi  p.  2.  sect.  86.  Thesaurus  De  poenis  verbo  Residentia. 

*  Conc.  Trid.  ioo.  cit. 

'  Cf.  GiRALDi  et  Thesaurus  1.  c. 

*  Loco  cit. 


254  PARS   I.    DE   PERSONIS 


quiore  provinciae ,  idque  sub  poena  Interdieti  *,  cuius  tamen  cen- 
surae  absolulio  non  est  reservata  '\  4)  Quoad  omnes  generatim  poena 
post  iudicis  sententiam  incurrenda  consistit  tum  in  piivatione  sive 
facuitalis  testandi,  si  illam  antea  obtinuerint,  sive  indultorum  quae 
tamquam  pontilicio  solio  assistentibus  iisdem  competunt,  tum  in  in- 
liabilitale  ad  maiores  dignitates  et  Ecclesias  obtinendas^ 

Denique  in  Decreto  Alexandri  Vil  diei  26  lulii  1662,  ultra  poe- 
nas  a  sacris  canonibus  contra  non  residentes  constituta,  poena  etiam 
suspensionis  ab  execukione  ordinis  episcopalis  etiam  in  propria  dioe- 
cesi,  ipso  facto  et  absque  alia  declaratione  incurrenda,  sancitur  con- 
tra  Episcopos  in  locis  missionum  non  residentes  absque  venia  in 
scriptis  obtenta. 

Eodem  insuper  decreto  declaratur,  Sanctitatis  Suae  mentem 
nequaquam  esse  eosdem  Episcopos,  si  Kegulares  fuerint,  ab  obliga- 
tionibus  professioni  regulari,  quam  emiserunt,  adnexis,  per  adeptio- 
nem  dignitatis  ac  muneris  episcopalis  eximere,  nisi  quatenus  eius- 
dem  muneris  curaeque  pastoralis  exercitio  sint  impedimenlo.  Quare, 
quotiescumque  ex  ipsorum  culpa,  sive  ex  alia  qualibet  causa  aut 
impedimento,  quantumvis  iusto  ac  legitimo,  in  praedicta  Ecclesia 
aut  saltem  dioecesi  residere ,  exceplo  tempore  a  Concilio  Trid. 
praefinito,  aut  noluerint  aut  nequiverint,  soluti  non  sunt  obligatione 
quam  per  professionem  regularem  contraxerunt  vivendi  sub  obe- 
dientia  Superiorum  eiusdem  religionis,  observandique  omnia  et  sin- 
gula,  quae  a  regularibus  intra  claustra  degentibus  sive  ex  voto, 
sive  ex  praescripto  regulae  et  constitutionum  suae  religionis,  quo- 
modolibet  et  qualitercumque  observari  debent  ac  solent;  adeo  ut 
quandocumque  hac  in  parte  defecerint,  nec  a  S.  Sede  licentiam 
seu  dispensationem  in  scriptis  obtinuerint,  nec  statim  ad  claustra 
suae  religionis  sese  contulerint,  omnibus  iis  poenis,  quae  contra  re- 
gulares  extra  claustra  degentes  a  sacris  canonibus  atque  apostolicis 


'  Conc.  Trid.  Sess.  VI,  Gap.  I  de  Ref. 

'  Cf.  Thesaurus  1.  c. 

*  Bened.  XIV  Const.  Ad  universa  3  Sepl.  1746. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  255 


constitutionibus  prolatae  sunt,  obnoxii  censeantur,  iniuncto  Supe- 
rioribus  Ordinis  ad  quos  spectat,  maiidato,  eosdem  ad  claustra  re- 
vocandi. 

289.  Ad  causas  excusantes  quod  attinet  duo  inquirenda  sunt: 
1)  Quaenam  sint;  2)  Qua  conditione  munitas  esse  oporteat.  lam- 
vero  causae  excusantes,  licet  quatuor  a  Concilio  Tridentino  assignen- 
tur^,  ad  duas  tamen  revocari  possunt:  a)  ad  necessitatem  ,  quae 
complectitur  etiam  obedientiam ;  b)  ad  caritatem  ,  qua  continetur 
etiam  Ecclesiae  vei  reipublicae  utilitas. 

Propler  necessitatem  excusat  a  residentia:  i)  obedientia  Supe- 
riori  debita  id  est  tum  Romano  Pontillci  qui  Episcopum  vel  ad  se 
vocet,  vel  alio  mittat,  tum  etiam  Metropolitae  in  casu  vocationis 
ad  Concilium  Provinciale.  2)  Infirmitas  ipsius  Episcopi,  quae  non- 
nisi  alio  sub  coelo  curari  possit  ^  Huc  pertinet  etiam  malignitas 
aeris,  quae  certo  anni  tempore  totam  dioecesim  occupet,  et  cuius 
causa  praeter  trimestre  spatium  lege  indultum,  alius  etiam  absen- 
tiae  mensis  concedi  potest  ^  Excipitur  tam  pestis ,  quae  Episcopi 
absentiam  a  tota  dioecesi  minime  excusat  *.  5)  Persecutio  aut  ho- 
stilis  incursio,  nisi  tamen  gregis  salus  pastoris  praesentiam  exigat. 

Ex  causa  caritatis  a  resideutia  excusat:  1)  utilitas  propriae  Ec- 
clesiae,  ex.  gr.  eius  iurium  defensio.  2)  Utilitas  Ecclesiae  Romanae 
vel  universalis.  Quo  etiam  referri  potest  necessitas  adeundi  comi- 
tia  publica,  iis  in  locis  ubi  diguitas  senatoria  Episcopis  adiuncta  est  ^ 
Huc  etiam  referri  potest  necessitas  navandi  operani  causis  beatifi- 
cationum  vel  canonizationum  pro  iis  qui  auctoritate  apostolica  ad 
id  delegantur.  Quo  tamen  in  casu  id  speciale  est,  ut  in  absentiae 
tempore  trimestre  spatium  lege  indultum  comprehendi  debeat ,  ei- 
que  addi  dumtaxat  possint  alii  triginta  dies,  quod  si  non  sufficiat, 


'  Sess.  XXIII,  Cap.  1. 

'  Bened.  X[V  Gonsl.  Ad  universae  tert.  Non.  Sepl.  1746. 

'  Bened,  XIV  1.  c. 

*  Fagnanus  in  Cap.  Clericos  de  cler.  non  resid. 

'  Urbanus  VIII  Const.  Sancta  Synodus  12  Dec  1634. 


256  PARS   I.    DE   PERSONIS 


tantumdem  anno  inscquente  concedi  queat  ^  3)  Utilitas  alterius  Ec- 
clesiae,  ita  tamen  ut  propria  detrimentum  spirituale  nullum  palia- 
tur;  item  utilitas  reipublicae  ex.  gr.  ad  pacem  conciiiandam. 

Gonditiones  quibus  causae  modo  memoratae  subiiciuntur,  hae 
sunt:  1)  ut  habeatur  ratio  necessitatis  gregis;  2)  ut  servetur  ordo 
caritatis;  3)  ut  causa  quae  adesse  dicitur  ,  ad  Sedem  Apostoiicam 
seu  ad  sacram  Congregationem  fideUter  deferatur;  4)  ut  ipsius  Ro- 
mani  Pontificis  adprobatio  et  licentia  accedat  ^  Unde  sequitur,  abro- 
gatum  esse  Concilii  Tridentini  decretum,  quo  eiusmodi  causae  co- 
gnitio  et  licentia  etiam  Metropolilano  permitlebatur  ^  Excipitur  ab 
hac  lege  duplex  absentiae  causa,  adeundi  nempe  vel  Concilium  Pro- 
vinciale  vel  Comitia  publica  *. 

§  5.  —  De  Visitatione  Dioeceseos. 

290.  Cum  boni  pastoris  sit  oves  suas  nosse  et  ab  iisdem  cognosci, 
dioecesis  visitatio  ita  cum  pastorali  Episcoporum  officio  cohaeret, 
ut  ea  nullatenus  omitti  aut  negligi  possit.  De  hac  agentes  inqui- 
remus:  1)  Quinam  sit  eius  scopus,  vis  ac  materia  .  2)  Quinam  sit 
modus  ac  tempus  quo  peragenda  est.  3)  Quid  de  expensis  constitutum 
in  iure  sit. 

291.  Ad  primum  quod  attinet,  ConciHum  Tridentinum  ^  declarat 
visitationis  praecipuum  finem  esse  sanam  orthodoxamque  doctrinam, 
expulsis  haeresibus,  inducere,  bonos  mores  tueri,  pravos  corrigere, 
populum  cohortationibiis  et  monitionibus  ad  religionem,  pacem  in- 
nocentiamque  accendere,  ceteraque,  prout  locus,  tempus  et  occasio 
feret,  ex  \isitantium  prudentia,   ad  fidelium    fructum    constituere. 

Vis  visitationis  propria,  seu  Decretorum  quae  non  servata  iu- 
ris  ordine  feruntur,  est  ut  appellatio  in  suspensivo  contra  ea  non 


*  Bened.  XIV  Gonsl.  Ad  miversae. 

*  Bened.  XIV  1.  c. 

»  Cf.  GiRALDi  P.  2,  sect.  86. 

*  Urb.  VIII  Consl.  cil.  Sancta  Synodus  visitando  ss.  limina. 
»  Sess.  XXIV,  Gap.  III  de  Ref. 


I 


LIBER    I.    DE   CLERICIS  257 


admiltatur  ^  Caeterum  magna  rerum  agendarum  moderatio  adhi- 
benda  est  -  ita  ut  poenae  potius  poenilentiae  rationem  habeant. 
Quodsi  poena  aliqua  ob  grave  deliclum  ferenda  sit,  ienitate  est  tem- 
peranda  ^ 

292.  Quoad  materiam  visitationis  cerlus  immotusque  canon  est 
omnes  et  singulas  sacras  personas  et  loca  pia  intra  Dioecesis  ambitum 
consislentia,  ab  Episcopo  visitari  posse,  nisi  manifesta  exemptione 
potiantur.  Episcopus  enim  supra  iis  fundatam  habet  iurisdictionem  \ 
Hoc  posito  ad  singulas  species  veniamus. 

Porro  materia  visitationis  sunt  in  primis  elerici  tum  quoad  mo- 
res,  tuni  quoad  officia  atque  obligationes  ecclesiasticas,  quae  iisdem 
incumbunt;  adeoque  universim  omnes  Clerici  visitandi  sunt  circa 
obligationes  omnibus  communes.  In  specie  autem  obiectum  visita- 
tionis  est.  1.  Capituluni.  1  orro  quoad  corpus,  inquirendum  est  quo 
ordine  sit  distincturn  et  ulrum  habeat  canonicum  theologum  ac 
poenilentiarium:  circa  singulas  personas ,  utrum  ordines  habeant 
suis  praebendis  adnexos:  circa  chori  servitium,  inquirendum  est  an 
ad  divinas  laudes  coniunctim  in  ecclesia  recitandas  aut  decantandas 
omni  religione  atque  cultu  sedulo  incumbant,  praescriptamque  omnes 
ore,  habitu,  corpore,  ritibus  disciplinam  ac  legem  servent.  An  pun- 
ctatores  adimpleant  quidquid  et  statuta  Capituli  et  synodalia  su- 
per  punctationibus  constitutiones  edicunt.  An  habeatur  tabella  ho- 
raria.  An  dislributiones  quotidianae  sint  constitutae,  quarum  pri- 
vatione  negligentes  puniantur.  Circa  capitulares  deliberationes ,  an 
legitime  tiant.  Circa  ordinem  in  regimine  Capituli  inquirendum  an 
constitutiones  sint  et  a  quo  approbatae  fuerint ;  an  fiat  electio  of- 
ficialium  rationesque  ab  iis  in  fine  anni  reddantur  et  in  libros  refe- 
rantur;  denique  an  Tabularium,  seu  iocus  quem  vulgo   Archivium 


'  Bened.  XIV  Const.  Ad  militantis  Ecclesiae  3  Kal.  Apr.  1742.  Cap.  10,  Sess.  25 
de  Ref.  Conc.  Trid. 

*  Decrel.  lib.  1,  tit.  51,  cap.  16. 

'  C.  13,  lib.  1;  c.  1,  t.  20,  lib.  3  in  6«. 

*  Cf.  Barbosa  de  0(f.  et  potest.  Episc.  P.  3,  Ail.  74. 

ZlTELLI-SOLIEKI.  17 


258  PARS    I.    DE   PERSONIS 


dicunt,  in  quo  et  monumenta  quaevis  vetera  locata  sunt  et  nova 
reponuntur  in  dies,  recte  custodiafur.  2.  Visitandi  sunt  Parochi,  et 
inquirendum  circa  eorum  residentiam,  circa  visitationem  infirmo- 
rum,  puerorum  instructionem  in  re  christiana,  expositionem  evan- 
gelii,  denunciationem  ieiuniorum  dierumque  festorum  dominicis  die- 
bus  populo  faciendam,  applicationem  missae  pro  populo,  ceteraque 
omnia  parochialia  munera ;  tum  circa  librorum  parochialium  atque 
archivii  custodiam.  3.  Visitandae  personae  ad  Guriam  pertinentes, 
praesertim  Gancellarii  circa  acta  civiUa  et  criminalia,  utrum  distin- 
cte  et  fideliter  ea  retineant,  eorumque  inventarium  habeant,  tum 
circa  alios  Guriae  libros,  id  est  ordinationum  earumque  actorum 
aharumque  episcopahum  functionum,  professionum  fidei  eorumque 
qui  emittere  eam  debuerunt ,  suppUcum  libellorum  et  quorumvis 
rescriplorum  aut  decretorum,  quae  sine  forma  iudiciali  fiant,  acto- 
rum  seu  negotiorum  quae  ad  moniales  pertinent;  tum  denique  circa 
modum  quo  ii  libri  servantur,  utrum  distincto  ordine  et  utrum  sub- 
scriplionem  habeant  atque  approbationem  Episcopi ,  vel  etiam  Vi- 
carii  Generalis  et  Gancellarii  eius  temporis  quo  compacti  fuerunt. 
4.  Visitandae  sunt  Moniales  ciica  disciplinam  et  praesertim  circa 
clausuram  :  an  fenestras  in  domos  saecularium  prospicientes  ha- 
beant,  an  colloquia  cum  exleris  ineant,  an  chori  servitium  prae- 
stent,  an  sacramenta  suscipiant.  Tum  circa  novitias  et  educandas 
praesertim  inquirendum  utrum  separatis  in  locis  habitent.  Tuin  in- 
quirendum  circa  libros  qui  haberi  ab  Abbatissa  debent,  scilicet  in- 
ventaria  bonorum  stabilium  ac  iurium  monasterii,  infcroitus  et  exi- 
tus  anni,  deliberationum  capitularium.  Tum  denique  inquirendum 
caute  et  prudenti  modo,  circa  vitam,  mores  ac  directionem  confes- 
sarii.  5.  Visitandae  sunt  Gonfraternitates  laicorum  circa  legitimam 
earum  institulionem  earumque  statuta,  circa  earum  interventum 
ad  publicas  processiones,.  circa  administrationem  bonorum,  earum- 
dem  inventarium  et  archivium.  6.  Visitandi  sunt  laici  seu  populus, 
et  inquirendum  an  adsint  peccata  aliijua  publica,  vel  aliqui  publici 
peccatores,  ut  concubinarii  ;  coniuges  separati  absque  iudicio  eccle- 
siastico,  blasphemi,  usurarii,  etc.  7.  Denique  est  ipsi  providendum 
ut  publicae  scholae  ubi  desunt  aperiantur  tam  pro  masculis  quam 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  259 


pro  feminis  et  ut  probatae  vitae  institutoribus  magisterium  com- 
mendetur.  8.  Quoad  Ecclesias  visitandas  distinguendae  sunt  Ecciesiae 
Regularium  ab  Ecclesiis  saecularibus.  Saeculares  Ecclesiae  quae- 
cumque  sint  Episcopi  visitalioni  subiiciuntur  \  etiamsi  de  Ecclesiis 
Commendatis  agatur  ^  aut  de  Ecclesiis  quae  in  vere  nuUius  dioe- 
cesi  esse  dicuntur  quae  reguiariter  ab  Episcopo  viciniori  visitari 
debent  ^  Si  de  Ecciesiis  Monasteriis  adnexis  agatur  in  quil)us  re- 
gularis  observantia  viget,  hae  non  visitantur  ab  Episcopo  nisi  1)  in 
illis  Ecciesiis  animarum  cura  exerceatur  in  personas  etiam  degentes 
extra  Monasterii  claustra  *  2)  vel  de  Ecclesiis  Regularium  agatur 
in  quibus  laicorum  confraternitates  erectae  sunt. 

293.  Res,  quae  materiam  visitationis  constiluunt,  sunt:  1)  Sacra- 
menta.  Et  quoad  Baptismum  inquiret  Episcopus  an  fons  baptisma- 
lis  ex  materia  solida  confectus  ceterisque  rebns  ad  baptismum  ne- 
cessariis  rite  instructns  existat;  circa  tempus  baptismi ,  an  infan- 
tibus  ultra  tres  dies  dilTeratur;  circa  modum  an  extra  necessitatem 
conferatur  domi,  an  imponantur  ethnicorum  nomina,  an  personae 
legitimae  in  patrinos  eligantur;  circa  obstetrices,  an  examinatae 
sint  et  approbatae. 

294.  Quoad  sacramentum  Gonfirmationis  inquireidum  ab  Epi- 
scopo  est,  an  ad  eam  admiltantur  minores  septennio  et  adulti  non 
confessi,  an  legitimae  personae  in  patrinos  eligantur. 

293.  Quoad  sacramentum  Eucharistiae  inquicendurn  circa  mo 
dum  quo  servatur,  an  iu  tabernaculo,  quod  exterius  sit  decens  et  co- 
nopeo  conlectum,  pariter  decenti  colorisque  ritui  congruo,  interius 
autem  serico  panno  circumvestitum,  denique  ostiolo  lirmo  instru- 
clum  ciim  clavi  decenti,  quae  diligenter  penes  Parochimi  custodiri 
debet  si  agatur  de  ecclesia  parochiali,  si  de  mouialium,  penes  Gap- 
pellanum,  non  vero  penes  ipsas.  Inquirendum  praeterea,   an   pixis 


'  Gonc.  Trid.  Sess.  VII,  cap.  7. 
'  Conc.  Trid.  Sess.  21,  c.  18. 

'  Conc.  Trid.  Sess.  24,  c.  9;  Ita  Fagjvanus,  Barbosa  Card.  Petra  aliique  ma- 
gnae  notae  doctores. 

^  Conc.  Trid.  Sess.  VIII,  c.  7;  Sess,  25,  c.  11,  de  Reform. 


260  PARS   I.    DE   PERSONIS 


sit  argentea  aut  ex  allo  metallo  decenti  atque  intus  inaurata  debi- 
toque  operculo  et  conopeo  contecta ;  an  praeter  pixidem  quid  aliud 
licet  sacrum  in  tabeinaculo  servetur:  quod  si  reperitur,  iliico  re- 
movendum  est.  Inquircndum  an  lampades  ante  aitare  tabernaculi 
diu  noctuque  coliuceant,  an  particulae  consecratae  hieme  quinde- 
cirn,  aestate  octo  quibusque  diebus  renoventur.  Inquirendum  an  in 
Ecclesiis  ruraiibus,  in  quibus  SS.  Sacramentum  asservatur,  Gappel- 
ianus  resideat  et  quotidie  missam  ceiebret,  teneri  enim  ad  utrum- 
que  vel  per  se,  vei  per  aiium,  deciaravit  ^  Ceterum  Episcopus  per 
edicta  in  sacristia  atBgenda  poenas  pro  quaiibet  cuipa  in  asserva- 
tione  Eucharistiae  commissa  conslituere  debet  in  eos,  qui  ad  eius- 
modi  custodiam  tenentur ;  et  Antistitibus  hac  in  re  facuitates  dantur 
procedendi  contra  regulares  et  exemptos  cumulative  cum  eorum 
Superioribus  generalibus -.  Circa  modum  quo  recipitur  et  defertur 
Eucharistia,  inquiret  Episcopus  an  in  Paschate  omnes  communicent 
et  aii  qui  negiexerint  moniti  fuerint,  an  mulieres  decenti  vestitu 
accedant,  an  ad  inhrmos  tempestive  deferatur  et  debita  cum  asso- 
cialione  iuminum,  an  et  quoties  expositiones  publicae  fiant  et  pro- 
cessiones  cum  deiatione  Eucliaristiae.  Benedictio  SS.  Sacramenti  im- 
pertiri  non  potest  sine  Episcopi  licentia.  Item  processiones,  praeter 
eas  quae  a  rubricis  praescribuntur,  vel  expositio  solemnis  SS.  Sa- 
cramenti  seu  quae  fit  per  ostensorium,  haberi  nequeunt,  nisi  cum 
eiusdem  permissione.  Expositii),  minus  solemnis  quae  fit  per  pixi- 
dem,  non  requirit  huiusmodi  permissum*.  Circa  missae  ceiebratio- 
nem  inquirendum  est  an  calicum  et  patenarum  aurum  quo  intus 
obduci  debent  evanuerit,  an  planetae  aliaeque  vestes  et  cetera  in- 
strumenta  sint  attrita  aut  immunda.  Inquirendum  utrum  exteri  sa- 
cerdotes  absque  iitteris  dimissoriis  ab  Episcopo  recognitis  admittan- 
tur  ad  sacrum  faciendum ;  utrum  aiiqui  sint  qui  absque  tonsura  ac 
vesle  clericaii  decenti,  aut  propere  aut  irreverenter  missas  celebrent 

'  S.  Rit.  Gongr.  in  Firmana  die  16  Martii  1833. 
'  S.  Congr.  Epp.  et  l\eg.  lilt.  encycl.  9  Febr.  1751. 

'  Prout  constat  ex  Epist.  Bened.  XfV  ad  Episcopum  Warmiens.  17  Apr.  1746 
nec  non  ex  alia  ad  Gard.  Urbis  Vic.  27  lulii  1755. 


I 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  261 


aut  etiam  ante  auroram  aut  post  meridiem.  Inquirendum  an  cata- 
logus  onerurn  missarum  in  sacrario  loco  patcnti  prostet,  utrum  ha- 
beantur  libri,  non  folia,  in  quibus  sacerdotum  manu  missae  descri- 
bantur  ad  onera  implenda  eadem  die  celebratae. 

296.  Quoad  sacramentum  Poenitentiae  inquirendum  an  confessa- 
rii  induti  superpeliiceo  ac  stola  et,  quod  attinet  ad  mulieres  (idem 
praestat  quoad  pueros),  in  sede  confessioiiaii  ad  cratem  confessiones 
excipiant;  utrum  Confessarii  de  aliena  dioecesi  admittantur  sine  Epi- 
scopi  licentia  ;  circa  sedes  confessionales,  utrum  sint  in  loco  visi- 
bili  et  cratem  habeant  ac  ostiolum  quo  Sacerdotis  facies  populo  oc- 
cultetur,  nec  non  piam  quamdam  imaginem  ex  parte  poenitentis, 
utrum  in  iis  sit  affixa  tabella  casuum  reservatorum  etc. 

297.  Quoad  sacramentum  Extremae  Unctionis  inquirere  Episco- 
pus  debet  circa  modum  quo  sacrum  oleum  servatur,  an  in  cellula 
a  cornu  evangelii  panno  serico  obducta  in  vasculo  saltem  stamneo, 
in  capsula  lignea  incluso,  circumposito  undequaque  gossipio  et  cum 
sera  et  clavi  externaque  inscriptione:  Oleurn  infirmorum.  Ad  haec 
inquirere  debet  circa  modum  quo  ad  iniirmos  defertur  et  circa  mo- 
dum  quo  administratur. 

298.  Quoad  sacramentum  Matrimonii  inquirendum  an  Parochus 
aliquoties  in  anno  impedimenta  matrimonii  populo  exponat,  an  ante 
malrimonium  trinas  fiant  denunciationes  diebus  festis  de  praecepto 
iisque  non  continuis;  an  sponsi  ante  matrimonium  soli  absque  prae- 
senlia  parentum  con\ersentur,  an  exteri  vel  qui  diu  fuerunt  ab- 
sentes  absque  licentia  Episcopi  ad  matrimonium  admittantur,  an 
domi  sine  Episcopi  licentia  matrimonia  celebrentur,  an  contracta 
eadem  die  describantur  in  hbro. 

299.  Materia  visitationis  sunt:  2)  reliquiae  et  imagines  sancto- 
rum.  Quoad  imagines  inquirendum  est  an  in  Ecclesiis  exponantur 
antequam  ab  Episcopo  approbatae  fuerint,  an  procaci  venustate  vel 
specie  et  forma  non  vera  aut  insolita  depictae  sint.  Qiiod  reliquias  \ 

'  Districte  prohibetur  sacras  reliquias  el  Sanctorum  exuvias,  licel  capsula  re- 
conditas  et  sigilio  munitas,  quolibet  praetextu  eliam  redimendi  emere  aul  mercari. 
Leo  XIII  24  Dec.  1878. 


262  PARS    I.    DE   PERSONIS 


an  decenler  et  fideliter  custodiantur,  an  adsint  earum  catalogus  at- 
que  authenticae  certae  fidei,  eas  enim  exponere  non  licet,  ne  in 
Ecclesiis  quidem  exemptis,  nisi  prius  recognitae  approbataeque  sint 
ab  Ordinario,  tametsi  iam  probatae  a  Romano  Pontifice  ^  Nec  licet, 
si  reliquiae  sanctorum  et  instrumentorum  dominicae  passionis  per- 
mixtae  sint  reliquiis  sanctorum,  antequam  separatae  fuerint  ^ 

300.  Quoad  Beatos  notandum  quod  his  nec  Ecclesias  nec  Altaria 
nuncupare  Ucet  %  nec  eorum  reiiquias  in  processionibus  circum- 
ferre.  Eteorum  imagines  et  reUquiae  in  his  tanlum  Ecclesiis  retineri 
et  exponi  possunt,  in  quibus  eorum  officium  fieri  permitlitur  *. 

501.  Eorum  vero  qui  cum  sanctitatis  fama  dormierint  imagines, 
ne  in  sacrariis  quidem  ecclesiarum  retinere  licet,  imo  nec  in  fene- 
strarum  vitris  depingere  ^ 

502.  Materia  visitationis  3)  sunt  legata  pia.  Girca  quae  inqui- 
rendum  an  aliqua  adsint  eaque  scripta  retineantur  in  hbris  atque 
impleantur,  aut  siquae  nova  instituuntur  eorum  notitia  Vicario  Ge- 
neraU  communicetur  ut  executioni  mandentur. 

503.  Ad  haec :  4)  materia  visitationis  sunt  Ecclesiae  non  exem- 
ptae,  circa  quas  inquirendum  an  hberae  vel  patronatae  sint,  an  re- 
paralione  indigeant  ac  instrumentis  ad  sacras  functioues  necessariis 
sint  sulficienter  instructae,  au  novae  aedificentur  absque  dote  et 
Episcopi  licentia,  an  altaria  habeant  iconem  sacram  ,  lapidem  sa- 
crum  coopertum  tela  ccrata,  duo  saltem  candelabra  cum  imagine 
Grucifixi,  mensam  tribus  mappis  albis  coopertam,  quarum  superior 
ex  utroque  iatere  fere  ad  suppedaueum  descendat,  fulcrum  missalis, 
tabellas  sacri  convivii,  psalmi  Lavabo  et  Evangelii  S.  loannis. 

504.  Insuper  3)  materia  visitationis  est  Seminarium,  circa  quod 
inquirere   debet   Episcopus  an  alumni  habeant  requisita  a  Goncilio 


*  Sixtus  V  Gonsl.  Dominus. 

»  S.  Ril.  Congr.  20  Febr.  1847. 
'  S.  Rit.  Gongr.  11  Aprilis  1840. 

*  Urbanus  VIII  Gonst.  Sanctissimum. 
»  S.  Rit.  Gongr.  24  Martii  1860. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  263 


Trid.  praescripta  S  an  adsint  regulae  ab  iis  servandae;  qiii  sint  eo- 
rumdem  mores  ac  in  sludiis  profectus;  an  diebus  festis  Ecclesiae 
Cathedrali  interveniant ;  an  adsiut  Rector  et  Magistri  et  quomodo 
se  gerant;  an  adsint  deputati  ad  formam  Concilii  elecli ,  scilicet 
duo  de  Gapitulo  totidemque  de  Clero,  unus  a  Capitulo  ipso  alter  ab 
Episcopo,  itemque  unus  a  Clero  alter  ab  Kpiscopo  eligendus ;  an 
redditus  Seminarii  fideliter  administrentur. 

303.  Denique  G)  materia  visitationis  sunt  hospitaba  aliaque  loca 
pia  et  rcligiosa  et  circa  ea  inquiret  Episcopus  an  legitiniain  habeant 
erectionem  suasque  constitutiones,  an  eae  serventur,  quae  sit  red- 
dituum  administratio  cuius  rationes  repetendae  omnino  sunt;  nisi 
tamen  de  locis  piis  agatur  quae  ab  Episcopi  iurisdictione  proponan- 
tur  exempta. 

506.  Ad  alteram  quaestionem  quod  attinet,  scilicet  ad  modum 
ac  tempus  visitationis,  id  prae  ceteris  cavent  cauones,  ut  diligentia  et 
aequitas  servelur.  Itaque  quoad  tenipus,  visitatio  quotannis,  aut  si 
dioecesisamplior  sit,  quoHbet  biennio  renovanda  omnino  est  %  Nulla 
tamen  poena  in  Ecclesiae  externo  foro  statuta  est  in  eos,  qui  eam 
stato  tempore  praetermittant.  Frequentius  autem  haberi  potest  % 
sed  expensis  minime  repetitis  K 

507.  (Juoad  modum  respectu  personae  visitautis,  fieri  ea  debet  per 
se  ab  ipso  Episcopo,  etiamsi  iura  superepiscopaiia  exerceat  vel  di- 
gnitate  cardinaiitia  praefulgeat  ^  et  si  legitime  impeditus  sit  vei  dioe- 
cesis  sit  nimis  ampla  per  alios,  sed  conscientiae  ipsius  Episcopi  re- 
iiquit  Conc.  Trid.  iudicare  an  impedimenta  sint  iegitima  vei  non. 
Qui  visitatores  ab  Episcopo  deputantur  litteras  patentes  ab  ipso 
Episcopo  oblinere  debent,  quae  in  unoquoque  loco  anlequain  visi- 


'  Sess.  XXIII,  Gap.  XVIII,  de  Ref. 
'  Gonc.  Trid.  Sess.  XXtV,  Gap.  III,  de  Ref. 

'  Ita  Leo  IV  ad  Episcopos   Britanniae   cuius  verba   referunlur  a  Graiiano  in 
can.  4,  caus.  10,  q.  1. 

*  Benod.  XIV,  de  Syn.  dioeces.,  L.  X,  cap.  10,  n.  6. 
»  Cfr.  Gollect.  S.  G.  Prop.  Fidei  n.  92. 


264  PARS    I.   DE   PERSONIS 


tatio  inchoetur  publice  legendae  sunt  ^  Respectu  cornitalus  visi- 
tantis,  facienda  est  nonnuUis  adhibitis  adiutoriis,  etiainsi  Episcopus 
ad  id  non  teneatur  ex  rigore  iuris,  dummodo  ipse  par  sit  ad  munera 
visitationis  obeunda.  Adiutores  autem,  preter  notarium  vel  secreta- 
rium  visitationis,  esse  solent  duo  convisitatores  sive  ex  Capitulo  Ca- 
thedralis,  sive  extra  electi  -.  Possunt  esse  etiam  ex  ordine  regulari, 
dummodo  presbyteri  vel  diaconi  sint.  Aliquando  solent  nonnulli 
concionatores  alFerri  sive  missionarii  ^  Facienda  est  insuper  cum 
modesto  equitatu  ac  famulatu  qui  Kpiscopi  prudentiae  detiniendus 
relinquitur.  Respectu  ipsius  visitationis  fieri  ea  debet  praemonito 
per  edlctum  die  quo  eam  inchoare  sibi  proponat  Episcopus,  nisi  ei 
ex  iusta  et  gravissima  causa  secus  videatur.  Praeterea  quam  bre- 
vissimo  tempore  absolvi  debet,  quod  tamen  prudentiae  Episcopi  re- 
linquitur.  Ea  vero  gravitate  et  modestia,  ut  si  visitator  prohibeatur 
(qui  quidem  ne  ut  suspectus  quidem  ,  nisi  iudicialiter  procedatur, 
prohiberi  potest),  fores  non  iubeat  effringi,  etsi  summo  iure  possit, 
sed  potius  censuris  utatur.  Denique  decreta  eiusdem  referri  debent 
per  notarium  vel  per  visitationis  secretarium  in  libro. 

508.  Ad  tertiam  quaestionem  seu  ad  expensas  visitationis  pro- 
gredientes,  notamus,  quod  ius  eas  exigendi  procuratio  dicitur.  Haec 
recte  definitur  ius  visitatoris  exigendi  moderata  *  victuaria  ab  iis  qui 
visitantur  neque  legitime  excepti  sunt,  pro  necessitate  temporis  vi- 
sitationis.  Unde  sequitur :  a)  ex  eo  quod  ius  sit  visitatoris ,  procu- 
rationem  ei  deberi  qui  visitat  adeoque  delegato,  non  vero  Episco- 
po,  si  per  delegatum  visitationem  faciat  ^;  6)  condonari  perpeluo 
procurationem  cum  successoris  detrimento  non  posse.  Ex  eo  quod 
moderata  victuaria  esse  debeant  sequitur:  e)  nihil  ultra  exigendum 
esse  praeter  domum  ac  victum  pro  se,  pro  suis  et  equis  ®;  d)  pro  di- 

'  Lib.  III,  c.  6. 

*  Fagnanus  in  Cap.  20  de  censib.  n.  8. 

'  Bened.  XIV  Consl.  Firmandis  28  Oct.  1744. 

*  Gap.  16,  tit.  31,  iib.  1;  Cap.  16.  tit.  26,  lib.  2;  Cap.  17  el  7,  lit.  29,  lib.  3. 
'  Fagnanus  in  Cap.  23  de  cens. 

*  Fagnanus  1.  c. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  265 


gnitate  visitantis  suppeditandam  esse,  adeoque  Episcopi  delegato 
vei  Vicario  Capitulari  dimidio  minorem  ipso  Episcopo ;  e)  optionem 
dari  iis  qui  visitantur  ministrandi  vei  victuaria  vel  pecuniam  quam 
antea  forte  consueverint;  /")  particulari  alicuius  ecclesiae  consuetu- 
dine  procuralionem  non  posse  praescribi,  etsi  consuetudo  sit  im- 
memorabilis,  ne  ceteris  onus  accrescat.  Contra  vero  dicendum  si 
agatur  de  consuetudine  generali  alicuius  loci  seu  provinciae  ^  Ex 
eo  quod  d'beatur  quod  pro  necessitate  exigitur,  sequitur:  g)  neque 
in  ipsa  cathedrali  urbe  exigi  illam  posse,  neque  in  loco  adeo  vicino 
ut  Episcopus  in  doinum  suam  commode  se  recipere  possit;  h)  dua- 
bus  ecclesiis  una  die  visitalis,  unam  procurationem  deberi  ^ ;  z)  quo 
aniu)  Episcopus  visitationem  non  obit,  procurationem  ei  non  de- 
beri  ^  A;)  Si  semel  iterumque  in  uno  anno  visitationem  suscipit, 
unani  procurationem  exigere  posse  *.  Denique ;  /)  itineris  expensas 
repeti  uon  posse  ^  ni)  neqiie  Episcopum  posse  dona  recipere. 

509.  Ad  visitationis  expensas  lenentur  Parochi  et  beneficiati  ^ 
Una  cum  Parocho  tenenlur  possessores  beneficiorum  simplicium  et 
cappellaniarum  quae  in  tituium  conferuntur  \  Tenentur  etiam  so- 
dalilia  ecclesiastica  aliaque  pia  loca.  Tenentur  ii  regulares  qui  visita- 
tioni  episcopali  subiecti  sunt,  nisi  privilegium  habeant.  Non  licet 
autem  Episcopo  conventus  parvos  visilandi  aliquid  accipere  procu- 
rationis  nomine  ^ 

5i0.  A  procuralione  aequitatis  iure  liberantur:  1)  hospitalia  et 
similia  loca  in  pauperum  alimenta  instituta,  nisi  beneficii  titulum 
adnexum  habeant^  Praeterea:  2)  liberantur  ecclesiae  et  personae  ec- 

'  Conc.  Tiid.  Sess.  XXIV.  Cap.  III  de  Ref. 

*  Cap.  3,  tiL  XX,  lib.  3  in  6". 

'  S.  C.  C.  in  Aprutin.  Dec.  1584,  Lib.  4  Decr. 

*  S.  C.  C.  in  Policaslr.  Proc.  1  iunii  1737. 

*  Fagnanus  in  Cap.  23  de  cens. 

*  S.  Congr.  Conc.  in  Camerinen.  Procurationis  23  Nov.  1793. 
^  S.  Congr.  Conc.  in  Narnien.  12  SepL  1654. 

*  Cf.  CollecU  BizzARRi  p.  291. 

'  Fagnanus  in  Cap.  24  dc  cens.  n.  34 ;  Schmalzgrubber  in  liL  de  cens.  n.  106. 


266  PARS    I.     DE   PERSONIS 


clesiasticae  notorie  pauperes,  quae  vix  necessaria  habeant  ad  sui 
sustentationem  ^  3)  Vi  consuetudinis  a  iure  probatae  populus  seu 
plebis  laicorum  atque  universitates  iocales^  Secus  autem  dicendum 
est  de  Confraternitatibus  *.  4)  Monasteria  monialium,  nisi  beneficium 
aliquod  sit  in  earum  ecclesia  *.  3)  Oratoria  privata  ^  6)  Privilegio 
apostolico  gaudentes  quod^  explicitum  sit,  nam  generalibus  lerminis 
conceptum  non  sufTicit  ^  7)  Ecclesia  Cathedralis  '. 

311.  Qui  vero  procurationem  indebitam  culpabiliter  exegerinl, 
ad  duplum  condemnantur  \  luxta  Tridentinum  Concilium  '  hi  in 
Concilio  Provinciali  sine  veniae  spe  aliqua  poena  mulctantur. 

Post  visitationem  tenentur  Episcopi  curare  ut  quae  constituta 
sunt  vere  ad  elTectum  perducantur  ". 

§  6.  —  De  Visitatione  ss.  Liminum. 

3i2.  Antiquitus  Episcopi  romanum  iter  aggrediebantur  potius 
devotionis  causa  quam  legis  necessitate.  At  postea  Episcopi  obligari 
coeperunt  *'. 

Finis  visitationis  erat  tum  ad  preces  fundendas  apud  Apostolo- 
rum  Sepulcrum,  tum  ad  subieclionem  Romano  Pontifici  profitendam  *^ 


*  SCHMALZGRUERER   I.   C. 

'  S.  C.  C.  in  Ferenl.  20  Apr.  1782. 
'  S.  G.  C.  in  Spoletana  li  iun.  1710. 

*  GiRALDi  P.  I,  Sect.  562. 

'  REiFFftNSTUEL,  de  cens.,  n.  51. 

*  SCHMALZGRUEBER   1.  C. 

'  Ila  decisum  a  S.  C.  Concilii  17  Nov.  1685. 
«  Gonc.  Trid.  Sess.  XXIV,  Cap.  III,  de  Ref. 
"  Trid.  Conc.  Gap.  3,  Sess.  24  de  Reform. 
'"  Bened.  XIV  Consl.  Ubi  primum  5  Dec.  1740. 

"  Uli  palel  ex  cap.  4  de  lureiurando  in  decretalibus  in  quo  cum  formula  ex- 
hibetur  iuramenii  a  novo  Episcopo  praestandi,  Episcopus  iural  sj  visitaturuni  limina 
Aposlolorum. 

"  Ex  can.  4,  dist.  93  in  decreto  Gratiani. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  267 


Inde  inductiim  est  ut  etiam  ad  Pontificem  nominatim  de  statu 
propriae  dioecesis  referunt.  Profecto  dicendum  non  est  quod  etiam 
antea  Pontifex  Episcopos  de  iis  quae  ad  suas  dioeceses  pertinet 
non  interrogaret ,  at  Episcopi  non  tenebantur  lege  ad  exhibendam 
relationem  propriae  dioecesis  '■. 

Xistus  V  disciplinam  introductam  confirmavit  ac  melius  etiam 
determinavit. 

Quod  ulterius  perfecit  et  ipse  Benedictus  XIV  ^ 

313.  Visitatio  ss.  liminum  in  eo  consistit  ut  singuli  Episcopi 
certo  quoque  tempore  Komanum  Pontilicem  tamquam  supremum 
Ecclesiae  centrum  et  caput  adire  teneantur,  eique  Ecclesiae  suae 
statum  aperire  ^  De  hac  visitatione  duo  quaerenda  sunt ,  scilicet 
modus  et  tempus. 

314.  Ouoad  modum,  Episcopi  hoc  oflTicio  per  se  fungi  debent.  Si 
vero  Episcopus  coadiutorem  habeat,  satis  est  ut  vel  ipse  vel  coad- 
iulor  illius  nomine  visitationem  expleat  et  relationem  status  dioe- 
ceseos  suppeditet  *.  Geterum  intercedente  impedimento,  poterit  Epi- 
scopus  huic  oneri  satisfacere  per  procuratorem  duplici  tamen  sub 
conditione,  seu  ut  is  speciali  maiidato  instructus  sit,  et  ut  ex  ipsa 
dioecesi  mittatur.  Procurator  ipse,  poterit  esse  e  clero  regulari  so- 
lum  in  deficientia  cleri  saecularis  eaque  deficientia  probata  ^  Sed 
nunc  indulgenlior  est  Sac.  Congr.  hac  in  re.  Episcopi  titulares  in 
partibus  infidelium  residentes  tamquam  Vicarii  Apostolici ,  implere 
praedictam  Const.  Sixti  V,  si  visitationem  expleant  per  Procurato- 
rem  in  urbe  existentem,  declaratum  est  per  Sacram  Congr.  Fid. 
Prop.  coram  Urbano  VIII  die  28  lulii  1626  \ 

315.  Tempus  iuxta  memoratam  Constitutionem  Sixti  V  varium 

'  Gonslilutione  Romanits  Pontifex  d.  20  decemb.  1585. 
^  Consl.  Quod  sancta  23  nov.  1740. 

'  Sixlus  V  Consl.  Romanus  Pontifex  d.  20  Dec.  1585.  Bened.  XIV  Const.  Quod 
sancta  23  Nov.  1740. 

*  Bened.  XIV  Const.  cil. 

»  Bened.  XtV  de  Synod.,  L.  13,  Cap.  6. 

•  Cfr.  Collecl.  S.  G.  Prop.  Fidei  n.  82-86;  Gfr.  n.  90. 


268  PARS   I.    DE   PERSONIS 


est  pro  varia  Kpiscoporum  distantia,  nimirum  pro  Italia  et  insulis 
adiacentibus  triennium,  pro  regionibus  citra  mare  germanicum  et 
balticum  quadriennium,  pro  reliquis  Europae  regiouibus  et  pro  Africa 
quinquennium,  pro  reliquis  decennium.  Initium  triennorum  alia- 
rumque  periodorum  desumendum  est  pro  cunctis  promiscue  Epi- 
scopis  non  a  die  quo  ipsi  in  Consistorio  renuntiati  sunt  ad  sedem 
episcopalem  vel  eiusdem  possessionem  susceperint,  sed  a  die  20  De- 
cemb.  1585,  quo  die  Constitutio  sixtina  edita  est.  Si  aliquis  Episco- 
pus  poslulet  ut  spatium  temporis  sibi  praefinitum  prorogetur,  Sacra 
Congregatio,  iusta  accedente  causa,  abnuere  non  solet. 

316.  Actus  triplex  est,  id  est  visitatio  Basilicarum  S.  Petri  et 
Pauli ,  aditio  ipsius  Romani  Pontificis  ,  relatio  ore  facienda  eidem 
Romano  Pontilici  et  scripto  tradenda  sacrae  Congregalioni  de  statu 
Ecclesiae  suae  tum  quoad  res,  tum  quoad  personas  iuxta  instru- 
ctionem  ab  ipsa  Sacra  Congr.  edilam  quae  heic  subiicitur. 

Capita  quibus  respondere  dehent  Vicarii  Apostolici  ac  Missionum 
Praefecti,  ut  de  regionibus  sibi  commissis  plenam  S.  Congre- 
gationi  relationem  reddant  ^. 

317.  Infrascriptis  quaestionibus  accurate  et  praecise  respon- 
dendum  erit,  adhibito  cuique  responsioni  quaestionis  numero;  si  quid 
vero  aliquis  forte  reperiet  quod  ad  suam  Missionem  non  spectet,  is 
indicare  poterit  numerum,  deinde  iuxta  scribere:  Ad  talem  nume- 
rum  non  est  quod  respondeam:  tum  ad  cetera  perget. 

De  Missionis  origine,  progressu,  et  confiniis.  —  1.  Breve  com- 
pendium  historicum  circa  originem,  progressum  ac  mutationes  Vi- 
cariatus  sive  Praefecturae  conficiendum  erit.  —  2.  Describenda  con- 
finia,  quibus  continetur  territorium  Missionis ,  ac  si  aliqua  circa 
illa  controversia  existat,  rationes  exponentur.  Insuper  charta  co- 
rographica  Vicariatus,  siquidem  in  promptu  haberi  possit,  addenda 
vel  saltem  deinceps  transmittenda. 

«  Vide  in  Collect.  S.  G.  Prop.  Fidei  n.  i09. 


1 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  269 


De  Missionariis,  eorum  qualitale  et  idoneilate.  —  3.  De  perso- 
nis  ecclesiasticis  erit  exponendum  imprimis,  quinam  sint  Missionarii 
quibus  s.  ministerium  exercendum  in  Vicariatu  vel  Praefectura 
concreditum  est ;  an  Saeculares  vel  Regiilares,  quam  idoneitatem 
et  vivendi  rationem  praeseferant ,  an  sufflciens  eorum  numerus 
sit  pro  necessitate  fidelium,  an  studio  linguae  vernaculae  illius 
gentis  accurate  dent  operam  ,  an  miti  ratione  erga  Christianos 
se  gerant ,  an  in  sacro  ministerio  exercendo  uniformitatem  cu- 
rent.  Insuper  an  Missionarii  Regulares  reguias  Instituti  sui  ac  prae- 
sertim  tria  vota  substantialia  Paupertatis,  Gastitatis  et  Obedientiae 
fideliter  servent:  an  Vic.  vel  Praefecto  Apostolico  etiam  ut  regula- 
res,  an  alteri  Superiori  sint  subiecti;  an  plus  aequo  erga  paganos, 
vel  protestantes  aut  schismaticos,  si  ibi  adslnt,  obsequenles  sint; 
an  ex  instituto  vel  ex  consuetudine  usque  ad  mortem  in  Missione 
perseverent.  An  universi  Missionarii  in  usu  facultatum  quas  acci 
piunt,  nimis  latas  interpretationes,  ac  facilitatem  improbandam  se- 
quantur.  —  4.  Nec  praetermittendum  si  Missionarii  alterius  Vica- 
riatus  aut  Praefecturae  aliqua  ratione  in  adminislrationem  propriae 
xMissionis  sese  immisceant. 

De  regimine  Missionum  per  Vicarios  Apostolicos.  —  5.  Qua 
ratione  provideant  Praesules  regimini  Vicariatus  seu  Praefecturae, 
ne  vita  decedentes  sine  Superiore  fideles  reliaquant.  —  6.  Ltrum 
habeatur  aliquod  Consilium  ordinarium  Missionariorum ,  quasque 
attributiones  illi  adsignentur, 

De  Clero  Indigena.  —  7.  Singulariler  sermo  instituendus  de 
clero  indigena,  ac  imprimis  de  idoneitale  illius,  deque  animi  qua- 
litatibus,  quibus  praeditus  apparet,  ac  de  spe  quae  in  ipso  colloca- 
ri  possit.  —  8.  Qua  ratione  consulatur  educationi  et  institutioni 
Clericorum  indigenarum :  piaesertim  an  habeatur  Seminarium , 
utrum  sit,  separatum  ab  alumnis  saecularibus,  et  quae  studia  ibi 
Clerici  doceantur,  et  utrum  regulae  a  Tridentino  praescriptae  in  toto 
vel  in  parle  serventur,  cuius  curae  ac  regimini  creditum  sit,  de- 
nique  an,  si  desit,  aliquo  modo  constitui  possit  vel  eiusdem  defe- 
ctui  suppleri.  —  9.  Quibus  officiis  Indigenae   adhiberi  possint,   et 


270  PARS   I.    DE   PERSONIS 


an  excludantnr  a  quacumque  superioritate  respectu  habito  ad  Mis- 
sionarios  Europaeos. 

De  JnsUtutis  Rcgularium.  —  10.  Quoad  Instituta  Regularium 
indicetur,  an  sint  in  Vicariatu  seu  Praefectura,  et  an  educationi  et 
institutioni  iuventutis  dent  operam,  idque  exprimatur  sive  quoad 
instituta  virorum  sive  quoad  instituta  mulierum.  —  11.  An  inter 
Indigenas  sint  qui  regularibus  Institutis  sint  addicti  et  ad  huius- 
modi  statum  se  inclinatos  praebeant,  qua  demum  Missionum  uti- 
litate  possint  ea  inter  indigenas  difTundi.  —  12.  Ltrum  Ecclesia- 
stici  viri  sive  Saeculares  sive  Regulares  clericali  aut  religioso  ha- 
bitu  utantur,  vel  saltem  alia  veste,  quae  eorum  statum  minime  de- 
deceat. 

De  Ministerio  Sacro  ac  degentium  conversioiie.  —  15.  Circa 
sacrum  ministerium  exponendum  ,  an  habeatur  Directorium  sive 
collectio  regularum  et  usuum  Yicariatus  sive  Praefecturae  quoad 
servanda  a  sacerdotibus  cum  in  sua  vitae  ratione  tum  in  fidelium 
regimine,  illudque  S.  C.  exhibeatur.  ~  14.  An  in  communicatione 
facultatum  missionariis  facienda  facilem  aut  diiricilem  se  praebeat 
Superior.  —  15.  Itrum  omnes  Missionarii  in  doctrina  morali  sint 
concordes,  et  ntrum  ad  uniformitatem  fovendam  habeantur  vel  ha- 
beri  possint  conventus  pro  casuum  moralium  examine  conficiendo. 

—  16.  Utruni  dilTusa  sit  inter  fideles  lectio  librorum  prohibitorum. 

—  17.  Utrum  in  omnibus  Vicariatibus  et  Praefecturis  adsit  Cate- 
chisnms,  et  quatenus  atfirmative,  an  in  variis  iibris  eius  generis 
servetur  uniformitas  quoad  doctrinae  expositionem.  —  18.  Utrum 
expediat  eiusdem  Missionis  districtus  ita  ordinare ,  ut  plures  uni 
Missionario  tamquam  superiori  subsint.  —  19.  Utrum  in  singulis 
districtibus,  qui  parochiarum  locum  tenent,  diligenter  serventur  li- 
bri  baptizatorum,  matrimoniorum,  defunctorum,  nec  non  status  ani- 
marum  ;  an  ratio  habeatur  observantiae  praecepti  paschalis,  et  utrum 
memorati  districtus  ad  formam  paroeciae  a  canonibus  requisitam 
accedant.  —  20.  Indicetur  an  aliqua  speciali  ratione  consuli  possit, 
ut  facilius  catholica  fides  inter  indigenas  propagetur. 

De  Ecclesiis,  Cappellis,  et  Presbijteriis.  —  21.  Exprimatur  an 
sit  in  missione   numerus  sufliciens  Ecclesiarum   et  Sacellorum  et 


LIBER    I.    DE   CLERICIS  271 


utrum  illae  saltem  necessariis  ad  divinum  cultum  ornamentis  in- 
structae  sint.  —  22.  An  catholicus  cultus  in  Vicariatu  vel  Praefe- 
ctura  libere  exerceatur,  et  quatenus  negative ,  an  ratio  suppetat. 
qua  obstacula  e  medio  auferantur.  —  25.  An  in  singulis  sacerdo- 
tum  residentiis  sit  decens  presbyterium  aut  saltem  aliquis  locus  a 
fidelibus  oblatus,  ubi  convenienter  manere  possint. 

De  bonis  Ecclesiae  eoruinque  adniinistratione.  —  24.  Quas  elee- 
mosynas  Societas  Propagationis  Fidei  Lugdunensis  praebeat ,  et  an 
aliquod  aliud  medium  praesto  sit,  ut  sustentationi  Missionariorum 
et  expensis  pro  divino  cultu  satisfiat.  —  25.  Utrum  et  quae  bona 
immobilia,  vel  quos  redditus  Missio  in  promptu  habeat  ad  finem 
memoratum  adhibenda  :  et  quatenus  negative,  an  aliqua  ratio  in- 
nui  queat,  ut  pedetentim  certi  redditus,  sive  per  oblationes  fide- 
lium  sive  per  alias  praestationes  ab  ipsis  solutas  constitui  possint. 

—  26.  Si  iMissio  bona  immobilia  vel  redditus  possideat,  significan- 
dum  erit  an  ab  aliquo  in  liac  possessione  ecclesiastica  turbetur  vel 
prorsus  ipsa  possessio  a  Gubernio  recognoscatur.  —  27.  Quae  cau- 
telae  adhiberi  possint,  ut  securitati  ecclesiasticorum  bonorum  pro- 
videatur.  —  28.  Utrum  adsit  Consilium  aliquod  Missionariorum  ad 
eadem  bona  vel  redditus  administrandos,  et  ad  impediendam  eorum- 
dem  dissipationem ,  et  utrum  fideles  aliquam  partem  habeant  in 
praedicta  adminislratione. 

De  rebns  ad  divinum  cultum  spectantibus.  —  29.  Quoad  hoc, 
exponendum  an  in  sacris  functionibus  ac  praesertim  in  solemni 
Missae  celebratione  ritus  omnes  S.  R.  E.  fideliter  serventur,  et 
utrum  cantus  adhibeantur  et  an   iuxta   canonicas   praescriptiones. 

—  50.  Utrum  et  qui  populares  cantus  in  Kcclesiis  adhibeantur.  — 
51.  An  in  omnibus  Ecclesiis,  in  quibus  sine  pericuio  profanationis 
fieri  potest,  adservetur,  et  quomodo,  S.  Eucharistia,  quaeque  sit  in 
tantum  Sacramentum  fidelium  devotio.  —  32.  Utrum  ad  maiorem 
divini  cultus  decorern  et  ad  pia  opera  exercenda  canonice  institutae 
sint  aliquae  Confraternitates  sive  virorum  sive  mulierum,  vel  con- 
stitui  possint.  —  35.  Quatenus  alFirmative,  quae  sit  praesens  earum- 
dem  societatum  conditio  et  an  reformatione  indigeant.  —  34.  An  in 


272  PARS   I.    DE    PERSONIS 


cultu  divino  ac  veneratione  Sanctoium  aliquae  superslitiones  irre- 
pserint  et  quae. 

De  Educatione  et  Inslitutione  mventutis.  —  55.  Significandurn 
an  sint  in  Missione  scholae  pro  indigenis  tum  niasculis,  tum  femi' 
nis,  et  an  sufflciant  fidelium  filiis.  —  36.  Utrum  in  ipsis  admiltan- 
tur  etiam  filii  infidelium  vel  protestantium  aut  schismaticorum,  et 
quibus  cautelis,  ne  Catholicorum  fidei  nocere  possint.  —  37.  An  in 
memoratis  scholis  servetur  omnimoda  separatio  puerorum  a  puellis. 
—  38.  Quibus  credita  sit  iuventutis  institutio.  —  59.  An  adsit  ali- 
quis  convictus  seu  Collegium  sive  pro  masculis  sive  pro  feminis, 
utrum  in  eo  admittantur  infideles  vel  protestantes  aut  schismatici 
el  quibus  cautelis.  —  40.  An  adsint  in  Vicariatu  vel  Praefectura 
Scholae  Ministrorum  Protestantium  vel  Scholae  paganae  et  utrum 
Catholici  eas  frequentent.  —  41.  An  adsint  orphanotrophia,  et  qui- 
bus  subsidiis  sustententur. 

De  quibusdam  piis  Institutis  diffundendae  fidei  valde  opportu- 
nis.  —  42.  Utrum  adsint  Hospitia  pro  Cathecumenis  utriusque  se- 
xus  et  quomodo  ordinata  sint.  —  43.  Quae  opportunior  ratio  cen- 
seatur  adhiberi  posse,  ut  Catechistarum  institutio  magis  utilis  ad 
Missionum  bonum  evadat,  —  44.  Utrum  erectum  sit  aliquod  Ho- 
spitale  et  quomodo  administrentur  redditus  pro  infirmorum  susten- 
tatione. 

De  festis,  ieiuniis  et  abstinentiis.  —  43.  Quaenam  festa  in  Mis- 
sione  observentur,  et  an  aliqua  mutatio  hac  in  re  petenda  videa- 
lur  ad  obtinendam  maiorem  uniformitatem.  —  46.  Quae  ieiunia, 
quique  abstinentiae  dies  serventur  sive  ab  F.uropaeis  sive  ab  In- 
digenis,  et  an  etiam  in  hoc  aliquid  immutandum  appareat. 

De  Coemeteriis  et  Sepulturis.  —  47.  Utrum  et  quae  supersti- 
tiones  in  funeribus  apud  Christianos  invaluerint.  —  48.  An  existant 
Coemeteria  separata  pro  Christianis,  et  qualenus  negative,  an  ali- 
quid  ad  id  obtinendum  tentari  possit ;  praeterea  an  sint  benedlcta. 

De  Sacramentorum  administrationc.  —  49.  Kxprimatur  an  in 
Baptismate  administrando  serventur  omnia  praescripta  Ritualis  Ro- 
mani.  Speciatim  vero  an  fiat  aliqua  divisio  caeremoniarum,  et  quo 


LIBER   I.    DE    CLERICIS  273 


idiomate  interrogationes  fiant.  —  50.  Utrum  saepe  aliquod  dubium 
suboriatur  cirea  diligentiam  adhibitam  a  Catechistis  vel  obstetrici- 
bus  in  Baptismate  conferendo ,  et  quatenus  atlirmative ,  quomodo 
hac  occasione  se  gerant  Missionarii.  —  51.  Utrum  debita  diiigentia 
adhibealur  a  Missionariis,  ne  haeretici  aut  schismatici  ut  patrini  in 
Sacramento  Baptismi  et  Conlirmalionis  admittantur.  —  52.  An  Sa- 
cramentum  Confirmationis  iuxta  generalem  Ecclesiae  usuni  vel  po- 
tius  immediate  post  Baptismum  in  Missione  conferatur.  —  53.  An 
et  qui  sinl  in  Vicariatu  vel  1'raefectura  casus  reservati,  utrum  mis- 
sionariis  sufiicienter  innotescant.  —  54.  Utrum  fideles  solemni  prae- 
paratione  et  pomj)a  ad  primam  Communionem  admitti  soleant.  — 
55.  An  in  Vicariatu  vei  Praefectura  promuigatum  fuerit  Decretum 
Concilii  Trid.  sess.  XXIV  Tamelsl.  circa  Sacramentum  Matrimonii. 
—  56.  Utrum  accurate  fiant  Publicationes  ab  Ecclesia  praescriptae 
et  an  diebus  a  iure  praescriptis.  —  57.  Ouomodo  se  gerant  Missio- 
narii  in  dispensationibus  quoad  Matrimonii  iinpedimenta,  et:  pri- 
mo,  an  dispensetur  in  impedientibus:  secundo,  an  plurimi  occur- 
rant  casus  concedendi  dispensationes  in  dirimentibus,  praesertim  in 
gradibus  proximioribus.  —  58.  An  in  dispensationibus  concedendis 
imponantur  mulctae  vel  poenae.  —  59.  (Juomodo  concedantur  dis- 
pensationes,  an  in  scriptis  et  utrum  exprimatur  delegatio  aposto- 
lica.  —  00.  An  usus  Matrimoniorum  mixtorum  invaluerit  et  qua 
frequentia,  et  quomodo  circa  ea  Missionarii  se  gerant.  —  61.  An 
in  celebratione  matrimoniorum  Christiani  immisceant  aliquas  cae- 
remonias  superstitiosas. 

De  abusibiii  et  necessitatibus  Missionis.  —  62.  Enumerentur 
omnes  abusus  qui  forte  irrepserunt  etiam  inter  Catholicos  sive  circa 
fidem,  sive  circa  mores,  vel  administrationem  Sacramentorum,  et 
cuiusque  alterius  generis.  —  63.  Exprimantur  praecipue  causae  hu- 
iusmodi  abusuum,  et  media,  quibus  evelli  possint.  —  64.  Tandem 
attente  perpendantur  spirituales  Missionis  necessitates,  distincte  re- 
ferantur  ;  inediaque  proponantur  idonea  ad  maiorem  Religionis  pro- 
fectum  inducendum. 

ZITELLI-SOLIEKI.  18 


274  PARS   I.    DE   PERSOXIS 


318.  Heic  vero  obiter  notandum  est  praeter  supradictam  relatio- 
nem,  teneri  Episcopos  S.  Congregationi  Fidei  Prop.  subiectos,  singulis 
annis  referre  de  statu,  exercitiis  ac  locis  MissionarlorUm,  qui  fue- 
runt  alumni  Collegii  Urbani  idque  vi  Const.  Alex.  VII  20  lul.  1660. 

Poena  pro  iis  qui  sacram  visitationem  tempore  a  Sixtina  Const. 
praefinito  omittunt,  est  suspcFisio  ab  omni  episcopatus  administra- 
tione  et  perceptione  fructuum,  imo  el  ab  ingressu  in  ecclesia  ab 
ipsa  die  qua  visitationis  tempus  recurrit  ipso  facto  incurrenda,  do- 
nec  a  contumacia  non  resipiscant  ^  Huic  tamen  poenae  derogatum 
est  per  Const.  Apostolicae  Sedis. 

ARTICULUS    VI. 

De  lege  dioecesana  i.  e.  de  Episcopi  ordinarii  iuribus 
seu  obventionibus. 

319.  (Juemadmodum  ius  imperandi  atque  exigendi  tributa  ad 
leglferam  Principum  potestatem  pertinet ,  ita  eiusmodi  ius  ,  quod 
iuxta  canones  Kpiscopi  habent  in  sua  dioecesi  ,  legis  dioecesanae 
nomine  continetur.  Obventionum  seu  vectigalium  genus  aliud  est 
ordinarium,  aliud  extraordinarium. 

Ad  ordinarium  quidem  pertinet:  1)  cathedraticum  ita  nuncu- 
patum  quia  in  honorem  cathedrae  episcopalis  penditur,  alias  syno- 
daticum  appellatum  quia  in  synodo  dioecesana  solvi  consuevit.  Kst 
autem  vectigal  annuum  fclpiscopo  solvendum  in  ea  summa  quae  a 
consuetudine  definita  est.  Hoc  vectigal  solvi  debet  ab  omnibus  ec- 
clesiis  etiam  confraternitatum,  et  ab  omnibus  beneficiis  etiam  sim- 
plicibus  Episcopi  iurisdictioni  subiectis,  exceptis  cappellaniis  quae 
laicales  sunt  et  ad  nutum  amovibiles.  Unde  patet  quid  ius  illud  sit, 
quibus  limitibus  continealur  et  a  quibus  solvi  debeat.  His  adden- 
dum  est  non  posse  condonari  iu  praeiudicium  successorum,  neque 
abrogari  saltem  totaliter  consuetudine  etiam  immemorabili  ^  2)  Aliud 


•  Fagn.  in  Cap.  9  de  iureiur.,  n.  58. 

*  Barbosa  Ius  E.  U.,  L.  5,  Cap.  20,  n.  5. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  275 


ius  est  Procuratio  de  qua  mox  dictum  est.  3)  Aliud  est  quarta  de- 
cimarum  vel  quae  consuetudine  definita  est,  quod  tamen  vectigal 
pluribus  in  locis  obsolevit.  4)  Aiiud  est  quarta  funeralium,  quae  por- 
tio  canonica  appellatur,  seu  pars  quarta  vel  quae  consuetudine  con- 
firmata  est  legatorum  et  funeralium  oblationum  quae  fiunt  ecclesiis 
et  locis  piis  Episcopo  subiectis,  sed  eiusmodi  quoque  exactio  fere 
ubique  obsolevit. 

320.  Extraordinariae  exactiones  sunt:  1)  subsidium  caritati- 
vum  i.  e.  vectigal  extraordinarium,  quod  Kpiscopus  a  clericis  atque 
ecclesiis  sibi  subiectis  caritatis  nomine  exigit  necessitate  gravi  oc- 
currente,  in  quo  quatuor  conditiones  concurrere  debent,  seu  ut  vera 
adsit  indigentia  ,  ut  capituli  consensus  habeatur,  ut  pecunia  quae 
exigilur,  licet  varia  esse  debeat  pro  varia  necessitate,  attamen  mo- 
derata  semper  sit  neque  onerosa ;  denique  ut  ab  iis  non  exigatur, 
qui  vix  habent  unde  sustententur  ^  In  specie  quoad  Italiam  exigi  ab 
Episcopo  non  potest  nisi  in  primo  ingressu,  idque  in  ea  summa  quae 
consuetudine  definita  sit  -.  Unde  fit  ut  necessitate  occurrente,  abs- 
que  venia  Apostolicae  Sedis  impeiari  nequeat.  2)  Alia  exactio  ex- 
traordinaria  est  census,  quo  nomine  hic  intelligitur  onus  reale  vel 
annuum  vectigal  ab  Episcopo  legitimo  tempore  alicui  pio  loco  impo- 
situm,  sibi  vel  aliis  solvendum.  Nonnisi  autein  duplici  tempore  eius- 
modi  census  imponi  potest:  a)  in  consecratione  ecclesiae  recenter 
fundatae,  accedente  patroni  consensu ;  6)  cum ,  annuente  capitulo, 
Episcopus  ecclesiam  piis  locis  concedit  eamque  subtrahit  a  sua  iu- 
risdictione.  His  addendum  est,  censum  semel  impositum  augeri  am- 
plius  non  posse. 


'  S.  Congr.  Conc.  in  Germd.  17  Febr.  1663. 
'  Innoc,  XI,  Lilt.  Essendosi  avuto,  8  Oct.  1678. 


276  PARS   I.    DE   PERSONIS 


GAPUT  II. 

DE  EPISGOPIS  TITULARIBUS. 

321.  Episcopi  tilulares  ii  dicuntur,  qui  ad  ordinem  episcopalem 
evecti  sunt  alicuius  antiquae  Cathedralis  titulo  ab  infidelibus  occu- 
patae  adeoque  clero  et  populo  christiano  mensaque  episcopali  caren- 
tis.  Antea  tales  Episcopi  in  parlibus  infidelium  appellari  consueve- 
runt,  in  praesens  ex  Decreto  Leonis  PP.  XIII  tUulares  nuncupantur. 
Porro  causae  ob  quas  ii  Episcopi  instituuntur  sunt:  1)  Lt  perpetuo 
quodam  monumento  illarum  regionum  cura  excitetur  et  ne  Eccle- 
sia  acquievisse  videatur  hostium  violentiae ;  2)  Ut  Episcopi  praesto 
sint  qui,  sine  propriae  dioeceseos  damno,  pro  variis  Ecclesiae  ne- 
cessitalibus  advocari  possint  a  Komano  Pontifice  in  subsidium  sive 
tamquam  Sedis  Apostolicae  Legati,  quos  decet  episcopali  dignitate 
eminere  utpote  Episcopis  praepositos,  sive  tamquam  Vicarii  Apo- 
slolici,  vel  SulTraganei  alterius  Episcopi,  sive  ut  in  Guria  romana 
Episcoporum  negotiis  et  causis  praeficiantur,  sive  denique  ut  ho- 
nori  supremae  cathedrae  inserviant.  lamvero  totam  tractationem 
de  Episcopis  titularibus  tribus  capitibus  expediemus,  quorum  1°  de 
eorum  potestate  agemus;  2°  de  eorum  praeeminentiis  ;  3°  de  eorum 
obligationibus. 

ARTICULUS     I. 

De  potestale  Episcoporum  titularium. 

322.  E\  eo  quod  Episcopi  titiilares  sunt  veri  Episcopi  et  vero  spi- 
rituali  matrimonio  Ecclesiis  suis  coniuncti,  contra  autem,  quod  clero 
careant  et  populo  adeoque  actuali  iurisdictione  et  episcopali  mensa, 
hae  generales  regulae  consequuntur:  1)  eorum  promotionem,  nisi 
aliud  obslet,  pertinere  ad  liberam  Uomani  Pontificis  collationem,  et 
eadem  exigere  requisita  quae  in  ceteris  Episcopis  requiruntur,  nisi 
quod  praecellentia  inter  dignos  non  exigitur;  2)  quae  ad  potesta- 
tem  ordinis  pertinent,  valide  ab  iis  confici,  sed  ex  iurisdictionis  de- 
fectu  illicite,  nisi  Ordinarii  licentia  concurrat.  Unde  sequitur  si  quid- 


LIBER   1.    DE   CLERICIS  277 


quam  huiusmodi  attentent,  in   easdem   poenas  eos  incidere ,   quas 
ceteri  incurrunt  Episcopi,  qui  eadem  fecerint  quoad  alienos  subdi 
tos  atque  in  alieua  dioecesi. 

Hinc  a)  Episcopus  titularis,  quamvis  valide,  iilicite  tamen  con- 
ferret  absque  Ordinarii  licentia  sacramentum  Ordinis  et  Goufirma- 
tionis  ^  Non  potest  autem,  neque  ex  licentia  expressa  Ordinarii, 
suum  familiarem  absque  alio  titulo  quam  triennalis  habitationis  sa- 
cris  initiare  ordinibus,  tum  quia  Episcopo  titulari  non  est  conces- 
sa,  imo  interdicta  est  sui  familiaris  promotio  ex  Concilio  Tridenti- 
no,  tum  quia  Episcopus  titularis  qua  talis  non  potest  ordinato  sta- 
tim  beneficium  conferre,  ut  exigit  Tridentinum  ipsum  "^ 

325.  Quaerunt  hic  Doctores  an  Episcopus  titularis  possit  ad  Ordi- 
nes  promovere  civern  illius  civitatis,  cuius  ipse  habet  titulum  episco- 
palem,  si  hospes  in  regionem  diverteret  ubi  Episcopus  ipse  mora- 
tur;  et  respondent  quod,  sive  agatur  de  eo  qui  in  nostris  regioni- 
bus  christianam  religionem  amplectitur  et  in  patriam  subinde  re- 
vertitur,  sive  de  eo  qui,  baptismo  suscepto  in  ipsa  civitate  infideli, 
huc  hospes  adveniat,  Episcopus  tilularis  licite  non  potest  civem 
ipsum  ad  sacros  Ordines  promovere  nec  ei  litteras  dimissoriales 
dare  ut  ab  alio  Episcopo  ordinetur.  In  primo  enim  casu  talis  ad- 
vena,  qui  in  nostris  regionibus  fidem  catholicam  amplexus  est  in 
iisque  baptizatus,  efficitur  post  baptismum  subditus  ratione  originis 
eius  Episcopi,  in  cuius  dioecesi  baptizatus  est,  ratione  vero  domi- 
cilii,  eius  Episcopi  in  cuius  dioecesi  domicilium  statuit  iuxla  for- 
mam  praescriptam  ab  Innoc.  II.  *.  In  alio  casu  cum  catholici  de- 
gentes  inter  infideles,  nec  habentes  F]piscopum  residentialem,  sub- 
sint  in  divinis  actualiter  et  privative  curae  vel  immediatae  vel  me- 
diatae  Sedis  Apostolicae  ,  quae  per  se  vel  per  suos  delegatos  sive 
temporaneos  sive  perpetuos  eos  regit,  solum  cura  habitualis  est  apud 


'  Saj^chez  de  matr.  lib.  1,  disp.  19;  Barbosa  in  CoU.  217. 
'  Sess.  XXIII,  Cap.  IX  de  Reform. 

'  Innoc.  II.  in  Const.  Speculat  ores;  Card.  De  Luca  in  annot.  ad  Conc.  Dhc.  14, 
n.  14;  Pax  Iordanus  T.  1,  Lib.  3,  Tit.  6;  La  Croix  Lib.  6,  p.  2,  n.  2181. 


278  PARS   I.    DE   PERSONIS 


Episcopum  Titularem  et  consequenter  Episcopi  titulares  non  pos- 
sunt  tales  ctiristianos  ordinare  vel  dare  litteras  dimissorias  pro  or- 
dinandis  iis  qui  nati  ac  baplizati  sunt  vei  domicilium  habent  in 
civitate  sui  tituli. 

Ex  eodem  principio  sequitur  6)  Episcopum  titularem  licite  non 
posse  absque  dioecesani  Episcopi  licentia  in  aliena  dioecesi  ea  per- 
agere,  quae  ordini  episcopali  sunt  adnexa  iure  ecclesiastico,  cuius- 
modi  est  cunsecrare  templa,  altaria,  vasa,  etc.  Nec  posse  paramenta 
et  vestes  sacras  benedicere,  siquidem  absque  Ordinarii  licentia  fas 
ipsi  non  est  pontilicalia  exercere. 

Ex  eo  qiiod  Episcopi  titulares  iurisdictione  actuali  careant  se- 
quitur  a)  noii  posse  indulgentias  conferre  siquidem  indulgentiae  a 
Praelatis  concessae  alienis  subditis,  nullae  sunt^,  qui  enim  ligare 
non  potest,  nec  potest  solvere.  Potest  tamen  eas  concedere  ex  com- 
missione  Episcopi  dioecesani  -. 

Sequitur  6)  habere  quidem  approbationem  implicitam ,  non  ta- 
men  iurisdictionem  ad  confessiones  audiendas;  hinc  non  posse  suos 
familiares  a  peccatis  absolvere,  nec  eorum  Confessarium  approbare  ^ 
Quamvis  autem  per  se  loquendo  audire  confessionem  posset  catho- 
lici,  qui  stabiliter  habitans  in  civitate  cuius  ipse  habet  titulum,  ho- 
spes  in  has  regiones  diverteret;  per  accidens  tamen  non  potest,  quia, 
cum,  ut  diximus,  fideles  illi  subsint  actualiter  in  divinis  curae  vel 
immediatae  vel  mediatae  S.  Sedis,  Episcopi  litulares  non  sunt  actua- 
liter,  sed  solum  habitualiter  proprii  eorum  pastores*. 

Sequitur  c)  non  posse  approbare  Sacerdotem  aliquem  nostratem 
ad  audiendas  confessiones  catholici  siii  subditi  commorantis  in  no- 
stris  regionibus,  confessaiius  enim  debet  esse  approbatus  ab  Ordi- 
nario  loci  *.  Nec  valide  assistere  posset  matrimonio  eiusdem  sui 
subditi. 

'  Ex  cap.  Quod  autem  ile  poenit. 

*  Layman  de  Indulg.  cap.  4,  n.  1. 

*  SuAREZ  de  Poenit.  disp.  26,  secl.  2. 

""  Layman  cap.  3  de  Vic.  n.  2;  Rebuffus  inprax.  P.  1,  Ut.  de  Vicar.  perp.  n.  11. 
'  De  Lugo  disp.  21.  de  Poenit.  n.  37,  et  in  Resp.  moral.  Lib.  1,  dub.  17. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  279 


Nec  d)  potest  aiithenticare  rellquias  Sancti  canonizati. 

Quaeritur  hic  an  possit  et  debeat  examinare  eos,  quos  de  li- 
centia  Episcopi  dioecesani  eiusque  commissione  ad  sacios  Ordines 
promoturus  est.  Porro  cum  distinctione  reponendum  est ;  vel  enim 
promovendus  fuit  a  proprio  Episcopo  examinatus,  vel  non.  Si  fuit 
examinatus,  habet  quidem  ius  integrum  iterum  illum  examinandi, 
quia  potest  velle  cognoscere  cuinam  Ordines  conferat,  non  tamen 
obligationem  habet  illum  examinandi.  Quod  si  examinatus  non  fuit, 
debet  Episcopus  Titularis  promovendum  examini  subiicere ,  nisino- 
torie  constet  de  qualitatibus  requisitis. 

A.RTICUHJS    II. 

De  iuribus  et  praeeminentiis  Episcoporum  Titulmium. 

324.  Quoad  praeeminentias,  canon  est  Episcopos  titulares  iis 
omnibus  pollere,  quae  ipsi  ordini  adhaerent  vel  ex  spirituali  matrimo- 
nio  cum  sua  Ecclesia  oriuntur,  vicissim  autem  iis  carere,  quae  ex 
actuali  iurisdictione  dimanant.  Hinc  sequitur:  \)  ob  matrimonii  vin- 
culum  cum  sua  Ecclesia  eos  non  posse  eligi  ad  aliam  Ecclesiam, 
sed  debere  postulari,  adeoque  nec  transferri  posse ,  nisi  vinculum 
prioris  Ecclesiae  a  Romano  Pontifice  solvatur.  2)  Ex  honoribus  pri- 
vatis  uti  posse  Episcoporum  vestibus,  quae  tamen  iurisdictionem 
non  indicent.  In  aliena  vero  dioecesi  uti  non  possunt,  absque  Or- 
dinarii  licentia,  veste  quam  dicunt  mozzetta  (nisi  regulares  sint, 
quibus  alia  quam  dicunt  mantellelta  uti  non  licet) ,  imo  el  veste 
linea,  quae  audit  rochettuin,  atque  veste  superiori  id  est  mantelletta, 
multoque  minus  habitu  pontificali.  Item  3)  praecedentiam  supra 
presbyteros  habere,  nisi  forte  otFicii  ratio  atque  ordo  aliud  exigat. 
Inter  Episcopos  autem  iuxta  ordinem  promotionis  sedere,  nisi  illi 
in  sua  dioecesi  sint,  aut  munus  aliquod  suae  iurisdictionis  exer- 
ceant.  Romae  hoc  habent  speciale  Episcopi  Titulares,  quod  in  praee- 
minentiis  aequaliter  omnino  cum  Episcopis  residentialibus  habean- 
tur,  et  solus  promotionis  antiquior  ordo  praecedentiam  in  eadem 
linea  Archiepiscopi  vel  Episcopi  conferat,  excepto  casu  quo  Episco- 


280  PARS   I.    DE   PERSONIS 


pus  recentior  sit  Episcopus  Assistens  Solio  Pontificio.  Sequitur  4)  Epi- 
scopos  titulares  subiectos  esse  immediate  Apostolicae  Sedi  et  exemptos 
a  iurisdictione  Ordinarii,  nisi  de  negotiis  agatur  dignitatis  aut  ofTicii 
quod  in  dioecesi  illius  forte  habeant.  In  causiscriminaiibus  maioribus, 
quaedepositionem  merentur  aut  privationem,  et  aliis  magis  arduis,  si 
conveniantur,  conveniendos  esse  coram  Summo  Pontilice  iuxta  Trid. 
Conc.  ^  In  minoribus  recurrendum  ad  S.  Congr.  EE.  et  RR.  De- 
nique  5)  sequitur  privilegio  frui  Oratorii  privati,  altaris  portatilis, 
electionis  Confessarii  approbati  tamen  ab  Ordinario  loci,  et  si  quae 
sunt  alia  quae  ipsi  episcopali  ordini  adnexa  sunt.  Notandum  est 
non  satisfacere  praecepto  qui  sacrum  audiunt  in  eius  altari  porla- 
tili  celebratum,  exceptis  personis  eidem  Episcopo  actu  necessariis '^ 
Ex  secnndo  principio  sequitur  carere  Episcopos  titulares  privilegio 
quod  in  casibns  occultis  a  Concilio  Tridentino  Episcopis  tributum 
est,  aliisque  si  quae  sint  actualis  iurisdictionis  intuitu  concessis. 


ARTIGUI.US    III. 

De  obligalionibus  Episcopi  Titularis. 

o25.  Ob  episcopalis  ordinis  veritatem  tenentur  Episcopi  Titulares 
ad  consecrationem  intra  trirnestre  a  die  confirmationis  suscipiendam, 
nisi  forle  inexcusabilis  necessitas  consecralionis  lempus  amplius 
prorogari  expostulet.  Tenentur  item  ad  fidei  professionem  emitten- 
dam  ^ 

Ob  defectum  vero  actualis  iurisdictionis  non  tenentur  lege  re- 
sidentiae.  Hinc  non  vacant  beneficia,  quae  tempore  promotionis  ad 
ordinem  episcopalem  babent,  neque  incapaces  ad  alia  oblinenda  ipsi 
evadunt.  Pariter  ex  eodem  principio  sequitur  non  teneri  onere  ap- 
plicationis  missae  pro  populo,  licet  consentaneum  sit  eos  etiam  in- 

•  Sess.  XXIV,  cap.  V,  de  Reform. 

'  S.  Congr.  Ril.  decr.  diei  22  Aug.  1818,  GardelUni  n.  4547. 

'  Squillant  de  obl.  Episc  P.  I,  cap.  1,  n.  38. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  281 


terdnm  sacrificiiim  offerre  ut  respiciat  Deus  miseram  Ecclesiae  il- 
lius  conditionem,  cuius  titulo  et  nomine  ipsi  honestantur^  Neque 
tenentur  onere  visitationis  sacrorum  iiminum,  neque  petitionis  et 
usus  Pallii,  si  archiepiscopalem  titulum  habeant. 

Porro  cum  saepe  contingant  ut  Kpiscopus  Titularis  sit  alterius 
Episcopi  SufTraganeus  vel  Canonicus  in  aliqua  cathedrali ,  operae 
pretium  est  inspicere  quaenam  praerogalivae  Kpiscopo  Titulari  talia 
gerenti  munera  competant, 

Atque  ad  munus  SulTraganei  quod  attinet,  notandum  in  primis 
est  assignandum  esse  illi  annuum  censum  quo  honeste  sustentari 
queat  -.  Talem  autem  censum  eidem  deberi  quatenus  inserviat  de- 
claravitS.  Congr.  Conc.  11  lun.  1592.  Insuper  Episcopus  suITraganeus 
nonnisi  de  expresso  consensu  et  licentia  Episcopi  potest  [mntificalia 
oflicia  in  dioecesi  et  ci\  itate  exercere  ^  Hinc  sede  vacante  et  Ga- 
pitulo  licet  non  contradicente,  non  posset  eadem  pontiiicalia  exer- 
cere '.  Si  quando  Episcopus  sufTraganeus  choro  intersit,  sedere  non 
debet  in  sede  episcopali  '\  Eidem  ad  ecclesiam  venienti  pro  cele- 
brandis  pontificalibus  non  tenentur  Canonici  obviam  ire  usque  ad 
cubiculum,  sed  satis  est  quod  aliqui  canonici  obviam  procedant 
usque  ad  portam  Ecclesiae  ^.  In  ipso  actu  pontificalia  exercendi  no- 
mine  Episcopi  dioecesani,  ex.  gr.  in  sacra  ordinatione  ,  Canonici 
debent  assistere  in  habitu  tamen  ordinario  canonicali,  exceptis  illis 
qui  iuxta  necessitatem  oflicii  debent  paramenta  accipere  '  SufTraga- 
neus  solemniter  celebrans  non  debet  sedere  nisi  in  faldislorio ,  et 
quamvis  praeter  diaconum  et  subdiaconum  debeat  habere  canoni- 
cum  assistentem  pro  libro,  non  debet  tamcn  habere  assistentiam 
duorum  canonicorum,  sicut  haberet  proprius  Episcopus ;    nec  poni 

*  Leo  XIH  Const.  In  suprema  IV.  Id.  lunii  i882. 

*  Fag.^^anus  in  cap.  Episcopalia  de  privil. 

'  Barbosa  Coll.  Doct.  in  Gonc.  Trid.  Sess.  VI,  eap.  V. 

*  Barbosa  1.  c. 

'  Caerem.  Episc.  cap.  33;  Quara.vta  in  Addit.  V.  Archiep. 

*  Sac.  Rit.  Congr.  in  Bracharen.  1  Sept.  1607. 
'  Barbosa  1.  c. 

) 


282  PARS   I.    DE   PERSONIS 


debet  in  altari  septimum  candelabrum,  nec  debent  Canoiiici  acce- 
dere  ad  circulos  ante  eum,  qui  pariter  nequit  inter  celebrandum 
uti  Baculo  Pontificali.  Decet  autem  ut  in  fine  missae  populo  bene- 
dicat  ^ 

326.  Ad  haec :  cum  Episcopus  suiTraganeus  non  habeat  exerci- 
tium  iurisdictionis,  non  potest  absque  speciali  delegatione  et  man- 
dato  Episcopi  visitare  clausuram  monialium  ^.  Nec  potest  sine  Epi- 
scopi  licenlia  populo  benedicere  dum  per  civitatem  incedit  *. 

Quoad  Episcopum  Titularem  Canonicum  sutficiat  notasse:  l)ipsum 
assistere  debere  choro  in  habitu  ordinario;  2)  in  Capitulo  habere  ius 
suffragii  sicut  ceteri  Canonici  :•  3)  subesse  cum  aliis  canonicis  visita- 
tioni  sui  Episcopi*.  4)  A  missis  de  turno  abstinere  debere,  ne  sine 
pontificali  habitu  eas  canere  cogatur  ^ 

Si  absit  a  choro  occupatus  in  exercendis  pontificalibus,  non 
lucratur  distributiones,  nisi  vel  privilegio  Pontilicis  vel  consuetu- 
dine  legitime  praescripta,  vel  statuto  a  Pontifice  confirmato  eidem 
concedantur. 

CAPLT   III. 

DE  EPISCOPIS  REGULARIBUS. 

327.  Episcopus  regularis  considerari  potest  1)  relate  ad  emissa 
vota;  2)  relate  ad  regulam  religiosi  ordinis.  Principium  generale  est 
quod:  Regularis  promotus  ad  Episcopalum  tenetur  ad  omnia  quibus 
professione  religiosa  adstringitur  quatenus  haec  componi  possunt  cum 
Pontificali  officio.  Hinc  Episcopum  regularem  considerare  possumus 
1)  relate  ad  vota  emissa  paupertatis,  obedientiae  et  castitatis ;  2)  re- 


'  Barbosa  Collect.  DD.  in  Conc.  Tr.  286;   Gavantus  V.  Coadiutor  Episcopi. 

*  QuABANTA  in  Add.  V.  Archiep. 

'  S.  Congr.  Gonc.  in  Vilnen.  22  Febr.  1631. 

*  Gavantus  V.  Coadiutor. 

»  S.  Rit.  Congr.  in  Asculana  10  Apr.  1728. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  283 


late  ad  regiilam  ordlnis.  Et  1)  relate  ad  votum  paupertatis  Reli- 
giosus  paupertatis  voto  quodammodo  propriam  iuridicam  personali- 
tatem  amittit  ,  quatenus  eius  personalitas  iiiridiea  in  personalitate 
monasterii  sustinetur,  eo  quasi  modo  quo  romanorum  lure  servi 
propriam  iuridicam  personalltatem  non  tiabebant ,  sed  eorum  iuri- 
dica  personalitas  in  persona  domini  sustinebatur,  Hinc  uti  servus 
iure  romanorum  incapax  erat  domlnii :  ita  et  religlosus  iure  cano- 
nlco  ,  et  proutl  iure  Romanorum  valet  principium :  quidquld  ser- 
vus  acquirit  non  slbl  sed  domlno  acqulrlt ,  Ita  iure  canonico  pro 
regularlbus  solemniter  professls  valet  princlpium:  quldquid  regularis 
acqulrit  non  slbi  sed  monasterio  acquirlt. 

Verum  Uegularls  per  promotlonem  ad  Episcopatum  scindltur 
quodammodo  a  monasterio,  et  unitur  per  spirltuale  connublum  cum 
propria  Ecclesla.  Cuius  separationis  ac  unionis  effectus  iuridicus 
est,  quod  sl  antea  regularis  personalitas  lurldlca  In  personalitate 
lurldlca  monastcrli,  quatenus  monasterlum  persona  luridica  moralis 
saltem  coram  Ecclesla  est,  postea  elus  personalitas  luridica  in  per- 
sonalltate  luridlca  suae  Ecclesiae  sustineatur. 

Quare  post  promotlonem  ad  Episcopatum  Episcopo  Regulari  ap-. 
plicatur  prlnciplum:  quldquld  Eplscopus  Regularis  acqulrit  non  sibi 
sed  Ecclesiae  acqulrlt.  Eplscopus  Regularis,  alt  S.  Thomas  \  nihll 
habet  tamquam  proprium  sed  sicut  dlspensator  communium  bono- 
rum  Ecclesiae.  Unde  quoad  substantlam  Episcopus  regularis  tenetur 
voto  paupertatls  llcet  in  illlus  observantia  a  slmplici  reilgloso  ut  evi- 
dens  est  dlfferat. 

328.  Ad  votum  castltatis  quod  attinet  non  est  ut  aliqua  quae- 
stlo  Instltuatur. 

529.  Relate  ad  votura  obedientiae  dicendum  est,  illud  in  se  in- 
spectum  non  resolvl  per  promotlonem  personae  ad  Eplscopatum  sed 
eius  observantiam  urgeri  non  posse  quia  Eplscopus  non  habet  am- 
plius  superlorem  Regularem  cul  subiiclatur.  Slcuti  ius  distinguitur 
ab  exercitio  iuris,  ita  ut  prlmum  sine  altero  existere  valet,  Ita  obli- 


'  la  2a  2ae,  q.  88,  arl.  8  ad  8™. 


284  PARS    I.    DE   PERSONIS 


gatio  a  solutione  obiigationis  distinguenda  est,  ita  ut  obiigatio  sine 
eiusdem  soiutione  persistere  valeat. 

330.  Quod  si  Episcopus  Keguiaris  2)  quoad  regularum  religiosi 
ordinis  observantiam  consideretur  notamusquod  Andreuccius  ^  docet 
Episcopos  reguiares  ad  regulae  observantiam  teneri  ex  sola  decen- 
tia  et  honestate  :  et  hoc  probare  conatur  ex  canone  Statutum  in 
decreto  Gratiani  ^  At  S.  Thomas  *  explicans  praedictum  canonem 
docet;  ille  qui  de  monacho  fit  Episcopus  absolvitur  a  iugo  Monasticae 
professionis  non  quantum  ad  omnia  sed  quantum  ad  illa  quae  oflicio 
Pontificali  rep  ignant.  Quaie  doctores  communiter  tenent  religiosum 
ad  Episcopalem  vel  Cardinalitiam  dignitateni  evectum  substantialiter 
religiosum  permanere  \  Hinc  Alexander  VII  in  decreto  diei  26  lu- 
lii  1662  super  residentia  Episcoporum  confirmato  a  Clemente  XI  1715 
et  extenso  ad  Episcopos  omnes  Reguiares  ait:  decernit  insuper  et 
declarat  Sanctilatis  suae  mentem  nequaquam  esse,  eosdem  Episco- 
pos ,  sive  regulares  fuerint ,  ab  obligationibus  professioni  regulari 
quam  emiserant ,  adnexis  per  ademptionem  dignitatis  ac  muneris 
Episcopalis  ullatenus  absolvere  ac  eximere  nisi  quatenns  eiusdem 
niuneris  ac  curae  pastoralis  exercitio  impedimento  sit.  Ita  et  Be- 
nedictus  XIII  ^  ita  adprobatione  Pii  IX  resolvit  S.  G.  Episcoporum 
et  Regularium  die  6  Maii  1864  quae  resolutio  in  collectanea  Car- 
dinalis  Bizzarri  invenitur.  Itaque  1)  in  ipsa  promotione  cum  e  clau- 
stris  egrediuntur  nihil  secum  deferre  debent,  praeter  scripta  propria, 
indumenta  et  breviarium,  sub  poena  suspensionis  a  divinis  ipso  fa- 
cto  incurrenda  ^.  2)  In  episcopatu  servare  debent  Ordinis  regulas 
quae  materiam  voti  paupertatis  determinant  atque  alias  regulas  et 
observantias  dignitati  et  otlicio  episcopali  non  repugnantes,  eadem 
obligatione  gravi  vel  levi  qua  tcnebantur  antequam  assequerentur 

*  De  Episcopo  titulari,  par.  3,  163. 
»  Caus.  18,  q.  1. 

»  2a  2ae,  q.  83,  arl.  8. 

*  Cfr.  De  Lugo  Heg.  Mor.  Lib.  5,  dub.  12. 
»  Gonslit.  Custodes  die  7  Mart.  1723. 

«  Bened.  XIII  Const.  Postulat  7  Mart.  1725. 


LIBER   I.    DE    CLERICIS  "  285 


dignitatem  episcopaiem,  ita  tamen  iit  in  peculiaribiis  casibus  pru- 
denter  iudicium  ferre  possint  utrum  cum  dignitate  et  ofTicio  episco- 
pali  iliae  conveniant  *.  Hinc  debent  tonsuram  capitis  gestare,  iiabi- 
tum  laneum  induere  eiusdem  coloris,  qui  sui  Ordinis  est  proprius^ 
Post  promotionem  recuperant  ius  ad  haereditates  sibi  delatas  ita 
tamen  ut  proprietatem  l£cclesiae  suae  adquirant  et  usumfructum 
sibi.  Episcopatu  dimisso,  regredi  ad  claustra  debent  sub  poena  pri- 
vationis  usus  pontificalium  et,  post  annum ,  suspensionis  a  divinis 
ipso  facto  incurrenda  ^  Ad  religionem  vero  ledientes,  non  possunt 
dignitates  et  olTicia  illius  religionis  obtinere  *. 

351.  Heic  addendum  spolia  rerum  omniun:  tempore  missionis 
adquisitarum,  non  modo  a  Missionariis,  sed  etiam  ab  Episcopis  Regu- 
laribus  in  missione  degentibus,  aere  et  sumptibus  Sacrae  Congrega- 
tionis  Fid.  pr.  post  eorum  obitum  ad  S.  Congregationem  spectare 
et  in  utilitatem  missionis  esse  eroganda  ^  Anno  vero  1773  hoc 
ipsum  fuit  decretum  pro  omnibus  Episcopis,  Vicariis  Apostolicis  et 
Missionariis  cleri  saecularis,  qui  a  Sac.  Congregatione  aluntur.  Quo- 
circa  r»on  pertinent  ad  S.  Gongregationem  ipsam  ea  quae  pioprie- 
tatis  sunt  missionariorum  vel  Episcoporum  quaeque  ad  religionem 
speclabant.  (Juod  si  de  iis  agatur,  qui  sumplibus  Sacrae  Gongr.  non 
aluntur,  ad  eam  dumtaxat  spectant,  quae  ab  ipsa  fuerunt  eis  trans- 
missa,  ex.  gr.  calices,  indumenta  sacra.  Quae  vero  ex  fidelium 
eleemosynis  adquisita  sunt,  ea  ad  missionem  pertinent ,  dummodo 
tamen  aperte  et  clare  non  constet,  ea  non  favore  ecclesiae,  sed  di- 
recte  eis  donata  fuisse ,  quo  casu  ad  eorum   haeredes  transeunt  ^ 

'  S.  Gongr.  Epp.  et  Reg.  6  Maii  i864, 

'  Bened.  XIV  Const.  Custodes  7  Mart.  1726. 

'  Bened.  XIV  Const.  cii. 

*  Itaex  Pauli  IV  Const.  In  Sacra  19  lulii  1559;  Barbosa  in  Collect.  Apost.  Decis.; 
Squillant  de  privileg.  Episc.  p.  2,  cap.  22. 

'  S.  Congr.  Fid.  Prop.  probante  Innocentio  XIH  22  Decembr.  1722. 

*  Super  residentia  Episcoporum  Regularium  cfr.  Collectaneam  S.  C.  Propag. 
Fidei  n.  84-87.  Cfr.  decr.  95-103-106. 


286  '  PARS   I.    DE   PERSONIS 


TITULUS  IV. 
De  iis  qui   Episcoporum  vicariatuiu  gerunt. 

Episcoporum  vicariatum  gerunt  Vicarii  Generales,  Vicarii  Fo- 
ranei,  Parochi  ac  ipsi  Parochorum  vicari.  Porro  de  his  singulis  ca- 
pitibus  nobis  agendum  est. 

CAPUT  I. 

DE  VIGARIIS  GENERALIBUS. 

Videbimus  1)  de  Vicarii  Generalis  electione  2)  de  Vicarii  Gene- 
raUs  poteslate. 

ARTICULUS    I. 

De  Vicarii  Generalis  electione. 

332.  Vicarius  generalis  est  persona  cui  Episcopus  suam  iuris- 
dictionem  demandat  ut  eam  in  universim  dioecesim  suo  nomine 
exerceat. 

In  tractatu  de  iure  publico  ecclesiastico  dictum  est  quaenam 
sit  origo  historica  quae  constituit  1""^  gradum  iurisdictionis  eorum 
qui  vicariatum  gerunt  Episcoporum. 

533.  Episcopus  ius  habet  constituendi  sibi  vicarium  genera- 
lem,  non  autem  onus.  Etenim  Vicarii  generaiis  necessitas  derivat 
ex  Episcopi  insufficientia  qua  omnibus  suae  dioeceseos  necessitatibus 
occurrere  non  valet. 

Quare  si  Episcopus  oneri  suo  obeundo  par  sit,  vicarium  sibi 
constituere  nuliatenus  tenetur. 

1)  Et  sane  nuUibi  in  iure  haec  obligatio  Episcopis  imposita  de- 
prehenditur  ^ 

'  Ita  et  Barbosa  in  libr.  1.  luris  Eccles.  c.  15,  ubi  affert  plures  decisiones 
S.  Rolae  Romanae. 


LIBER   I.    DE    CLERICIS  287 


a)  Concilium  Chalcedonense  in  can.  27  mandavit  ut  Episcopus 
sibi  eligeret  vicarium  qui  res  Ecclesiae  temporales  administraret,  ne 
res  temporales  ab  Episcopo  administralae  ipsum  in  quandam  per- 
fidiae  suspicionem  inducerent.  Tunc  temporis  enim  bona  Ecclesiae 
erant  communia  apud  Episcopum.  At  hic  vicarius  nullo  modo  dici 
potest  vicarius  generalis  iuxta  quod  hoc  nomine  in  iure  intelligitur : 
dicebatur  enim  potius  oeconomus. 

b)  Gregorius  Magnus  *■  iussit  ut  Paschasius  Episcopus  Neapoli- 
tanus  sibi  eligeret  vicarium  generalem.  Uoc  tamen  nostram  propo- 
sitionem  confirmat.  Paschasius  enim  uti  liquet  cx  citato  canone 
valde  deses  erat  in  exercendo  munere  Episcopali.  Quare  ex  hoc 
deducitur  Episcopos  teneri  ad  eligendum  Yicarium  generalem  si  hoc 
sit  necessarium  ad  dioeceseos  rectam  gubernationem.  Hoc  autem 
non  vi  singularis  praecepti  et  obligationis,  sed  vi  obligatiouis  gene- 
ralis  qua  tenetur  Episcopus  ut  rectae  dioeceseos  administrationi  uti- 
liter  consulat  -. 

(Juin  imo  si  Episcopus  non  paruerit  S.  Congregationis  Episc. 
et  Regul.  admonitionibus ,  destinatur  ab  Apostol.  Sede  ei  Vicarius 
qui  dicitur  vicarius  Apostolicus ,  quem  Episcopus  removere  non 
potest,  quique  procedit  auctoritate  a  S.  Sede  commissa. 

334.  Ex  hoc  descendit  posse  Episcopos  sibi  constituere  plures 
vicarios  generales,  si  unus  non  sufficiat. 

Verum  plures  vicarii  constitui  possunt  per  se  quadrupliciter 

1)  Ila  ut  territorium  dividatur  in  partes  et  pro  unaquaque 
parte  constituatur  Vicarius.  Quod  tamen  ad  rem  nostram  non  perti- 
net.  Isti  enim  non  sunt  vicarii  generales  sed  particulares,  cum  iuris- 
dictionem  non  habeant  in  tota  dioecesi  sed  in  parte.  Quare  hic  vica- 
rius  particularis  non  posset  executioni  mandare  litteras  apostolicas  ^ 

Secus  autem  dicendum  si  Episcopus  duas  dioeceses  habeat 
aeque  principaliter   unitas;   pro   unaquaque    enim   potest  tunc  di- 

'  Can.  1,  disl.  84  in  Decreto. 

*  Cap.  i4  el  15  de  off.  iud.  ordin. 

*  Uti  censuit  S.  Congregatio  in  una  Nullius  diei  22  Dec.  1628. 


288  PARS   I.    DE   PERSONIS 


stinctum  vicarium  generalem   constituere;    imo   uti  quando  etiam 
debet  '. 

335.  Diximussi  habeat  duas  dioeceses  aeque  principaliter  unitas. 
Etenim  beneficia  tripliciter  uniuntur  a)  unione  tituli  extinctiva  cum 
ex  duobus  beneficiis  fit  unum  tertium  beneficium;  b)  unione  minus 
principali  cum  inferior  Ecclesia  accessorie  superiori  unitur.  Ecciesia 
superior  est  matrix ;  inferior  filialis.  Cessat  per  hanc  unionem  ti- 
tulus  Ecclesiae  inferioris  et  habetur  ut  pars  alterius  cui  accessorie 
unitur  quaeque  proprium  titulum  servat. 

c)  Unione  aeque  principaH  quum  utraque  Ecclesia  proprium 
tituluMi  servet  et  distinctum  inter  se. 

2)  Constituuntur  plures  Vicarii  ita  ut  dividatur  eorum  iurisdi- 
ctio;  et  alter  habeat  iurisdictionem  voluntariam  qui  dicitur  Vicarius 
generalis;  et  alter  iurisdictionem  contentiosam  qui  dicitur  proprie 
offlcialis.  Quod  in  iure  non  reprobatur,  etsi  plenissime  iuris  inten- 
tioni  non  aptetur  cum  Tridentinum  agat  non  de  Vicariis  sed  de  Vi- 
cario  generali. 

5)  Gonstituuntur  plures  Vicarii  generales  quatenus  procedere 
possint  in  solidum  et  ille  primus  negotia  expediat  qui  ea  prius  oc- 
cupaverat.  Hoc  pariter  non  reprobatur  in  iure ,  etsi  non  sit  iuris 
intentioni  consentaneum  cum  ius  agat  de  Vicario  non  de  Vicariis. 
At  haec  consuetudo  uti  vigeat  condemnari  non  debet  -,  quia  has 
consuetudines  etsi  cognitas  legislator  non  reprobat  immo  quandoque 
positive  approbat.  Romae  enim  expediuntur  lilterae  Apostolicae 
Episcopo  et  Vicariis  eiusdem  in  spiritualibus  constitutis.  Quare  De 
Angelis  *  ait  u  hodie  soiet  a  iuristis  ita  solvi  haec  quaestio  idest 
ubi  consiietudo  iam  viget  ius  patitur  ut  plures  vicarii  in  solidum 
constituantur;  at  ubi  haec  consuetudo  non  est,  non  permittitur  in- 
troduci  n. 


'  Ita  resolvit  S.  Gongregatio   Episc.  et  Regul.  in  Sutrim  1S94  ,  et  prouti  de- 
ducitur  ex  aliis  decisionibus. 

^  Uli  resolvit  S.  Gongr.  Gonc.  in  Lancianensi  1599, 
'  H.  l.  n.  9. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  289 


4)  Plures  Vicarii  constitui  possunt  ut  agant  collegiaiiter,  quod 
in  iure  reprobatur. 

Etenim  dillicilliine  negotia  detiniuntur  a  collegio  personarum 
quando  agitur  de  universaiitate  causarum.  Ob  opinionuin  differeii- 
tias,  et  dissensiones  negotia  retardantur  '. 

556.  Qui  constitui  possit  Vicarius  generalis? 

1)  Non  potest  constitui  laicus  quia  iurisdictionis  ecclesiasticae 
incapax  cst  ^ 

Verum  Episcopus  potest  iaico  committere  munus  adsessoris 
vel  Consultoris  in  suo  tribunaii  ut  referat  quae  sunt  iuris  non  vero 
ut  senlentiam  pronunciet. 

2)  Debet  esse  clericus  etsi  sola  tonsura  initiatus ;  et  habere 
aetatem  viginti  quatuor  annorum  expletorum  ac  insignitus  laurea 
vel  licenliatu  in  sacra  theologia,  aut  in  iure  canonico  ^ 

5)  Eligi  nequeunt  Regulares'',  coniugati ;  aut  bigami,  Parochi, 
Canonici  poenitentiarii,  et  ornnes  animarum  curam  habentes.  Ratio 
est  quia  parochus  politur  otlicio  quod  assiduam  residentiam  et  ope- 
ram  exigit. 

4)  Neque  iure  antiquo  neque  iure  Tridentino  praescribitur  ut 
eligatur  in  Vicarium  generalem  personam  extradioecesanam ;  |imo 
olim  Vicarius  generalis  in  foro  externo  erat  archidiaconus  eccle- 
siae  Cathedralis,  in  foro  interno  Archipresbyter.  At  in  praxi  con- 
trarium  inductum  est.  Et  Card.  De  Luca  ^  exponit  praxim  esse 
S.  Congr.  Ep.  et  Reg.  ut  quando  ad  eam  recursus  habeatur,  deman- 
dari  soleat  Episcopo  ut  habeat  Vicarium  generalem   doctorem  ,  et 

*  Ita  Trid.  Sess.  24,  c.  12,  de  Ref.  sede  vacante  decrevit  ul  eligatur  Vicarius 
Gapitularis. 

*  C.  a.  de  iudiciis. 

'  Ex  Trid.  eccl.  24,  c.  12,  de  Reform. 

*  Ciementina  1*  de  Regularibus  loquitur  lantummodo  de  mendicantibus,  at  ex 
praxi  ad  omnes  regulares  exlensa  est,  cum  ex  decrelo  Clementis  VIII  de  Reforma- 
tione  Regularium  principium  invaluerit :  Regulares  extra  claustra  monasterii  sine 
licentia  aposlolicae  Sedis  degere  non  posse. 

'  In  Adnot.  ad  Concil.  Tridenl. 

ZlTELLl-SoLIERI.  19 


290  PARS   I.    DE   PERSONIS 


non  dloecesanum  ^  Attamen  haec  praxis  novum  ius  non  induxit, 
nullibi  enim  habetur  super  re  expressa  iuris  dispositio.  Et  praxis 
citata  a  CardinaH  De  Luca,  et  resokitiones  S.  C.  ConciUi  a  Ferraris 
allatae  casus  speciales  respiciunt.  Quare  dicendum  est  quod  etsi 
magis  sit  opportunum  ut  eligatur  extraneus,  eligi  potest  etiam  dioe- 
cesanus  qui  ex  praxi  appellatur  Provicarius  generalis. 

357.  (Juamvis  Vicario  Generali  nulla  sit  dignitas  beneficii  ratione, 
est  lamen  ratione  magistratus  quem  gerit,  quandoquidem  dignitatis 
nomiue  quaevis  etiam  continetur  praeeminentia  ex  iurisdictione 
proveniens.  Hinc  eidem  competit  ius  praecedendi  omnes  alios  non 
modo  Canonicos  verum  etiam  Praelatos  Episcopo  inferiores  ,  sive 
absente,  sive  praesente  Episcopo,  neque  tantum  in  actibus  quibus 
interest  ratione  suae  iurisdictionis,  verum  etinm  in  omnibus  aliis, 
duMimodo  tamquam  Vicarius  intersit  neque  Canonici  sacras  vestes 
gerant,  cniusmodi  sunt  pluvialis,  dalmatica  -.  Unde  sequitur  Vica- 
rium  Generalem  potiori  ratione  digniorem  locum  in  spiritualibus 
oblinere  prae  Gubernatore  ceterisque  iudicibus  et  Commissariis,  qui 
circa  temporalia  negotia  constituti  sunt.  Sequilur  insuper  eumdem 
si  sit  Canonicus  utque  talis  choro  adsit,  ceteros  nullatenus  praece- 
dere ,  sed  locum  suum  tenere,  et  si  velit  praecedere  ut  Vicarius, 
debet  habitum  canonicalem  dimittere,  tuuc  vero  distributiones  non 
lucratur  ^ 

ARTICULUS    II. 

De  potestate  Vicarii  Generalis. 

358.  Ad  potestatem  Vicarii  Generalis  quodattinet,  quatuor  re- 
guiae  prae  oculis  habeudae  sunt.  i)  Potestas  Vicarii  Geueralis  utpote 
eius  oflicio  adnexa,  est  ordinaria  non  delegata.  2)  Eadem  vicem  gerit 
iurisdictionis  ordinariae  Episcopi  ita  ut  in  iis  quae  ad  eam  pertinent 
Vicarius  unum  idemque  cum  Episcopo  habet  tribunal.  5)  In  pote- 
state  quam  Vicarius  Generalis  habet  generali  mandato  ea  non  com- 

'  Ita  Ferraris  in  Biblioteca  iuris  Canonici  plures  affert  resolutioues  S.  C.  Conc. 
*  S.  Gongr.  Ril.  3  aug.  1602  elc. 
^  S.  Ril.  Congr:  2  aug.  1603. 


LIBER    I.    DE    CLERICIS  291 


plectuntur  quae  graviora  habentur.  4)  Eadem  aliquatenus  ampiiari 
vel  restringi  potest  ab  Episcopo.  Ad  primam  regulam  quod  attinet 
notamus  hac  de  re  doctores  in  diversas  abiisse  sententias,  Alii  enim 
dicunt  Vicarii  GeneraUs  potestatem  esse  delegatam.  Nam  illa  iiiris- 
dictio  delegata  est  quae  nomine  alieno  exercetur,  quaeque  ad  nutum 
revocabilis  est ,  atqui  Vicarius  Generalis  iurisdictionem  alieno  no- 
mine  nempe  Episcopi  exercet,  revocabilis  eius  iurisdictio  est  acli- 
mitabilis.  Alii  dicunt  iurisdictionem  Vicarii  Generalis  sui  generis 
esse  nempe  anomalam  ac  referre  indolem  utriusque  potestalis  ordi- 
nariae  ac  delegatae.  Quod  historice  explicant.  Etenim  antiquitus 
Vicarius  Generalis  erat  Archidiaconus.  lurisdictio  Archidiaconi  erat 
revera  ordinaria  quia  adiiectebatur  beneficio  Archidiaconatus  et  il- 
lam  nomine  proprio  Archidiaconus  exercebat ,  ita  ut  mortuo  Epi- 
scopo,  Archidiaconi  iurisdictio  cessabat.  Ita  et  de  Archipresbyteris 
dicatur.  At  abolita  iurisdiclione  Archidiaconorum  ac  Archipresby- 
terorum  electa  fuit  persona  cui  concredita  fuit  iurisdictio  quae 
apud  Archidiaconurn  ac  Archipresbyterum  erat.  Quare  iurisdiclio 
Vicarii  Generalis  induit  naturam  iurisdictionis  ordinariae  (juia  Archi- 
diaconi  potestati  substiluta  est. 

Quare  eo  ipso  quod  clericus  Vicarius  Generalis  constituitur, 
absque  alio  mandato  iurisdictionem  ratione  sui  officii  acquirit.  Et 
hoc  sub  respectu  iurisdictio  Vicarii  Generalis  est  ordinaria. 

539.  Verum  iurisdictio  Vicarii  Generalis  non  est  alicui  beneficio 
tamquam  titulo  perpetuo  coniuncta  ,  nec  magistratum  dlstinctum 
constituit  sicuti  erat  Archidiaconus,  sed  titulum  ministerii  Episco- 
palis  et  magistratum  Episcopi  repraesentat.  Ex  quo  patet  iurisdictio- 
nem  Vicarii  Generalis  referre.indolem  potestatis  delegatae  quae  ex 
titulo  alieno  procedit.  Alii  dicunt  iurisdictionem  Vicarii  GeneraUs 
esse  oidinariam,  et  nos  huic  sententiae  omnino  subscribimus  ^ 

Nam  illa  est  iurisdictio  ordinaria  quae  1)  ex  legis  dispositione 
adhaeret  ofiicio  et  2)  nomine  proprio  exercetur.  lamvero  iurisdictio 
Vicarii   Generalis  ex  legis  dispositione  ollicio  adhaeret.   Exercetur 

'  Cf.  Elementa  iuris  publ.  eccles.  Solieri  De  Vicariis  Generalibus. 


292  PARS   I.    DE   PERSONIS 


autem  a  Vicario  Generaii  iiomine  proprio  quia  unam  iuridicam  per- 
sonam  cum  Episcopo  constituit.  Quare  etiamsi  passim  in  iure  di- 
catur  Vicarium  Generalem  iurisdictionem  nomine  Episcopi  exercere, 
attamen  hoc  singul;iri  modo  intelligendum  est  quatenus  nempe 
unam  iuridicam  personam  cum  Episcopo  ipse  constituit ,  quod  de 
(lelegato  simpliciter  non  veriticatur.  (juare  non  iurisdictionem  Vi- 
carius  Generalis  ab  Episcopo  accipere  dicendus  est  sed  officium, 
prouti  Episcopus  non  iurisdictionem  a  Vicario  Generali  revocat  sed 
oflicium.  Caeterum  ait  Berardi  quaestio  est  potius  de  verbis;  nam 
substantialiter  quoad  ea  qiiae  determinant  potestatem  Vicarii  Ge- 
neralis  omnes  conveniunt. 

340.  Inlerea  ex  enunciata  regula  consequitur  1)  quod  Vicarius 
Generalis  non  potest  suum  olliciu:n  in  alium  transferre  etsi  possit  ad 
particulare  negotium  delegare  2)  in  iis  quae  ei  delegantur  speciali 
mandato  non  agit  per  se  uti  Vicarius  Generalis,  sed  uti  quilibet  dele- 
gatus  adeo  ut  ab  eius  sententia  ad  Episcopum  appellatur  nisi  forte 
in  eodem  mandato  dicatur  Vicariam  ipsam  potestatem  ampliari. 

Ex  eo  quod  Vicarius  Generalis  vicem  gerit  iurisdictionis  or- 
dinariae  Episcopi  ita  ut  in  iis  qnae  ad  eam  pertinent  unum  tribu- 
iial  cum  Episcopo  constituat,  consequitur  l)  Vicarius  Generalis  nil 
potest  relate  ad  ea  quae  Episcopus  vi  potestatis  delegatae  exercet; 
2)  nil  potest  relate  ad  ea  quae  ad  potestatem  ordinis  pertinent 
etiamsi  ratione  ordinationis  Episcopus  sil  titularis.  Etenim  Vicarius 
Generalis  vicarius  est  iurisdictionis  quae  circa  ordinis  potestatem 
exercetur.  Secus  autein  dicendum  si  talis  potestas  ei  expresse  con- 
cedatur  sicuti  accidit  de  Vicnriis  Generalibus  Episcopis  auxiliariis ; 
5)  a  sententiis  iudicialibus  Vicarii  Generalis  non  ajtpellatur  ad  Epi- 
scopum. 

541.  In  potestate  quam  Vicarius  Generalis  generali  mandato  ha- 
bet  ea  non  complectunturquae  uti  graviora  habentur.  (Juare  Vicarius 
Generalis  non  potest  Synodum  cogere,  Constitutiones  synodales  mu- 
tare,  dioecesim  visitare,  litteras  dimissorias  ad  ordines  suscipiendos 
concedere,  causas  matrimoniales  decernere,  poenam  privationisbene- 
ficii,  officii,  administrationis  inferre,  causas  criminales  cognoscere, 
absolvere  a  casibus  Episcopo  reservatis,  beneficia  erigere,  de  una  ad 


LIBER    I.    DE   CLERICIS  293 


allani  ecclesiam  clericos  Iransferre  ,  iurlpatronatns  ecclesias  subli- 
cere  etc.  Haec  enim  speciale  mandalum  exigunt. 

342.  Vicarii  Generalis  potestas  potest  aliquatenus  ampliari  vel 
restringi  ab  Eplscopo,  quod  fit  speciali  mandato.  Speclale  mandatum 
duplex  esse  potest :  \)  aliud  est  quod  data  occasione  Episcopus  vi- 
cario  suo  trlbuit  ad  aliquod  peculiare  negotiuin  peragendum;  2)  aliud 
quod  post  personae  deputationem  ad  officlum  Vicarii  Generalis  eidem 
Eplscopus  folio  scripto  tradit  quo  facultates  designantur  quas  Epi- 
scopus  Vicarlo  tribiiere  intendlt.  Quoad  primum  mandatum  nulla 
difficultas  oriri  potest,  nam  Vlcarius  mandantis  mentem  cognoscit 
ex  commissione  sibi  data  etiamsi  cavere  debeat  ne  llmites  excedat. 
Quod  vero  ad   speciale    mandatum    pertinet    haec  notentur  nempe 

1)  Episcopum  posse  sibi  reservare  quaedam  negotia  quae  Vicarius 
Generalls  vi  mandati  generalis  posset  peragere,  Ita  tamen  ut  pote- 
stas  Vicarii  inanis  et  quasi  illusoria  non  reddatur.  2)  Speciale  man- 
datum  non  debet  mandatum  generale  destruere  adeo  ut  semper 
dici  possit  Vicarium  Generalem  facultatem  administrandi  dloeceslm 
habere.  5)  Etiamsl  In  concessione  generall  dlctum  fuerit  posse  vi- 
carium  expedlre  quae  speciale  mandatum  exigunt,  tamen  haec 
facultas  non  censetur  Vicario  concessa  a)  quia  in  iure  talis  clau- 
sula  nimis  generalis  habetur  ^  b)  in  iis  quae  a  iure  exhorbitent  clau- 
sulae  generales  nihil  agunt.  e)  Quod  si  in  mandato  allquod  speciale 
negotium  nominetur  et  adiiclatur  clausula  «  cum  caeteris  quae  re- 
quirunt  speciale  mandatum  •»  Vicarius  negotia  levioris  sive  eiusdem 
momenti,  non  vero  quae  gravioris  momenti  sunt  expedire  poterit. 

343.  Vicarii  Generalls  potestas  cessat  1)  elapso  tempore  definito 
quoties  ad  tempus  electus  fuerit;  2)  morle  Episcopi  slve  naturali 
sive  civili  idest  Episcopi  renunclatione  vel  deposltione  etc.  3)  Eius- 
dem  Vicarli  Generalis  expressa  vel  taclta  renunciatione ;  4)  revoca- 
tione  Suspenditur  autem  Vicarii  Generalls  potestas  1)  excommuni- 
catione.  vel  suspensione  nominatim  denunciata  sive  ipsius  Vicarii 
sive  Episcopi  non  vero   si  auctoritate  Pontificia  Vicarius  existat; 

2)  Episcopl  ipsius  voluntate. 


Cap.  4  de  Procurat.  in  6" 


294  PARS    I.    DE    PERSONIS 


CAPIT  II. 

DE  VICARIIS  FORANEIS. 

344.  Ad  episcopalis  miineris  curas  in  pagis  et  oppidis  ex  parte 
auctoritateet  nomine  Episcoporum  exercendas,  ex  reliquo  vero  adiu- 
vandas,  chorepiscopi  olim  constituebautur,  (juorum  in  locum  sulTe- 
cti  nunc  sunt  Vicaiii  qui  dicuntur  Foranei  \  Quae  de  illis  animad- 
verlenda  sunt  referri  possunt:  i)  ad  eorum  constitutionem ;  2)  ad 
eorum  praeeiuinentiam ;  5)  ad  potestatem ;  4)  ad  eorum  offlcii  ces- 
sationem. 

345.  lamvero  Kpiscopi  est  eiusmodi  Vicarios  conslituere,  ut  in 
regimine  pastorali  fidelium  necessitatibus  ut  par  est  provideatur.  Te- 
netur  autem  viros  probos  ad  huiusmodi  offlcium  deputare  qui  ma- 
turae  aetatis  sint  iurisque  qiianlum  fieri  potest  periti.  Gonstitui  vero 
debent  in  locis  saitem  celebrioribus  extia   civitatem    Episcopaiem. 

346.  Vicarii  Foranei  praecedenliam ,  non  obstante  contraria 
consueludine ,  in  iis  tantum  aclibus  Iiabent ,  quibus  ratione  offlcii 
intersunt  ut  delegati  Episcopi. 

347.  Cum  eius  potestas  ex  iure  non  sit,  sed  ex  mandato  Kpi- 
scopi,  ea  delegata  est.  Hinc  sequitur  Vicarium  boraneum  non  posse 
alium  subdelegare,  nisi  eiiismodi  facultas  ab  Fpiscopo  ei  facta  fuerit, 
vel  nisi  urgente  necessitate  de  mero  agatur  alicuius  rei  ministerio 
aut  executione.  A  Vicarii  vero  Foranei  sententia  ad  Episcopum 
eiusve  Vicarium  Generalem  appellandum  essc.  Denique  sequitur  Vi- 
carium  Foraneum  non  posse  valide  matrimoniis  assistere. 

Eius  potestatis  materia  in  iis  regulariter  consistit  quae  ad  fo- 
rum  externum  pertinent,  unde  consequitur  ad  Vicarium  Foraneum, 
non  autem  ad  Parochum,  perlinere  veniam  concedere  operandi  die- 
bus  festis  aliaque  similia. 

348.  Quoad  polestatis  extensionem,  haec  sunt  notanda.  Gene- 
ratim  ab  Episcopi  mandato  ea  determinatur;  expedit  autem  ne  Epi- 

'  Nonnullis  in  locis  appellaniur  Decani. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  295 


scopus  nimis  angustis  limitibus  eam  coerceat,  praesertim  in  celebrio- 
ribus  oppidis  et  ab  urbe  episcopali  magis  dissitis,  idque  propter  gravis 
momenti  negotium  quod  incidat  nec  moram  patiatur ;  tunc  enim 
ipse  consilium  in  arena,  ut  aiuut,  capere  et  pro  re  nata  decernere 
aut  providere  debet,  simul  tamen  nihil  expectare  quominus  illud 
sive  coram  sive  per  litteras  Ordinario  significet.  Speciatim  ad  mu- 
nus  Yicarii  pertinet  cognitio  levioris  momenti  causarum,  ex.  gr., 
de  transgressione  festorum  ;  inquisitio  de  vita  et  honestate  clerico- 
rum  praesertim  vero  de  clericis  nondum  ad  sacerdotium  pro- 
motis ;  dispensare  a  ieiunio  de  medici  consilio  qui  pares  illi  non 
sunt,  quae  dispensatio  gratis  concedenda  est;  aliaque  his  similia. 
luxta  receptam  praxim  hodie  incumbit  Vicaiio  Foraneo  in  unum 
congregare  seniel  iii  mense  presbyteros  ad  conferentias  casuum 
moralium.  Vicarii  Foranei  qui  in  singulis  casibus  speciale  manda- 
tum  acceperunt,  hoc  exlendere  cogentur  si  eorum  iurisdictio  in 
dubium  revocetur. 

549.  De  modis  quibus  Vicariorum  Foraneorum  officium  cessat, 
sufflciat  notasse,  generatim  eos  arbitrio  E[)iscopi  amoveri  posse, 
speciatim  vero  iisdem  modis  eorum  ollicium  expirare,  quibus  offi- 
cium  Vicarii  Generalis  expirat  ^ 

GAPLT  lll. 

DE  PAROGHIS. 

530.  Inter  praecipuos  Fpiscopi  adiutores,  accensendi  sunt  Paro- 
chi,  quibus  scilicet  actualis  animarum  cura  commissa  est.  Sunt  enim 
ii  veri  pastores,  siquidem  et  ordinarium  gerunt  ofiicium  quod  suaple 
natura  pastorale  est ,  pastorisque  nomine  decorantur  ab  oplimae 
notae  Theologis-,  et  passim  a  Catechismo  Roinano,  atque  in  actis 
Sac.  Congregationis  Conc.  Trid.  interprelum.   (Juales  autem   pasto- 


*  De  Vicariorum  Foraneorum  poteslale.  Gfr.  Bened.  XIV.  de  Synodo  Dioecesana 
Lib.  .3,  c.  3,  n.  5.  Ferraris  Bibliotheca  hac  voce. 

*  Petavius  de  hierarc.  L.  II,  cap.  V. 


296  PARS    I.    DE   PERSONIS 


res  sint,  ad  catholicae  veritatis  normam  cdntra  lansenianos  statiien- 
dum  est;  etenim  pastores  siint  non  divinae,  sed  ecclesiasticae  in- 
stitutionis,  non  perfecti,  sed  tales  quibus  certa  tantum  ac  minora 
munia  commissa  sunt,  quibusque  exercendis  non  independendi,  sed  • 
subiecta  Ordinariis  potestate  poUent  atque  ad  solum  forum  inter- 
num  limitata. 

551.  In  tractatu  de  iure  publico  ecclesiastico  expositum  est  ^ 
quaenam  parochorum  origo  sit  historica.  Parochus  delinitur:  persona 
legUime  ac  irremcahiliter  deputata  ad  administrandum  proprio 
nomine  et  vi  officii  suscepfi  verbum  Dei  et  sacramenta  certo  dioe- 
cesanorum  numero  in  determinato  territorio  existentium  ^.  luxta 
quam  definitionem  constat  parochum  in  determinato  territorio,  ac 
in  certum  fidelium  numerum  iurisdietionem  exercere  oportere. 
Quare  hoc  non  impedit  (juominus  in  eodem  territorio  duae  vel  tres 
parochiae  habeantur  v.  gr.  -  parochia  pro  Anglis,  et  parochia  pro 
Gallis.  -  Parochus  vi  officii  ac  nomine  proprio  iurisdictionem  exer- 
cet.  Insuper  Parochi  regulariter  inamovibiles  sunt  quatenus  nonnisi 
ex  cansa  in  iure  expressa  ac  iudiciali  processu  praemisso  removeri 
possunt.  Gaeterum  parochorum  inamovibilitas  ex  duplici  capite  pro- 
cedere  potest  nempe  vel  quia  parochus  est  etiam  beneficiarius  qua- 
tenus  iuri  perpetuo  percipiendi  fructus  ex  bonis  ecclesiasticis  au- 
cloritate  ecclesiastica  cura  animarum  adnexa  est,  vel  quia  inamo- 
vibilitas  a  lege  expresse  sancita  est.  Cum  Tridentinum  Concilium 
statuerit  ut  quo  magis  fieri  possit  parochi  sint  inamovibiles,  Epi- 
scopus  parochias  erigere  non  posset  hoc  modo  ut  parochi  sint  ad 
nutum  amovibiles  nisi  Sedis  Apostolicae  interveniat  auctoritas.  In 
Goncilio  tertio  Baltimorense  pro  statibus  Foederatis  Americae  septen- 
trionalis  statutum  esl  quod  cum  illarum  Ecclesiarum  conditio  non 
sinat  ut  ad  tramites  Tridentini  Concilii  omnes  missionum  rectores 
seu  parochi  sint  inamovibiles,  Baltimorense  concilium  constituit  ut 
quisque    decimus  inamovibilis   sil ,  conditionesque   statuit  tum   ex 

'  Cfr.  Elementa  iuris  pubblici  ecclesiastici.  Solieri,  de  Ecclesiae  organizatione. 
'  Cfr.  Trid.  Concil.  Sess.  24,  c.  13,  de.Reform. 


LIBER   I.    DE    CLERICIS  297 


parte  parochi  tum  ex  parte  missionis  necessarias  ut  talis  inamovi- 
biiitas  missionum  rectoribus  tribueretur  K 

352.  Porro  ut  paucis  atque  ex  ordine  quae  ad  Parochorum  na- 
turam  et  offlcium  pertinent  perstringamus,  quatiior  in  articulos  tra- 
ctationem  partiemur,  quoruni  primus  sit  de  eorum  electione;  alter  de 
eorum  obligationibus;  tertius  de  officiis;  quartus  de  eorum  iuribus. 

ARTICULUS    I. 

De  electione  Parochorum. 

333.  Quamvis  appellatione  Parochi  generatim  veniant  quicum- 
que  animarum  curam  exercent,  sive  amovibiles  et  ad  tempus  sint 
sive  perpetui,  Concilium  tamen  Tridentinum  "  expresse  mandat  Kpi- 
scopis  ut  ubi  parochiales  ecclesiae  certos  non  habent  fines,  nec  ea- 
rum  rectores  proprium  populuin  ,  sed  promiscue  petentibus  sacra- 
menta  administrant,  pro  tutiori  animarum  eis  commissarum  saiute, 
distincto  populo  in  certas  propriasfjue  paroecias ,  unicuique  suum 
perpetuum  peculiaremque  Parochum  assignent.  Hinc  Sac.  Congr. 
vix  dignoscit  per  Vicarium  Curatum  amovibilem  anlmarum  curam 
exerceri,  Vicarium  perpetuum  ad  iuris  formam  eligendum  statuit  ^ 
Excipiendae  tamen  sunt  Regularium  ecclesiae,  quarum  curati  amo- 
vibiles  sunt*.  In  locis  autem  missionum,  in  quibus  sedes  episcopa- 
lis  constituta  non  extal  et  paroeciae  canonice  erectae  non  sunt, 
missionarii  nullatenus  sunt  parochi,  sed  simplices  verbi  Dei  prae- 
cones  ^ 

334.  Porro  curam  animarum  suscepturos,  oportet  non  modo  vi- 
gesimum   quintum    aetatis  annum  saltem  attigisse ,    verum  etiam 

*  Cfr.  Concilium  terlium  Ballimorense  de  Parochis  seu  Recloribus  Missionum, 

*  Sess.  XXIV,  Cap.  XI [i;  de  Reform. 

^  Sac.  Cong.  in  Neapol.  Vic  Curati  perp.  diei  26  iunii  1875 ,  in  Melevitana 
Curae  animarum  26  aprilis  1879. 

'*  Conc.  Trid.  Sess.  XXV,  Cap.  XI,  de  Reg. 
'  Sac.  Congr.  Fid.  Prop.  decreto  28  ian.  1780. 


298  PARS    I.    DE   PERSONIS 


virtute,  moribus,  doctiina  praestantiores  esse,  lex  enini  tridentina 
multis  corroborata  Apostolicae  Sedis  Constitutionibus,  nuUatenus  pa- 
tilur,  quoslibet  alios,  nisi  digniores  ad  parochiales  ecclesias  promo- 
veri,  praevio  concursu  soleinnique  omnium  competitorum  examine, 
coram  tribus  saltem  examinatoribus  synodalibus  et  coram  dioece- 
sano  Episcopo  vel  eius  Vicario  Generali  peragendo. 

355.  Ab  hac  lege  concursus  eximuntur:  i)  Ecclesiae  in  quibus 
anjmarum  cura  spectat  ad  ecclesiam  collegiatam,  et  cura  exercetur 
per  Canouicum  vel  alium  clericum.  2)  Ecclesiae,  in  quibus  cura  est 
penes  Capitulum,  aut  monasterium,  vei  aliquam  dignitatem,  quam 
vero  vicarius  gerat.  5)  Ecclesia  parochialis  adnexa  dignitati  cuius 
ipse  dignitate  auctus  curam  suscipit.  4)  Si  quis  parochialem  eccle- 
siam  resignet  coram  Pontifice  In  favorem  certae  personae,  si  per- 
mutatio  liat  beneficii.  5)  Si  ecclesia  sit  iuris  patronatus  laicalis.  Ad 
haec:  lege  concursus  eximuntur:  6)  i*arochiae  exigui  reditus  i.  e. 
quae  non  excedunt  20  aureos  de  Camera  (libell.  circiter  170)  de- 
ductis  expensis.  7)  Novae  paroeciae,  sed  prima  vice  tantum.  8)  Pa- 
roecia  semei  et  iterum  concursui  exposita,  nemine  concurrente  vei 
approbato.  Verum  nullam  ex  his  conferre  licet  sine  examine  exceptis 
invicem  permutatis,  et  ne  his  quidem  exceptis,  si  longe  dispar  sit  nu- 
merus  animarum  utriusque  paroeciae  ,  aut  beneficium  non  pa- 
rochiaie  cum  parochiali  permutetur  ^  Concursum  indicere  solius 
Episcopi  est,  quamvis  collatio  ad  alium  pertineat ,  et  sede  vacua , 
Vicarii  Capitularis. 

356.  iam  formam  concursus  ab  ipso  Tridentino  Concilio  prae- 
scriptam  ampliarunt  ac  declararunL  Summi  Pontifices  S.  Pius  V  -, 
Clemens  Xi  ^  et  Benedictus  XIV  *.  Praecipuae  vero  hac  in  re  ieges 
sunt:  1)  Episcopi  intra  sex  menses  a  die  vacationis  paroeciae  de- 
bent,  si  ecclesia  non  vacaverit  in  meiisibus  Apostolicae  Sedi  reser- 


'  Cfr.  Reiffenstuel  III,  5,  146. 

*  Consl.  In  conferendis  15  kal.  apr.  1567. 

'  Per  lilleras  Sac.  Congr.  datas  die  10  ian.  1721. 

"^  Const.  Cum  illud. 


LIBER   I.    DE    CLERICIS  299 


vatis,  eidem  providere,  peracto  concursu ;  alias  provisio  ad  ipsam 
Apostolicam  Sedem  devolvitur.    Haec  eadem   reservatio  locum   ha- 
bet,  cum  parochia  est  iuris  patronatus  ecclesiastici ,  vel  mixti ,    si 
infra  tempus  patronis  a   iure   praescriptum   non  fiat   praesentatio; 
atque  item  si  inlra  duos  menses  a  die  praesentationis  non  fiat  in- 
stitutio.  Quoad  parochias  vero  quarum  collatio  pertinet   ad   S.  Se- 
dem,  si  intra  (juatuor  menses  a  die  vacationis  Ordinarii  non  desi- 
gnaverint  Sedi  Apostohcae  digniorem  inler  approbatos,   omnimoda 
dispositio  reservatur  Romano  Pontifici.   2)  Debet  deinde   Episcopus 
indicere  per  pubhca    edicta    concursum  ipsum.    Terminus    vero   in 
edictis  constituendus  ex  Conc.  Trid.   est  dierum  decem,  at  conce- 
dit  S.  Pii  V  Constitutio  In  conferendis  ut   hic  terminus  ad   aUos 
decem  dies  prorogari  qiieat  et  non   ultra.    5)  Cum  vero   neque   in 
conciliari  decrelo,  neque  in  piana  Constitutione  examinis  in  con- 
cursu  peragendi  forma  seu  methodus  ulia  certa  ac    pecuiiaris    ser- 
vanda  proposila  fuisset,  idcirco  ad  vitanda  incommoda  quae  ex  eo 
oriebantur  Sac.  Congr.  Concilii  in  htteris  iussu  Clementis  XI  die  10 
iuhi  1721  editis,  certam  inethodum  habendi  ad  parochiales  ecclesias 
concursum  in  posterum  servandam  praestituit.  Posteriori  vero  tem- 
pore  Bencd.  XIV  ^  praefatas  iitteras  confirmans  nonnulla  praeterea 
addenda  vel  immiitanda,  nonnulla  breviler   in  iisdem    tradita  cla- 
rius  explicanda  censuit.  4)  luxta  praescriptum  Conc.  Trid.  ac   Be- 
ned.  Const.,  examen  per  concursum  tam  super  doctrina  quam  su- 
per  ceteris  concurrentium  requisitis  quaiitatibus  habendum  est.  In 
Instr.  Sac.  Congr.  Fid.  Prop.  die  10  octob.  1883  lata  proStat.  Foed. 
Americae  Sept.  haec  habentur  :  u  Viget  in  aliquibus  dioecesibus  con- 
suetudo  examen  de  doctrina  separandi  ab  examine  de  reliquis  ca- 
nonicis  requisitis,  et  hoc   ad  ipsuin   pro   vacante   paroecia  concur- 
sum  remisso,  examen  de  scientia   alio   magis  opportuno  tempore 
instituendi.  Quamobrem  generatim  bis  in  anno  examen  habetur  de 
scientia,  in  quo  qui  approbati  fuerint,  ad  quodcumque  parochiale  be- 
neficium  intra  sex   proximos   sequentes  annos  vacaturum   concur- 

'  Const.  Cmwi  illud  14  dec.  1742. 


300  PARS   I.    DE   PERSOMS 


rendi  ius  habeiit,  sed  exeunte  sexennio  examini  se  denuo  sistere 
tenentur,  si  beneficium  parochiale  obtinere  veUnt.  A  lege  autem 
subeundi  hoc  novum  exacto  triennio  examen,  ab  Episcopo,  audita 
exaniinatorum  sententia,  dispensari  possunt  qui  inter  synodales  vel 
pro-synodales  examinatores  sunt  assumpti,  aut  qui  propter  mune- 
ris  vel  beneficii  quo  fruuntur  dignitatem ,  vel  propter  diuturnam 
operam  qua  Ecclesiae  cum  laude  servierunt,  scientiae  testimonium 
abunde  praestant  *■  ».  Ceterum  5)  in  concursu  instituendo  eaedem 
omnibus  concurrentibus  quaestiones  dari  debent  iidemque  textus 
evangelici,  ^uper  quibus  sermo  concinnandus  est,  quae  omnia  eo- 
dem  tempore  omnibus  dictanda  sunt.  Intra  vero  statutum  tempus 
ab  omnibus  quaestiones  propositae  resolvendae  sunt  et  conciuncula 
componenda.  6)  Inter  approbatos  vero  digniori  reperto  iudicio  Epi- 
scopi,  parochia  conferri  debet.  7)  Geterum  ab  irrationabili  Episcopi 
et  examinatorum  iudicio  intra  decem  dies  a  collatione ,  ad  metro- 
politanum  et  si  metropolitanus  eligens  sit  vel  Episcopus  Apostolicae 
Sedi  immediate  subiectus,  licet  ad  Ordinarium  \iciniorem  ut  apo- 
stolicae  Sedis  delegatum,  vel  ad  ipsam  Apostolicam  Sedem  appel- 
lare  in  devolutlvo  tantum,  producendo  acta  originalia,  vel  saltem 
eorumdem  authenticum  exemplar  rite  collalum,  et  ita  praeelectus 
provocari  poterit  coram  ludice  appellationis  et  eius  examinatoribus. 
Et  constito  de  irrationabili  eligentis  iudicio ,  revocatur  electio  et 
parochialis  ecclesia  magis  idoneo  per  ludicem  appellationis  (modo 
collatio  spectet  ad  Episcopum  a  quo  fuit  appellatum)  confertur. 

ARTIGULUS   n. 

De  Ohligationibus  Paroc/iorum. 

3^.  luxta  Goncilium  Tridentinum  duae  sunt  praecipuae  Paro- 
chorum  obligationes ,  scilicet  professio  fidei  et  residentia.  lam  ad 
primam   quod  attinet,  Parochus    provisus  de  beneficio  intra  duos 

'  Gfr.  Gollectaaea  S.  G.  de  Propaganda  Fide,  n.  213.  Gfr.  Inslructionem  S.  C. 
de  Propaganda  Fide  ad  Archiep..Hibern.  die  22iunii  1791  in  CoUectanea,  n.  193. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  301 


menses  a  die  adeptae  possessionis  ,  tenetur  emittere  professionem 
fidei  coram  Episcopo,  aut  eius  Vicario  Generali,  eamque  omittens 
fructus  non  facit  suos  K  Formula  vero  [)rofessionis  ea  est  quae  a 
Pio  IV  et  Pio  I\  praescripta  est,  cum  additione  scilicet  incisi  super 
decretis  Vaticani  Gonciiii. 

Ad  hanc  professionem  emittendam  tenentur  tum  Parociii  ina- 
movibiles,  tum  Paroclii  ad  Episcopi  nutum  amovibiles,  eamque  re- 
novare  debent  toties  quoties  novae  paroeciae  possessionem  susci- 
piunt  -. 

338.  Quoad  residentiam  Residentia  est:  Comnioratio  assidua 
seu  fere  continua  in  Ecclesia  seu  loco  beneficii  ser^vitii  ecclesiastici 
personaliter  praestandi  causa.  (Juare  residentia  est  tum  materialis 
tum  moralis.  Residentia  materiaiis  importat  ut  parochus  die  noctu- 
que  in  parochia  regulariter  commoretur,  aedibusque  parochialibus 
vel  ubi  iis  destituatur  domo  propinquiori  Ecclesiae  degere  vel  habi- 
tare  teneatur:  Uesidentia  moralis  requirit  ut  ad  subveniendum  ne 
cessitatibus  praesto  semper  sit  ^  Quare  Trid.  ConciHum  praecipit  Pa- 
rochis  formaiiter  et  personaliter  diu  noctuque  residere  in  paroecia, 
et  quidem  domum  parochialem  si  adsit  incolere,  secus  domum  vi- 
ciniorem  in  paroeciae  fiiiibus.  Non  residentes  vero  ultra  bimestre 
sive  co;itinuum  sive  interruptum,  iuxta  ipsius  Tridentini  praescripta, 
fructus  non  faciuut  suos  toti  quo  absunt  tempori  respondentes,  sed 
eos  ante  omnem  sententiam  declaratoriam  restituere  atque  ad  pias 
causas  erogare  tenentur.  Quod  si  parochus  resideat  quidem  intra 
paroeciam,  sed  non  in  aedibus  parochialibus  absque  iusta  causa  et 
Superioris  licentia,  ad  fructuum  restitutionem  non  tenetur,  sed  pot- 
est  coerceri  iuris  remediis  et  multari  fructuum  privatione. 

339.  A  residenlia  Parochos  non  excusat  aetas  senilis,  aut  in- 


'  Conc.  Trid.  Sess.  XXIV,  cap.  XII,  de  Ref. 

'  Concil.  Avenionen.  an.  1849,  Concil.  Bui-digal.  an.  1830.  El  in  Concilio  Aquen. 
an.  1850  iniungitur,  ut  lianc  professionein  emittanl  omnes  curam  animarum  ha- 
benles,  sub  quocumque  titulo. 

'  Conc.  Trid.  Sess.  XXIU,  et  Pii  V  Const.  Cupientes  d.  11  iulii  1568. 


302  PARS   I.    DE   PERSONIS 


(irma  valetudo ,  quamvis  ob  iiuiusmodi  causas  datus  eis  sit  coad- 
iutor  \  licet  coadiutor  sit  cum  futura  successione '-.  Eos  pariter 
non  excusat  nec  parvus  numerus  parochianorum,  nec  paroeciae 
tenuitas,  nec  coeli  insalubritas,  nec  tempus  pestis,  nec  inimicitiae 
nisi  sint  capitales. 

^IHL  Farochi  autem  amovibiles  tenentiir  residere  aeque  ac  per- 
petui  ".  Quod  si  parochus  duas  habeat  ecclesias  unitas,  residere  te- 
netur  in  ecclesia  digniori,  et  si  dubitetur  quaenam  sit  dignior,  in 
ea  residebit,  (juae  freijuentiorem  populum  habet ;  si  autem  una  sit 
ecclesia  intia  civitatem,  et  altera  extra,  residere  debet  in  ea  quae 
inlra  civitatem  est  ',  (|ui  addit  quod  si  contingat  duas  ecciesias  ita 
videri  pares,  ut  una  prae  alia  neque  dignior,  neque  frequentior  sit, 
liberum  erit  Parocho  pro  sua  residentia,  quam  velit,  eligere.  Glarius: 
Si  1)  parochiarum  unio  fuerit  tituli  extinctiva  parochus  in  Ecciesia 
residere  debet  quae  titulum  parochialem  habet  (|uaeque  dignior  ha- 
benda  est :  2)  si  unio  fuerit  minns  priucipahs,  parochus  in  illa  Ec- 
clesia  residet  quae  tituhim  servavit.  Quod  si  5)  unio  fuerit  aeque 
principalis  in  Ecclesia  quacumque  ex  duabus  residere  potest,  ita 
tamen  ut  si  ex  his   una   sit  in  civitate,  in  hac  parochus    resideat. 

3(il.  Quamvis  residentiae  lex  ita  urgens  sit,  Ecclesia  tamen  non 
ita  rigida  est,  ut  rebus  exigentibus,  nihil  in  hac  causa  concedat.  Id 
tamen  praecipit  omnibus,  qui  infra  Episcopos  sunt,  cura  animarum 
gravalis,  ut  u  quandocumque  eos  causa  prius  per  Episcopum  cognita 
«  et  probala  abesse  contigerit,  Vicarium  idoneum  ab  ipso  Ordinario 
a  adprobandum  cum  debita  mercedis  adsignatione  relintiuant,  disce- 
u  dendi  autem  iicentiam  in  scriptis  gratisque  concedendam ,  ultra 
u  bimestre  tempus,  nisi  ex  gravi  causa  non  obtineant  ^  ^k  Huius- 
modi  vero  causae  excusantes  sunt:  1)  christiana  charitas;  2)  urgens 


'  Sac.  Gongr.  Conc.  apud  Zambo??i  voce  Parochus,  %  10. 

*  Bened.  XIV  Const.  Inscrutabili,  l  28. 

»  Sac.  Congr.  Conc.  in  Elboren.  26  maii  i612. 

'*  Barbosa  de  off.  Paroch.  P.  I,  cap.  8. 

'  Conc.  Trid.  loc.  cit. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  303 


necessitas;  5)  debita  obedientia ;  4)  evidens  Ecclesiae  utilitas,  aut 
leipublicae '. 

Facultas  vero  data  Episcopis  in  praecitato  capite  Gonc.  Trid. 
competit  etiam  praelatis  inferioribns,  iurisdictionem  habentibus. 

Quod  si  Ordinarius  licentiam  abeundi  negaret  parocho,  poterit 
quidem  is  Superiorem  adire,  sed  interim  parere  debet  ^.  Caeterum 
causa  absentiae  semper  probata  esse  debet  ab  Ordinario ,  quamvis 
unam  hebdomadam  non  excurreret  ^  Si  gravis  incidat  causa  qua 
Parochus  discedere  statim  cogatur,  quin  possit  Ordinarium  praemo- 
nere,  quamprimum  Parochus  de  discessu  ac  discedendi  causa,  de  fu- 
tura  extra  parochiam  longinquitate  morae,  deque  substituto  Episco- 
pum  ipsum  commoneat. 

562.  Contra  Parochos  aliosijue  curam  animarum  gerentes,  qui 
sine  Superioris  licentia  a  propria  residentia  absunt,  procedi  potest 
duplici  forma,  quarum  una  a  iure  communi,  altera  a  Conc.  Triden- 
tino  praefruitur.  Et  in  primis  '  si  constat  ubi  Parochus  moram  tra- 
hat,  personaliter  citandus  est,  ut  intra  competentem  terminum  ad 
ecclesiam  redeat,  quo  eiapso,  adhuc  per  sex  menses  expectandus 
erit,  quibus  pariter  elapsis,  parochiali  ecclesia  privari  debet.  Ubi 
vero  ipse  latitet  et  quo  commoretur  loco  si  ignotum-  sit,  per  tria 
edicta  atligenda  ad  valvas  ecclesiae  citandus  est,  deinde  ab  ultimo 
edicto  expectandus  per  sex  menses,  quibus  elapsis,  ad  privationem 
procedendum  est  ut  ecclesia  vacet  ac  concursus  convocari  possit. 
Ex  Concilio  vero  Trid.  ^  prius  parochi  absentes  citandi  sunt  per 
edictum,  deinde  procedendum  est  per  censuras  ecclesiasticas,  seque- 
strationem  et  subtractionem  fructuum,  et  demum  aliis  iuris  reme- 
diis  Ordinarius  potest  etiam  uti  usque   ad   privationem ,   dummodo 

•  CoUeclanea  S.  C.  de  Prop.  Fide,  n.  189. 

"^  Sac.  Congr.  Conc.  apud  Bened.  XIY,  Nolif.  17. 

'  S.  G.  Propagandae  Fidei  1763  rescripsil:  non  posse  parochos  abesse  ultra 
tres  vel  quatuor  dies  nisi  in  casu  necessitatis  et  cum  licentia  Episcopi  cuius  super 

hac  re  coscientia  oneratur. 

'*  Cap.  Ex  parte  de  Gleric.  non  resid. 

'  Sess.  XXIII,  cap.  I.  de  Ref. 


304  PARS   I.    DE    PERSONIS 


tamen  ab  ultimo  edicto  Parochi  absentes  adhuc  per  sex  menses  ex- 
pectentur  iuxta  declarationem  Sac.  Congr.  de  qua  testatur  *. 

oG^jJin  liac  vero  Concilii  forma  sequestratio  fructuiim  et  cen- 
surae  stant  loco  trium  edictorum.  Porro  Ordinario  uno  ve.l  alio  modo 
procedere  fas  est  ad  privationem  beneficii  contra  Parochos  latitan- 
tes  ,  aiterutra  tamen  forma  servanda  est  ,  aliler  nulliter  ageretur. 
Fructus  vero  applicandi  sunt  pauperibus,  aut  fabricae  ecclesiae, 
exclusa  hac  in  re  qualibet  transactione  vel  compositione  inter  Ordi- 
narium  et  Parochum. 

ARTIGULUS   m. 

De  Officiis  Parocliorum. 

Parochorum  est  pascere  gregem  sibi  commissum.  Hinc  tria 
praecipua  eorum  officia  enumerantur  a  Patribus  Coucilii  Trid.  nimi- 
rum  sacri^ml^latio;  praedJmM(iJ^jim^\\^^  et  admi- 

nistratio  sacrapientorum . 

564.  Ad  sacrificii  oblationem  quod  pertinet ,  tria  inquirenda 
sunt:  1)  quinam  ad  illam  obligentur;  2)  qiiando  officium  illud  exe- 
quendum  sit;  3)  an  et  quae  excusantes  adsint  causae. 

lam  obligatio  applicandi  missam  pro  populo  ex  pastorali  ollicio 
consequilur;  hinc  ii  tantum  huiusmodi  muneri  satisfacere  tenen- 
tur,  quibus  titulus  proprie  pastoralis  inest.  Porro,  praeler  S^piscopos 
de  quibus  suo  loco  loquuti  sumus,  quadruplex  eorum  classis  est  , 
quibus  animarum  cura  incumbit,  scilicet :  1)  qui  beneficium  possi- 
dent,  cui  directe  et  principaliter  ea  adnexa  est,  cuiusmodi  sunt 
Parochi,  quocumque  nomine  censeantur;  2)  qui  cum  paroecia  ali- 
qua  vacat,  vel  cum  habitualis  animarum  cura  apud  alios  residet, 
eidem  praeficiuntur,  ut  parochi  personam  gerant  et  quae  eius  sunt 
muneris  adimpleant;  cuiusmodi  sunt  Vicarii  Gurati,  sive  perpetui, 
sive  temporanei ;  5)  qui  adiutricem  operam  legitimis  pastoribus 
praestant,  non  subintrantes  eorum  loco,  sed  eos  tantum   adiuvan- 

'  Rola  Decis.  131,  Dec.  163,  Part.  4,  T.  2,  Rec. 


LIBER  I.    DE   CLERICIS  305 


tes,  cuiusmodi  sunt  Gappellani  qui  a  Parochis  stipendium  percipiunt, 
quamvis  ecclesiae  alicui  succursaii  praefecti  sint ;  4)  denique  qui  ex 
mera  caritate  pastoralia  explent  oiTicia  et  sacramenta  ministrant 
populo  derelicto,  cuiusmodi  sunt  cum  sacerdotes  saeculares  vel  re- 
gulares  qui,  ab  Kpiscopis  rogati,  saltem  diebus  festis  aliquam  pa- 
roeciam  vacantem  assistunt,  quae  sive  ob  paupertatem,  sive  ob 
aeris  insalubritatem,  vel  itineris  diflicultatem  suo  destituta  pastore 
est,  tuni  Missionarii  qui  in  locis,  in  quibus  nullae  adsunt  paroeciae 
canonice  erectae,  sacrum  ministerium  exercent. 

Porro  ex  his,  solum  qui  ad  primam  et  secundam  classem  per- 
tineiit  otlicio  missam  applicandi  pro  populo  adstringi,  ex  contextu 
ipsius  Concilii  Trid.  liquet.  Ibi  enim  tamquam  generale  principium 
statuitur  quod  quicumque  obligationem  habet  ad  suas  oves  reco- 
gnoscendas  et  ad  ollerendum  pro  ipsis  sacrificium,  est  etiam  obli- 
gatus  ad  residentiam.  Porro  ad  hanc  residentiam  Goncilium  illos 
teneri  statuit  quos  ad  primam  et  secundam  classem  pertinere  di- 
ximus.  Praeterea  id  est  aperte  declaratum  peculiari  Const.  Bene- 
dicti  XIV  \  in  qua  illos  tantum  teneri  ad  applicationem  missae  sta- 
tuitur,  qui  curam  animarum  actu  exercent,  seu  perpetua  ea  sit  seu 
temporaria,  sive  saeculares  sint  sive  regulares.  Onus  hoc  incumbit 
etiam  Episcopis  et  Parochis  orientalibus,  sed  intra  terminos  legum 
et  consuetudinum  localium. 

3^5.  Non  teneri  autem  Missionarios  pluries  declaratum  fuit  a 
S.  Gongr.  Fidei  Prop.  praeposita,  et  nominalim  die  5  febr.  1805,  et 
anno  1863,  dummodo  non  agatur  de  iis,  qui  in  locis,  in  quibus  se- 
des  episcopales  et  paroeciae  canonice  erectae  sunt ,  legitimorum 
pastorum  vices  gerunt^ 

3^.  lamvero  missamjjr^^iapuJo  celebrare  tenentur  Parochi  per 
se  ipsos,  neque  per  alium  possunt  ^  Kxcipitur  casus  iustae  causae  *. 

'  Cum  semper  oblatas  J.  19  aug.  1744. 
*  Cfp.  Collectanea  S.  C.  Prop.  Fide  hoc  loco. 

'  Sac.  Congr.  Conc.  in  Fesulana  Missae  paroch.  26  ian.  1771,  in  Castri  Albi 
Visit.  sacr.  lim.  18  iulii  1789. 

'*  Sac.  Rit.  Congr.  23  sept.  1847. 

ZITKLLI-SOLIERI.  20 


306  PARS   I.    DE   PERSONIS 


Pariter  excipiendus  est  casus,  quo  paroecia  canonicali  praebendae 
adnexa  sit,  tunc  enim  quo  die  Parochus  missam  conventualem  ce- 
lebrare  debet,  parochialem  alteri  suo  sumptu  applicandam  commit- 
tit  \  In  aliis  casibus  necessaria  est  venia  Sac.  Congregationis,  ne- 
que  consuetudo  contraria  suffragatur. 

367.  Parochi  vero  die  feslo  absentes  legitime  a  propria  paroecia, 
satisfaciunt  huic  officio  in  locis  ubi  diversantur;  dummodo  ad  ne- 
cessariam  populi  commoditatem  alius  sacerdos  in  ecclesia  parochiali 
celebret,  et  verbum  Dei  explicet  'K  Quod  si  utcnmque  impediti  sint, 
tenentur  per  alios  eam  celebrare  et  applicare  facere  in  ecclesia  pa- 
rochiali:  quod  si  ita  factum  non  fuerit,  quam  primum  poterint  mis- 
sam  pro  popuio  applicare  debent  *. 

Potest  heic  inquiri  an  qui  pluribus  paroeciis  unitis  praeest,  tot 
debeat  missas  applicare,  quol  sunt  paroeciae  unitae.  Profecto  si 
unio  sit  plenaria  et  exlinetiva,  unam  tanlum  applicare  Missam  te- 
netur ;  secus,  si  unio  sit  aeque  principalis  vel  subiectiva  *, 

368.  Ad  tempus  quod  attinet,  tenentur  Parochi  sacrificium  offerre 
pro  populo  singulis  dominicis  ac  diebus  festis  de  praecepto,  iis  etiam 
quibus  indultum  est  servilibus  vacaie  operibus  '.  Itemque  debent  in 
translatis,  nisi  cum  solemnitate  divinum  officium  translatum  fuerit 
in  dominicum  diem.  Ita(|ue  si  festivitas  tantum  in  dominicum  diem 
translata  fuerit,  missa  applicanda  erit  eo  die  quo  celebratur  offi- 
cium  ^  Sin  autem  oliicium  lantum,  eo  die  quo  festivitas  celebra- 
tur  missa  applicari  debebit.  Verum  si  eo  die  alia  quoque  festivitas 
celebratur,  utrique  unius  missae  applicatione  fit  satis  \ 

»  Bened.  XIV  I.  c. 

*  Sac.  Gongr.  Conc.  in  Petrocorien.  14  dec.  1872. 
'  S.  Congr.  Coac.  ibid. 

*  Sac.  Gongr.  Conc.  in  Lucen.  Appl.  miss.  pro  pop.  12  marlil  1774;  in  Sutri- 
na  Miss.  pro  pop.  30  iulii  1779;  in  Ovelan.  Miss.  pro  pop.  25  decemb.  1826. 

*  Benediolus  XIV,  loc.  cil.;  Pius  IX,  litt.  encycl.  Amantissimi  Redemptoris 
3  maii  1858. 

^  Sac.  Congr.  Conc.  14  iunii  1841,  ad  Episc.  Coenomanen. 
'  Sac.  Gongr.  Conc  24  apr.  1875. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  307 


369.  Animarum  curatores  ab  huiusmodi  officio  adimplendo  non 
excusant  defectus  ac  tenuitas  reddituum  paroeciae,  aut  immemorabi- 
lis  consuetudo  ^  Imo  ne  morbo  quidem  obligatione  hac  vel  ad  tem- 
pus  exsolvuntur,  sed  tenentur  id  munus  alteri  sacerdoti  committe- 
re  ^.  Quod  si  adeo  tenues  sint  ecclesiae  redditus,  ut  nequeat  iis  pa- 
rochus  se  sustentare,  ex  sui  Ordinarii  licentia  poterit  praedictis  die- 
bus  missam  pro  aliquo  pio  olTerente  eleemosynam,  applicare,  dnm- 
modo  tamen  intra  hebdomadam  tot  missas  pro  populo  applicet,  quot 
in  diebus  festis  intra  eamdem  hebdoiitadam  occurrentibus,  iuxta 
intentionem  pii  benefactoris  obtulerit  ^ 

570.  In  casu  quo  Parochi  huic  oiricio  satisfacere  neglexerint , 
solet  supplicari  SSmo  pro  absolutione,  si  concurrat  vei  bona  Hdes, 
vel  paupeitas  *.  Praxis  est,  ut  vel  aliquod  onus  absolutioni  addatur 
vel  simpliciter  absolutio  concedatur. 

57 1_.  Considerandum  piaeterea  Parochis  est,  sui  esse  muneris 
praedicationem  veibi  Dei  et  traditionem  christianae  doclrinae,  de 
quibus  haec"  notasse  surticiat:  urgeri  eos  praecepto  plane  divino 
pasceiidi  oves  suas  verbi  Dei  praedicatione,  ac  teneri  dominicis  et 
diebus  festis  solemnibus  plebes  sibi  commissas  pro  sua  et  eorum 
capacitate  pascere  salutaribus  verbis,  docendo  ea  quae  omnibus 
scire  necessarium  est  ad  salutem,  annuntiandoque  eis  cum  brevi- 
tate  et  facilitate  sermonis  vitia  quae  eos  declinare  et  virtutes  quas 
sectari  oporteat,  ut  poenam  aeternam  evadere  et  caelestem  gloriam 
consequi  valeant. 

Hoc  autem  munus  implere  debent  Parochi  ipsi  per  sese;  quod 
si  legitime  impediantur,  sutliciat  qui  apte  suppleat. 

Non  potest  autem  Parochus  exigere  ut  sibi  concionanti  detur 
eleemosynam,  etiam  sub  paupertatis  praetextu  '". 


»  Bened.  XIV,  I.  c. 

'  Sac  Congr.  Conc.  14  dec.  -ISya. 

'  Bened.  XIV,  1.  c. 

*"  Sac.  Congr.  Conc.  in  Vicoaquen.  7  mali  1808;  in  Bi-uf'naten.  25  apr.  1798. 

'  Sac.  Congr.  i^onc.  in  Veslana  20  niarl.  1611. 


308  PARS   I.    DE   PERSONIS 


Porro  ab  hoc  officio  praestando  eos  non  eximit  neque  contra- 
ria  consuetudo  immernorabilis;  neque  copia  habendi  alias  concio- 
nes  in  aliis  ecclesiis  S  neque  parvus  auditorum  numerus,  aut  alia 
quaelibet  causa  '.  Neque  Parocho  Cathedraiium,  etiamsi  sit  Vicarius 
amovibiiis,  hoc  suffragatur,  quod  ibi  praedicationis  munus  Episcopo 
incumbat  ^  Quamvis  per  Adventum  et  Qiiadra,^esimam  in  sola  ma- 
iori  ecclesia  concio  habeatur,  non  idcirco  Parocho  interdictum  est 
in  missa  parochiali  verbum  divinum  praedicare. 

Praecipit  autem  Tridentina  Synodus  *  ut  Episcopus  Parochos  , 
si  moniti  trium  mensium  spatio  muneri  suo  defuerint,  per  censuras 
ecclesiasticas  seu  alias  poenas  ad  ipsius  Episcopi  arbitrium,  ad  sa- 
tisfaciendum  huic  obligationi  compellat. 

Parochi  nullum,  etiam  episcopali  dignitate  praeditum,  sine  pro- 
prii  Ordinarii  licentia  ad  praedicandum  in  suam  ecclesiam  admit- 
tant,  nisi  cognitus  et  doctus  idem  esset ,  atque  id  bis  vel  ter,  sed 
ab  Episcopo  facultatem  habentem  prohibere  a  praedicando  nequeunt. 

In  explicanda  vero  doctrina  christiana  diligentes  eos  esse  opor- 
tet,  ac  diebus  festis  hoc  tam  necessarium  exercitium  adimpleant 
parvulis  frangendo  panem.  Est  autem  Episcopis  auctoritas  plectendi 
per  ecclesiasticas  censuras,  si  optis  sit,  Parochorum  negligenliam  si 
huic  muneri  defuerint^ 

57:2.  Denique  debet  Parochus  Sacramenla  ,  non  ex  charitate 
tantum  sed  ex  iustitia  parochianis  ministrare;  ideo  enim  temporalia 
percipit,  ut  spiritualia  ministret.  Quare  ne  saeviente  quidem  peste 
potest  se  eximere  a  sacramentis  ministrandis.  Hinc  debet  infantes 
baptizare,  nec  non  patrinum  et  matrinam  de  contracta  cognatione 
monere,  parochianis  sacramentum  poenitentiae  et  Eucharistiae  quo- 
ties  ipsi  rationabiliter  petunt  ministrare,  eorum  nuptiis  benedicere, 

'  Bened.  XIII,  Cinst.  In  supremo  15  sept.  1724. 

'  Benedictus  XIV,  Inst.  ecel.  10,  n.  3;  Inaoc.  XIII,  Consl.  Apostolici  ministcrii^ 
15  maii  1723,  quam  Benedictus  XIII  conflrmat  cit.  consl. 

*  Sac.  Congr.  Conc.  in  Pienlina  Praed.  14sepl.  1748;  Sarzanen.  18  sept.  1828. 

^  Sess.  V,  cap.  II  de  Ref. 

'  Conc.  Trid.  Sess.  XXIV,  cap.  IV  de  Ref. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  309 

viaticum  atque  extremam  unctionem  infirmis  conferre,  iisque  assi- 
stere  in  extiemis  vitae. 

Praeter  haec,  Riluale  Romanum  praecipit  Paroctiis,  ut  in  ec- 
clesiis  parochialibus  serventur  libri  baptizatorum,  et  confirmatorum. 
Suscepti  haptismatis  ac  confirmationis  fidcm  Parochi  facere  tenentur 
et  pro  ea  possunt  solitam  mercedem  exigeie,  nisi  consuetudo  obstet. 
Tertius  liber  sit  in  quo  matrimonia  contracta  describantur ;  quartus 
demandahitur  referendis  mortuis;  quintus  statum  animarum  descri- 
ptum  habebit.  Quoad  vero  singulas  formulas  observandas,  adim- 
plenda  sunt  praescripta  quae  in  eodem  Rituali  prostant.  Heic  solum 
notasse  sutliciat :  1)  in  his  libris  nullam  fieri  posse  adnotationem 
vel  verba  adhiberi,  quae  alicui  iniuriam  vel  infamiam  inferant,  ta- 
melsi  ea  \erilati  innitantur:  2)  si  infans  extra  legitimum  matrimo- 
nium  natus  haptizandus  offeratur  ,  non  debere  nomen  patris  qui 
putatur,  inscribi  \ 

ARTICULUS    IV. 

De  iurihus  Parochorum. 

575.  Ex  onere  sacramenta  conferendi  profluunt  iura  quae  so- 
lum  ecclesiis  parochialibus  compelunt.  Sunt  autem  \)  ius  servandi 
olea  sacra,  cathecumenorum  et  infirmorum,  2)  ius  tradendi  publica 
annuae  communionis  testimonia,  5)  nonnuliae  functiones  soliim  pa- 
rochis  competunt  sicut  benedictio  in  Missa  sponsis  impertiendti,  do- 
morum  benedictio  quae  in  Sabato  maioris  hebdomadae  datur,  4)  ius 
Missam  solemnem  feria  V  maioris  hebdomadae  celebrandi,  mortuos 
efferre  eisque  iusta  persolvere ,  5)  admlnistratio  Sacramenti  Eu- 
charistiae  paschali  tempore ,  viatici  ac  cxtremae  unctionis  et  ita 
porro.  Recensitis  iuribus  et  functionibus  respoudent  emolumenta 
quae  praecipua  duo  sunt  1)  emolumentum  ex  decimis  2)  emolu- 
menlum  ex  funeribus. 

*  Sao.  Gongr.  Episc.  et  Reg.  2  inartii  1860. 


310  PARS    I.    DE   PERSONIS 

^ ^ ^ 

■V 
§  1.  —  De  eniolumento  ex  decimis. 

574.^Decima  est;  certa  pars  fructuurn  vel  jucri.  Dicitur  eerta 
pars  cum  iuxta  locorum  consnetudinem  decimarum  quantitas  deter- 
minetur:  dicitur  fructuum  vel  luci^i  ut  inter  decimas  reales  ac  per- 
sonales  fiat  distinctio.  lam  quousque  Kcclesiae  satis  provisum  est 
spontaneis  oblalionibus,  Ecciesia  ab  imponendis  fideiibus  contribu- 
tionibus  abstinuit;  at  spontaneis  oblatioiiibus ,  frigescente  fidelium 
charitate,  deficientibus  ecclesia  inter  alias  obligationes  etiam  deci- 
mas  imposuit.  Primum  monumentum  sanctionis  poenalis  (|ua  munita 
sit  decimarum  solulio  nobis  offert  Goncilium  Matiscanense  2  saq- 
culo  VI.  Saecula  IX  et  sequentibus,  iiccessit^Jitiain  saniitia_ieguii» 
civilium  quae  hoc  ius  Kcclesiae  recognoverunt.  Ktsi  autem  decimaq 
sint  ex  institutioiie  Ecclesiae,  attamen  in  iure  divino  fundamentum 
habent,  cum  Kcclesia  divino  iure  ius  habeat  ad  minislrorum  susten- 
tationem  iuxta  ea  quae  apud  Matlhaeum  (10)  dignus  est  operarius 
mercede  sua  ac  apud  S.  Paulum;  Qui  inservit  altari  de  altare  vi- 
vere  debet. 

375.  Decimae  aliae  sunt  persoiiales,  aliae  praediales.  Personales 
dicuntur  quae  ex  obventionibus  acquisitis  ex  sola  industria  ac  labore 
solvuntur.  Praediales  vero  seu  realcs  quae  ex  praedii  fructibus  quos 
vel  naturasua,  vel  cooperante  industria  et  hominis  labore  praedia 
referunt.  Decimae  reales  sunt  vel  maiores  veluti  quae  ex  frumento 
solvunlui',  vel  minutae  quae  ex  herbis,  pomis  solvuntur,  vel  anti- 
quae  quae  ex  fundis  iam  excultis,  tandem  novales  quae  ex  fundis 
noviter  ad  culturam  ledactis  persohunlur.  Decimae  sunt  s^cramen- 
tales,  vel  dominicales.  Illae  fundantur  in  titulo  canonico  ac  solvun- 
tur  pi  opter  ius  recipiendi  sacramenta ;  dominicales  quae  in  titulo 
civili  fundamentum  habent  ac  solvuntur  Ecclesiae  in  recognitionem 
antiqui  dominii  ad  eamdem  ecclesiam  pertinentis.  In  praesentiarum 
ut  evidens  est  de  decimis  sacramentalibus  sermo  est. 

3ZiL--(juaeiitur:  De  (juibiis  rebus  decimae  sohendae  sint?  In 
cap.  i3  de  decimis  decernitur:  fidelis  bomo  de  omnibus  quae  licite  sibi 
acquirit,  decimas  erogare   tenetur.   Qua  de  re  res  et  fructus  exci- 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  311 


piuntur  quos  iiiiuste  acquirimus:  ex  his  enim.  Ecclesia  decimas  non 
recipit  ne  videatur  de  praetio  criminis  et  iniustitiae  participare. 
Quod  si  fundus  per  iniuriam  fuerit  occupatus,  usurpator  decimas 
praestare  tenetur  \  cum  decimae  praediales  fundo  cohaereant.  De.- 
ciume  personales  fructibus  civilibus  aequiparantur  qui  deductis  ex- 
pensis  computantur.  Praediales_  decimae  e  contraiio  non  compu- 
tatis  expensis  pro  c  iltura  et  tributis  soi\endae  sunt  quia  decima 
pars  telluris  frucluum  debelur^  Cuinam  decimae  solyendae  sunt  ? 
Decimae  ab  Ecclesia  stalutae  sunt  ut  clericis  solvantur  spiritualia 
populo  ministrantibus.  Quare  ille  ius  habet  percipiendi  decimai.iuii 
exjitOcio  onus  incumbit  sacramenta  et  alia  spiritualia  populo  mj- 
nistrandi.  Hiiic  Parochus  intentionem  in  iure  fundatam  habet  quoad 
perceptionem  decimarum  praedialium  quae  ex  fructibus  colliguntur 
intra  suae  parochiae  limites  ^  Quare  Canonistae  iuxta  Uomanae  Ro- 
tae  decisiones  docent  parochum  habere  in  iure  intentiouem  fun,- 
datam  contra  etiam  Episcopum,  cui  lamen  quarta  pars  decjmarum 
uniuscuius(|ue  parochiae  reservatur.  Attamen  hoc  ius  a  parochis 
contra  Episcopum  post  40  annos  praescribitur  *.  A  fortiori  aulem 
Parochus  intentionem  in  iure  fundatam  contra  clericos  suae  paro- 
chiae  habet.  Sane  in  cap.  2  de  reslitutione  spoliatorum  in  6°  haec 
referuntur:  Canonici  in  quadam  parochia  a  quodam  tempore  decimas 
percipiebani:  parochus  illos  hoc  iure  «poliavit ;  canonici  ad  Roma- 
num  Pontificem  recursum  habuerunt  ac  iuris  principium  invoca- 
verunt:  spoliatus  anle  omnia  restituendus  est.  Verum  Romanus 
Pontifex  adductum  principium  non  admisit,  cum  Parochus  quoad  ius 
decimas  percipiendi  intentionem  in  iure  fundatam  habeat.  Quapro- 
pter  (ju i  j;onte^ndani_M_MJLU[&_p£rci4}kmli  decimas^^  ,  suiim 

ius  vel  ex  urivileitio  apostoiico,  vel  ex  transactione,  aiit  permuta- 
tione  rite  peractis  pmbare  de.twt.  vel  tandem  praescriptione  40  an- 


'  Ex  cap.  16,  h.  t. 

*  Gap.  33,  h.  l. 

*  Gfr.  Fagnanum  ad  cap.  29,  h.  l.,  c.  21 
^"  Gap.  4  (le  praescriptione. 


312  PARS   I.    DE   PERSONIS 


noniin  si  cum  titulo,  vel  praescriptione  immcmoriali  si  nullo  titulo 
praescriptio  innitatur.  Verum  ius  percipiendi  decimas  acquisitum 
ad  novalia  non  extenditur,  ac  ius  percipiendi  deciinas  novales  ad 
illum  fundum  de  quo  agitur  restringitur. 

377.  Laicus  vero  nunquam  ius  decimandi  praescriplione  obti- 
nere  potest  cum  illud  ius  possidere  iuste  non  possit,  verum  ex  apo- 
stolico  privilegio,  ac  Episcopi  temporanea  concessione  ius  decimandi 
laicus  acquirere  potest. 

378.  Qiiinam  decimas  solvere  teneantur?  Si  de  decimis  persona- 
libus  sermo  est,  principium  generale  est:  illos  solvere  tenentur  deci- 
mas  qui  ius  percipiendi  spiritualia  a  Parocho  habent.  Hinc  illas  non 
splvunt  inhdeles  et  iudaei  qui  nullo  spirituali  iure  potiuntur.  Haere- 
tici  summo  iure  decimas  solvere  tenerentur  quia  cum  sint  Ecclesiae 
subditi  ius  habent  percipiendi  spiritualia,  quae  si  non  percipient 
sibi  imputare  debeul  ,  at  Ecclesia  si  de  illis  haereticis  praesertim 
agatur  qui  in  haeresi  nati  sunt,  quique  in  bona  fide  praesumuntur, 
illos  non  cogit.  Similiter  Clerici  et  Keligiosi  parocho  loci  decimas  per- 
sonales  non  solvunt.  Levita  eniin  I^evitae  non  decimat  \  item  qui 
privilegio  ab  hoc  onere  liberantur,  quique  praescriplione  40  annorum 
libertatem  acquisiverunt.  Sane  hodie  fere  ubique  contraria  consue- 
tudine  decimae  personales  abohtae  sunl. 

379.  Ad  decimas  reales  quod  pertinet,  decimae  reales  ab  omni- 
bus  solvuntur  qui  praedia  habent  decimis  obnoxia,  etiamsi  praedia 
postea  ad  Uegularium  vel  etiam  haereticorum  vel  iufidelium  domi- 
nium  transeant  vel  bona  beneficialia  elTiciantur.  Ex  quibus  inducitur 
evidenter  quod  etiamsi  ab  initio  ius  decimandi  esset  omnino  personale, 
attamen  ex  tali  Ecclesiae  dispositione  in  ius  reale  conversum  estquod 
fundo  adhaeret:  fundumque  apud  quemcumque  possessorem  persequi- 
tur.  Quod  factum  est  ne  ex  fraude  iura  Ecclesiae  imminuerentur. 
Clericus  autem  de  bonis  suis  patrimonialibus  decimas  solvit,  nec 
non  de  bonis  beneficialibus  quae  oneii  decimandi  subiecta  erant  an- 
tequam  benelicii  bona  constituerent^  Clericus  secus  deciinas  de  be- 


'  Cap.  2,  h.  t. 
*  Cap.  53,  h.  t. 


LIBER   I.    DE    CLERICIS  313 


neficialibus  bonis  non  solvit.  Regulares  decimas  solvunt  ex  fundis 
quae  oneri  decimandi  subiiciebantur  antequam  ad  eos  pervenissent, 
nisi  speciali  privilegio  eximantur. 

380.  Contra  eos  qui  decimas  solvere  renuerint,  vel  subtrahunt, 
vel  impediunt,  Tridentinum  concilium  poenam  excommunicationis 
conslituit,  nec  absolvendi  sunt  nisi  plena  facta  restitutione  ^  Si  de- 
cimae  denegantur  decimator  agit  in  pelitorio  actione  confessoria, 
qua  exposcit  a  iudice  declarari  sibi  ius  decimandi  pertinere.  Quod 
si  in  posscssorio  agat  remedium  ^iabet  adipiscendae  vel  retinendae 
possessionis  *. 

*  NoTA.  -  Leges  civiles  quae  pluribus  in  locis  decimarum  solu- 
tionem  abrogaverunt  ex  defectu  iurisdictionis  quoad  effectus  canoni- 
cos  profecto  nullam  vim  habere  in  compertum  est,  sicuti  ipsa  S.  Poe- 
nitentiaria  saepius  declaravit.  Verum  ad  animjrum  bonum  S.  Poe- 
nitenliaria  vult  ut  Ordinarii  ad  compositionem  aequam  admitleren- 
tur,  eisque  opporlunas  dedit  facultates.  Facla  vero  decimarum  re- 
demptione  vel  compositione,  praetium  in  tuto,  honesto  ac  fructifero 
investimenlo  collocandum  est,  fructus  vero  beneficiis  ac  locis  piis 
applicentur  quae  damnum  passa  sunt  ^  Ueclaravit  S.  P.  tolerari  ut  illi 
quorum  interest  a  Gubernio  compensationem  peterent  pro  damno  sibi 
illato  titulo  legitimae  indemnitatis  \  Quod  si  Parochus  a  Gubernio 
augmentum  congruae  ob  impedilam  decimarum  exactionem  obtinuit, 
Parochus  nihilominus  persislere  potest  in  decimis  exigendis  tum 
quia  quae  recipiuntur  sunt  bona  ecclesiastica  erepta,  tum  quia  ne- 
mini  iniuria  infertur.  Verum  parochi  possunt  sibi  ex  decimis  reti- 
nere  quod  necessarium  est  ad  coaequandum  totalem  reditum  Paro- 
chiae  quo  ante  decimas  abolitas  gaudebant.  Parochus  vero  qui  con- 
grua  900  libellarum  honeste  vivere  nequit,  debet  hoc  apud  Episcopum 
probare  qui  permittit  ut  omnes  decimas  vel  partem  decimarum  re- 

'  Trid.  Sess.  XXV,  cap.  XII  de  Ref. 

»  S.  Poenitent.  ad  Episcopum  Pallien  20  Nov.  1902,  ac  8  Mart.  1898. 

'  S.  Poenit.  2  Sept.  1887,  10  Dec.  1860. 


314  PARS   I.    DE   PERSONIS 


tineat,  secus  decimarum  portio  Episcopo  relinquenda  est  qui  ad  iuris 
tramites  de  iis  disponit  K  Fideles  qui  ex  aliqua  ratione  putant  se 
non  obligari  ad  decimas  solvendas  non  esse  inquietandos  respondit 
S.  Poenitentiaria  diimmodo  1)  supplementum  a  Parochis  acceptum 
a  Gubernio  sit  in  compensationem  decimarum  et  iilas  adaequel; 
2)  fideles  parati  sint  stare  mandatis  Ecclesiae  ^  Parochus  rogatus 
imminutioni  decimarum  consentire  personaliter  valet,  dummodo 
nullum   ius  successoribus  inferatur  ^ 

§  2.  —  De  emolumento  ex  funeribiis. 

3Si<  Aliud  emolumentum  quod  Parochis  competit  ex  funeribus 
proilnit,  de  quo  iure  praemittendum  est,  hodiernis  temporibus  ad  pu- 
blicae  sanitati  prospiciendum,  fere  ubique  lum  civili  tum  ecclesia- 
slica  auctoritate  constitutum  fuisse,  ut  publica  coemeteria  erigeren- 
tur.  Coemeteriorum  vero  erectione  nihil  Parochis  de  pristinis  iuribus 
detractum  est,  siquidem  *,  erectione  coemeteriorum  locus  sepulturae 
tanlum  materialiter  et  physice  mutatus  est,  non  vero  ius  sepeliendi. 
Porro  iura  funeralia,  quaecumque  sint,  ad  eum  regulariter  spectant, 
qui  curam  fidelium  dum  viverent  gessit,  iisque  sacramenta  ministra- 
vit,  nempe  proprio  parocho  ratione  domicilii  vel  quasi  domicilii,  etsi 
quis  decessit  in  sua  paroecia,  et  in  aliena  sepeliendum  sit  ^  vel  in 
alia  dioecesi  ®.  Quod  si  quis  duplex  habeat  domicilium,  tunc  atten- 
ditur  locus  in  quo  habitando  decessit,  et  funeris  emolumenta  huic 
paroeciae  debentur ".  Regularium  autem  virorum  Parochus  est  eo- 
rum  Praelatus,  Monialium  est  Confessarius",  decedentium  in  hospi- 

'  S.  Poenit.  ad  Ep.  Calliensem  20  Nov.  1902. 

*  S.  Poenit.  ad  Episcop.  Nucerinum  4  Maii  1897 ,  ad  Episcopum  Montis  alti 
7  Marl.  1899. 

'  S.  Poenit.  ad  Ep.  Callien.  8  Mart.  1898,  20  Nov.  1902. 

*  Ul  saepius  declaravit  Sac.  Congr.  Conc. 
'  Sac.  Congr.  Conc.  22  maii  1866. 

«  Sac.  Congr.  6  maii  1870. 

'  S.  Congr.  Conc.  in  Cremen.  12  Martii  1881. 

"  Ferraris  V.  Moniales,  art.  4,  n.  6i. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  315 


talibus,  si  ecclesia  hospitalis  sepulturas  habeat  vel  hospitale  sit  exem- 
ptum,  est  Gappellanus. 

Hoc  ius  funerandi  tria  complectitur:  ias  sepeliendi,  ius  interve- 
niendi  funeribus  et  ius  percipiendi  emolumenta  ex  funeribus  ob- 
venientia. 

382.  Quoad  ius  sepeliendi,  exceptis  certis  casibus  a  iure  determi- 
natis,  hoc  privative  ad  parochum  pertinet.  Dantur  enim  certi  casus, 
in  quibus  legitiine  parochianus  sepeliri  potest  ab  aliis  quam  a  pro- 
prio  parocho  et  alibi  quam  in  parochiae  suae  ecclesia  vel  coeme- 
terio.  Unusqujsque  sepujturam  sibi  eligere  potest.  Haec  electio  li- 
berrima  est  ita  ut  nec  potestas  viri  in  uxorem  ,  quae  alias  tumu- 
landa  esset  in  sepulcro  marili,  et  quidem  ultimi  si  plures  habne 
rit  ^,  nec  patria  potestas  impedimento  sit  (ilio  puberi  quominus  sibi 
eligat,  etiam  sine  consensu  patris,  sepulturam  -.  Quoad  impuberes, 
qui  carent  eligendi  iure,  licet  patri  aut  matri,  si  pater  desit,  pro 
ipsis  eligere  sepulturam  ".  Si  quis  sepulcrum  maiorum  habeat,  eo  in 
loco  est  sepeliendus,  subindcque  si  ecclesia  a  iurisdictione  parochi 
exempta  sit,  et  proprios  habeat  Rectores,  ad  hos,  non  autem  ad 
Parochum,  pertinebit  Missas  canere,  aliaque  peragere  super  cada- 
ver  defuncti,  quae  in  Kiluali  Romano  piaescripta  inveniuntur  *. 

583.  Exceptis  iis  casibus,  ad  Parochum  competit  ius  sepeliendi 
eorum  cadavera,  qui  intra  Paroeciae  lines  decesserunt,  licet  sint 
alieni  parochiani,  quorum  tamen  cadavera  commode  et  absque  ullo 
periculo  ad  propriam  Paroeciam  transferri  nequeant. 

584.  Uelate  vero  ad  ius  funerandi,  hoc  integrum  ad  parochum 
pet  linet,  si  defimctus  in  paroecia  vel  publico  coemeterio  tumulandus 
sit.  Quod  si  ad  alios  pertineat  sepelire  cadaver,  tunc  ad  proprium 
parochum  spectat  stolam  deferre,  corpus  e  domo  elTerre,  aqua  be- 
nedicta  aspergere  et    praecinere   antiphonam    Exultabunt  Domino, 

'  Cap.  3,  §  1,  de  sep.  in  6. 
*  Gap.  7  h.  t.,  Gap.  4  eod.  in  6. 
'  Gap.  7  h.  t. 

"*  Sac.  Rit.  Gongr.  die  20  novembris  1628  apud  Gardellini  n.  652,  et  in  An- 
drien.  10  febr.  1629  rel.  a  Gard.  n.  648. 


316  PARS   I.    DE   PERSONIS 


ceu  declaravit  saepissime  S>  Rit.  Congregatio  *;  item  designare  vias 
per  quas  funus  ducendum  est,  et  illud  dirigere  ab  initio  usque  ad 
finem,  et  omnia  necessaria  peragere  usque  ad  atrium  ecclesiae  in 
qua  defunctus  sepeliendns  est  'K  Et  licet  a  defuncto  iussum  sit  ad- 
vocari  solos  regulares  ad  sepeliendum  cada\er,  nullatenus  paroctiiis 
excludendus  est,  uti  a  S.  Congregatione  Episcoporum  et  Regularium 
definitum  fuisse  refert  Leurenius  *.  Associatio  autem  cadaveris  Regu- 
larium  ad  publicum  coemeterium  ad  Regulares  pertinet,  quemadmo- 
dum  iMonialium  ad  Confessarium,  dummodo  cadaver  deferalur  cum 
stola  et  cruce  sed  absque  pompa  et  recto  tramite  ad  coemeterium  *. 
Religiosi  dispersi  (juoad  funera  subsunt  Parochis  si  sub  legitimo  su- 
periore  saltem  in  ternario  numero  non  vivant  et  alii  extra  degen- 
tes  ab  eodem  non  depeiideant  "\ 

385.  lus  tamen  Paroclii  emolumenta  percipiendi  duplex  distin- 
gui  debet,  ius  nempe  ad  certam  aliqnam  oblationem ,  quando  paro- 
chianus  in  parochiali  ecclesia  vel  coemeterio  communi  sepeliendus 
est,  et  ius  ad  quartam  funeralem,  quando  in  aliena  ecclesia  paro- 
chianus  tumulandus  est.  Primum  complectitur  ea  omnia,  quae  sive 
ante  sive  post  funus  in  ecclesia  parochiali,  eiusdem  funeris  occasione 
ad  ecclesiam  perveniunt  ^  Hinc  ad  1'arochum  spectant  intorlicia, 
candelae  et  cerei  qui  eodem  ipso  peracli  funeris  die  in  ecclesia  circa 
ferelrum  atque  in  altaribus  accensi  sunt,  circa  crucem,  cadaver, 
culcitram,  etc.  quae  in  funere  deferuntur.  Praeter  haec,  ius  habet 
exigendi  taxas  a  Synodis  dioecesanis  statutas  pro  funeribus  iuxta 
personarum  conditionem.  Excipienda  tamen  sunt  intorticia  aut  ce- 
rei  Confraternilatum  qui  a  sodalibus  funera  associantibus  deferun- 
tur,  nec  non  candelae  confratribus  aliisque  de  clero  sive  saeculari 

'  Uli  videre  esl  apud  Gardellini  n.  4524. 

^  Barbosa  de  ofjicio  et  potestate  Parochi,  Cap.  26,  n.  74,  16,  ubi  ad  rem  allert 
decisiones  S.  Congregalionis  Episc.  et  Regular. 

*  Leuren.  For.  benef.,  part.  1,  q.  455,  n.  1. 

'^  Ita  decrevit  Sac.  Congr.  Gonc  die  24  ianuarii  1846. 
"  S.  G.  EE.  et  RR.  il  mart.  1881. 

*  Barbosa  loc.  cit.,  cap.  25,  n.  37. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  317 


sive  regularl  oblatae,  quasque  in  inanibus  gerunt  ^  Alterum  vero 
ius,  nempe  percipiendi  qiiartam  funeralem,  de  iure  ordinario  com- 
plectitur  quartam  portionem  emolumentorum,  quae  alteri  ecclesiae 
occasione  funeris  sui  parochiani  obvenerunt^.  Haec  tamen  quarta  seu 
canonica  portio  vi  legilimae  consuetudinis  varia  esse  potest,  maior 
nempe  vei  minor  quarta  parte  ^  Ceterum  in  his  emolumentis  re- 
poscendis  caveat  Parochus  avaritiam  vel  ipsius  speciem  praeseferre. 
Quid  enim  magis  inhumanum,  quam  ante  ora  lacrymantium  ob 
carorum  interitum,  ijuaeritare  funerum  lucra,  atque  haec  ab  his  qiii 
veteri  inopia  recentique  dolore  confecli  novam  ut  plurimum  ollen- 
dunt  rei  familiaris  iacturam  et  in  magna  rerum  perturbatione  >er- 
santur? 

GAPLT  IV. 

DE  PAROCHORUM  GOADIUTORfBUS  ET  VIGARflS. 

386.  Ne  Kcclesiae  ministris  aegrotantibus  vel  debilitatis  per 
amotionem  a  beneficio  nova  addatur  afflictio  atque  alii  exemplo 
territi  a  divino  ministerio  absterreantur ,  Ecclesia  sollicita  mater 
provide  statuit,  ut  beneficiato  cura  animarum  gravato  et  canonice 
instiluto,  quem  labares,  senium,  morbusque  tauto  oneri  in  posterum 
ferendo  imparem  reddiderunt ,  alius  Glericus  sub  nomine  Vicarii 
aut  Administraloris  vel  Coadiutoris  constituatur,  salvo  manente 
coadiuto  iure  percipiendi  fructus. 

387.  Sunt  autem  coadiutores  vel  temporanei  vel  perpetui,  prout 
impedimentum  temporaneum  est,  vel  perpetuum.  Kt  quidem  per- 
petui  vel  cum  iure  successionis  vel  sine  hac  spe. 

388.  PoiTo  cum  adiuti  ubique  vices  gerat  adiutor,  perse  consequi- 
tur  quod  pari  auctoritate  potestateque  sit  praeditus,  nisi  arctioribus 
limitibus  eius  coarctetur  potestas  vel  a  Romano  Pontifice  vel  ab  eo 

'  Leur.  For.  ben.,  p.  1,  q.  455,  n.  2. 

*  Gap.  Cum  semper  de  sepiill. 

*  Gap.  Certificari  de  sepull. 


318  PARS   I.    DE   PERSONIS 


qui  ipsurn  probavit.  Hinc  littene  apostolicae,  si  de  perpetuis  coad- 
iutoribus  cum  iure  successionis  agatur ;  si  de  temporaneis,  Epi- 
scopi  mens  inspicienda  est.  Vicarius  perpetuus  hisce  de  causis  in 
genere  conslituitur  nempe  \)  si  cura  animarum  sit  apud  moralem 
personam  Capitulum  scilicet  aut  Gollegium.  Tunc  enim  cum  ad 
rectum  animarum  regimen  una  Ecclesia  unius  esse  debeat  Sacer- 
dotis  ^  ne  cura  in  communi  existens  a  nullo  efflcaciter  exerceatur, 
inductum  est  ut  manente  cura  habituali  apud  personam  moralem, 
vicarius  eligatur  qui  curam  animarum  actualem  gerat.  2)  Si  Epi- 
scopus  sibi  reservat  alicuius  parochiae  curam,  vel  si  animarum  cura 
ad  Monasterii  Abbatem  pertineat  qui  Monasterii  regimen  teneat.  3)  Si 
parochiae  territorium  nimia  amplitudiue  extendalur  quo  in  casu 
Ecclesia  lilialis  erigitur  in  qua  perpetuus  Vicarius  constituitur.  Vi- 
caria  perpetua  etiam  in  parochlis  constituitur  ab  Episcopo  quae  Mo- 
nasterio  regulari  unitae  sunt,  etsi  superiores  regulares  contradicant. 

589.  Vicarius  vero  lemporaneus  eligitur  1)  vacante  parochia 
donec  novus  eligatur  Parochus  ^.  2)  Si  Parochus  ob  imperitiam  ani- 
marum  regimen  exercere  non  valet.  Tunc  enim  Episcopus  uti  Apo- 
stolicae  Sedis  delegalus  potest,  qualibet  ap|)ellatione  aut  exceptione 
remota,  constiluere  Vicarium  et  eidem  adsignare  partem  fructuum 
pro  congrua  sustentatione  donec  Parochus  idoneus  reddatur  ^  3)  Si 
Parochus  diuturna  infirmitate  delineatur,  vel  legitima  de  causa 
a  parochia  diu  abesse  cogatur  veluti  ad  studia  explenda  discesserit  *. 
4)  si  ob  circumslantiam  supervenientem  vicarii  substitutio  ad  anima- 
rum  salutem  valde  utilis  appareat  ex.  gr.  veluti  si  ex  agendi  ra- 
tione  Parochi  titularis  licet  alicuius  criminis  reus  non  sit,  animo- 
rum  aversio  et  odium  contra  eum  sit  excitatum  quibus  mederi  posse 
videtur  quoties  ad  tempus  Parochus  removeatur. 

390.  Vicarius  perpetuus  ordinario  a  Parocho  habituali  Episcopo 
praesentatur,  qui  postquam  illum  dignum  in  examine  repererit  in 

*  G.  15  de  Praebend.  et  dignit. 

'  Trid.  sess.  XXIV,  c.  XVIII  de  Reform. 

»  Trid.  sess.  XXI  c.  V. 

'*  Cap.  I,  sess.  II  de  Reform.  Trid. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  319 


Vicaria  instituit  ^  Unde  in  casii  lex  concursus  haud  viget.  Romae 
vero  ex  motu  proprio  Pii  V  anno  1571,  et  constitutione  Leonis  XII 
anno  1824  ad  eligendos  vicarios  parochiales  Ecclesiarum  saecula- 
rium  forina  concursus  servatur,  et  parochus  habituahs  unum  eUgit 
inter  adprobatos  apud  Guriam  Cardinalis  Vicarii  qui  ex  consuetudine 
Ires  praesentare  solet.  Si  vicario  perpetuo  dos  constituatur  ex  bonis 
non  perlinentibus  neque  ad  xVIonasterium  neque  ad  parochiam,  vi- 
caria  ab  Kpiscopo  erigi  potest  cum  iure  liberae  coilationis  servato 
concursu  -. 

391.  Vicarius  coadiutor  a  parocho  dependens  ab  ipso  parocho 
nominatur  nisi  coadiutor  vicarius  parocho  detur  ob  culpam  vel  ne- 
gligentiam  in  eo  nominando :  coadiutoris  vero  examinatio  et  adproba- 
tio  ad  Episcopum  pertinent  \  Geterum  si  parochia  Gapitulo,  bene- 
ficio  aiiique  pio  loco  fuerit  postmodum  unita,  temporalis  vel  per- 
petui  vicarii  deputatio  arbitrio  Episcopi  relinquitur.  Secus  non 
licet  Episcopo  ut  vidimus  sua  tantum  auctoritate  vicarium  perpe- 
tuum  constituere,  aliter  enim  beneficium  curatum  in  simplex  con- 
verteretur.  Hoc  in  casu  S.  C.  Goncilii  suadet  Episcopis  ut  si  ita  ma- 
gis  expediat,  Capitulum  aliosque  eo  inducant,  ut  pastor  precarius 
in  perpetuum  parochum  constitualur. 

392.  Ad  iura  Vicariorum  perpetuorum  vel  temporaneorum  quod 
pertinet  dicendum  est  quod  Vicarius  perpetuus  beneficio  carere  non 
debet.  Onare  Vicarii  perpetui  censentur  vere  beneficiati  et  habent 
canonicum  titulum  et  ius  congruae  portionis  fructuum  ex  bonis  paro- 
chialibus  percipiendae.  DilTert  tamen  Vicarius  perpetuus  a  Parocho  ti- 
tulari  1)  quia  qui  possidet  beneficium  idest  Parochus  ex  iuris  disposi- 
tione  fructusomnes,  Vicarius  vero  perpetuus  tantummodo  congruam 
portionem  percipit.  2)  Parochus  titularisnon  vero  Vircarius  perpetuus 
iura  beneficii  sui  protueri  tenetur.  Unde  S.  Congregatio  Concilii  re- 
solvit:  Vicarium    perpetuum    abbatiae   debere  omnia  subire  onera 


'  Pius  V  in  bulla  Ad  exequendum  1567. 

*  S.  Cong.  Gonc.  in  Brixien  16  Mart.  el  22  lunii  1743. 

*  loannes  XIII  Gonslit.  Apostolici  Ministerii. 


320  PARS    I.    DE   PERSONIS 


quae  curam  animarum  respicianl,  ac  Sacramentoriim  administratio- 
nem,  caetera  vero  omnia  ad  Abbatem  eiusdem  Ecclesiae  speclare  ^ 
395.  Econlra  Vicarius  temporaneus  non  est  vere  beneficiatus,  sed 
habet  tantummodo  actum  et  fruitionem  beneficii ;  ipse  est  veluti  mer- 
cenarius  Rectoris  principalis  cum  iure  percipiendi  congruam  portio- 
nem  fructuum  pro  honesta  sustentatione.  Unde  Vicarius  tempora- 
neus  nedum  titujum  beneficii  sed  neque  titulum  in  beneficio  habet. 
Est  autem  ad  nutum  amovibilis.  Verum  admovibiiitas  ad  nutum 
rite  accipienda  est.  Rectores  amovibiles  alii  curam  animarum  nomine 
proprio  exercent,  alii  illam  exercent  nomine  alieno  et  sunt  veluti 
mercenarii  de  quibus  hic  sermo  est.  Attamen,  isti  vicarii  tempo- 
ranei  amovibiles  ad  nutum  ,  sine  rationabili  causa  amoveri  non 
possunt.  Ecclesia  enim  in  suo  regimine  abhorrere  debet  ab  arbi- 
trio,  ac  ordinatam  in  omnibus  disciplinam  exigere  debet.  Amovibili- 
tas  igitur  in  casu  sumitur  quatenus  perpetuitali  opponitur  quae 
vel  Beneficiariis  competit  qui  a  beneficio  removeri  nequennt  nisi  ex 
causa  in  iure  expressa  ac  praemisso  iudiciali  processu,  vel  iis  pro 
quibus  lex  expresse  perpetuitatem  constituit.  Quod  si  Vicarius  tem- 
poraneus  ex  arbitrio  removeatur  remedium  recursus  habet  ad  Se- 
dem  Apostolicam. 

394.  Vicarius  perpetuus  ac  temporaneus  iisdem  tenentur  obliga- 
tionibus.  Hinc  aetatem  idoneam  habere  debent  quae  ad  curam 
animarum  suscipiendam  apta  in  iure  censetur:  tenentur  lege  resi- 
dentiae,  tenentur  fidei  professionem  emittere  intra  duos  Fnenses 
a  capta  possessione,  Missam  pro  populo  celebrare  obligantur,  ^  erbum 
Dei  praedicare  et  iisdem  paucis  verbis  obligationibus  subiiciuntur 
quibus  Parochi  tenentur.  Imo  Rector  principalis  in  iis  quae  ad  cu- 
ram  animarum  pertinent  sese  immiscere  non  potest  ^ 

395.  Tridentinum  Concilium  ^  ad  Episcopos  determinare  com- 
mittit  quantitatem  stipendii  pro  Vicariis  tum  perpetuis  tum  tempo- 

'  In  Eugubina  die  11  Mali  1594. 

*  Benedictus  XIV  in  Bulla  Cum  semper  oblnta.  Gfr.  de  his  Constit.  Amantis- 
simi  Redemptoris  Pii  IX  anno  1858. 

*  Sess.  Vir,  c.  VII  de  Reform. 


LIBER    I.    DE   CLERICIS  321 


raneis.  Verum  Pontifex  Pius  V  *■  voluit  limitibus  arbitrium  Kpisco- 
pis  circumscribere  ita  ut  portio  Vicariis  assignanda  minor  esse 
non  possit  aureis  scutatis  30,  ac  non  excedat  aurea  sculata  100 
computatis  omnibus  ineertis  emolumentis,  et  obventionibus  quae 
aliquo  modo  computari  possunt.  Verum  ex  praxi  et  ex  doctorum 
sen  tentia  visum  est  non  posse  hac  in  re  ubique  eamdem  regulam 
servari.  Quare  Benedictus  XIV  ^  pro  Italia  pristinam  Concilii  Triden- 
tini  dispositionem  renovavit,  alque  arbitrio  Kpiscopi  assignare  Vi- 
cariis  congruas  remisit.  Romae  servatur  regula  quam  constituit 
Leo  XII  *  vi  cuius  obventiones  in  medietate  dividuntur  inter  Capi- 
tula  et  Vicarios  perpetuos  exceptis  peculiaribus  conventionibus  a 
RR.  Pontilicibus  adprobandis.  Coeterum  semel  ac  portio  Vicariis  assi- 
gnata  fuit  a  Rectoribus  liabitualibus  minui  non  potest,  nisi  notabilis 
rei   mutatio    contigerit   ac    praevia    Ordiuarii  adprobatione. 

396.  Quod  si  nec  per  Vicariurn  perpetuum  satisfiat  necessitatibus 
paroeciae,  ad  dismembrationem  ipsius  deveniendum  est,  et  ad  novae 
paroeciae  erectionem.  Porro  ad  hanc  dismembrationem  paroeciarum 
<|uod  attiuet,  praenotandum  esl,  eam  tamquam  odiosam  in  iure  ha- 
beri  et  nounisi  in  subsidium  admittendam  esse  :  accedentibus  nimi- 
rum  gravissimis  evidentis  utilitatis  et  necessitatis  causis,  eiusmodi  sunt 
populi  augmentum,  longa  distantia  etc.  In  hac  vero  dismembratione 
facienda,  si  de  vera  proprieque  dicta  Paroecia  agatur,  servari  debet 
forma  a  Goncilio  Trid.  praescripta  *  seu  Parochi  et  aliorum  inte- 
resse  habentium  consensus  exquirendus  esl,  quamvis  necesse  non 
sit  eorum  irratiouabilem  disseusum  atteudere.  Si  vero  agatur  de 
simplici  missione,  ea  iuris  solemnia  servanda  non  sunt,  et  non 
obstante  rectoris  missionarii  deputatione,  licebit  li^piscopo  de  con- 
silio  Capituli  intra  limites  missionis  cui  praeponitur  novas  ecclesias 
condere  ac  portionem  districtus  iis  attrlbuere,  si  necessitas  aut  uti- 
litas  populi  fidelis  id  requirat.  Quo  melius  autem  missioni  quae  di- 

*  Constit.  Ad  exequenda  1567. 

'  Benedictus  X(V,  GonstiluJ.  Cum  semper  oblatas  1744. 

'  Gonstit.  Super  Universum  1824. 

^  Gap.  IV,  Sess.  XXI  de  Ref. 

ZlTELLI-SOLIERI.  21 


322  PARS   I.    DE   PERSONIS 


videnda  sit  eiusqae  administris  prospiciatur,  sententia  quoque  Re- 
ctoris  exquirenda  est,  et  si  a  religiosis  sodaiibus  missio  admini- 
stretur,  Praefectus  Ordinis  audiendus  cst.  Denique  congrua  dos  tam 
pro  parochis,  quam  pro  ecclesiae  parochialis  tuitione  in  promptu  sit 
oportet  ac  praesertim  pro  sacris  supellectilibus,  lampadis  alimen- 
to  etc.  '  Ordinarie  vero  imponitur  obligatio  parocho  ecclesiae  no- 
viter  erectae,  ut  solemniore  aliquo  die  tributum  aliquod  offerat  ec- 
clesiae,  quae  dismembrationem  subiit  ad  demonstrandam  eius  ma- 
tricitatem. 


TITULUS  V. 
De  Clericis  ac   Missionariis. 

397.  Postquam  de  Praelatis  qui  iurisdictionem  exercent  in  locis 
sacrarum  expeditionum  egimus,  de  Missionariis  in  hoc  capite  agen- 
dum  est,  scilicet  de  clericis  {\m  ad  praedicandum  Ghrisli  Evange- 
iium  alque  fidem  catholicam  annuiitiaiidam  schismaticis,  haereticis 
et  infidelibus,  ab  Apostolica  Sede  mittuntur,  opportunisque  faculta- 
tibus  inslruuntur.  Quanta  eorum  sit  dignitas  ex  finis  excellentia 
apparet,  qui  est  Dei  gloria  et  proxlmorum  salus,  quo  nihil  subli- 
mius  excogitari  potest.  Hinc  quod  omnium  primum  spectare  ipsi 
debent,  profecto  est  pietas  et  sanctitas  animi,  quae  quidem  sit  Jion 
qualiscumque,  sed  quae  gradui  eorum  ac  dignitati  respondeat.  Ve- 
rum  quia  ipsi  lucernae  etiam  sunt  super  candelabrum  positae,  ne- 
cesse  quoque  est  ut  continentiae  virlutumque  omnium  in  ceteros 
lumen  emittant,  in  eos  enim  tamquam  in  totidem  specula  suspi- 
ciunt  quotquot  ad  veram  fidem  convertere  vel  reducere  conantur. 

Porro  canones,  ad  quos  Missionarii  eorum  vitam  exigere  de- 
bent,  partim  omnibus  communes  suntclericis,  partim  eorum  status 
sunt  proprii.  Hinc  de  privilegiis  et  oneribus  clericorum  generatim 
agemus,  addentes  quae  Missionariorum  peculiaria  sunt. 

'  S.  G.  Conc.  in  Melevit.  Dismemb.  1  febr.  1843. 


LIBER    I.    DE    CLERICIS  323 


GAPUT  I. 

DE  CLERICORUM  lURIBUS  AC  PRIVILEGIIS. 

Praemissis  quae  de  clericormn  iuribus  in  genere  dicendum  est, 
videbimus  de  pri\  ilegio  canonis,  de  privilegio  fori,  compelenliae,  ex- 
emptionis  ac  immunitatis. 

ARTIGULUS     I. 

De  clericorum   iuribus. 

398.  Communia  clericorum  iura  sunt  l)  divina  officia  celebrare 
sacrasque  functiones  peragere  *.  Attamen  tuin  ex  dispensatione  tum 
ex  consuetudine  nonnulla  sacra  ministeria  obire  laicis  permittitur 
veluti  Ecclesiae  ianuas  claudere  ac  aperire,  sacras  litteras  legere  etc. 
2)  Clericorum  est  iurisdictionem  ecclesiasticam  exercere ;  3)  benefi- 
cia  ecclesiaslica  possidere  ac  ecclesiastica  stipendia  consequi  quae 
propter  sacrum  officium  largiuntur  *,  adeo  ut  nulia  beneficii  impe 
tratio  censeatur  quoties  in  literis  ciericatus  mentio  reticita  fuerit  *. 
4)  Clericorum  est  tionores  ac  praecedentias  iuxta  iuris  principia 
tiabere  *. 

ARTICUI.US    II. 

De  privilegio  Canonis. 

399.  Ad  privilegium  canonis  quod  attinet  dicendum  est  quod  a 
Qmcilio  Lateranensi  secundo  originem  habet,  quo  in  concilio  sub  In- 
nocentio  II.  anno  1139  celebrato  in  canone  15  relato  a  Gratiano, 
in  can.  29,  caus.  17,  q.  4.  dicitur:  Si  quis  suadente  diabolo  huius 
sacrilegii  reatum  incurrerit  quod  in  clericum  vel  monachum  vio- 

*  Cap.  1,  tit.  28,  lib.  5  decret. 

*  Gap.  2,  tit.  6,  lib.  3. 

*  Cap.  17,  tit.  3,  lib.  1.  Cf.  cap.  2,  til.  6,  lib.  3. 

*  Cf.  Decret.  lib.  1,  lit.  33  de  maior.  et  obed. 


324  PARS   I.    DE   PERSOMS 


lentas  manus  iniecerit,  anathematis  vinculo  subiaceat  et  nullus  Epi- 
scoporum  illum  praesumat  absolvere  nisi  mortis  urgente  periculo 
donec  Apostolico  conspectui  praesentetur,  et  eius  mandatum  susci- 
piat. 

Exinde  hoc  privilegium  canoais  appellatuin  est.  Hoc  privile- 
gium  in  Constitutione  Pii  IX.  Apostolicae  Sedis  contirmatuni  est^ 

400.  De  hoc  privilegio  videndum  nobis  est  1)  quaenam  sit  per- 
sonae  violatio  quae  in  canone  punitur ;  2)  cuinam  hoc  privilegium 
competat;  3)  quannam  sit  poena  eiusmodi  violationibus  inllicta,  4)  el 
tandem  quomodo  hoc  privilegiuin  a  clericis  amittatur.  Et  quoad 
primum  actio  quae  punitur  u  est  iniectio  manuum  violenta  et  in- 
iuriosa  ».  Violenlas  manus  iniicere  autem  intelligimus  quoties  non 
verbis  sed  re  graviter  iniuria  liat  in  personam  nempe  vel  in  corpus 
ut  ecce  si  veneno  clericum  sustuleris,  vel  in  libertatem  veluti  si 
clericus  in  carcerem  vel  alterum  privatum  locum  detrudatur  vel  in 
digiiitatem  veluti  si  pileum  vel  baculum  Episcopo  detraxeris,  vel 
canem  in  eum  irritaveris  et  momorderit.  Dicimus  re;  proinde  non 
suflicit  verbis  in  personam  facta  iniuria,  veluti  si  minis  illum  ter- 
rueris;  item  huiusraodi  canon  iniuriam  non  respicit  ([uae  etiamsi 
re  tamen  non  in  personam  facta  est,  veluti  si  aliquid  clerico  clam 
subripias.  Ulterius  oportet  ut  iniectio  sit  revera  iniuriosa,  ac  sal- 
tem  ad  mortale  peccatum  constituendiim  suliiciat.  Iniuriosa  est  au- 
tem  si  fiat  a  voleute,  ac  in  rationabiliter  invitum.  Quare  lex  ca- 
sum  haud  respicit  quo  quis  ioco  ad  correctionem  vel  subita  ira  cle- 
ricum  percutiat. 

401.  Quoad  secundum  nempe  quinam  canonis  privilegio  gaudeat, 
animadvertendum  est  hanc  legem  quoad  clericos  quam  maxime  fa- 
vorabilem  esse  ideoque  latae  interpretationis.  Qua  de  re  hoc  privi- 
legium  illis  omnibus  competit  qui  in  iure  latissima  significatione  clerici 
appellantur,  adeo^ut  hoc  privilegium  etiam  ad  religiosos  conversos,  ad 
moniales,  ad  novitios  ^  ad  eos  qui  in  aliquam  religionem  licet  non- 


'  Gollecl.  S.  G.  df^,  Prop.  Fid.  n.  1002. 
*  Gap.  21,  tit.  H,  lib.  5  decret. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  325 


dum  canonice  adprobatam  ingressi  sunt,  ad  tertiarios,  et  etiam  ad 
eremitas  qui  auctoritate  superioris  ecclesiastici  tales  sunt  quoties 
collegialiter  vivant  ^  vel  alicui  Ecclesiae  de  Episeopi  mandato  in- 
serviant.  Hoc  privilegio  etiam  clerici  uxorati  gaudent  si  nupserint 
uni  et  virgini  ac  habitum  deferant  ct  tonsuram  ac  de  mandato 
Episcopi,  alicui  Ecclosiae  inserviant  ^.  Hoc  privilegio  pariter  et  cle- 
rici  irregulares,  suspensi,  interdieli  atque  excommunicati  gaudent. 

402.  Quoad  terliiiin  nempe  quaenam  sit  poena  eiusmodi  viola- 
tionibus  inllicta.  Poena  quae  contra  clericorum  percussores  statuta 
est,  alia  est  communis  alia  particularis  pro  dignitate  personarum 
quae  laesae  sunt.  i^oena  communis  est  excommunicatio  maior  latae 
sententiae  et  quidem  R.  Pontifici  simpliciter  reservata  iuxta  ea 
quae  habenlur  in  Gonstitutione  Apostolicae  Sedis  quae  excommu- 
nicationi  R.  P.  simpliciter  reservatae  subiacere  voluit:  violentas 
manus,  suadente  diabolo  iniicienles  in  clericos  vel  utriusque  sexus 
monachos,  exceptis  quoad  reservationem  casibus  et  persnnis  de  qui- 
bus  iure  vel  privilegio  permittitur  ut  Episcopus  aut  alius  absol- 
vat  ^  Quae  poena  excommunicatum  vitandum  conslituit  etiam 
nulla  in  eum  lata  fuerit  nominatim  sententia  *. 

403.  Excommunicationem  autem  non  incurrunt  mandantes, 
non  prohibentes  ac  ratum  habentes  violationem  immunitatis  cleri- 
corum,  est  enim  lex  poenaiis  odiosa  ideoque  strictae  interpretatio- 
nis,  etiamsi  quatenus  clericorum  privilegium  imporlat  sit  favorabi- 
lis.  Ex  altera  parte  Constitutionis  Apostolicae  Sedis  auctor  cum 
voluit  censura  et  mandantes,  non  prohibentes,  ac  ratum  habentes 
innodare  hoc  expressit.  Ila  in  n.  5  eiusdem  constitutionis  Aposto- 
licae  Sedis  excommunicationi  R.  Pontilici  speciali  modo  reservatae 
subiiciuntur  «  omnes  interficientes,  mutilantes,  percutientes,  capien- 
tes,  earcerantes,  detinentes,  vel  hostiliter  insequentes  S.  R.  E.  Car- 
dinales,  Patriarchas,  Archiepiscopos,  Episcopos,  Sedisque  \.4postoli- 

'  Fagnan.  in  cap.  2  de  for.  compet.,  n.  59  et  sqq. 

'  Conc.  Trid.  cap.  III,  S(!ss.  XXIII  de  Ref. 

*  Collecl.  S.  C.Pr.  F.  n.  1002. 

""  Martiniis  V,  Constlt.  Adevitnnda.  ReifTensluei  de  sent.  exconim.,  n.  155. 


326  PARS   I.    DE   PERSONIS 


cae  Legatos,  vel  Nuncios:  aut  eos  a  suis  dioecesibus,  territoriis, 
lerris  seu  dominiis  eiicientes  nec  non  ea  mandantes,  vel  ra.ta  ha- 
bentes,  seu  praestantes  in  eis  aaxilium  vel  favorem  v.  Ex  his  pa- 
tet  quod  Piiis  IX.  RR.  PP.  41exandri  IH,  [iinocentii  III,  Bonifa- 
cii  VIII  constitutiones  hac  in  re  abolevit  qui  etiam  mandantes  ac 
ratum  habentes  excommunicationem  innodaverunt. 

404.  In  hanc  excommunicationis  poenam  no7i  incidunt  impu- 
beres;  in  rebus  enim  odiosis  principium  valet  qnod  id  quod  legisla- 
tor  voluit  expressit. 

403.  Poenae  autem  speciales  contra  clericorum  percussores  sunt 
sequentes.  Qui  Episcopi  personam  violaverit  incurrit  otliciorum  ac 
beneliciorum  sive  spirituaHum  sive  temporalium  privationem  quae 
a  reo  ac  ab  eius  cooperatoribus  habeantur  in  Ecclesia  cui  Episco- 
pus  laesus  praeest;  eius  tilii  fiuiil  inliabilesad  beneficia  ecclesiastica 
obtinenda  in  cadem  Ecclesia  et  Dioecesi  usque  ad  secundam  gene- 
rationem.  Insuper  interdiclum  ponitur  in  percussorum  terris,  et  si 
Givitas  proprium  Episcopum  occiderit,  Cathedra  Episcopalis  ab  ea 
removetur  \  Quod  si  Gardinalis  persona  violata  sit,  poenae  speciales 
et  gravissimae  in  Gapite  Felicis  3  de  poenis  in  6 .  scriptae  sunt, 
quibus  addenda  est  constitutio  Pii  V  -  qui  eaedem  poenae  ad  eos 
extendit  qui  scienter  non  revelaverint  eiusmodi  crimina  eorumque 
machinationes.  Fatendum  tamen  est  quod  poenae  de  quibus  in  prae- 
di€to  capite  «  Felicis  -^  agitur  praesertim  propter  immutatos  mores 
saltem  maxima  ex  parte  in  desuetudinem  abierunt. 

406.  Quae  vero  pertinent  ad  causas  poenae  temperandae,  ani- 
madvertendum  est,  eas  tantum  versari  circa  reservationem  excom- 
municationis.  Videndum  itaque  est,  quibus  in  casibus  absolvendi 
facultas  aliis  fiat.  el  quinam  ii  sint.  Et  primo  quidem  absolvendi  fa- 
cultas  aliquando  commitlitur  Episcopo  et  ei  qui  iurisdictionem  quasi 
episcopalem  in  certo  territorio  habeat,  imo  et  Vicario  Generali; 
haec  vero  facultas  ab  Ordinario   potest  etiam  aliis  delegari  *.  Epi- 


'  Gf.  Thesaur.  de  poen.,  par.  2,  verb.  miuria. 
*  Infelicis  19  dec.  1569. 

^   SCHMALZGRUEBEH,  loc.   Cit.,   0.    247. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  327 


scopus  autenri  absolvere  potest  in  casibus  occultis,  exceptis  iis  in  qui- 
bus  Cardinalis,  vel  Episcopus,  vel  Apostoiicae  Sedis  Legatus  laesus 
fuerit,  quandoquidem  in  Gonstitutione  Apostolicae  Sedis  exconimu- 
nicatio,  quae  taiiuin  laesione  incurritur,  speciali  modo  Romano 
Pontifici  reservatur.  Potest  etiam  in  quibusdam  casibus  notoriis;  id 
est,  si  percussio  in  se  spectata  levis  fuerit,  seu  si  nullam  in  cor- 
pore  maculam  aut  contusionem  reliquit,  et  quae  simul  latione  ad- 
iunctorum  gravi  scandalo  non  fuerit.  Si  percussio  fuerit  gravis,  po- 
terit  eos  tantum  absolvere,  qui  collegialiter  vivunt  \  Si  enormis 
poterit  absolvere  impuberes,  sive  ante  sive  post  pubertatem  petant 
absolvi,  nempe  si  vera  est  sententia  existimantium  eos  etiamnum 
€sse  obnoxios  huic  excommunicatioui.  Denique  in  casibus  notoriis 
potest  Confessarius  absolvere,  si  percussor  legitimo  impedimento 
detineatur  sistendi  se  ad  Apostolicam  Sedem,  aut  ad  eius  Legatum, 
ea  tamen  lege,  ut  si  impedimentum  sit  temporaneum,  percussor 
ante  absolutionem  iuret  se,  cum  primuin  licuerit,  Apostolicam  Se- 
dem  vel  eius  Legatum  aditurum. 

407.  Facultas  denique  absolvendi  datur  cuicumque  sacerdoti,  si 
mortis  periculum  urgeat,  ex.  gr.  si  hostium  irruptio  timeatur,  si  loca 
latronibus  infesta  adeunda  sint,  si  longa  et  periculosa  navigatio 
suscipiatur,  eadein  tamen  sub  lege,  quae  supra  dicta  est,  seu  ut 
percussor  iuret  se  cum  primum  poterit  Apostolicam  Sedem  aditurum. 

408.  Clericus  multipliciter  canonis  psivilegium  amittere  potest. 
Si  quidem  I)  per  degradationem  qua  cleiicus  Curiae  saeculari  tradi- 
tur;  2)  si  clericusin  minoribus  constitutus  deposito  habitu  et  ton- 
sura  stalum  clericalem  derelinquat  ^ ;  3)  si  clericus  non  obstante 
trina  Episcopi  monitione  artem  ludricam  exerceat;  4)  si  matrimo- 
nium  ineat  non  servata  triplici  conditione  quae  a  Bonifacio  VIII 
statuta  esl  quod  nempe  a)  deferat  clericalem  habitum  ac  tonsuram, 
b)  ad  secundas  nuptias  non  convolaverit,  c)  imo  virginem  ducat  *. 

'  Gap.  50  de  sent.  excom.;  Cap.  9  de  vita  et  hoaest.  Cleric. 
*  Ita  Pius  IX,  20  sepl.  1860. 
'  Cap.  unic.  in  VI,  III,  lit.  15. 


328  PARS   I.    DE   PERSONIS 


5)  Si  clericus  in  maioribus  matrimonium  contraxerit  vel  delictis  ae 
artibus  ignominiosis  se  immisceat  ^ 

Ex  collectanea  S.  Congregationis  Propagandae  Fidei  quod  per- 
tinet  ad  canonis  privilegium  haec  notanda  sunt:  1)  Anno  1624  ad 
petitionem  Archiepiscopi  Chiovensis  Sacra  Congregatio  declaravit 
sacerdotes  et  clericos  ruthenos  iinitos  eiusdem  privilegii  canonis 
videlicet  fori  immunitatis  gaudere  quibus  sacerdotes  et  clerici  la- 
tini  gaudent  et  potiuntur,  iussitque  scribi  Poloniae  Nuntio  eos  ia 
praedictorum  privilegiorum  usum  restitui  vel  in  eo  manuteneri, 
nisi  aliquid  quod  obstat  rescribere,  ad  Congregationem  habeat  ^. 
Ex  qua  responsione  licitum  est  deducere  principium  quod  etiam 
ad  clericos  omnes  orientales  privilegia  canonis  et  fori  peitinent. 

Sacra  autem  Congregatio  Immunitatis  anno  1860  declara- 
vit  quod  si  clericus  nondum  maiores  suscepit  Ordines  sive  sit  con- 
iugatus  sive  non  cum,  quoad  ea  quae  S.  Concilium  Tridentinum 
Sess.  23,  cap.  6,  De  reformat.  disposuit,  diligenter  non  observave- 
rit,  privilegium  fori  amittil,  habendus  est  uti  destitutus  atque  ipsa 
iure  et  ipso  facto  destituitur  omnibus  clericorum  privilegiis  ita  ut 
haberi  tractarique  debeat  jtamquam  persona  vere  laica  etiam  in 
causis  criminalibus  et  ad  elfectus  poenales  quin  ulla  nunc  et  dein- 
ceps  triplex  admoniiio,  sive  peculiaris  declaratio  incidentiae  in  hanc 
poenam  sit  necessaria  ^  In  praedicta  autem  sessione  23,  cap.  6, 
Concilium  Tridentinum  declaraverat  quod  clerici  coniugati  non  gau- 
dent  clericalibus  privilegiis  nisi  Bonifacii  VIII  conditiones  serva- 
verint ,  non  coniugali  vero  in  minoribus  constituti  nequeant  be- 
neficium  obtinere  ante  annum  aelatis  14,  ac  nisi  habeant  benefi- 
cium,  aut  clericalem  habitum  ac  tonsuram  deferentes  alicui  Eccle- 
siae  ex  Episcopi  mandato  inserviant,  vel  in  seminario  clericorum 
aut  in  aliqua  schola  vel  universitate  de  licentia  Episcopi  quasi  ia 
via  ad  maiores  ordines  suscipiendos  \ersentur. 

'  D'Annibale  Sum.  f.  100. 

'  Collecl.  n.  216. 

»  Gollect.  S.  C.  Pr.  Fid.  n.  232. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  329 


t 


ARTICULUS     III. 

De  ptivilegio  fori. 

409.  Clerici  fori  privilegio  etiam  gaudent.  Quaeslio  inter  docto- 
res  agitatur  an  fori  privilegium  ex  iure  divino  sit  vel  humano. 
Sunt  qui  primum  afflrmant  et  cap.  4  De  censibus  in  VI  et  3  de 
iureiur.  adducunt  in  quibus  expresse  dicitur  personas  ecclesiasti- 
cas  etiani  divino  iurc  a  potestate  laica  immunes  esse.  Insuper  in 
can.  Duo  sunt  genera,  caus.  12,  q.  1,  in  decreto  dicilur  duplicem 
esse  potestatum  genus  ecclesiasticam  et  civilem,  quarum  prior  tanto 
secundae  praestat  quanto  spiritualia  temporalibus,  atqui  potestas  ec- 
clesiastica  quae  utpole  superior  inferiori  non  subiicitur  ex  iure  di- 
vino  est,  ergo  etiam  fori  privilegium.  Alii  dicunt  fori  privilegium 
ex  iure  humano  esse  imo  ex  laicae  potestatis  concessione  originem 
habere;  quod  probare  conantur  ex  cap.  ult.  de  rebus  Ecclesiae  non 
alienandis  in  quo  dicitur  libertatem  Ecclesiae  munitam  fuisse  pri- 
vilegiis  principum  saecularium.  Quare  in  Cod.  lustinianeo  de  Epi- 
scopis  per  modum  legis  fori  piivilegium 'clericisconceditur.  Nosdi- 
cimus  fori  privilegium  ab  Ecclesia  inductum  fuisse ,  a  civili  pote- 
state  recognitum  at  in  iure  divino  fundamentum  habere.  Et  sane 
in  Concilio  Tridentino  *  traditur  hoc  privilegium  constitutum  fuisse 
divina  ordinatione  et  ecclesiasticis  sanctionibus.  Qua  de  re  etiamsi 
praeceptum  ex  iure  ecclesiastico  sit,  tamen  intentio  ex  divino  iure 
repetenda  est.  Huius  privilegii  vestigium  in  ipsis  sacris  literis  inve- 
nitur  veluti  in  epist.  I.  Pauli  ad  Timolheum  cap.  5  ,  v.  19  ,  ubi 
dicitur  a  adversus  presbyterum  accusationem  noli  accipere  nisi 
stib  duobus  vel  tribus  testibus  ^.  Ceterum  legibus  ecclesiasticis  hoc 
privilegium  diversimode  immutatum  est,  adeo  ut  dici  possit  quod 
in  sua  iuridica  forma  ab  Ecclesiae  legibus  pendet. 

410,  Itaque  fori  privilegium  ad  clericos  pertinet  qui  huius  pri- 
vilegii  gratia  ad  saeculare  tribunal  trahi  non  possunt.  Ex  Ecclesiae 

'  Cap.  XX,  Sess.  XXV  de  Reform. 


330  PARS   I.    DE   PERSONIS 


dispositione  fori  privilegio  gaudent  1)  clerici  maiores,  2)  clerici  mi- 
nores  *  etiamsi  sola  tonsura  sint  insigniti  dummodo  a)  habitum 
clericalem  ac  tonsuram  deferant,  6)  alicui  Ecclesiae  inserviant,  ex 
Episcopi  saltem  praesumpto  mandato,  vel  Episcopi  consensu  in  ali- 
<|ua  studiorum  universitate  versentur.  (}uod  si  de  clericis  in  mi- 
noribus  ac  coniugatis  agatur  tertia  additur  conditio  c)  dummodo 
nupserint  uni  et  virgini  -. 

411.  Nomine  autein  clericorum  in  casu  non  modo  clerici  sae- 
€ulares  veniunt  sed  et  regulares  ac  novitii  nec  non  moniales  ac 
conversae,  imo  et  heremitae  qui  habitum  ab  Episcopo  susceperint 
et  ab  eius  iurisdictione  dependeant. 

412.  Si  contractus  initus  fueril  vel  delictum  patratum  vel  in 
genere  factum  positum  fuerit  a  clerico  antequam  clericali  militiae 
€sset  adscriptus,  clericus  privilegio  gaudere  non  potest  quoties  1)  res 
amplim  iiUegra  non  sit  quia  ea  de  re  iam  vidit  iudex  laicus,  at- 
tamen  sententiae  executio  ad  Episcopum  pertinet ;  2)  vel  clericus  in 
legis  fraudem  ad  laicale  iudicium  vitandum  clericalem  habitum  su- 
sceperit,  sed  etiam  hoc  in  casu  sententiae  executio  in  clerici  per- 
sonam  ad  Episcopum  pertinet  ^  Ad  rem  notanda  est  responsio  Sa- 
crae  Congregationis  Inquisitionis  lata  die  23  lanuarii  unno  1S86, 
qua  declaratur  excommunicationem  in  Gonst.  Apostolicae  Sedis  la- 
tam  ac  speciali  modo  R.  Pontilici  reservatam  contra  trahentes  ad 
saeculare  tribunal  clericos,  non  tangere  nisi  legislatores  qui  suis  le- 
gibus  Ecclesiae  privilegia  detraliunt.  Actores  autem  eliamsi  peccent 
tamen  excommunicationem  non  incurrunt*.  3)  Similiter  clericus 
hoc  privilegio  haud  gaudet  quoties  a  laico  legitime  conveniatur '. 
Ex  dictis  sequitur  etiam  laicum  fori  privilegio  gaudere  qui  in  causis 
civilibus  simul  cum  clerico  convenitur  dummodo  causa  sit  individua^. 

'  Ex  Gonc.  Trid.  cap.  VI,  sess.  XXIII  de  reform. 

*  Cap.  un.  de  cier.  coniug.  in  VI. 

*  REiFFENSTaEL  de  foro  comp.  267.  Bened.  XIV.  de  Synod.  dioec.  lib.  12,  c.  2. 
^  Collect.  S.  C.  Pr.  Fid.  n.  240. 

*  Reiffenstuel  de  mutuis  petitionibus,  §  2. 

*  Schmalzgrueber,  Tit.  de  foro  comp.,  n.  141. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  331 


4t3.  Postremo  notamus  quod  cum  hodiernae  civiles  societates 
clericorum  priviiegia  non  recognoscant,  ut  quis  apud  iudicem  laicum 
contra  clericum  agere  vaieat,  oportet  ut  prius  a  proprio  clericorura 
Ordinario  veniam  petat,  quam  licentiam  Ordinarii  niimquam  dene- 
gabiint  praesertim  cum  ipsi  controversiam  conciliare  non  valuerint. 
Episcopus  autem  apud  laicum  iudicem  absque  Apostoiicae  Sedis  li- 
centia  conveniri  non  licet.  Qui  contra  agere  ausi  fuerint  ab  ipsis 
Ordinariis  poenis  ac  censuris  ferendae  sententiae  puniri   possunt  ^ 

414.  Ad  rem  S.  Gongregatio  Prop.  Fidei  die  17  Maii  1886  pro- 
posito  dubio  quinam  modus  tenendus  sit  cum  sacerdotibus  qui  re- 
currunt  ad  civilia  tribunalia,  EK.  PP.  responderunt:  u  declarat  Sa- 
cra  Congregatio  numquam  sese  fore  admissuram  recursum  vel  ap- 
pellationem  sacerdotum  qui  ad  iudices  laicos  trahere  ausi  fuerint 
vel  clericum  sine  venia  Ordinarii,  vel  Episcopum  sine  venia  Aposto- 
licae  Sedis,  sive  in  causa  ecclesiastica  sive  non,  nisi  prius  recursum 
ad  civile  tribunal  deseruerint.  Episcopi  vero  iuxta  declarationem 
capitis  u  Cogentes  ^  a  Suprema  Inquisitione  die  23  lanuarii  1886 
editam,  possunt  in  praediclum  clericum  animadvertere  poenis  ae 
censuris  ferendae  sententiae,  maxime  suspensione  a  divinis,  ser- 
vatis  tamen  servandis,  el  pro  gravitate  causae,  si  id  expedire  in 
Domino  iudicaverint.  Quod  si  venia  conveniendi  elericum  in  foro 
laicorum  ab  Ordinariis  petatur,  ipsi  numquam  eam  denegabunt, 
tum  maxime  cum  ipsi  controversiis  inter  partes  conciliandis  fru- 
slra  operam  dederint  n  -.  In  Congregat.  autem  Fid.  Prop.  die  6.  se- 
ptembris  1886  proposito  dubio:  u  quomodo  agendum  cum  clericis 
qui  cedunt  laicis  iura  sua  erga  alios  clericos  vel  Episcopos  ut  ipsi 
laici  loco  eorum  recurrant  ad  tribunal  laicum:  Em.  Patres  re- 
sponderunt:  quod  volens  ecclesiasticus  sua  iura  cedere  laico  in  quae- 
stione  aliqua  contra  clericum,  exposcere  debel  prius  veniam  ab 
Episcopo,  et  si  de  lite  agatur  contra  Episcopum  ab  Apostolica  Sede. 
Quod  nisi  faciat  vel  obtineat  subiectus  censetur  praescriptionibus 

'  S.  C.  S.  OfHcii  die  23  lanuarii  1886. 
*  CoUect.  S.  C.  Prop.  Fidei  n.  249. 


332  PARS   I.    DE   PERSONIS 


emanatis  contra  trahentes  clericos  vel  Episcopos  ad  forum  laicum; 
censetur  enim  agere  in  fraudem  legis  n  ^ 

415.  Anno  1796  die  6  lunii  Sacra  Congregatio  Fidei  Propagan- 
dae  ad  duhiiim:  Se  debba  approvarsi  il  seguente  decreto  fatto  dal 
Visitatore  per  la  diocesi  di  Alessio:  11  secolare  non  debba  citare  il 
sacerdote  al  tribunale  turco  ne  il  sacerdote  debba  esporre  le  sue 
querete  al  detto  trihunale  senza  previa  licenza  del  suo  Ordinario. 
S.  Congregatio  respondit:  affirmative  ad  primam  partem,  ad  se- 
cundam  venia  concedatur  nisi  gravibus  de  causis  et  in  criminalibus 
facla  protestatione  ad  formam  sacrorum  canonum  ^. 


ARTIGULUS     IV. 

De  privilegiis  exemptionis  ac  competentiae  ac  immunitatis. 

416.  Aliud  priviiegium  quo  Clerici  gaudent,  privilegium  est  exem- 
ptionis  a  publicis  muneribus  civilibus  quae  cum  clericorum  digni- 
tate  bene  non  componuntur.  Hoc  privilegium  non  modo  lege  eccle- 
siastica  sancitum  *,  sed  etiam  antiquitus  civili  lege  recognitum  fuit  *. 
In  Syllab.  damnata  est  propositio  31.  qua  dicitur:  absque  ulla  natu- 
ralis  iuris  et  aequitatis  violatione  potest  abrogari  immunitas  qua 
clerici  ab  onere  subeundae  exercendaequelmililiae  eximuntur,  hanc 
vero  abrogationem  postulat  civilis  progressus,  maxime  in  societate 
ad  formam  liberioris  regiminis  constituta. 

417.  Tandem  Clerici  gaudent  competentiae  priviiegio.  Quoties 
clericus  aere  aiieno  gravatus  fuerit,  nonnuilis  exstanlibus  conditio- 
nibus,  nec  in  carcerem  detrudi  potest  nec  usque  ad  uitimum  qua- 
drantem  solvere  cogitur,  sed  aiimenta  sibi  retinere  valet.  —  Hoc 
priviiegium  romanorum  iure  competebat  a)  proximioribus  consan- 

'  Gollecl.  S.  C.  de  Prop.  Fid.  n.  242. 

»  CoHecl.  S.  G.  Prop.  Fid.  n.  220-  -  Gfr.  Gonc.  Ballimorense  n.  84. 
»  Gan.  69,  caus.  12,  q.  2. 

■*  God.  Theod.  Til.  de  Episc.  el  Gler.  (XIV.-2);  Gonst.  1,  2  God.  lust.  de  episc. 
(T-3) ;  c.  69,  c.  XII,  q.  2 ;  Gonc.  Tolet.  III,  a.  589.  Gfr.  Waller  manuale. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  333 


gaineis  idest  f7^atribus,parenlibus,  liberis  \  b)  sociis  -,  c)  marito  quoad 
dotis  restitutionem^,  d)  uxori  si  a  marito  ex  dotis  p^^omissione  con- 
veniatur  *,  e)  patronis  eorumque  liberis  ac  parentibus  a  libertis  con- 
ventis  ^,  /')  militibus  sive  militiae  armatae  ^  sive  logatae  ^  Gregoriiis 
autem  IX.  hoc  privilegium  clericis  etiam  extendit  *.  Imo  iam  ro- 
manis  legibus  tioc  privilegiuin  clericis  recognitum  fuerat  unde  sta- 
tutum  fuerat  ne  in  plus  quam  facere  possunt  convenirentur '. 

418.  Ne  autem  hoc  privilegio  delinquentes  patrocinarentur,  aut 
iura  quaesita  laederentur,  canonica  lege  statutum  est  quod  clericus 
competentiae  privilegio  non  gaudet  quoties  a)  debitum  non  ex  con' 
tractu  sed  ex  delicto  originem  habuerit  ^"j  6)  aut  ci^editores  actione 
reali  non  personali  contra  clericum  agant^^,  vel  c)  clericus  pro- 
pria  debita  non  confiteatur  ^-,  vel  d)  clericus  non  promittat  se  cre» 
ditoribus  soluturum  quoties  in  meliorem  fortunam  deveniat.  Gae- 
terum  de  clerici  inopia  constare  debet ,  vel  e)  clericus  spe  hoc  pri» 
vilegio  fruendi  debita  contraxit,  f)  vel  bona  in  creditorum  fraw 
dem  alienavit  pendente  lite  super  debilo  principali.  Monendum 
hic  est  quod  clericus  coniugatus  eliamsi  conditiones  Bonifacii  VIII 
servet,  tamen  hoc  privilegio  non  gaudet  ^^  *. 

*  iVoTA.  -  Hac  in  re  bene  forsitan  notat  clarissimus  VValter  hoc 
privilegium  iure  romanorum  inductum  ad  clericos  extensum  fuisse  in 
praxi  et  ex  aequitate,  at  nulium  in  legibus  expressis  fundamentum 

'  L.  17,  .50  ff.  (le  Re  iud.  L.  16  18  flf.  solut.  matr. 

'  L.  31  'Je  excusal. ;  L.  52  ff.  Pro  socio. 

'  L.  17,  20  ff.  de  Re  iud. 

■^  L.  17  ff.  solut.  inatr. 

'  L.  17,  19-49  ff  de  re  iud. 

*  L.  18  ff.  de  re  iud. 

^  L.  4  Cod.  de  advocatis  divers.  iudic. 

*  Cap.  3  Odoardus  tit.  23,  lib.  3.  -  Sess.  XXI  de  Reform.  Conc  Trid.,  c.  IL 
'  L.  Miles  ff.  de  re  iud.  Panormit.  et  alii  ad  c.  3.  de  solut. 

"  Fagnanus  ad  cap.  3.  de  solut.  Barbosa  ius  eccl.  univ.  lib.  1,  cap.  59. 

"  Barbosa  1.  cit. 

'*  Cap.  3  de  solul.  X. 

*'  Barbosa  1.  c. 


334  ■  PARS   I.    DE   PERSONIS 


habere,  cum  caput  3  u  Odoardus  r>  de  soluHonibus  quod  ab  aucto- 
ribus  citari  solet  nihil  in  re  probet.  Nam  iliud  tantum  in  iure 
declaratum  extat  iniuste  excommunicatum  fuisse  clericum  debito- 
rem  cum  solvere  non  posset.  At  forte  is  iam  bonis  cesserat,  quare 
ulterius  premendus  non  erat  quam  ut  repromitteret  se  tiuic  solu- 
turum  cum  ad  pinguiorem   fortunam  pervenisset  ^ 

419.  Tandem  clerici  etiam  immunitatis  a  vecligalibus  privilegio 
gaudebant,  quod  tamen  privilegium  diversis  temporibus  immutatio- 
nes  passum  est  -. 

CAPur  II. 

DE  CLERICORUM  OFFICIIS  AC  ONERIBUS 

420.  Kcclesia  non  modo  externam  sed  etiam  et  quidem  quam 
maxime  internam  sanctitatem  a  suis  clericis  exigit.  Lt  internam 
sanctitatem  consequantur,  Kcclesia  optat  ut  clerici  sacramenta  Poe- 
nitentiae  ac  Eucharistiae  suscipiant.  Quare  in  Tridenlino  Goncilio  ^ 
decernitur  u  Sciant  maxime  decere  si  saltem  diebus  dominicis 
et  solemnibus  cum  altari  ministraverint,  sacram  communionem 
perceperint  ».  Verum  praesertim,  ut  patet,  de  externa  clericorum 
vita  praecepta  data  sunt. 

421.  Duplex  oiliciorum  genus  in  (juolibet  munere  conlinentur. 
Oportet  enim  1)  ut  clericiis,  qui  munere  ecclesiastico  ornatur,  quae 
ad  idem  munus  rite  exercendum  neressaria  sunl  adhibeat ,  et  2) 
ut  quae  ab  eodem  munere  rite  exercendo  impedimento  sunt,  cleri- 
cus  a  se  arceat. 

422.  Qua  de  causa  etiam  clericorum  ofTicia  in  duplicem  clas- 
sem  optime  dividi  possunt,  quatenus  alia  sint  officia  positiva,  alia 

'  L.  Qui  bonis  ff.  de  cess.  bon.  Cf.  Walter  Manuale  di  diritto  ecclesiastico 
p.  1.  Gudelini  de  iure  novissimo,  iib.  6,  cap.  7. 

*  C.  8,  10,  14,  15,  26,  36  C.  Th.  de  episc.  {XVI.  2).  Const.  1,  2,  3,  6  Cod. 
luslin.  de  episcop.  (1-3);  c  4  ,  7  decrel.  de  immunit.  (III.  39);  c.  4  de  censibus 
in  VI.  Clem.  3  eod. 

'  Sess.  XXIII,  Cap.  XIII  de  Ref.  Cf.  Sess.  XXIV  de  Ref. 


LIBER   I.    DE    CLERICIS  335 


officia  clericorum  negativa.  Ad  positiva  officia  pertinent  vitae  hone- 
stas ,  sacramentorum  frequentia ,  ministeria  ecclesiastica  rite  ex- 
plenda;  ad  negativa  officia  alia  pertinent  quae  clericus  vitare  tene- 
tar  siciit  caste  et  caute  vivere  etc. 
Sit  igitur 

ARTIGULUS    I. 

De  positivis  Clericorum  officiis. 

423.  De  honeslale  vitae  primum  in  genere  prae  oculis  habenda 
sunt  verba  Goncilii  Trid.  ^  quib;is  clericos  monet  ut  habitu,  gestu^ 
iacessu,  sermone,  aliisque  omnibus  rebus  nit  nisi  grave,  modera- 
^um  ac  religione  plenum  praeseferant,  levia  etiam  delicta,  quae  in 
ipsis  maxima  essent,  effugiant,  ut  eorum  actiones  cunctis  afferant 
venerationem.  Deinde  in  specie  quaedam  animadvertenda  sunt  de 
usu  Sacramenlorum,  de  Kcclesiae  ministerio  ac  de  habitu. 

424.  De  usu  sacramentorum,  Poenitentiae  scilicet  etEucharistiae, 
Hcet  nihil  praeceptum  proprie  sit,  nihilomiims  quid  Kcclesia  a  suis 
Clericis  cupiat,  indicavit  Gonc.  Trid.  -  ubi  praesertim  de  diaconis  et 
subdiaconis  disserens  ait ;  u  Sciant  maxime  decere,  si  saltem  diebus 
dominicis  et  solemnibus  cum  altari  ministraverint,  sacram  commu- 
nionem  perceperint'?. 

Quod  autem  attinet  ad  Kcclesiae  ministerium,  haec  sunt  anim- 
advertenda  :  i)  Nemo  in  Glerum  regulariter  est  admittendus,  qui 
certae  ecclesiae,  vel  pio  loco  non  addicatur,  ubi  muneribus  funga- 
tur  sui  Ordinis  propriis,  neque  proinde  incertis  vagetur  sedibus  ^ 
2)  Si  eiusmodi  addictio  in  ipsa  ordinatione  omissa  fuerit,  deinceps 
Episcopi  arbitrio  fieri  potest,  si  agatur  de  Glericis  presbyteratus  or- 
dine  nondum  auctis,  qui  ecclesiasticum  beneficium  nullum  habeant ; 


'  Se^s.  XXn,  Gap.  I  de  Ref. 
*  Sess.  XXIir,  Cap.  XIII  de  Ref. 

'  Conc.  Trid.  Sess.  XXIII,  Gap.  XVI  De  Reformat.  Bened.  XIII ,  Gonstit.  In 
Suprema,  23  sept.  1724. 


336  PARS   I.    DE   PERSONIS 


fieri  vero  debet,  si  iidem  clerici  beneficiiim  habeant  \  Ea  vero  fieri 

non  potest  quoad  presbyteros  nullo  beneficio  auctos,  qui  ad  eccle- 

siae  servitium,  sive   eidem    adscripti    ali([uando    fuerint,    sive  non 

cogi  nequeunt  sine  aliquo  stipendio  ^  Secus  vero  dicendum  est  de 

presbyteris,  qui  beneficium  habent,  licet  illud  per  se  servitium  non 

exigat  ^  Animadvertendum  est  quod  Glerici  eiusmodi  ministerium 

detrectantes,  adigendi  sunt  poenis,  quae   tamen   non    possunt  esse 

peCuniariae  *.  Poenae  autem  recte   versantur  aut   in   exercitio  sa- 

crorum  eis  interdicendo,  si  ecciesiae  ab  Kpiscopo  designatae  servire 

nolint ',  aut  in  negauda  eisdem  promotione  ad  altiores  ordines  et 

ad  benelicia  ecclesiastica,  si  perlinaces  siiit,   vel   nulli    prorsus  ec- 

clesiae  servire  velint  ^  li  vero  qui  titulo  missionis  inter  sacros  mi- 

nistros  cooptari  cupiunt,  tenentur  prius  iuramentum  emittere,  quo 

spondeanl  missioni  cui  destinati  sunl  vel  destinabuntur  se  fore  per- 

petuara  operam  daturos,  quod  quidem  ab  iis  qui  hoc  titulo  frui  vo- 

lunt  S.  Sedes,  ut  missionum,  (juarum    sumptibus  illi   aluntur,  ser- 

vitio  consuleret,  exigero  constanter  consuevit.  Hinc  Missionarii  qui 

pro   determinatae   dioecesis   servitio    iuramentum    emiserunt,  non 

possunt  ad  aliam  dioecesim  migrare  absque  peculiari  indulto  Sedis 

Apostolicae,  iuramento  ipso  renovato. 

ARTIGULUS    11. 

De  negativis  elerieoruui  o/fieiis. 

425.  Clerici  caste  et  eaute  vivere  tenentur  adeo  ut  ea  etiam  vi- 
tare  teneantur  quae  incontinentiae  suspicionem  ingerere  possent. 
Quamobrem  cum  mulieribus  habitare  prohibentur  de  quibus  incon- 

'  Bened.  XIII,  loc.  cil. 

*  Sac.  Gong.  Gonc.  in  Senien.  decretorum  13  sepl.  et  22  nov.  1749. 

»  S.  Gong.  Gonc.  12  \m.  1677  apud  Bened.  XIV,  Insl.  31. 

^  S.  Gong.  Gonc.  19  iul.  1618  apud  Giraldi  parte  II,  sect.  106. 

»  Gonc.  Trid.l.  c. 

«  Bened.  XIV  de  Synod.  Lib.  XI,  cap.  II ;  el  Lib.  XII,  cap.  VL 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  337 


l 


tinentiae  suspicio  sit  ^,  etiamsi  consangmneae  sint '^  Clericus  qui 
contra  sacrorum  canonum  dispositionem  cum  muliere  de  inconti- 
nentia  suspecta  cohabilat,  concubinarius  in  iure  consideratur.  Gaete- 
rum  vere  clericus  concubinarius  est  qui  pravum  et  habituale  com- 
mercium  cum  una  aut  pluribus  mulieribus,  vel  mulieres  suspectas 
domi  aut  alibi  retinet.  Tridentinum  Concilium  dum  poenas  contra 
ciericos  concubinarios  statuit,  eos  quatuor  iii  classes  distiuguit.  Kt- 
enim  alii  sunt  1)  qui  beneficia  et  pensiones  ecclesiasticas  liabent, 
■alii  2)  nec  beneficia  nec  pensiones  possidenl,  alii  3)  sunt  Episcopi, 
alii  4)  sunt  paroclii.  (Juoad  primos  Tridentinum  Concilium  statuit 
ut  imprimis  personalitcr  moneantur%  quod  si  non  resipuerint  «joso 
facto  privantur  tertia  parte  fructuain  ohwQniionwm  aiproventuuni 
deneficioruni  ac  pensionum  ((uae  ab  eidem  possideantur,  quae  bona 
Ecclesiae  fabricae,  vel  pio  toco  Ordinarii  arbitrio  adplicantur.  Ve- 
rum  notandum  est  1)  quod  ab  his  fructibus  quotidianae  dislribu- 
tiones  excipiuntur  2)  et  insuper  criminis  declaratoria  sententia  re- 
quirilur.  Post  autein  fructuuin  privationein  clericus  concubinarius 
in  criniine  perseverans  iteruin  monendus  est,  et  si  non  paruerit, 
eo  ipso  fructus  omnes  beneficii  vel  pemionis  in  utilitatem  fahri- 
cae  Ecclesiae  vel  alterius  pii  loci  Ordinarii  arbitrio  amittit.  Tan- 
dem  clericus  concubinarius  adliuc  contumax  bene/iciis,  pensionihus, 
et  o/ficiis  ecclesiasticis  privatur  ac  ad  benelicia,  dignitates,  honores 
consequendos  in  Ecclesia  inkabiiis  dectaratur.  Poslremo  clerici  con- 
€ubinarii  excommunicationis  poena  plectuntur.  Quoad  secundos  si 
post  monitionem  non  resipiscant,  iuxta  delicti  qualitatem  puniuntur. 
Episcopi  vero  in  Concilio  Provinciali  a  Metropolitano  eoque  impedito 
ab  antiquiore  suffraganeo  monentur.  Post  autein  monitionem  Epi- 
scopus  contumax  ipso  facto  suspensus  est,  ac  ad  Sedem  Apostolicam 
delerri  debet.  Contra  tandem  paroclium  vei  proceditur  sicuti  coiitra 


'  Can.  18,  distinct.  32. 

*  Gf.  cap.  9,  tit.  1,  et  cap.  1,  lil.  2,  iib.  3  decret. 

'  Trident.  cap.  XIV,  sess.  XXV, 

ZlTELLI-SOLIERI.  22 


338  PARS    I.    DE   PERSONIS 


eum  qui  possidet  heneficium  ut  supra  dixinms  ^  vel  sicuti  prae- 
scribitur  in  cap.  6,  sess.  XXt  Trident.  Concil.  in  quo  decernitur 
ut  primo  parochus  personaliter  moneatur  et  deinde  debita  plectatur 
coercitione,  et  tandem  parochiali  beneficio  privetur  omni  remota 
exceptione  ac  appellatione.  Praedictae  autem  monitioncs  personali- 
ter  faciendae  sunt  etiamsi  de  conctihinariis  notoriis  agatur  ^ 

426.  Similiter  propter  inconlinentiae  periculum  clericis  ad  Mo- 
nasteria  frequens  accessus  sine  rationabili  causa  vetitus  est  *,  alio- 
quin  ab  Kpiscopis,  eliam  censuris  adhibitis  ecclesiasticis,  puniri  pos- 
sunt  *.  Verum  regularibus  absolute  ad  Monialium  moiiasterium  ac- 
cessus  prohibetur,  alioquin  quacumque  exemptione  non  obstante  ab 
Episcopo  tamquam  Apostolicae  Sedis  delegato  poena  etiam  excom- 
municationis  ac  privationis  vocis  activae  et  passivae  puniri  pos- 
sunt,  quin  ab  his  poenis  a  suis  superioribus  Regularibus  absolvi 
possint.  Ab  hac  prohibitione  tamen  excipiuntur  1)  fratres  ac  con- 
sanguinei,  2)  confessarii  ordinarii  vel  extraordinarii  sive  saeculares 
sive  regulaies,  5)  procuratores  Monasteriorum  aliique  in  Monasteriis 
officium  habenles. 

427.  Clerici  quam  maxime  sese  inebriandi  periculum  vitare  de- 
bent,  adeo  ut  contra  clericos  qui  in  ebrietatis  vitio  insordescunt 
Episcopus  poena  suspensionis  ab  otlicio  et  beneficio  procedere  pot- 
est  *,  imo  absqiie  necessitatis  causa  tabernas  seu  cauponas  bibendi 
aut  edendi  causa  ingredi  prohibentur  ®. 

428.  Clerici  laicales  vestes  induere  |)rohibentur  quae  tales  sive 
quoad  formam,  sive  (juoad  colorem  habentur  ^  ac  tonsuram  de- 
ferre  tenentur.  Imo  saltem  eo  tempore  quo  in  ecclesia   divina  ce- 

'  Gap.  XIV,  Sess.  XXV. 

'  Cf.  Garcias  de  Benef.  Parl.  2,  cap.  10,  n.  186.  Barbosa  cap.  4,  Til.  2, 
lib.  3,  n.  6. 

'  Gap.  8,  Tit.  1,  lib.  3. 

*  Bened.  XIV.  in  epist.  decretali  Gravissimo  26  lunii  1749. 
»  Cap.  14,  Tit.  1,  lib.  3. 

•  Cap.  15,  lit.  1,  iib.  3  Gonc.  Ballim.  n.  80. 
'  Bened.  XJII,  Gonstit.  Cath.  Eccl.  1725. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  339 


lebraut  officia  vestem  talarem  nigrique  coloris  praecipitur  K  Cae- 
terum  quae  sint  laicales  vestes  ac  de  clericali  habilu  leges  ferre 
Episcoporum  est '.  Quare  inspecta  etiam  historia  legislationis  ca- 
nonicae  circa  vestes  a  clericis  induendas  hoc  eiui  polest  nempe 
1)  Ecclesiain  semper  oplavisse  at  clerici  eliani  in  exteriori  liabita 
singularein  modestiain  praeseferrent;  2)  ut  in  determinalione  lia- 
bitus  ut  plurimum  dioeceseos  usus  et  Antistitum  decreta  attendenda 
sunt.  Clerici  minores  non  dcferentes  habitum  et  lonsuram  iuxta 
hodiernam  disciplinam  a  statu  clericnli  decidunt  ac  tamquam  laici 
sunt  considerandi.  S.  C.  Immunitatis  20  Sept.  1860  decrelum  edi- 
dit  iussu  Pii  l.v,  quo  statutum  esl  clericos  in  miuoribus  constitutos 
sive  coniugalos  sive  caclibes  semel  ac  conditiones  non  servaverint 
a  Conc.  Tridentino  statutas  '  pro  privilegio  fori  ipso  facto  absque 
ulla  prae\  ia  monitione  omnia  alia  privilegia  clericorum  amiltere  el 
considerandos  esse  et  tractandos  ceu  personas  mere  laicales.  Etiamsi 
haec  dispositio  lala  videatur  pro  dilione  temporali  Pontilicia,  attamen 
cum  eadem  subsit  causa  vim  legis  universalis  habere  dicenda  est. 
429.  Clerici  auteni  maiores  qui  habitum  et  tonsuram  non  defe- 
rant,  ab  K\)\sqo\)o  etiamp  ublico  edicto  monentur;  liinc  ab  ordine,  o/fi- 
cio  et  beneficio  suspenduntur,  et  tandem  eisdem  officiis  ac  beneficiis 
privari  possunt''.  Sixtiis  V  in  constilutione  "  Cum  Sacrosanctum  n 
slatuerat  ut  clerici  non  incedenles  in  habitu  fcalari  incurrant  ipso 
facto  privalionem  beneficiorum,  praestationum  atque  pensionum. 
In  alia  constitutione  a  lala  lege  clericos  exclusit  possidentes  pen- 
sionem  non  excedentem  summam  60  scutatorum  de  camera,  nec 
non  familiares  qui  ralione  otfieii  habitum  clericalem  geslare  non 
tenentur.  Verum  Sixtina  conslitutio  ut  supra  dictum  est  in  desue- 
tudinem  abiit.  Benedictus  XIII  ^  decrevit  Episcopos  conlra  clericos 

*  Bened.  XIV.  De  Synodo  dioec.  1.  XI,  Cap.  8. 
»  Gonc.  Trid.  sess.  XIV,  cap.  VI  de  Ref. 

'  Gonc.  Trid.  cap.  VI,  sess.  XXIII  de  Ref. 

*  Gonc.  Trid.  cap.  VI,  sess.  XIV  de  reforinatione  ubi  conslitulione  Gonc.  Vien- 
nensis  renovatur  quae  refertur  in  cap.  2,  tit.  1,  lib.  3  Glem. 

*  Gonst.  Apost.  Eccl.  regim. 


340  PARS   I.    DE   PERSONIS 


nou  deferentes  habitam  et  tonsuram  procedere  debere  post  moni- 
tiones  domi  relictas  vel  ad  valvas  Kcclesiae  delixas  si  alibi  mora- 
rentur,  interim  non  facere  frucUis  suos  et  deinde  beneficiis  pri- 
vandos  esse  iuris  ordine  servato  ;  beneflcia  quae  ita  va.ant  Sedi 
Apostolicae  reservantur. 

430.  In  instructione  S.  C.  de  Propaganda  Fide  18  Oct.  1883  ad 
Vicarios  Apostolicos  Synarum  confirmat  (juae  statuta  sunt  in  cap.  X, 
n.  10  Synodi  Siitchuensis  ^  caetera  relinquens  prudenli  Kpiscopo- 
rum  aibitrio,  id  tantiun  aniuiadvertens  cnrandum  omnino  esse  ut 
circa  vesles  a  clero  adhibendas  caute  procedatur  ne  ditficultates 
inter  sacerdotes  in  opportuiiis  innovationibus  excitentiir  '\  An- 
no  1752  ad  Praef.  Mission.  Thibet  rescriptum  est  licitum  esse  clericis 
induere  vestes  laicales  si  aliter  transire  vel  permanere  non  pote- 
riiil  iu  Missioiie  «  quando  perlanto  gli  accennati  missionarii  non 
possono  ivi  vestire  gli  abiti  proprii  della  Religione  che  lianno  pro- 
fessato,  la  Santita  di  N.  S.  pennette  ad  essi  che  vestano  gli  abiti 
propri  del  paese,  che  dormano  anche  con  essi,  e  quando  vogliono 
celebrare  la  S.  Messa  se  gli  e  di  grave  incomodo  il  rivestire  Vabito 
della  Religione  mettano  gli  abiti  sacri  sopra  gli  usuali^  ".  An- 
no  1783  cum  exposituin  fuerit  S.  Congr.  Propag.  F.  quod  gentiles 
maxime  abhorrent  a  veslibus  nigri  coloris,  imo  piurimos  christia- 
nam  fidem  ainplexuros  esse  si  togae  albi  coloris  missionariis  per- 
mitterentur,  S.  C.  permisit  ut  missionarii  vestes  cuiuslibet  coloris 
ibi  adhibere  possent,  dummodo  nullum  adsit  periculum  superstitio- 
nis,  neque  sint  signum  protestationis  falsae  religionis,  nec  vestes  a 
modestia  et  gravitate  sui  muneris  non  abhorreant.  HOrtatur  tameu 
S.  C.  ut  nihil  innovetur  nisi  de  consilio  et  communi  consensu  mis- 
sionariorum  ut  concordia  et  uniformitas  nullum  capiant  detri- 
mentum  *. 


'  Vide  GoUect.  S.  G.  Prop.  F.  pag.  91  in  nola. 

'  Collecl.  S.  G.  Pr.  F.  n.  238. 

^  GoUect.  S.  G.  Pr.  F.  n.  279. 

^  Gollect.  Prop.  F.  n.  318. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  341 


Anno  1844  rescriptum  est  a  S.  C.  Prop.  Fidei  non  licere  Mis- 
sionariis  induere  vestes  a  Sacerdotibus  Lama  adhihitas  neque  ut 
facilius  inter  Tartaros  fides  catholica  propagaretur  cum  ut  patet 
illae  vestes  sigiium  essent  falsae  reiigionis  ^ 

Anno  1869  S.  G.  l*rop.  Fidei  ad  Vicnrios  Apostolicos  Indiarum 
hortatur  ciericos  ut  saitem  in  publico  vestes  talares  seu  albi.  seu 
nigri  coloris  iuxta  regionum  consuetudines  deferant.  Quod  si  ne- 
cessilate  cogente  et  causa  itineris  eas  exuere  cogantur,  vestes  ta- 
men  adhibeant  sacerdotalem  modestiam  praeseferentes  ^  Ex  qui- 
bus  decisionibus  eiuitur  1)  Sedein  Apostolicam  ali([uando  iusta  in- 
terveniente  causa  concedere  ut  clerici  vestes  etiam  laicales  induant; 
2)  Sedis  Apostolicae  voluntatem  esse  tamen  ut  quo  fieri  possit  uni« 
formitas  scrxetur;  5)  numquam  vero  permittere  ut  clerici  vestes 
induant  (|uae  vel  superstitiosae  habeantur  vel  sint  signum  falsae 
religionis. 

In  Goncilio  III  Baltimorensi  postquam  Patres  monuerunt  quod 
clericorum  habitus  conciliare  debet  dignitati  status  reverentiam, 
praecipiunt  ut  clerici  sive  domi  sive  in  templo  veste  talari  utan- 
tur.  Gum  foras  prodeunt  muneris  vel  animi  recreandi  causa  vel  in 
itinere  breviori  quadam  veste  indui  licet  (juae  tamen  nigri  sit  co- 
loris  et  ad  genua  producalur  ita  ut  a  laicis  distingui  possint.  Stricto 
praecepto  ulterius  iniungitur  ut  domi  et  foris  collare  quod  roma- 
num  vocatur  gerant.  Quibus  regulis  tenentur  et  regulares  quoties 
seposito  habitu  sui  ordinis  foras  prodeunt  ^ 

431.  Glericis  vetitum  est  comam  immodice  excolere  alioquin 
etiam  censuris  puniri  possunt.  Nec  eis  est  licitum  deferre  comas 
adscititias  in  missae  celebratione  absque  Sedis  Apostolicae  in- 
dulto  *. 


'  Collect.  Prop.  F.  n.  322. 
*  Gollect.  Prop.  F.  n.  326. 
'  Conc.  Baltim.  n.  77. 

'  S.  R.  Gongr.  21    lanuar.  1626.    Bened.   XIV,   Inst.  34,  et  96,  el   de   Syn. 
Lib.  XI,  cap.  IX. 


342  PARS   I.    DE   PERSONIS 


432.  Clerici  sive  maiores  sivo  minores  *■  negotiationem  exercere 
prohibiti  sunt.  Negotiatio  alia  est  oeconoinica,  alia  lucrativa.  Oecono- 
mica  negotiatio  consistit  in  CFnendis  qiiae  nocessaria  siint,  aut  ven- 
dendis  quae  superllua  sunt,  eaque  gerendis  quae  ad  suarum  rerum  cu- 
ram  et  localionem  |)erlinent.  Negotiatio  lucrativa  e  contra  alia  est  ar- 
tificirdis,  alia  quacstaom.  Artificialis  in  alicuius  artis  exercitio  con- 
sistit ;  quaestuosa  vero  exercetur  commercio  rer.im  aliunde  coem- 
ptarum  vel  conductiono  alienanim  operarum  ad  lucrum  captandum 
vel  ipsius  pecuniae  negotiatione.  Negotiatio  oeconomica  clericis 
proliibita  idu  est  ^.  (Jiiare  cleiicis  licitum  est  vinum  suum  etiam 
minutim  per  alios  vendere  in  aliqua  taberna,  vel  res  ad  proprios 
usus  coemptas  carius  etiam  divendere  licet  superllua  non  sint  ut 
lucrum  ox  iis  quaeratur  ^  Attamen  non  licet  clericis  interesse 
omnibus  passim  nundinis  quamvis  ad  res  proprias  vendendas  ;  hoc 
in  casu  saltem  vitium  est  in  modo  (|uo  oeconomica  negotiatio  exer- 
cetur  '\ 

Negotiatio  artificialis  simililer  clericis  licita  est  dummodo  iiihii 
in  se  habeat  quac  a  clericah  otficio  aut  digiiitate  abharreat.  Quare 
illicitum  est  clcricis  aliena  piaodia  absque  necessitate  habitualiter 
conducere,  per  conductos  famulos  facere  viniim  ,  paniios,  pa- 
nem  otc.  '. 

433.  Negotiatio  tandem  quaestuosa  omnino  illicita  est  nisi  causae 
excusantes  adsint,  in  dubio  autem  ab  Apostolica  Sede  responsum 
petenduin  est  ^.  Quare  prohibitum  est  clericis  publica  vectigalia 
redimere  seu  conducere  praedia  abs  [ue  necessitate  ac  lucri  causa 
conducere  %  auimalia  aliunde  coempta  locare  aut  iii  societate  ha- 

'  FagQanus  in  cap.  Multa  Ne  clerici  vel  moaachi  n.  83.  Schma.lzgrubber  h.  l., 
n.  2o. 

*  Glern.  XIII.  Encycl.  Cum  primum  1759,  17.  sept. 

*  GoNZAL.  in  cap.  6.  cf.  Clerici. 
""  Clem.  XIII,  Gonst.  cit. 

'  Glem.  I  de  vita  et  honesl.  cler. 

*  Gap.  6,  Tit.  1,  Lib.  3. 
'  Ugolin  in  cit.  capite. 


LIBER  I.     DE   CLERICIS  343 


bere  ^  Notandum  est  autem  iuxta  responsionem  S.  Univers.  In- 
quis.  17  Nov.  1875  non  esse  inquietandos  qui  nomina  seu  actiones 
viarum  ferrearum  simiiiumque  societatum  aut  arcarum  publicae 
utiiitati  inservientium  de  sua  pecunia  acquirerent,  dummodo  pa- 
rati  sint  stare  maiidatis  apostolicis  et  certo  sciant  eas  societates 
nullum  habere  propositum  fmem  illicitum  vel  quomodolibet  suspe- 
ctum  et  durnmodo  nullam  in  eis  societatibus  administrationis  par- 
tem  suscipiant  neque  aclionum  earumdem  societalum  negotiatio- 
nem  exerceant.  Pius  VI  in  Gongregat.  S.  Olficii  1782  declaravit  ne- 
cessitate  exigente  toierari  poterit  ut  sacerdotes  titulo  missionis  or- 
dinati  aliquam  exerceant  negotiationem  ad  propriam  sustentatio- 
nem,  modo  contractus  natura  sua  sit  licilus  et  ab  iis  solummodo 
impendatur  quantum  honestum  patrimonium  constituat.  Quod  si 
vero  futuris  necessilatibus  dumlaxat  sit  consulendum  Ordinarius 
ea  facultate  utatur  quam  Glemens  Xlil  Episcopis  extra  Italiam  con- 
cessit  et  dispensationem  sacerdotibus  indulgeat  ut  sua  industria  pos- 
sint  subsidia  quaerere  ad  vitandam  egestatem  iuxta  tamen  illas 
conditiones  et  regulas  quas  S.  Pontifex  in  ea  epistola  praescribit  ". 
434.  Quoad  missionarios  in  Gollectanea  S.  Cong.  Prop.  Fidei 
has  resolutiones  iuvenimus.  1)  Aniio  1675  quaesitum  fuit :  se  i 
missiouarii  possano  portare  una  parte  dei  viatici  in  coralio  che  6 
piii  comodo  del  danaro  senza  che  cio  sia  contro  le  proibizioni  di 
fare  mercanzie.  Portandoli  tutti  in  oro  ci  perderebbero  per  essere 
stimato  poco,  e  Targento  riesce  dMncommodo  non  cosi  il  coralio 
che  possono  venderlo  con  guadagno.  Hesponsum  fuit :  Posse  per 
moduni  permutationis  et  in  hac  specie  tantum  *.  2)  Anno  1665 
quaesitum  est  an  missionarii  qui  absque  sacro  patrimonio  ordinan- 
tur  ad  sui  sustentationem  mercaturam  exercere,  pecunias  suas  mer- 
catoribus  dare,  et  eum  ipsis  societatem  inire  si  aliunde  non  habeant 
quomodo  sese  sustentare,  responsum  est  :    Toleratur  ad    sustenta- 


'  GoNZALEZ  cap.  6  Ne  clerici. 

'  Collect.  S.  C.  Prop.  Fid.  n.  342. 

'  GoUect.  decret.  n.  336.  Cf.  n.  341. 


344  PARS   I.    DE   PERSONIS 


tionem  suam  tkimtaxal  modo  contractiis  natura  sua    sit    licitus  et 
tantum    solummodo  impendant   quantum    honestum    patrimonium 
constituat.  5)  Anno  1854   quaesitum  est :   Ctie  cosa  debba    rispon- 
dersi  al  Vic.  Ap.  del  Sutcliiien  sul  dubbio  relativo  al  lucro   prove- 
niente   dalla   \endita  delle    mercanzie  che  cola    si    trasportano  in 
luogo  del  danaro  spettante   alla    Missione.    Responsum   est :    posse 
missionarios  subsidiorum  sibi  debitorum  securitati  et  missionis  ipsius 
bono  consulcre  accipiendo  per  modnm  permutationis  merces  pecu- 
niis  sibi  debitis  emptas  easdemque  ad  se  delatas   vendere  et  suum 
facere  pretium    ex    venditione   earum   retrahendum  ^    Anno  1837 
quaesitum  est :    se  debba  accordarsi  la  facolta  chiesta    dal  Vicario 
Apostolico  del  Tonchino  Occidentale  di  potere  convertire  in   merci 
il  danaro  che  da  Macao  si  manda  a   quella    missione    alTmche  piu 
difficilmente  sia  esposto  alle    rapine  dei    corsari,    alla   perfidia   dei 
portatori  ed  alle  angarie  del  governo  ;   responsuin    est:    dummodo 
absit  omnino  lucri  studium  vel  propositum,  et  necessitas  ita  agendi 
perdiiret,  et  dummodo  lucrum  in  missionis  ulilitatem  cedat,  et  pro 
hoc  tantum  casu  tribiiatur  petita  facultas  ita  tamen  ut  non  evadat 
in  exemplum  quasi  negotiari  liceat  missionariis  ob  missionis   utili- 
tatem  ^. 

Anno  1851  a  S.  Gong.  S.  Oflicii  declaratum  fuit :  posse  mis- 
sionarios  et  subsidiorium  sibi  debitorum  securitati  et  missionis 
ipsius  bono  consulere  accipiendo  per  modum  permutationis  merces 
pecuniis  sibi  debitis  emptas  easdemque  ad  se  delatas  vendere  et 
suum  facere  pretium  ex  venditione  earumdem  retrahendum  *. 

435.  Ad  poenas  quod  attinet  contra  clericos  negotiatores,  in  iure 
canonico  statutum  est  1)  clericos  quoad  res  in  quibus  negotiatio- 
nem  exercent  privilegium  exemptionis  a  vectigalibus  amittere  *. 
2)  Bona  quae  clericus  negotiatione  indebite  sibi  comparavit   spolio 


'  GoUect.  S.  C.  Prop.  Fid.  n.  543. 

»  Gollect.  n.  344,  345.  Gf.  n.  346. 

'  Gollect.  n.  347. 

*  Thesaurus  de  poenis,  verbo  Negotiationis 


LIBER    I.    DE   CLERICIS  345- 


subiicinntur  ac  de  illis  testari  nequit  ^  3)  Arbitrio  Ordinarii  etiam 
clerici  negotiatores  puniri  possunt  ^  etiam  censuris  *. 

436.  Ad  Missionarios  quod  attinet  sciendum  est  quod  ex  con» 
stitutionibus  Urbani  VIII  *  anno  1633,  Clementis  IX  ^  1669  censurae 
latae  sententiae  latae  sunt  contra  Ecclesiasticos  ac  missionarios 
mercaturam  in  Indiis  Orientalibus  ac  America  exercentes.  Dubi- 
tatum  est  an  post  Cv)nstitutionem  Apostolicae  Seilis  Pii  IX  illae 
censurae  adhuc  perseverarent,  sed  S.  Cong.  Inquisitionis  declara- 
vit  anno  1872  praedictas  censuras  adliuc  perdurare,  quod  et  Ro- 
manus  Pontifex  probavit.  Haec  tamen  excommunicatio  nulli  est  re- 
ser\ata,  sed  nemo  absolvi  potest  praeter  in  periculo  mortis  nisi 
lucris  prius  restitutis  ^. 

437.  Tandem  causae  excusantes  a  negotiatione  exercenda  sunt 
1)  venia  superioris  auctoritatis  nempe  R.  Pontificis  pro  Italia  et  in- 
sulis  adiacentibus,  Ordinarii  (|uoad  alias  regiones;  2)  vitium  non  sit 
in  modo  quo  negotiatio  exercetur.  Ceterum  clerici  neque  per  aliam 
personam  negotiationem  exercere  possunt  quae  illis  per  se  exer- 
cere  prohibetur  ". 

458.  Clericis  nonnulla  officia  sive  politica  sive  civilia  sunt  etiam 
prohibita.  Debent  igitur  clerici  sese  abstinere  ab  illis  politicis  offi- 
ciis  quae  ad  reipublicae  regimen  spectant.  Qua  de  re  anno  1840, 
S.  Congregatio  Prop.  Fidei  ad  Vicarium  Apostolicum  Scopien.  scri- 
bebat :  u  essere  massima  fondamentale  fissala  e  pubblicata  dalla  me- 
desima  S.  C.  del  15  Gennaro  1622  che  1'intenzione  della  Propa- 
ganda  non  e  di  alzare  tribunali,  e  di  esercitare  giurisdizione  tem- 

'  Beaed.  XIV.  Gonslil.  Ap.  servitutis  1741. 

*  Conc.  Trid.  sess.  XXII,  cap.  I  de  Reform. 

*  Clem.  XIII,  Const.  Cum  Pnmum. 

*  Ex  debito.  Collect.  n.  333. 
'  SohHcitudo.  Coll.  n.  338. 

*  Clem.  IX  in  cit.  constii.  Sollicitudo  §  3.  -  Coll.  n.  338.  -  Coil.  352.  Cfr. 
Conc  Baltimor.  n.  82. 

^  Bened.  XIV,  Conslit.  Apost.  servitut.  anno  1741;  Clemens  XIII,  Encycl.  Cum 
primum  1759 ;  Urbanus  VIII,  Const.  Ex  debito  1633. 


•346  PARS   I.    DE   PERSONIS 


porale  in  alciin  luogo  ne  di  tenere  maniere  violente  o  insolite,  ma 
■e  di  attendere  per  vie  soavi  e  piene  di  carita  che  sono  proprie  dello 
Spirito  Santo  alla  convcrsione  degli  infedeli    predicando    ora   inse- 

gnando  e  disputando  e  ora  ammonendo,  esortando  e  pregando 

€he  per6  si  per  la  esposta  massima,  si  pel  sacro  carattere  del  sa- 
€erdote,  si  per  le  leggi  ecclesiastiche,  si  per  la  poca  idoneita  di 
quei  parochi  a  giudicare  rettamente  e  stata  d'avviso  la  S.  G.  di 
vietare  di  mescolarsi  nelle  (piestioni  civili,  tranne  i  casi  di  ami- 
chevoli  compiomessi  ai  quali  ambe  le  parti  si  obbligano  a  deferire 
solamente  al  giudizio  arbitramentale  del  parroco  o  di  altro  sacerdote 
da  V.  S.  designato  »  ^  Kt  in  instructione  eiusdem  S.  Gongregationis 
anni  1845  de  clero  indigeno  S.  Gongregatio  sub  n.  7  rursus  incul- 
cat  quod  iam  Alexander  VIL  in  Constltutione  «  Sacrosaneti  Apo- 
stolatus  Officiin  monueratlnduum  parochos  ut  nempe  abstineant  ullo 
se  modo  ingerere  in  rebus  spectantibus  ad  politiam  saecularem  ^. 
<juae  monita  eadem  S.  Gongregatio  iam  dederat  in  sua  epislola 
anni  1659  ad  Vicarios  Apostolicos  ex  Societ.  Missionum  adexteros  '. 
Goncilium  pariter  Baltimorense  III  monet  ut  a  discutiendis  pu- 
blice  rebus  politicis  aut  mere  saecularibus  tum  extra  ecclesiam  tum 
multo  magis  in  ipsa  sacerdotes  sedulo  abstineant  *. 

439.  Sacerdotes  qui  lalam  legem  non  servabunt  olim  excommu- 
nicatione,  prae\  ia  trina  monitione  vel  una  pro  tribus  olim  statuta, 
ipso  iure  incurrenda  puniebantur  '.  Hodie  vero  poena  arbitrio  Ro- 
mani  Pontificis  quoad  Kpiscopos,  arbitrio  Cpiscopi  quoad  clericos 
remittilur  ^ 

440.  In  citala  vero  instructione  S.  Gongregationis  Prop.  Fidei 
anni  1659  iubetur,  nulla  interposita  mora  ex  missionibus  dimitti  atque 
cxpelli  missionarios   debere   qui    huiusmodi    rebus    se    ingesserint. 

'  Coliecl.  n.  198. 
»  Collect.  n.  228. 
'  Collect.  n.  300. 

*  Gonc.  Ballimor.  n.  83. 

'  Cap.  5  Ne  Glerici  vel  Monachi. 

*  Gf.  Suarez  de  censuris,  disput.  23,  secl.  3,  n.  22. 


I 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  347 


Caelerum  permittitiir  ut  clerici  dignitatem  Senatoris  vel  Gonsiliarii 
Principis  accipiant,  cum  hae  cum  dignitate  ciericali  non  repugnent, 
et  ex  altera  parte  Kcclesiae  bono  conferre  possint.  Tamen  a  fe- 
rendo  consilio  in  iudicio  sanguinis  clerici  sese  abstineant.  Imo  in 
praedicta  instructione  edicitur  :  quod  si  Princeps  quandoque  eorum 
consilia  exquisierint  nonnisi  multolies  rogali  et  prohibitionem  ha- 
bitam  causati  ea  dent  quae  fidelia  sint  et  iusta  aeternitatemque 
sapientia,  mox  vero  Curiain  Aulamquc  relinquaut  \ 

441.  ritorius  officia  civilia  quae  nempe  ad  fot^um  laicale  et  ad 
saecularem  administrationem  pertinent,  clericis  prohibita  sunt.  At- 
tamen  clericis  in  minoribus  constitutis  nulloque  beneficio  auctis 
olncium  procuratoris  seu  advocati  aliquando  iii  foro  laicali  permit- 
titur  dummodo  non  habeant  sive  ex  beneficio  sive  aliunde  com- 
mode  vivant,  ac  exceptis  sanguinis  causis  ^  Clerici  vero  in  ma- 
ioribus  constituti  vel  beneficiarii  nonnisi  pro  seipsis  ,  vel  pro  sua 
Kcclesia  vel  pro  personis  coniunctis  aut  miserabilibus  oflicium  ad- 
vocati  vel  procuratoris  exeicere  valent.  Regularibus  vero  advocati 
ac  procuratoris  officium  lex  canonica  non  prohibet  pro  suo  tantum 
Monaslerio,  dummodo  sui  superioris  mandatum  accedat,  ac  ordinis 
constituliones  non  obstent  ^  Qui  iiidebite  otficium  procuratoris 
ac  advocati  ollicium  exerceat  Ordinarii  arbitrio  puniri  potest,  ac 
adversae  parlis  petitione  quae  acta  sunt  irritari  possunt  \  Quod  si 
sacerdos  causam  contra  Lcclesiam  in  qua  habet  beneficium  defen- 
dat,  beneficio  ipso  privari  potest,  nisi  tamen  consanguineum  de- 
fenderit  '.  De  caetero  quocumque  in  casu  prohibilum  non  est  quo- 
minus  Clerici  domi  suae,  voce  vel  scriptis  vel  pro  rei  veritate  vel 
pro  aliqua  ex  partibus  litigantibus  allegationes  conscribat  ^. 

*  Coilecl.  S.  G.  Prop.  Fid.  n.  300. 

*  Fagnanus  in  cap.  1  de  poslulando.  -  Giraldi  part.  2  in  append.  ad  sect.  73. 

*  Cap.  2  de  poslulando. 

'  Antonelli  de  iuribus  el  oneribus  Gler.  L.  1,  p.  2,  cap.  23,  n,  12.  Squilla.nt. 
de  obligal.  Gler.,  parl.  2,  n.  33. 
'  Fagnanus  cap.  3  de  post. 

*  Fagn.  1.  c. 


348  PARS   I.    DE   PERSONIS 


442.  Clericis  ulteriiis  officium  Tabellionis  in  genere  proliibitum 
est.  Verum  duplex  est  tabellionum  eiassis  i)  illorum  qui  publica 
auctoritate  contraclus  scribunt  quique  dicunlur  Notarii;  2)  illorum 
qui  acta  iudicialia  scripto  consignant  et  appellantur  Cancellarii. 
Haec  otticia  clericis  permittuntur  quatenus  clericus  sive  ex  benefi- 
cio  sive  ex  patrimonio  non  habeat  unde  suslentetur,  et  id  sive  m 
sacris  sive  in  minoribus  constitutus  sit  \.  Excipiuntur  tamen  cau- 
sae  natura  sua  spirituales,  et  praesertim  si  causa  sit  haeresis  in 
quibus  Cancellarii  officium  a  elericis  exerceri  posse  certum  est  ^. 
Qui  has  leges  transgrediatur  Ordinaiii  arbitrio  puniri  potest. 

443.  Clericis  etiam  munus  tutoris  interdicitur.  Tutela  est:  vis 
ac  potestas  in  capite  libero  ad  tuendum  eum,  qui  propter  aetatem 
sese  defendere  non  potest.  Tutela  alia  est  testamentaria  quae  a  testa- 
tore  alicui  defertur  in  filios  proprios ;  alia  est  legitima  quae  deti- 
ciente  testamentaria  ex  legis  dispositione  proximioribus  agnatis  de- 
fertur ;  alia  tandein  dativa  quae  testamentaria  vel  legitima  defi- 
ciente  datur  a  magistratu.  Cum  tutela  allinitatem  habet  curatela 
quae  regulariler  minoribus  praesertim  ad  eorum  bona  administranda 
datur.  Hisce  praehabitis  in  geneie  tutoris  ac  curatoris  munus  cle- 
ricis  interdictum  iam  fuit  a  Gonciiio  Africano,  et  ab  ipso  lustiniano 
imperatore  \  Attamen,  iusta  interveniente  causa,  tutela  testamen- 
taria  ac  dativa  nec  non  curatela  a  clericis  suscipi  possunt,  inter- 
veniente  tamen  Sedis  Apostolicae  Indulto  *.  Ad  tutelam  legitimam 
quod  attinet  evidens  est  licere  clerlcis  illam  acci|)ere  quin  ullam 
poenam  incurrant  veluti  v.  gr.  legati  amissionem  quod  a  testatore 
cum  onere  tutelae  relictum  fuerit.  Caeterum  Episcopus  iusta  de 
causa  iubere  potest  ut  clericus  legitimam  tutelam  suscipiat  ^ 

444.  Quod  si  clericus  antequam  clericatum  suscipiat,  curatio- 
nes  ac  administrationcs  saecuiares  gesserit,  illis  pendentibus  in  cle- 

'  Fagn.  cap.  8  Ne  clerici,  n.  52. 

*  Gap.  Ut  officium  de  haerelicis  in  6. 

»  L.  15  God.,  Til.  de  Episcopis  et  Cler. 

*  Antonelli  op.  cil.,  lib.  1,  p.  2. 

*  Passbrini  de  slalu  hom.,  tom.  2,  quaesl.  187,  a.  2. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  349 


rum  saecularem  suscipi  non  potest,  etiamsi  si  agatur  de  tutela  le- 
gitima  ac  miserabilium  personarum  quoties  iiidicio  ob  dolum  iam 
conventus  fuerit.  In  clerum  autem  regularem  adinitli  nequit  ille 
qui  rationibui  reddendis  sit  obnoxius,  imo  nec  ille  qui  aere  alieno 
supra  vires  gravatus  est ;  idque  sub  poena  privationis  otBciorum, 
graduum  ac  vocis  aclivae  ac  passivae  nec  non  inhabilitatis  ad  ea- 
dem  officia  ab  ipsis  superioribus  incurrenda  qui  illum  admiserint  ^ 

Caelerum  Praelalis,  clericis  sive  saecularibus  sive  regularibus 
licitum  est  ofjiciuin  executoris  testatnentarii  suscipere  nisi  legibus 
ordinis  hoc  prohibeatur.  Attamen  Praelato  rationes  peractae  exe- 
cutionis  reddendae  erunt  -.  Contra  clericos  qui  indebite  aut  tutelas 
suscipiant  aut  bonorum  adininistrationes,  Kpiscopi  arbitrio  procedere 
possunt,  contra  eos  qui  tamen  tutelam  dativam  aut  testamenta- 
riam  indebite  susceperint,  ad  ordines  promoveri  |)rohibentur  quo- 
usque  tutoris  ac  curatoris  ollicium  deposuerint,  eaque  quae  ab  ipsis 
^esta  sunt  uti  irrita  habentur  ^ 

445.  Clericisetiam  legum  romanaraminordinatumstudiumpro- 
hibitum  fuit.  Saue  cum  saeculo  XI  praesertim  inter  regulares  iuris 
romani  studium  iustaurari  coeperit  ,  occasio  fuit  ut  illi  divinarum 
rerum  studia  negligerent,  imo  extra  claustra  degentes  causas  ci- 
viles  ac  crimiuales  defenderent.  Quare  ad  hos  abusus  tollendos  in 
Concilio  Lateranensi  II  anno  1139  praeceptum  est  ut  monachi  ac 
cauouici  regulares  Theologiae  studio  vacarent  neglectis  studiis  le- 
gum  saecularium  ac  causarum  patrociniis.  Quae  dispositio  ita  in- 
terpretata  est  ut  tamen  monachis  liceret  operam  dare  studiis  legum 
romanarum  ad  illustrandas  ac  firmandas  canonicas  dispositiones. 
JHoc  primum  facto  confirmavit  Gratianus  qui  in  suo  decreto  etiam 
fragmenta  legum  romanarum  posuit.  Lucius  autem  III  *  aperte  ait 
-  sicut  humanae  leges  non  dedignantur  sacros  canones  imitari,  ita 


'  Gleinens  VIIl,  Gonst.  m  Suprema  2  Apr.  1602. 

*  Reiffenstuel  1.  1  (le  teslamenlis.  -  Fagn\nus  in  Cap.  Tua  nobis  de  testam. 
'  Thesaurus  de  poen.,  verbo  tutela,  cap.  1. 

*  Gap.  1,  Tit.  32,  lib.  5. 


350  PARS   I.    DE   PERSONIS 


et  sacrorum  statuta  canonum  piorum  piincipum  constitutionibus 
adiuvantur.  -  Hae  dispositiones  quae  pro  clericis  regularibus  ialae 
sunl  in  Concilio  Laleranensi  III  an.  1179  sub  Alexandro  III  ila 
extensae  sunt  clericis  saecularibus  cum  his  prohibitum  est  ne  cau- 
sarum  defensiones  in  foro  laicali  susciperent  nisi  de  causa  propria, 
vel  Ecclesiae,  vel  miserabilium  personarum  agerelur.  Hllarius  au- 
tem  III  expresse  ad  clericos  saeculares  canones  concilli  Lateranen- 
sis  II.  extendit  ^  Verum  haec  prohibitlo  ita  intelligenda  est  ut  cle- 
ricis  saecularibus  ita  interdicatur  studium  legum  romanarum  qua- 
tenus  non  ducat  ad  assequendam  iuris  canonici  notitiam  ac  ad  Ec- 
clesiae  utilitatem  non  inserviat.  Sane  hodie  in  Pontificiis  Univer- 
sitatibus  utrumque  ius  romanum  ac  canonicum  docetur,  et  de  cae- 
tero  legum  romanarum  cognitio  necessaria  est  iis  qui  perfecte  ius 
canonicum  intelligere  cupiant. 

446.  Clericis  prohibitum  est  artem  medicam  seu  chirurgieam 
exercere  ^,  attamen  iusta  intercedente  causa  apostolicum  indultum 
concedi  solet.  Simililer  clerici  qui  milUiae  armatae  dent  nomen 
deposilionis  poena  puniri  possunt  ^.  Caeterum  clericis  prohibitum 
non  est  hostium  iniuriam  vi  repelleie  moderamine  servalo  incul- 
patae  tutelae  *.  Armorum  delatio  similiter  clericis  prohibita  est,  et 
portantes  excommunicari  etiam  possunt  ^  Attamen  quod  ad  vena- 
tionem  pertinet,  triplex  in  re  adest  senlentia.  Sunt  enim  a)  qui  dicunt 
ipsam  omnino  clericis  vetitam  esse  et  hoc  deducunt  ex  canonibus 
8  et  19,  dist.  80,  relatis  in  decretalibus  Gregoiii  IX  in  Tit.  24,  lib.  5, 
et  cap.  12,  sess.  24  de  Ref.  Gonc.  Trid.  b)  Alii  distinguunt  inter 
venalionem  tacitam  et  clamorosam,  et  hanc  prohibitam  clericis  vo- 
lunt.  c)  Verum  tertia  sententia  probabilius  tenet  iure  attento  con- 
stituto  nullam  venationem  clericis  prohibitam  esse  dummodo   vi- 


'  Gap.  10,  lit..32,  lib.  5. 

*  Cap.  10,  tit.  1,  lib.  3. 

»  Cap.  9  et  ult.  tit.  34,  lib.  3;  cap.  25,  lit.  39,  lib.  5. 

*  Cap.  2-8,  lil.  12,  lib.  5;  caa.  4,  caus.  20,  q.  3;  cap.  2,  lit.  49,  lib.  3. 
»  Cap.  2,  tit.  1,  lib.  3. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  351 


tium  non  sit  in  modo.  Sane  citati  canones  loqaiintur  de  venatione 
quae  fiebat  intra  certos  theatri  fines  cum  belluis  in  Idolorum  su- 
perstitione;  huiusmodi  exercitia  superstitiosa  in  illis  canonibus  pro- 
hibentur,  non  vero  venatio  proprie  dicta.  Haec  sententia  iure  me- 
rito  defenditur  a  clarissimo  Berardi  in  opere.  las  ecclesiasticum 
universum  vol.  2.  p.  2. 

447.  Postremo  notamus,  clericis  nonnullas  artes  viles  exercere 
prohibitum  esse  veluti  artem  histrinnam,  jaculatorum  aut  buffo- 
num  \  alioquin  si  praedictam  arlein  |)er  integrum  annum  post 
iuutiles  Kpiscopi  monitiones  exercuerint,  omnia  privilegia  clericalia 
amittent. 

448.  Tandem  nequeunt  clerlci  in  laicorum  domibus  licet  sul> 
quovis  honestio7'i  titulo  servitia  abiecta  praestare  et  contra  agentes 
ab  Episcopo  ad  clericalia  munera  revocari  debent  ^ 


SECTIO  II. 

De  gradibus  potestatis  iurisdictionis 
in  personis  moralibus  seu  collegiis  exercendae. 

449.  Ut  alibi  innuimus  sicuti  a  temporibus  apostolorum  iurisdi- 
clionis  potestas  tuni  a  personis  individuis  tum  a  personis  moralibu^ 
exercebatur,  ita  F.cclesia  hanc  disciplinam  servavit.  Quare  videndum 
quaenam  sint  haec  Gollegia  quibus  iurisdictionem  exercere  spectat. 
Collegia  in  tres  classes  dividi  possunt,  alia  enim  sunt  Collegia  or- 
dinis  pastoralis,  quorum  est  iurisdictionem  pastoralem  exercere,  inter 
quae  enumerantur  Goncilium  Oecumenicum  iurisdictionem  iure  di- 
vino  exercens,  Goncilia  nalionalia  ac  provincialia,  necnon  Synodus 
dioecesana.  Alia  sunt  collegia  ordinis  Senatorii,  quorum  est  Superiori 
dare  consilium :  talia  sunt  Gollegium  S.  K.  K.  Gardinalium,  nec  non 
Capilula  ecclesiarum  Metropolitanarum  ac  Gathedralium.  Alia  landen^ 


'  Cap.  i%  til.  1,  lib.  3;  cap.  un.  eiusd.  tit.  in  6. 
*  Ep.  Enc.  Cum  primum  Cldm.  XKI,  17  Sept.  1759. 


352  PARS   I.    DE   PERSONIS 


sunt  Gollegia  ordinis  administrativi  inter  (|iiae  eminent  SS.  RR. 
Congregationes,  Tribunalia  ac  Otficia  ecclesiastica.  De  singulis  pro- 
inde  nobis  agendum  est. 

TITULUS  I. 
De  CoUegiis  ordinis  pasloralis. 

Inter  Gollegia  ordinis  pastoralis  quorum  nempe  est  iurisdictio- 
nem  pastoralem  ac  vere  animarum  gubernatoriam  potestatem  exer- 
cere,  iure  divino  adnumeratur  Oecumenicum  Goncllium,  dein  iure 
ecclesiastico  Goncilia  Nationalia ,  Provincialia  ac  Synodus  dioece- 
5ana. 

GAPUT  I. 

DE  GONCILIIS  GENERALIBUS  SEU  OECUMENIGIS. 

450.  Goncilium  generale  illud  est  ad  quod  Uomani  Pontilicis  au- 
€toritate  omnes  ordinarii  Ecclesiae  Kj^iscopi  vocantur  ad  Ecclesiae 
negotia  cum  deliberandi  facultate  transigenda  '. 

Hinc  facile  deducitur  :  1)  Quodnam  sit  Gouciliorum  generalium 
obiectum  ;  2)  Quae  sint  personae  quibus  ea  coalescunt ;  5)  Quae 
earumdem  in  iis  sint  partes  ;  4)  Quae  ad  eorum  legitimitatem  et 
tirmitatem  requirantur  ;  5)  Quis  ordo  in  iis  servetur. 

Obiectum  Gonciliornm  generalium  ecclesiastica  sunt  negotia, 
quae  scilicet  universae  Ecciesiae  interesse  possunt  ;  unde  seijuitur : 
a)  iustam  ea  convocandi  causam  Ecclesiae  necessitatem  esse,  sive 
ea  pertineat  ad  eiusdem  incolumitatem  servandam,  sive  ad  bonum 
augendum,  adeoque  b)  perperam  a  nonnullis  existimatum  esse  ex- 
tra  causam  haereseos  convocari  Goncilium  generale  non  posse  ; 
absurdum  quippe  est  in  ceteris  necessitatibus,  quae  absque  conci- 
lio,  neque  salis  plene,  neque  satis  commode  depelli  valeant,  Ec- 
clesiam  opportuno  remedio  pri\ari. 

'  Cf.  Dkvoti  Inst.  Canon.,  Proleg.  §  38  et  seqq. 


LlBEIl   I.    DE   CLERICIS  353 


451.  Porro  personae,  quibus  Concilia  generalia  coalescunt,  du- 
plicem  in  classem  sunt  distinguendae ;  in  earum  quae  proprio  ac 
nativo  iure,  et  in  earum  quae  ex  privilegio  eisdem  intersunt. 

1)  Proprio  ac  nativo  iure  ad  ea  conveniunt  Episcopi ;  quando- 
quidem  soli  ii  simt,  qui  ex  divina  ipsa  Ecclesiae  constitutione  per 
legitimam  Apostolicae  Sedis  missionem  positi  sunt  a  Spiritu  Sancto 
regere  Ecclesiam  Dei. 

2)  Ex  Apostolicae  Sedis  privilegio  intersunt  iisdem  ^ :  a)  Cardi- 
nales  non  Episcopi ;  b)  Generales  Ordinum  regularium  ;  c)  Abbates 
«onsecrali  et  habentes  iurisdictionem. 

Partes  autem,  quae  eisdem  in  Concilio  competunt,  hae  duae 
sunt,  Legislatorum  et  ludicum,  quas  quidem  unusquisque  exercet, 
non  in  eam  tantum  fidelium  partem,  quae  sibi  commissa  est,  sed 
in  Ecclesiam  universam,  sive  iure  ab  universae  Ecclesiae  Primate 
commuuicato,  sive,  quoad  Episcopos,  iure  proprio,  supposita  divina 
clericorum  iiistitutione,  quae  porro  tenenda  est  ^  De  quibus  ofticiis 
haec  siint  notanda : 

1)  Eoruindem  veritatem  et  naturam  in  eo  sitam  esse,  quod 
singuli  auctoritate  propria  (sive  communicata  ea  sit  a  Romano  Pon- 
tifice,  sive  divinitus  delata)  leges  ferunt,  ac  sententias  dicunt,  quae 
universos  fideles  obligant. 

2)  Earumdem  exercitium  duplici  conditione  obligari,  sive  ex 
ipsa  rei  natura,  sive  ex  divina  Ecclesiae  constitutione;  idest  ut  in 
iudiciis  fidei,  quae  natura  sua  varia  esse  non  potest,  secundum 
rem  iudicatam,  si  qua  forte  praecesserit  sive  alterius  Concilii,  sive 
solius  Romani  Pontificis,  iudicandum  sit,  non  autem  contra  illam; 
ut  cum  Romano  Pontifice,  sine  quo  Ecclesiae  Corpus  truncum  et 
acephalum  est,  Goncilii  Patres,  in  sententiis  ac  legibus  ferendis 
coniuncti  esse  debeant  ita,  ut  illae  eiusdem  confirmatione  indi- 
geant,  ut  firmae  sint  ac  legitimam  habeant  executionem. 

'  Confei*.  Sghm.\l7,grueber  in  Disserl.  prooem.  n.  326,  seqq. ;  Devoti  in  pro- 
legom.  %  40. 

'  ScHMALZGRUEBER  loc.  cit.,  n.  311,  scqq. 

ZlTRLLI-SOLIERI.  23 


354  PARS   I.    DE   PERSONIS 


3)  Quod  ex  dictis  consequitur,  perperam  a  Febronianis  asseri 
per  conditiones  praedictas  utramque  potestatem,  Legislatoris  scilicet 
et  ludicis,  ab  Episcopis  abiogari,  concilia  autem  inutilia  etlici; 
quandoquidem  sub  utraque  conditione  semper  verum  est,  Episcopos 
auctoritate  propria  leges  ac  sentefitias  ferre  ac  fideles  obligare, 
adeoque  veros  iudices  et  legislatores  esse  ;  sua  vero  cum  Romano 
Pontifice  concordia  et  consensu  etricere,  ut  melius  comprimatur 
pravorum  contumacia,  debiiiumque  infirmitati  consulatur ;  unde 
manifeste  conciliorum  utilitas  ac  necessitas  apparet.  Imo  quoad 
primam  conditionem  rei  iudicatae  in  iudiciis  fidei  servandae,  Fe- 
bronianorum  assertio  non  modo  ecclesiastico,  verum  etiam  civili 
iure  erronea  est ;  quandoquidem  eadem  conditio  in  civilibus  quoque 
iudiciis  servari  debet  *■.  Quoad  alteram  quae  Romani  Pontificis  con- 
firmationem  exigit,  assertio  Febronianorum  cum  ipso  pugnat  febro- 
niano  systemate,  quo  nimirum,  licet  per  iniuriam,  statuitur,  exe- 
cutionem  habere  nou  posse  1)  leges  Komani  Rontificis  absque  pla- 
cito  Episcoporum  ;  2)  leges  generatim  ecclesiasticorum  Praesulum 
absque  placito  regio ;  3)  leges  omnes  sive  ecclesiasticas  sive  civiles 
absque  populi  acceptatione;  neque  tameii  in  eodem  systemate  exi- 
stimatur  abrogatam  esse  a  Romano  Pontifice,  ab  ecclesiasticis  Prae- 
sidibus,  ab  omnibus  denique  Principibus  legislatoris  auctoritatem. 

4)  Minus  etiam  proprie  a  nonuullis  Theologis  Conciliorum  de 
causis  fidei  iudicia  in  duplicem  classem  distingui,  in  iudicia  aucto- 
ritatis,  quae  scilicet  ex  intimo  causae  merito,  seu  ex  intima  co- 
gnitione  deducuntur,  et  in  iudicia  adhaesionis,  quae  ex  auctoritate 
extrinseca,  idest  ex  antecedente  re  iudicata  feruntur  -  ;  cum  utra- 
que  dicenda  sint  iudicia  auctoritatis,  quae  nimirum  auctoiitate  iu- 
dicantium  et  feruntur  et  fideles  obligant;  illa  autem  distinctio  confun- 
dat  naturam  ac  vim  iudicii  cum  fundamentis  quibus  ipsum  innititur. 

452.  lamvero  requisita  Conciliorum,  ut  legitima  ac  firma  sint, 
quinque  praecipue  recensentur  ,  nimirum: 


^  L.  i  Ex  quibus  causis  maiores  25  annis  etc. 

*  Gonf.  Zaccaria  Antifebron.  vindicat.  cap.  6,  n.  6,  seqq. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  355 


1)  Ut  legitima  indicantur  auctoritate,  idest  a  Romano  Ponti- 
fice :  siquidem  Goncilii  Generalis  convocatio  est  actus  sua  natura 
ecclesiasticus,  idemque  potestatis  supremae  cum  de  obligandis  tolius 
Ecclesiae  Episcopis  agatiir.  Potestatem  autem  supremam  unus  ha- 
bet  in  Ecclesia  Romanus  Pontifex.  Unde  sequitur 

a)  Perperam  Protestantes  ac  Febronianos  laicis  Principibus 
eiusmodi  auctoritatem  asseruisse ;  argumentum  autem,  quod  ex 
facto  priorum  octo  Gonciliorum  deducunt,  vanissimum  esse.  Pec- 
cat  enim  quoad  factum,  cum  certum  sit,  saltem  eorumdem  convo- 
cationem  Romanorum  Ponlilicum  assensu  legilimam  fuisse ,  uti 
constat  de  quatuor  prioribus  ex  solemni  Legatorum  Romani  Pon- 
tificis  testimonio  adversus  Dioscorum  edito  in  actioue  prima  ipsius 
IV  Goncilii  (nempe  Ghalcedonensis),  quod  nimirum  haerelicus  ille 
Goncilium  (seu  potius  conciliabulum  ephesinum)  absque  Romanae 
Sedis  auctoritate  convocasset,  his  verbis  ab  iisdem  legatis  nemine 
refragante  prolatis  :  «  Quod  nunquam  factum  fuit,  nunquam  li- 
cuit  n.  Item  de  iisdem  quatuor  Gonciliis,  deque  duobus  insequen- 
tibus,  ex  prosphonetico  ad  Imperatorem  Sexti  ipsius  Goncilii  idest 
Gonstantinopolitani  III.  Item  de  sex  iisdem  prioribus,  et  de  se[)timo, 
implicite  quidem  sed  gravissime,  ex  actione  sexta  ipsius  Septimi  Gon- 
cilii,  idest  Nicaeni  II,  ubi  reiicitur  Iconomachorum  Gonciliabulum  hac 
de  causa,  u  quia  non  habuit  «  cooperantem  illius  temporis  Papam  vel 
"  Sacerdotes  eius,  neque  per  Legatos,  neque  per  encyclicam  epistolam 
a  ut  poslulat  lex  Gonciliorum  ».  Explicite  autem  de  septimo  ex  Epi- 
stola  Hadriani  II  ad  Basilium  Imperatorem.  Sed  peccat  argumentum 
febronianum  etiam  respectu  iuris.  Gum  enim  ex  rei  natura  et  divina 
Ecclesiae  constitutione  evidens  sit,  non  posse  Goncilia  ecclesiastica  a 
laicis  Principibus  convocari,  quid  quid  secus  actum  reperiatur,  id  iusti 
argumenti  Icco  esse  non  potest ;  sed  alterutrum  dicendum  est  aut 
iniuria  factam  esse,  aut  convocationem  illam  non  fuisse  formalem, 
sed  materialem  atque  executoriam,  vel  ad  summum  integralem. 
Haec  autem  triplici  de  causa  permittebatur,  1)  ut  quaevis  offen- 
sionis  occasio  evitaretur,  quia  conventus  publicos  leges  civiles  ve- 


356  PARS   I.    DE   PERSONIS 


tabant  ^ ;  2)  ut  adversus  conturaaces  praesidium  ab  iis  haberetur ; 
3)  ut  itineris  expensae  et  concilii  tempore  alimenta  subministra- 
rentur  quibus  Episcoporum  paupertas  sufflcere  non  poterat  -. 

6)  Perperam  etiam  Febronianos  censuisse,  si  Romanus  Pontifex 
Goncilium  convocare  nollet,  eodem  iiivito  posse  illud  celebrari : 
argumentum  autem  deductum  a  Papa  dubio  nullum  est,  quandoqui- 
dem  Papa  dubius  est  Papa  nullus;  deductum  ab  hypothesi  Papae 
haeretici  et  nullum  est,  quia  sicut  homo  mortuus  noii  est  homo, 
ita  Papa  haereticus  non  est  Papa  ',  et  est  iniuriosum,  quia  plenis- 
sima  et  nunquam  interrupla  series  omnium  Pontificum  quotquot 
usque  extiterunt,  eam  hypothesim  iniuriosam  facit;  denique  dedu- 
ctum  ex  simllibus  aliis  hypothesibus  Papae  manifesto  scandalosi, 
manifesto  simoniaci  hoc  est  simonias  exercenlis,  patrimonii  eccle- 
siastici  manifesto  dissipaloris,  laborat  falso  supposito  quia  falso  sup- 
ponitur  (quidquid  alii  dixerint)  in  iis  casibus  verum  haberi  posse 
Goncilium  adversus  Pontilicem,  nam  illis  etiam  in  casibus  dicen- 
dum  esset  u  prima  sedes  a  neniine  iudicatur  »  adeoque  etiamsi  co- 
mitia  aliqua  haberi  e  re  csse  censeretur,  ea  tamen  non  essent 
Goncilium,  quod  scilicet  iudicandi  legesque  ferendi  vim  haberet, 
sed  coetus  essent  inferiorum,  qui  tantum  obsecrare,  admonere, 
obedientiam  in  rebus  manifeste  iniustis  denegare,  atque  ut  alii  quo- 
que  denegenl,  curare  possent*. 

2)  Alterum  requisitum  est  ut  omnes  Episcopi  generali  convoca- 
tione,  quae  omnibus  saltem  maioribuschristianis  provinciis  innotescat, 
vocari  debeaut,  licet  non  omnes  adesse  necesse  sit  '.  Unde  sequitur  : 

a)  Generali  convocatione  facta,  licet  maxima  Episcoporum  pars 
non  accedat,  Oecumenici   qualitatem    Goncilio   non   detrahi,   quod 

'  L.  3,  §  In  summa,  ff.  de  Collegiis;  h.  2  ff.  de  extraord.  Criminibus. 

*  Gonf.  CHARLA.S  De  libertatibus  Ecdesiae  Gallicanae  lib.  S,  cap.  3  et  seqq.; 
Zaccaria    Antifebr.   2,  1.  4,  cap.  S;  cl.  D.  Palmikbi    S.  I.    Tract.  de  Rom.  Pont., 
Thes.  XXVIII. 

'  Gfr.  Auguslinus  Triuinphus  in  Summ.  de  Eccl.  potest.  q.  5,  arl.  1. 

*  Gf.  Zaccaria  Antif.  p.  2,  1.  4,  cap.  1. 

'  Bellarm.  de  Condliis  1.  1,  cap.  17;  Palmieri  loc.  cil.,  Scholion  I. 


LIBER   I.    DE    CLERICIS  357 


patet  ex  facto  Concilii  Ephesini,  ubi  Kpiscopi  210  convenerunt,  cum 
una  Africa  eo  tempore  tercentos  fortasse  haberet. 

6)  Ipsos  tamen  Episcopos  teneri  ad  Gonciiium  accedere,  nisi 
legitime  impediantur,  quod  patet  ex  auctoritate  vocantis  et  ex  epi- 
scopali  officio. 

e)  Ex  accedentibns  neminem  excludi  posse,  nisi  excommuni- 
catus  sit,  aut  rei  parles  agere  debeat. 

3)  Ut  Romanus  Pontifex  sive  per  se ,  sive  per  Legatos  prae- 
sideat,  quod  quidem  quadruplici  praesertim  in  iure  situm  est  :  1)  ut 
sedem  primam  habeat;  2)  ut  methodum  rerum  agendarum  prae- 
scribat ;  3)  ut  ordinem  vel  pacem  turbantes  coerceat ;  4)  ut  pri- 
mus  subscribat.  Ex  quibus  sequitur  : 

a)  Concilium  Constaiitinopolitanum  I,  cui  Romanus  Pontifex 
neque  per  se,  neque  per  Logatos  praefuit,  Oecumenicum  non  fuisse, 
nisi  cum  eiusmodi  defectus  Romani  ipsius  Pontificis  confirmatione 
sanatus  est. 

b)  Sedem,  quaecumque  illa  fuerit,  quae  Imperatoribus  aliquando 
in  Conciliis  permissa  est,  non  iam  Praesidis,  sed  honoris  causa  iis- 
dem  fuisse  delatam,  atque  inde  est,  quod  nonnisi  post  omnes  Epi- 
scopos  iidem  subscribere  consueverunt,  quemadmodum  ipse  testatus 
est  Basilius  Imp.  in  Concilio  VIII,  seu  Constantinop.  IV.  Act.  15 
sub  Hnem. 

4)  Ct  libertas  sententias  dicentium  non  laedatur,  vi  scilicet 
iniuste  illata. 

5)  Ut  peractum  Concilium  a  Romano  Pontifice  confirmetur, 
etiamsi  eius  Legati  eidem  adfuerint,  ita  ut  absque  ea  confirmatione 
neque  infaliibilitatem,  neque  vim  ullam  Concilium  habeat.  Id  porro 
patet  ex  vi  Primatus,  atque  hinc  ex  celebri  Ecclesiae  Canone,  de 
quo  Graeci  etiam  omnes  testantur.  Denique  ex  praxi  perpetuoque 
ipsius  Ecclesiae  iudicio,  quae  Concilia  a  Romana  Sede  non  confir- 
mata  semper  repudiavit;  cuiusmodi  fuere  Mediolanense  an.  363,  ubi 
plusquam  sexcenti  convenemnt,  aliaque  non  pauca  '.  Lnde  sequitur: 


'  Cfr.  ScHMALZORUEBKR  in  Prooemio,  ri.  342  el  seqq. 


358  PARS    I.    DE    PERSONIS 


a)  Perperam  Febronianos  Romani  Pontificis  confirmationem  in 
ea  re  tantum  constituere,  ut  sit  publica  quaedam  declaratio  legi- 
timas  solemnitales  fuisse  adhibitas. 

h)  Perperam  item  ad  imperitorum  mentes  turbandas  varios 
sensus  ab  iis  distingui  \evh\eonfirmare.  Sive  enim  assentiendo,  sive 
ratum  habendo,  sive  auctoritatem  impertiendo  (qui  tres  sensus  sunt 
quos  distingunnt)  Romanus  Pontifex  Concilium  confirmet,  dummodo 
detur  magnam  ab  eiusmodi  confirmatione  obligandi  vim  illud  acci- 
pere  et  absque  ea  irritum  esse,  id  satis  est. 

c)  Perperam  quoque  et  Febronianos  et  Gallicanos  asseruisse 
Concilium  Generale  Romano  Pontifici  auctoritate  praeeminere. 

d)  Perperam  denique,  et  non  sine  turbatione  totius  status  Ec- 
clesiae  a  sententia  Romani  Pontificis  appellatum  aliquando  fuisse 
ad  futurum  Concilium,  quam  proinde  temeritatem  merito  damna- 
runt  sub  poena  excommunicationis  ipso  facto  incurrendae  Pius  IL 
et  lulius  II  ^  qui  etiam  addit,  eiusmodi  criminis  reos  pro  veris  et 
induhitatis  schismaticis  et  de  catholica  fide  male  senlientibus  ha- 
bendos  esse  ^ 

453.  Restat  ut  de  ordine  dicamus,  qui  in  Oecumenicis  Conciliis 
teneri  debet,  quique  ad  duplex  caput  referri  potest. 

I.  Ad  materias  in  Conciho  tractandas  ;  de  quibus  haec  duo  anim- 
advertenda  sunt  : 

a)  Ordinem  in  iis  tractandis  eum  tenendum  esse,  qui  a  Ro- 
mano  Pontifiee  sit  definitus  ;  qui  si  a  Concilio  absit,  nihilque  prae- 
scripserit,  cura  ordinis  definiendi  ad  eius  Legatos  devolvitur,  qui 
tamen  in  rebus  praesertim  gravioiibus,  ut  suavius  agant,  Patres  in 
Concilio  coactos  recte  consulunt. 

b)  Sapienti  consilio  exeinploque  imilando  in  Tridentina  Synodo 
ac  Vaticana  institutiim  est,  ut  congregationibus  generalibus  parti- 
culares  quidam  coetus  praemitterentur,  quibus  materia  generali 
conventui  sufflcienda  apte  praepararetur,  tranquiileque  prius  exami- 

'  Pius  II,  Gonst.  Execrabilis  18  lan.  1459,  et  lulius  II,  Gonst.  Suscepti  re- 
giminis  l  lul.  1509. 

-  Gonf.  Zacearia  Antifebr.  p.  2,  I.  4,  cap.  1. 


LIBER   I.    DE    CLERICIS  359 


naretur;  idque  ad  praecavendum  tum  confusionem,  tum  privatas 
conspirationes,  tum  denique  deliberationes  inopinas,  quae  turbulenti 
cuiuspiam  ingenii  eloquentia  extorqueri  fortasse  possent. 

II.  Ad  personas,  idest  ad  ordinem,  quo  ilias  sedere  ac  deinceps 
subscribere  oportet,  qui  porro  eiusmodi  esse  debet,  ut  1)  sedeant 
Legati  Romani  Pontificis;  2)  Cardinales  ^;  3)  Patriarchae;  4)  Archie- 
piscopi ;  5)  Episcopi  habita  ratione  temporis  promotionis  ad  Ec- 
clesias  -. 

CAPUT  II. 

DE  CONCILIIS  NATIOiNALIBUS   AG  PROVINCIALIBUS. 

454.  Cum  hodie  sileal  omnino  in  Ecclesia  vera  iurisdictio  Pri- 
matum  qui  nonnisi  honoris  causa  existunt,  ita  concilia  vere  Natio- 
nalia  quibus  Primas  praeerat  amplius  non  celebrantur.  Si  aliquando 
Episcopi  imius  nationis  in  Coiicilium  celebrandum  convenient,  eo- 
rum  coiicilium  nonnisi  improprie  Nationale  nuncupatur,  eique  non 
praeest  Primas  aut  archiepiscopus  iurisdictione  propria  sed  tanquam 
Romani  Pontificis  delegatus.  Ita  Concilium  tertium  Baltimorense 
Nationale  Concilium  nuncupatur,  sed  illi  praeerat  Archiepiscopus 
Baltimorensis  tanquam  Apostolicae  Sedis  delegatus.  De  Conciliis 
Nationalibus  proinde  in  sensu  iuris  non  est  ut  agamus. 

455.  Ad  Concilium  Provinciale  quod  altinet:  Concilium  provin- 
€iale  est  coetus  publicus  Episcoporum  ad  eamdem  provinciam  per- 
tinentium  ,  qui  regulariter  ab  eorum  Metropolita  cogitur  ,  vocatis 
vocandis  de  iure  vel  consuetudine,  quique  ab  eorum  Praeside  cele- 
bratur  ad  deliberandum  de  ecclesiasticis  Provinciae  negotiis.  Qua- 
tuor  autem  partibus  hunc  de  Concilio  provinciali  tractatum  com- 
plectemur ,  quarum  I)  de  personis,  quibus  illud  coalescit ;  2)  de 
«iusdem  adiunctis  ac  legibus ;  3)  de  potestate  ;  4)  de  approbatione 
€t  publicatione  agetur. 

'  Eugenius  IV,  Const.  Non  mediocri  an.  1438. 
*  Pius  IV,  Const.  Sicut  ea  1  lanuarii  1500. 


360  PARS   I.    DE   PERSONIS 


456.  De  personis  duo  siint  inquirenda :  quaenam  sint  et  quibus 
obligationibus  teneantur.  Porro  ut  a  primo  exordiamur,  persona- 
rum,  quibus  Concilium  provinciale  coalescit,  quadruplex  est  gradus, 
in  quorum  primo  est  ipse  Metropolita  quive  eius  locum  tenet,  in 
secundo  qui  suffragium  habent  decisivum  ;  in  tertio  qui  consulti- 
vum ;  in  quarto  qui  ad  ea  tantum  exponenda,  quae  sua  intersunt, 
ad  Goncilium  admittuntur  aut  vocantur. 

De  Metropolita  quaerendum  est :  quid  ipse  in  Concilio  provin- 
ciali  valeat ;  quo  in  casu  sutlici  eideni  alius  et  quis  debeat.  Quoad 
primum,  hoc  dici  generatim  potest,  Metropolitam  in  Concilio  pro- 
vinciali  esse  eiusdem  Caput  ac  Praesidem,  auctoritate  tamen  haud 
maiore  quam  praecipui  iudicis,  ita  ut  Concilio  quadamtenus  etiam 
subsit  ^  Inde  haec  sequuntur: 

457.  Ex  eo  quod  ipse  Concilii  Praeses  et  Caput  sit,  ad  eum  per- 
tinere:  a)  Goncilium  convocare  -.  b)  Eidem  praeesse,  ita  tamen,  ut  ea 
iure,  praeter  praeeminentiam  in  sedendo  atque  in  subscribendo,  id 
tantum  contineatur,  ut  curet  unumquemque  suo  loco  sententiam 
dicere,  neque  Concilium  turbare ;  non  autem  ut  possit  sine  offensa 
Concilii  aut  illud  dissolvere,  aut  cuiquam  Episcopo,  etiamsi  inur- 
bane  contra  ipsum  se  gesserit,  censuram  inlligere,  vel  silentium 
indicere,  aut  iubere  aliquem  exire  vel  intrare,  aut  libellum  aliquem 
iegi  vel  reiici  ^  c)  Totius  Goncilii  sententias  suo  nomine  inscribere 
easque  de  consilio  et  consensu  SuOraganeorum  pronuntiare,  adeo  ut 
si  Archiepiscopus  pronuntiare  sententiam  aliquam  nolit,  eadem  ferri 
a  ceteris  non  possit,  sed  Summus  Pontifex  sit  in  eo  casu  adeundus. 

458.  Ex  eo  quod  sit  merus  iudex,  licet  praecipuus,  unu  cum  ce- 
teris,  sequitur :  a)  In  sententiis  sive  decretis  ferendis  maiori  suffra- 
giorum  numero  cedere  eum  oportere ;  6)  Episcopos,  non  obstante 
Metropolitani  praesentia,  uti  in  Concilio  posse  veste  linea,  quae 
audit  Rocchetto,  una  cum  Mozzetta. 

'  Petra  ad  Const.  unicam  Honorii  II,  sect.  i,  n.  4i  collalis  n.  75,  92,  86. 

*  Cap.  25  de  accusal.  Trident.  Sess.  XXIV,  Cap.  II  de  Reform. 

*  Petra  loc.  cil.  n.  72 ;  Fagnanus  in  Cap.  25  de  accusal.  n.  &8  seqq.  ibique 
S.  Cong.  Concilii. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  361 


459.  Ex  eo  quod  Concilio  quadamtenus  subsit,  sequitur:  a)  Con- 
cilium  de  querelis  adversus  Metropolifcanum  propositis  recte  cogno- 
scere,  easque  definire  \  eiusque  negligentiam  praesertim  circa  Se» 
minarii  erectionem  corripere  -,  licet  de  ipsa  eius  persona  ac  statu 
iudicare  nequeat.  6)  Concilii  ipsius  decreta  servari  a  Metropolitano 
debere,  nec  variari  ab  eo  posse,  argument.  Clementinae  1  de  sen- 
tent.  excomm.,  verbo  Quod  etiam. 

460.  Quod  autem  pertinet  ad  alterum,  quando  scilicet  et  quis 
suffici  Metropolilano  debeat  iii  Concilii  provincialis  convocatione  ac 
regimine,  ita  statutum  est :  Metropolitano  legitime  impedito,  eius^ 
vices  geri  ab  Episcopo  aiitiquiore  ex  SulTraganeis  *,  ac  proinde  nec 
a  Metropolitae  Vicario  Generali,  neque  a  Capitulo  Metropolitanae 
Ecclesiae,  aut  sede  \acanle  ab  eius  Vicario  Capitulari. 

461.  Post  Metropolitanum  sequuntur  ii,  qui  votum  habent  decisi- 
vum  in  Concilio.  Hi  vero  sunt  iure  proprio,  qui  Ordinarii  appellan- 
tur,  seu  Episcopi  SulTraganei ;  Praelati  qui  iurisdictionem  quasi  epi- 
scopalem  habent ;  Episcopi ,  vel  iurisdictionem  quasi  episcopalem 
habentes,  qui  exempti  sunt,  quique  scilicet  ex  decreto  Tridentini 
Sess.  XXIV,  Cap.  II,  de  Reform.  tenentur  eligere  vicinum  aliquem 
Metropolitanum,  possunt  autem  eligere  eum  etiani,  qui  non  habet 
Suffraganeos  *,  in  cuius  Synodo  provinciali  interesse  debeant ;  Vi- 
carii  et  Praefecti  apostolici  qui  in  Provincia  sunt.  Vicarii  Capitu- 
lares,  sede  Cathedraii  vacante.  lure  communicato  sunt  Episcopi  ti- 
tulares,  si  ad  Concilium  invitati  sint;  Procuratores  Suffraganeorum 
absentium,  si  Concilio  placuerit,  secus  enim  suffragio  tanlum  fruen- 
tur  consultivo  ^  Tandem  qui  a  consuetudine  ius  habeat  ^  vel  cui 

*  Fagnajvus  in  Cap.  25  de  acciisst.,  n.  41. 

*  Gonc.  Trid.  Sess.  XIII,  Cap.  XVIII  de  Reform. 

'  Goac.  Trident.  Sess.  XXIV,  Gap.  II  de  Reform.  Fagnanus  in  cap.  25  de  accusat. 
n.  16.  Petra  1.  c,  n.  35. 

*  Petra  1.  c,  n.  32,  ibique  Gong.  Goncilii. 

*  Fagnanus  in  cap.  10  de  his  quae  fiunt  a  Praelatis,  n.54;  Petra  1.  c,  n.  39. 

*  Gonc.  Trid.  Sess.  XXIV,  Cap.  II  de  Reform.;  Fagnanus  1.  c,  n.  34.  Petra 
loc.  cil.,  n.  43. 


362  PARS   I.    DE   PERSONIS 


a  privilegio  Apostolico,  vel  a  Metropolitano,  toto  consentiente  Gon- 
cilio  ius  confertur. 

462.  Sequuntur  denique  duo  posteriores  gradus,  in  quibus  conti- 
nentur:  1)  Qui  consultivum  tantum  votum  tiabent,  iiquesunt  Episco- 
porum  coadiiitores,  ne  in  sententiarum  discrepantia  duplici  suffra- 
gio  una  pars  adversus  alteram  tueatur  ^;  Capilula  Ecclesiarum  Ca- 
thedralium  et  CoIIegiatarum  quasi  episcopalem  iurisdictionem  ha- 
bentium,  Capitula  enim  omnia  Provinciae  ius  habent  ut  inviten- 
tur,  licet  ei  adesse  non  tcneantur  ;  deputati  eorumdem  Capitulo- 
rum  - ;  Abbates,  etsi  tantum  Commendatarii ;  et  quicumque  a  con- 
suetudine  ius  habent,  vel  a  privilegio  Sedis  Apostolicae,  vel  a  Me- 
tropolitano,  toto  assentiente  Concilio.  2)  Qui  nullo  pollent  suffra- 
gio,  sunt,  qui  se  laesos  existimant  et  ad  iustitiam  pelendam  ac- 
cedunt.  Petra  ^  qui  addit  praeter  hanc  causam  laicos,  neque  ad 
decidendum,  neque  ad  consulendum,  admitli  debere,  allatis  ea  de  re 
S.  Congregationis  Concilii  resolutionibus. 

465.  lamvero  de  obligationibus  quibus  praedictae  personae  te- 
nentur,  videndum  est:  quae  sint;  an  omnibus  aeque  incumbant;  quae 
causac  ab  iis  excusent.  Duo  priora  expedire  breve  est,  quandoqui- 
dem  obligationes  duae  sunt,  accedendi  ad  Concilium,  et  ab  eo  ante 
ciusdem  dissoliitionem  non  recedendi  \  sub  poena  privationis  com- 
munionis  aliorum  Episcoporum  usque  ad  futurum  Concilium,  vel 
<jtiam  (trina  tamen  monitione  praemissa)  proprie  dictae  excommu- 
nicationis,  quae  censura,  si  lata  fuerit  per  canonem ,  tolli  poterit 
etiam  ab  Archiepiscopo,  si  per  sententiam,  nonnisi  ab  ipso  Con- 
cilio  \  Praedictae  vero  obligationes  iis  tantum  incumbuut,  ad  quos 
iure  proprio  pertinet  suffragium  decisivum  ferre  \el  quibus  neces- 
sitas  ad  Coiicilium  accedendi  ex  consuetudine  nata  est.  Excipiun- 
tur  autem  :  Episcopus  non  consecratus,  licet  possessionem    episco- 

'  Sacr.  Cong.  Fid.  Prop.  mai.  1852. 

*  Fagnanus  1.  c,  n.  9,  53. 

'  Petra  1.  c,  n.  45. 

'^  Gan.  Si  quis  autem  distinct.  18;  Conc  Trident.  Sess.  XXIV,  Cap.  II  de  Reform. 

"  Petra  l.  c,  n.  112. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  363 


patus  adepliis  fuerlt,  qui  vocandus  quidem  est,  et  ad  Concilium  ac- 
cedens,  suffragio  pollet  decisivo,  sed  accedere  non  cogitur  ;  suc- 
cessor  Episcopi  post  vocationem  ad  Concilium  demortui,  nisi  et  ipse 
denuo  vocetur. 

464.  Superest  ut  de  legitimis  causis  dicatur,  quae  a  praedictis 
obligationibus  excusant,  nimirum  quae  sint,  quomodo  sint  allegan- 
dae,  quam  habeant  conditionem  adnexam,  et  quamdiu  earum  bene- 
ticium  duret.  Itaque  causa,  utlegitima  sit,  ex  gravi  necessitate  oriri 
debet,  ita  ut,  iuxta  Glossam  in  can.  Placuit,  distinct.  18,  verbo  Ae- 
gritadine,  levis  febricula,  vel  vetus  quartana  non  sufficiat.  Alle- 
gatio  facienda  est  per  literas  ad  Metropolitanum,  additis  legitimis 
probationibus.  Eam  habet  conditionem  adnexam,  ut  procurator  cum 
speciali  mandato  mittendus  sit  ad  ea,  quae  acta  vel  decreta  sunt 
in  Concilio,  recipienda  ^  Tamdiu  denique  excusat  quamdiu  durat; 
adeoque,  impedimento  cessante,  is  qui  abest  compelli  potest  ad 
accedendum,  additis  etiam  poenis. 

463.  Nunc  verum  ad  ipsum  Concilium  gradum  facientes,  leges 
quae  eius  celebratione  servandae  sunt,  tres  in  classes  distribuemus : 
in  eas,  quae  Concilii  celebrationem  praecedunt  ac  disponunt ;  in 
eas  quae  idem  actu  ordinant ;  et  in  eas  quae  finem  eidem  imponunt. 
Priores  leges  hac  generali  continentur,  ut  praemittatur  Concilii  in- 
dictio  legitimo  tempore  ac  legitimo  modo  facta.  Tempus  ex  decreto 
Concilii  Tridentini  -  recurrit  quolibet  saltem  triennio.  Unde  sequi- 
tur  eliam  frequentius  celebrari  posse,  ita  tamen,  ut  sub  alterutra 
condilione  id  intelligatur,  concursus  videlicet  seu  consensus  Suffra- 
ganeorum,  vel  iustae  causae,  quae  eliam  S.  Congregationi  Concilii 
aperienda  est.  Modus  his  praecipue  legibus  continetur.  Ut  omnes 
qui  iure  vel  consuetudine  vocari  debent  vel  per  edictum  generale, 
vei  potius  per  literas  singulis  missas,  vocentur,  indicato  die  et  loco 
futuri  Concilii  ".  Ut  congruus  dies,  iuxta  Tridentinum  *  post  octa- 

'  Petra  Ioc.  cit.,  n.  110. 

*  Sess.  XXIV,  Cap.  II  de  Reform. 

'  Petra  loc.  cil.,  n.  25  seqq. 

■^  Sess.  XXIV,  Cap.  II  de  Reform. 


364  PARS   I.    DE   PERSONIS 


vam  Paschatis,  vel  alio  commodiori  tempore  pro  more  provinciae, 
statuatur ;  itemque  congruus  locus,  qui  regulariker  Ecclesia  Metro- 
politana,  vel  alius  intra  provinciam  atque  convocandorum  commo- 
ditati  aptus  sit.  Ut  populus  quoque  per  singulas  parochias  praemo- 
neatur  ad  preces  pro  feUci  exitu  fundendas.  —  Goncilio  autem  iam 
coacto,  leges,  quae  actualem  eiusdem  celebrationem  moderantur, 
hae  praecipuae  sunt.  Quoad  vitae  rationem,  ut  ii  ((ui  Concilio  in- 
tersunt,  piis  operibus  exercere  se  debeant,  conviviis  aliisque  actio- 
nibus  laicalibus  submotis.  Quoad  ordinem  in  sedendo,  adeoque  in 
sententia  dicenda,  atque  in  subscribendo,  ut  Metropolita,  quive  eius 
vice  fungitur,  mitram  gerens  omnium  pretiosiorem  praecedat ;  de- 
inde  ceteri,  ut  infra,  sequantur  nimirum:  \)  Si  qui  prius  Archie- 
piscopi,  deinceps  ad  episcopalem  Cathedram  fuerint  translati ;  2)  Ce- 
teri  Episcopi  comprovinciales  iuxta  tempus  ordinationis  S  ita  ta- 
men,  ut  qui  forte  exemptus  sit,  ei,  qui  suppar  est  tempore,  prae- 
cedat;   3)  Si  quis  sit  Episcopus   titularis   ad    Concilium   admissus  ; 

4)  Gapitula  ecclesiarum  Cathedralium,  si  capitulariter  interveniant; 

5)  Abbates  ;  6)  Gommendatarii ;  7)  Dignitates;  8)  Procuratores  Epi- 
scoporum ;  9)  Canonici  Cathedralis,  qui  uti  singuli  interveniant ; 
10)  CoIIegiatarum  Archipresbyteri  seu  Plebani  ;  11)  Si  qui  intersunt 
Parochi  ^.  Quoad  actus  praemittendos  :  Professio  tidei  quoad  eos, 
qui  a  promotione  ad  episcopatum,  ad  Goncilium  provinciale  primum 
accedunt,  quae  professio  debet  esse  illa  a  Pio  IV  et  Pio  IX  prae- 
scripta.  Graeci  utuntur  formula  professionis  fidei  praescripta  a  Gre- 
gorio  XIII,  alii  Orientales  formula  praescripta  ab  IJrbano  VIII,  omnes 
tamen  cmn  additionibus  a  Pio  IX  praescriptis.  Decretum  de  prae- 
iudicio  non  afferendo  ob  eum  sedendi  ordinem ,  qui  in  Concilio 
tunc  adhibetur,  tum  alterum  de  non  recedendo  a  Synodo  ante  eius 
dissolutionem  absque  causa  cognita  et  comprobata  ac  Metropolitani 
licentia.  Deputatio  tum  ministrorum  Concilii ,  cuiusmodi  sunt  Se- 
cretarii,  Promotor  ac  Notarii,  tum  Congregationum  particularium, 

'  Coadiulores  cum  fulura  successione  in  Synodo  sedere  debent  iuxta  lempus 
eorum  promolionis.  S.  Congr.  Rit.  apud  Gardellinl  t.  1,  pag.  24,  edit.  3. 
*  Petra  loc.  cil.,  n.  60  seqq. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  365 


quae  ea  disponant,  quae  absque  praevio  examine  proponi  Concilii 
Patribus  utiiiter  non  possent,  cuiusmodi  est  ex,  gr.  Gongregatio  quae 
sit  deputata  ad  cognoscendas  causas  absentium,  tum  ea  quae  ad 
cognoscendas  querelas  adversus  Episcopos,  tum  ea  quae  ad  exami- 
nandas  alias  controversias  instituta  est.  Admissio  ac  interrogatio 
singillatim  ac  secreto  facienda  testium  synodalium,  idest  eorum, 
qui  in  praecedente  Goncilio  per  singulas  Dioeceses  electi  sunt  ad 
ea  investiganda,  quae  sint  correctione  digna  ^  Quoad  ordinem  re- 
rum  agendarum,  ut  unusquisque  loco  suo  possit  id  proponere,  quod 
e  re  esse  existimat;  ut  pro  maiore  suffragiorum  numero  res  defi- 
niatur.  —  Denique  leges  ad  Goncilium  rite  finiendum  sunt :  ut  di- 
missio  Goncilii  ex  Patrum  suffragatione  decernatur,  et  ante  dimis- 
sionem  fiant  acclamationes  sanctae  cum  gratiarum  actionibus  - ;  ut 
omnes  inter  se  deut  osculum  pacis  ordine  debito  ^ 

466.  lamvero  de  potestate  Goncilii  provincialis  duo  quaerenda 
sunt :  quae  sint  eiusdem  obiecta,  seu  ad  quas  causas  extendatur  ; 
quomodo  cesset  aut  suspendatur. 

Ad  primuin  quod  attinet,  dici  generatim  potest,  Goncilium  pro- 
vinciale  causas  maiores  non  posse  attingere  ;  quoad  cetera  in  re 
legifera  a  nimia  statutorum  multitudine  abstinere  debere  *,  neque 
adversus  ius  commune,  aut  Romanorum  Pontificum  decreta  quid- 
quam  constituere  posse  ;  in  re  autem  mdiciali,  neque  ea  sibi  posse 
subiicere,  quae  ad  forum  Archiepiscopale  superius  iam  sint  delata, 
neque  ea  ad  se  avocare  ,  quae  coram  Archiepiscopo  aut  locorum 
Ordinariis  sunt  iam  introducta,  nisi  quatenus  id  a  iure  permittitur  *. 
Unde  sequitur,  de  causis  fidei  iudicare  non  posse,  nisi  forte  aga- 
tur  :  t)  de  maiiifesta  haeresi,  ita  ut  iudicium  sit  potius  de  persona, 

'  Gap.  25  de  accusatioa.,  ibique  Fagnanus  n.  2.  Lectio  decretorum  Pauli  III 
et  Pii  IV  de  residenlia ;  Conc.  Trident.  Sess.  XXV,  Cap.  II  de  Reform.,  ulque  addit 
Pktra  loc.  cit.,  n.  79,  aliorum  canonum  ac  principalium  Bullarum. 

'  Petra  Ioc.  cit.,  n.  116. 

*  Petra  Ioc.  cit. 

"*  Petra  ad  Constit.  unic.  Honor.  II,  sect.  1,  n.  98. 

'  Fagnanus  in  cap.  2o  de  accusalion,,  n.  54  seqq. 


366  PARS    I.    DE   PERSOiNIS 


quam  de  doctrina  ;  2)  de  re  facili  de  qua  inter  DD.  nullum  sit  du- 
bium  ;  3)  de  casu  de  quo  mandatum  Sedis  Apostoiicae  liabeatur. 
Ita  fere  Bellarminus  de  Conciliis  '  ubi  ad  haec  tria  capita  exempta 
redigit  Concilia  Provincialia  ,  quae  de  causis  fidei  iudicasse  dicun- 
tur  ^  L)e  causis  gravibus  criminalibus  adversus  aliquem  Episcopum 
item  agere  non  posse,  ita,  ut  ne  inquisitionem  quidem  instituere 
queat  eo  etiam  (ine  ut  processum  transmillat  ad  Apostolicam  Si- 
dem,  nisi  mandatum  ab  eadem  ea  de  re  datum  fuerit  ^  Kademque 
generatim  diccnda  sunt  de  iis,  quae  Pontifici  Maximo  utcumque 
reservantur ,  de  quibus  conferri  potest  Fagnanus  *.  Indulgentias 
quoque  iis  maiores,  quae  Episcopis  permittuntur,  non  posse  con- 
cedere  '.  Item  negotia  indefinita  non  posse  extra  Synodum  alicui 
committi ,  nisi  forte  agatur  de  casu  in  iure  expresso  ^.  Ceterum 
auctoritate  sua  ea  generatim  complecti,  quae  pertinent  vel  ad  mo- 
derandos  mores,  vel  ad  corrigendos  abusus ,  vel  ad  controversias 
componendas  \  In  specie  autem  animadvertendum  est,  in  Concilio 
provinciali  deputandas  esse  quatuor  per  singulas  Dioeceses  per- 
sonas,  quibus  ab  Apostolica  Sede  causae  committi  tuto  possint,  ea 
rumque  designationem  ad  Romanum  Pontificem  esse  transmit- 
tendam  prout  superius  diximus  ^ 

467.  (Juod  vero  pertinet  ad  alterum ,  sat  est  animadvertisse, 
Goncilii  Provincialis  potestatem  cessare:  1)  Si  Archieplscopus  tam- 
quam  suspectus  merito  allegatus  fuerit ;  eo  enim  in  suspicionem 
vocato,  totum  Concilium  suspectum  dicitur  ;    2)  per  appellationem 


'  Lib.  2,  cap.  10. 

'  Conf.  Zaccaria  Antifeb.  p.  2, 1. 1,  cap.  3,  el  Antifeh.  vindicat.  dissert.  5,  cap.  1. 
^  Goncilium  Trident.  Sess.  XXIV,  Cap.  V  de  Reform.;  Petra  1.  c,  n.  82  et  ad 
Const.  2  Leonis  IX,  secl.  1,  n.  24  seq. 

■^  In  cap.  Perniciosam  de  offlc.  ordin.,  n.  55  seqq. 
■'  Petra  ad  Const.  unic.  Honor.  II,  sect.  1,  n.  100. 

*  Fagnanus  in  Cap,  25  de  accus.,  n.  48. 
^  Trid.  Sess.  XXIV,  Cap.  II  de  Refarm. 

*  Trid.  Sess.  XXV,  Cap.  X  de  Reform.  Petra  in  Const.  unic.  Honor.  II,  sect.  1, 
n.  90. 


LIBER   I.    DE   GLERICIS  367 


ad  Romanum  Pontificem  ^  nisi  tamen  de  eiusmodi  materia  agatur, 
in  qua  nonnisi  in  devolulivo  appellatio  admittilur  ^. 

468.  Concilio  peracto,  nihil  aliud  superest,  nisi  ut  approbetur  et 
publicetur.  lamvero  eiusmodi  approbatio  a  Romano  Pontifice  pe- 
tenda  est,  qui  acta  conciliaria  per  S.  Gongreg.  Concilii  recognosci, 
et,  si  opus  sit,  emendari  curat%  et  pro  locis  missionum  per  Sacr. 
Congr.  Fid.  Prop.  Eiusdem  natu^^a  sita  est  in  revisione  atque  emen- 
datione  ,  ne  quid  scilicet  contra  canones  ibidem  statuatur,  non 
autem  in  propria  dicta  confirmatione,  licet  aliquando  eam  quoque 
Romanus  Pontifex  adiecerit.  Quoad  publicutionem  notandum  est 
eam  faciendam  esse  a  singulis  Episcopis  in  propriis  Dioecesibus,  ut 
primum  fieri  potest,  ita  tamen  ut  approbatio  Apostolicae  Sedis  prae- 
cesserit  *.  ElTectus  eiusdem  est  ut  statutis  conciliaribus  omnes  Pro- 
vinciae  subditi  obligentur  '%  ita  iamen  ut  eiusmodi  obligatio  sit  ad 
poenam,  non  ad  culpam,  nisi  Goncilium  ipsum  secus  declaraverit  ^. 


GAPUT  III. 

DE  SYNODO  DIOEGESANA. 

469.  Remissive  ad  tractationem  de  Episcopis  pag.  245.  Quare  hic 
nil  addendum  esse  censemus. 


*  Petra  loc.  cit. 

*  Conf.  Benedictus  XIV,  Gonsl.  Ad  militantis  13  martii  1742. 
'  Sixtus  V,  Gonst.  Immensa  1  februarii  1588. 

'*  Gonf.  Ganon.  ultim.  distinct.  18,  et  Petra  i.  c,  n.  117  el  122. 

'  S.  Gongr.  Gonc.  apud  Fagnanum  in  cap.  ex  iiis  quae  fmnt,  n.  5  el  seqq. 

*  Petra    1.  c,  n.  120. 


368  PARS    I.    DE   PKRSONIS 


TITULUS  II. 
De  CoUegiis  Ordinis  Senatorii. 

470.  Collegia  ordinis  senalorii  illa  dicuntur,  quibus  ex  iuris  dispo- 
sitione  ius  competit  Superioribus  praebendi  consilium;  imo  nonnullis 
in  casibus  eiusdem  coilegii  consensus  ius  exigit.  Collegia  ordinis 
senatorii  quoad  Romanum  Ponlificem  est  collegium  S.  U.  E.  Car- 
dinalium ,  quoad  Archiepiscopos  ac  Episcopos  Capitula  sunt  Metro- 
politanarum  ac  Gathedralium  Ecclesiarum.   De  singulis  agemus. 

CAPUT  I. 

DE  S.  R.  E.  SACRO  CARDIiNALIUM  GOLLEGIO. 

471 .  Collegium  Cardinalium  ^  est  sacer  Ecclesiae  Romanae  Senatus 
septuaginta  viris  ad  summum  coiistans,  quorum  sex  vicinorum  Epi- 
scopaluum,  qui  suburbicarii  dicuntur,  sunt  Episcopi,  (|uinquaginta 
ad  summum  sunt  presbyteri ;  Diaconi  ad  summum  quatuordecim  * 
et  quorum  speciale  otlicium  in  eo  est,  ut  Romano  Pontifici  in  re- 
gimine  Ecclesiae  universae  consilio  suo  opem  ferant^:  quo  fit,  ut 
unum  corpus  cum  eo  efflciant  *  adeoque  etiam  Episcopos  dignitate 
antecellant,  licet  iisdem  sint  ordinc  inferiores  ^ 

De  Cardinalibus  agentes  videbimus  1)  de  S.  R.  E.  Cardinalium 
creatione ;  2)  de  S.  R.  E.  Cardinalium  obligationibus;  3)  de  S.  R.  E. 
Cardinalium  potestate:  4)  de  S.  R.  E.  Gardiualium  privilegiis. 

'  Agunt  de  Cardinalibus  Cohelius  Iagobus;  Platus  HiERONmus;  Manfredus 
HiERONYMUs;  Tamagna,  Origine  e  prerogative  de'  Cardinali;  Germonius,  De  indultis 
Cardinalium;  Albitius,  De  iurisdictione  Cardinalium  in  propriis  titulis;  Brancatus, 
De  privilegiis  Gardinalium  in  propriis  cappellis,  Idem,  De  optione  seu  Episcopatu  Car- 
Mnalium,  aliique. 

•  Xixtus  V,  Consl.  Posteaquam  3  Dec.  1576. 

'  Conc.  Trid.  Sess.  25,  cap.  1,  de  Reform.,  §  Quae  vero. 

^*  Manfredus  de  Cardinalatu,  decis.  381. 

'  EuGENius  IV,  Constit.  Non  mediocri,  1438. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  369 


ARTICULUS    I. 

De  S.  R.  E.  Cardinalium  creatione. 

472.  De  creatione  seu  prornotione  ad  Cardinalatum  tria  sunt 
quaerenda  :  1)  quomodo  ea  fiat ;  2)  qui  eiusdem  sint  ritus ;  3)  quod- 
nam  eius  oporteat  esse  subiectum.  Porro  crealio  quoad  rei  substan- 
tiam  fit  sola  voluntate  Komani  Pontificis  siifiicienter  declarata;  quae 
quidem  de  plenitudine  potestatis  solo  nudoque  verbo  exprimi  potest  ^ 
De  iure  autem  ordinario  denunciari  solet  in  Gonsistorio ,  seu  con- 
ventu  Gardinalium  ,  secrcto  requisito  eorumdem  consilio  per  con- 
sueta  verba  Quid  vobis  videtur?  Deindeque  facto  promotionis  de- 
creto  ■-.  Unde  sequitur: 

a)  Gardinalem  ita  renuncialum  verum  esse  Gardinalem ,  adeo- 
que  si  Apostolica  Sedes  interim  vacet ,  posse  in  electione  Ilomani 
Pontificis  sufTragium  ferre ,  etiamsi  Gardinalatus  insignia  nondum 
acceperit  ^ 

b)  Eiusmodi  Gardinalium  offensores  incidere  iu  poenas,  quae 
adversus  oHensores  Gardinalium  latae  sunt  *. 

Licet  autem  ad  substantiam  actus  non  pertineant,  tamen  adii- 
ciuntur  creationi  quidam  rilus,  quorum  praecipui  sunt: 

a)  Impositio  birreti  rubri,  quod  quidem  in  curia  praesentibus 
ab  ipso  Komano  Pontifice  absque  ulla  solemnitate  imponitur ;  ab- 
sentibus  mittitur  per  aliquem  Komani  Pontilicis  familiarem  ^;  quo 
tempore  iurare  iidem  debent,  se  iutra  annum  ad  urbem  accessuros 
sub  poena  pri\atiouis  eiusmodi  dignitatis  ipso  facto  incurrenda  ^. 

'  Card.  Petr.v  Comment.  in  Constitutiones  ApostoUcas  ad  Gonslit.  lam  Euge- 
.NTi  IV,  n.  4. 

'  Card.  Petra  1.  cit.,  n.  13. 

^  Pius  V,  Consl.  Quia  aliquando,  26  lan.  1571. 

■^  Card.  Petr.\  1.  c. 

'  Petra  1.  c,  n.  19. 

*  Xislus  V,  Const.  Postqnam,  %  19,  o  Dec.  1586. 

ZlTELLI-SOLIEKI.  24 


370  PARS   I.    DE   PERSONIS 


b)  Impositio  pilei  rubri,  in  quo  est  Gardinalatus  insigne  quique 
solemniter  coram  ceteris  Cardinalibus  ab  eodem  imponitur  R.  Pon- 
tifice  ^ 

c)  Occlusio  oris,  quae  fit  in  sequenti  Consistorio ,  qua  scilicet 
Gardinalis  a  Romano  Pontifice  inhibetur  in  Consistorio  loqui,  donec 
eidem  os  aperiatur  ^. 

d)  Aperitio  oris ,  quae  in  altero ,  vel  in  tertio  Gonsistorio  fit, 
qua  scilicet  facuUas  eidem  fit  in  Gonsistorio  loquendi ;  quo  etiam 
tempore  annulus  eidem  traditur,  et  titulus  adsignatur,  idest  aliqua 
ex  illis  Ecclesiis,  quibus  in  urbe  titulus  Cardinalatus  est  adnexus  ^ 

Denique  de  legitimo  Cardinalatus  subiecto ,  seu  de  personis, 
quas  ad  hanc  dignitatem  evehi  decet,  hoc  in  primis  animadverten- 
dum  est,  leges  ea  de  re  latas  proprie  tales  dici  non  posse;  quia  ne 
Romanus  quidem  Pontifex  potest  successoribus  suis  legem  imponere; 
sed  iisdem  tantum  indicare,  quid  honestum  sit  sequi  *.  Quo  monito 
praemisso,  sciendum  est  complures  a  Xisto  V  in  dicta  Constit.  Post- 
quam  3  Decemb.  1586,  Cardinalatus  incapaces  dictos  esse,  qui  sci- 
licet  sunt : 

a)  Quicumque  defectu  aliquo  laborant ,  quo  promoveri  ad  Or- 
dines  nequeunt ; 

b)  Illegitimi,  licet  deinceps  legitimati  fuerint  etiam  per  subse- 
quens  matritnonium ; 

c)  Qui  filios  aut  nepotes  ex  legitimo  etiam  niatrimonio  habent; 

d)  Qui  Gardinali  adhuc  viventi  primo  vel  secundo  consangui- 
nitatis  gradu  coniuncti  sunt  '\ 

'  Petra  1.  c,  n.  16. 

'  Petra  1.  c,  n.  17. 

^  Petra  1.  c,  n.  17. 

'^  Cap.  ult.  de  rescriptis,  in  6";  ibique  Glossa  verbo  Indicemus. 

'  Cf.  de  his  omnibus  Cohellium  De  Cardinalatu,  n.  9. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  371 


ARTIGULUS    II. 

De  S.  R.  E.  Cardinalium  obligationibus. 

473.  Quod  attinet  ad  obligationes ,  eaedem  ample  exponuntur 
atque  indicantur  a  Leone  X  \  quarum  praecipuae  ad  tria  haec  ca- 
pita  revocari  possunt : 

1)  Ad  officii  proprii  exequutionem  ;  quod  pertinet: 

a)  Consilio  suo  Komanum  Pontificem  iuvare ,  sive  in  S.  Con- 
gregationibus,  quibus  ab  eodem  adscripti  sunt,  sive  quotiescumque 
ab  eo  fuerint  requisiti  -. 

b)  Tiluli  sui  loca,  eorumque  personas  saltem  singulis  annis  vi- 
sitare,  atque  in  eorum  vitam  inquirere  ^ 

2)  Ad  leges,  quae  rectae  ofTicii  exequuti.)ni  necessariae  sunt; 
quo  pertinet. 

a)  Onus  in  Romana  Curia  residendi  *;  ita  ut  sine  Romani  Pon- 
tificis  venia  non  possint  ab  Urbe  recedere,  muitoque  minus  a  statu 
ecclesiastico  ';  iis  tantum  exceptis  qui  Episcopatum  qui  e  sex  subur- 
bicariis  non  sit  *^,  oblinent  '. 

6)  Lex  silentii  servandi  quoad  Collegarum  sulTragia  in  Consi- 
storio  emissa  ^ 

5)  Ad  vitae  honestatem ;  quo  pertinet  modestia  ac  frugalitas 
a  fastu  abhorrens,  tum  comitas  in  excipiendis  omnibus,  praesertim 
vero  Kpiscopis,  quos  honorifice  haberi  decet;  atque  alia  huiusmodi  \ 

•  Const.  Supernae,  5  Maii  1514. 

^  Gf.  dictam  Const.  Supernae,  n.  18. 

'  Dicta  Const.  Supernae,  n.  19;  Xislus  V,  Coml  Religiosa,  13  Apr.  1587,  n.  12. 

''  Const.  cit.  Supernae,  n.  28. 

*  Innoc.  X,  Consl.  Cum  iuxta,  19  Febr.  1646;  Fagn.\xus  in  Cap.  Ex  gestis, 
de  cleric.  non  resid.,  n.  10  et  seq. 

"  F.\G.VA.Nus  in  cap.  Bonum  nomen  de  postulat.  praelat.,  n.  18. 
'  Urbanus  VIII,  Const.  Sancta  Synodus,  12  Deo.  1634;  Fag.\anus  in  cap.  Qua- 
liter  9  de  cler.  non  resid.,  et  in  cap.  Bonum  nomen,  n.  57. 
®  Const.  cit.  Supernae,  n.  50. 
^  Const.  cit.  Supernae,  n.  16  et  seq. 


372  PARS    I.   DE   PERSONIS 


ARTIGULUS    III. 

De  S.  R.  E.  Cardinalium  potestate. 

474.  Potestas  Cardinalium  duplex  distingui  potest,  alia  particula- 
ris,  alia  communis.  Particularis  pertinet  ad  munus,  quod  cuique  de- 
latum  est  Vice-Gancellarii,  Camerarii,  Poenitentiarii,  Vicarii  Genera- 
lis,  a  secretis  Brevium,  Prodatarii,  a  secretis  memorialium,  Praefecti 
alicuius  S.  Congregationis ,  Archipresbyteri  alicuius  e  tribus  maio- 
ribus  Urbis  Basilicis,  Decani  totius  S.  Collegii  ^  At  quoad  Cardina- 
lem  Poenitentiarium  consulenda  omnino  est  Const.  Bened.  XIV  quae 
incipit  Pastor  Bonus  13  April.  1744.  Quoad  Datarium  et  Secreta- 
rium  Brevium,  Const.  eiusdem  Gravissimum,  1  Dec.  1745.  Quoad 
Cardinalem  Vicarium,  Card.  Petra  Comment.  in  Const.  Apostolicas, 
ad  Const.  l^™  Pauli  II.  Communis  autem  potcstas  duplici  capite 
comprehendi  potest,  quorum  alterum  ad  potestatem  pertinet,  quam 
Cardinales  habent  in  propriis  titulis  ,  alterum  ad  illam ,  quam  ex- 
ercent  Apostolica  Sede  vacante. 

§  1.  —  De  S.  R.  E.  Cardinaliuni  potestate  in  snis  titulis. 

475.  Ad  potestatem  quod  attinet,  quam  habent  in  suis  Titulis, 
ita  distinguendum  est : 

1)  Si  titulus  constitutus  est  in  ecclesia  regularium,  ea  polestas 
coarctatur : 

a)  Ad  Ecclesiam  materialem  -; 

6)  Ad  signa  honoris,  idest  ut  incedant  cum  insignibus  hono- 
ris  sui,  ut  habeant  baldachinum  erectum,  et  in  throno  sedeant  etiam 
cum  circulo  et  subordinata  adsistentia  Praelatorum  *. 

c)  Ad  certas  iurisdictionis  voluntariae  partes  ,  idest,  ut  indul- 
gentiam  centum  dierum  publicare  ac  solemnem  Benedictionem  im- 
pertiri  possint  \ 

'  CoHELLius  Notitia  Cardinalatiis ;  Klettenberg  Notitia  Congregationum  et 
Tribunalium  Curiae  Romanae  aliique. 

^  Gard.  De  Luca  De  iurisdict.,  discursu  34  per  totum. 

"  GiRALDi  lus  Pontif.  univers;  parl.  l",  sect.  197,  §  Respedu  vero. 

^*   GlRALDT   1.   Cit. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  373 


2)  Si  tilulus  constitutus  est  in  ecclesia  saecuiari,  Cardinaiis  in 
eadem  potestas,  licet  aliquando  ainplior  fuerit,  nunc  tamen  (praeter 
ea  quae  dicta  sunt)  complectitur  tantum: 

a)  Ea  omuia  quae  pertinent  ad  servitium  ecclesiae  aut  loci 
pii,  circa  tamen  disciplinam  ecclesiasticam  et  suorum  correclionem 
dumtaxat  \  oeconomice  nimiriim  atque  extraiudicialiter  curandam  ^. 

6)  Collationem  beneficiorum,  qaae  in  ipsis  titulis  instituta  sunt, 
dummodo  tamen  Cardinalis  titularis  in  Curia  resideal  ^ 

3)  Ulrobi\is  sit  constitutus ,  est  insuper  Cardinali  in  eodem 
potestas  conferendi  praeler  tonsuram  Ordines  etiam  minores,  quod 
proinde  nequeunt  in  Irbe  ii  Cardinales,  qui  sunt  Episcopi  subur- 
bicarii,  quia  degunt  extra  titulos  suos,  licet  in  cappella  sui  palatii 
primnm  tonsuram  conferre  possint  *. 

2.  —  De  S.  R.  E.  Cardinaliiim  potestate  sede  vacante. 
476.  De  potestate,  quam  Cardinales  exercere  possunt  sede  va- 
cante,  distinguenda  est  ea  quae  toto  coetui  competit,  ab  ea,  quae 
singulorum  propria  est  pro  suo  particulari  munere.  Ergo 

1)  Potestas  seu  iurisdictio  totius  coetus  (praeter  ius  eligendi 
Summum  Ponlilicem)  ad  casus  tantum  exteiiditur  urgentis  necessi- 
tatis,  sive  agatur  de  terris  Ecclesiae  Romanae  defendendis,  sive 
alio  urgenti  et  gravi  periculo,  quod  duabus  e  tribus  eiusdem  col- 
legii  partibus  tale  videatur  *. 

2)  De  singulorum  potestate  varia  regula  est  pro  vario  munere, 
nimirum: 

a)  Camerarii,  roenitenliarii  et  Vicarii  Urbis  potestas  ita  manet, 
ut,  si  in  Conclavi  decedant,  duobus  prioribus  successores  a  S.  Col- 

'  Innoc.  XII,  Consl.  Romanus  Pontifex,  5  Oclobr.  1692,  §  Postremo. 

^  PiTONius  De  Controver.  Patrmor.,  allegal.  41,  n.  51. 

'  RiGANTi  In  regulas  Cancell  ad  reg.  8»™  i  50  seq.,  el  ibi  decret.  Alexan- 
dri  VII,  an.  1651. 

'*  Benkdict.  XIV,  Gonst.  Ad  audientiam,  16  Febr.  1743. 

'  Pius  IV,  Gonslit.  In  eligendis,  9  Ociobris  1562 ;  F.\gnanus  m  cap.  Cum  olim 
de  maioril.  et  obed.,  n.  5,  62.  Gf.  etiam  Gonst.  Glementis  XII,  Apostolatus,  4  Octo- 
bris  1732. 


374  PARS    I.    DE   PERSONIS 


legio  pro  tempore  sedis  vacantis  dandi  sint,  tertii  potestas  ad  Vi- 
ces-gerentem  devolvatur  *. 

b)  lurisdictio  Congregationum  licet  sede  vacante  non  expiret, 
suspensa  tamen  manet,  exceptis  levioribus  negotiis,  quae  a  solo 
secretario  expediri  solent,  quaeque  ab  eodem  etiam  Sede  vacante 
expediuntur  '\ 

c)  Geterorum  munera  quiescunt;  Datarii  autem  etiam  extin- 
guitur,  quippe  qui ,  mortuo  Uomano  Pontifice,  resignare  illud  te- 
netur  ^ 


ARTICUI.US    IV. 

De  S.  R.  E.  Cardinalium  privilegiis, 

477.  Reliquum  est,  ut  de  Gardinalium  privilegiis  dicamus,  de 
quibus  ait  Andreiicci  *  usque  ad  ducenta  numeiata  a  nonnullis  fuisse, 
licet  non  omnia  usu  recepta  esse  afflrmet.  Quapropter  quae  sunt  in- 
signiora  et  communius  admissa  commemorasse  satis  sit,  quorum  qui- 
dem  alia  cum  Episcopis  communia,  alia  Gardinalibus  sunt  propria. 

1)  Communia  cum  Kpiscopis  Cardinales  haec  habent: 

a)  lus  ferendi  suftragium  in  Conciliis  ,  ilaqiie  ,  ut  etiam  ante 
Patriarchas  sedeant  ^ 

b)  Privilegium  altaris  viatici ,  seu  portatilis  etiam  in  domibus 
laicorum;  si  Sedis  Apostolicae  venia,  aut  in  casibus  a  iure  permis- 
sis,  absentes  a  propria  domo  sint  ^ 

c)  Privilegium  celebrandi,  vel  indicendi  Gappellanis  suis  ut  in 
domestico  Sacello  celebrent  pro  suo  vel  familiae  commodo  Missam 
ante  auroram,  vel  post  meridiem  \ 

'  Clem.  XII,  cil.  Const.  Apostolatus. 

*  Fagnanus  in  cap.  Cu7n  olim  de  maiorit.  et  obed.,  n.  63. 
^  Pius  IV,  cit.  Gonst.  In  eligendis. 

'"  Andreucci  in  opere  de  Cardinalibus,  n.  20. 
'  Eugen.  IV,  (ionst.  Non  mediocri,  an.  1438. 

*  Ex  declarat.  Bened.  XIII  in  Conc.  Rom.,  til.  15,  cap.  3. 

^  Platus  de  Cardin.  dignitate  in  Synopsi  privilegior.  addita  a  Nicolao  Tria, 
n.  66,  seq. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  375 


d)  Privilegium  eligendi  sibi  Confessarium,  qni  tanien  vel  sub- 
ditus  sibi  sit,  vel  approbatus  a  proprio  Ordinario  fuerit,  ita  ut  vi 
huius  privilegii  possit  Cardinalis  sacerdoti  confiteri ,  qui  extra  ur- 
bem  ac  dioecesim,  in  qua  Cardinalis  commoratur,  ab  Ordinario  loci 
fuerit  approbatus  K 

478.  2)  Propria  Gardinalium  haec  sunt: 

a)  lus  eligendi  Summum  Pontificem. 

b)  lus  optandi,  seu  mutandi  titulum  in  alium  meliorem,  habita 
ratione  tiim  ordinis  tum  antiquitatis  -  hisque  insuper  legibus:  i)  ut 
optantes  in  actu  optionis  seu  vacationis  tiluli  praesentes  in  Curia, 
aut  in  eius  districtu,  idest  intra  quadraginta  miiliaria  reperiantur; 

2)  ut  Cardinales  Diaconi  episcopalem  titulum  optare  nequeant,  pre- 
sbyleralem  vero  queant  solum  si  decem  annos  in  diaconali  ordine 
exegerint;  admissi  autem  ad  optionem  etiam  ius  praecedentiae  ob- 
tineant  suj)ra    Presbyteros  post   ipsos  ad   cardinalatum    promotos; 

3)  ut  Cardinales  Presbyteri  ad  Episcopalem  titulum  translati  alium 
titulum  episcopalem  nonnisi  una  vice  optare  queant,  nisi  forte  agatur 
de  Episcopatu  Ostiensi ;  4)  ut  cardinales  Episcopi  in  aliis  titulis  optan- 
dis  antiquitate,  quam  in  ordine  suo,  non  in  Cardinalatu  habent, 
vincere  debeant  ^ 

c)  lus  faciendi  fidem  in  asserendo  vivae  vocis  oraculo ,  quoad 
ea  negotia,  quae  ad  oflBcium  suum  pertiuent  *. 

d)  Privilegium  fori  ita  ut  conveniri  iudicio  non  possint  in  cri- 
minalibus,  nisi  coram  Summo  Pontitice,  et  in  civilibus  coram  eo- 
dem,  vel  Auditore  Camerae  tamquam  Summi  Pontiflcis  vicario  \ 

e)  Privilegium  peculiare  canonis  quo  scilicet  poenis  gravioribus 
subiiciuntur,  qui  eos  ollendunt. 

/)  Immunitas  a  reservatione  regul.  9^«  Cancellariae  quoad  be- 
neliciorum  collationem,  quae  iis  competit  sive  in  suis  titulis,  sive 

*  Platus  seu  Tria  loo.  c.  n.  68,  seq. 

^  Platus  vel  Tria  I.  c.  a  n.  25  ad  33. 

'  RiGANTi  Comment.  ad  reg.  cancell.,  regula  8",  §  2. 

'  Urban.  VIII,  Gonst.  Alias  felices,  11  Aprilis  an.  1635;  Tria  loc.  cit.,  n.  145. 

'  Tria  1.  c,  n.  75,  seq. 


376  PARS   I.    DE   PERSONIS 


in  Monasteriis  aut  Ecclesiis  in  commendam  aut  administrationem 
iisdem  traditis,  sive  in  tribus  maioribus  Urbis  Basilicis  ubi  Archi- 
presbyteratum  obtinent,  sive  denique  (vi  specialis  indulti,  quod  or- 
dinario  habent)  in  Ecclesia  Gathedrali  quam  dimiserint:  et  quidem 
in  postrema,  si  ad  plures  successive  translati  fuerint  \ 

g)  Privilegium  transferendi  in  alios  suas  pensiones  usque  ad 
summam  scutatorum  miile  etiam  in  mortis  articulo ,  idque  nutu 
etiam  et  signis,  exceptis  pensionibus,  quae  constitutae  sint  super 
distributionibus  quotidianis  proprie  talibus;  hisque  insuper  legibus  : 

1)  ut  pensio  ,  quae  transfertur ,  non  excedat  dimidiam  fructuum 
partem  beneficii  cui  imposita  est;  2)  ut  translatio  non  fiat  consiHo 
ahorum  Cardinalium  -. 

h)  Indultum  testandi  (si  tamen  petatur)  de  illis  bonis,  de  qui- 
bus  alias  testari  non  possent,  idest  de  bonis  occasione  Cardinalatui 
acquisitis,  aut  intuitu  eiusdem  dignitatis  (non  quidem  personae)  do- 
natis,  tum  in  specie  (non  item  in  specie  petendum  est)  de  suppel- 
lectile  ac  paramentis  ecclesiasticis,  quibus  sive  in  Cappella  Pontificia, 
sive  in  propria  uti  consueverunt.  Quoad  haec  autem  indulta  tria 
animadvertenda  sunt:  1)  quod  a  priorum  bonorum  classe  annulus 
cardinalitius   excipi   solet,  seu    loco  illius  certa   pecuniae  summa: 

2)  quod  de  posteriore  testari  Cardinales  debent  favore  alicuius.  Ec- 
clesiae  vel  loci  pii ,  oratoriis  privatis  exclusis :  3)  quod  eorum  te- 
stamenta  etiam  sine  ulla  solemnitate  valent,  dummodo  de  veritate 
eorum  voluntatis  sutlicienter  constet  \ 

Denique,  quod  in  humanis  extremum  est,  honores  ad  Cardina- 
lium  funus  spectantes  si  quis  nosse  cupial,  adeat  Bened.  XIV,  Const. 
Praecipuuni,  1   Dec.   1745. 

'  Platus  sea  Tria  1.  c.  a  n.  93  ad  133,  ubi  confer  Const.  Bened.  XIV,  Sicut 
accepimuSj  i741. 

^  Platus  n.  85,  seq. 

'  Platus  1.  c.  a  n.  134  ad  159;  Card.  De  Luca  de  testam.,  discursu  6  ei  seq. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  377 


CAPUT  II. 

DE  CAPITULIS  SEU  CANONIGIS. 

479.  Ganonici  sunt  Cleriei  in  unum  corpus  sub  aliquo  Praelato 
congregati,  iit  otlicia  ecclesiastica  in  certa  ecclesia  celebrent,  ex  qua 
proprias  praebendas  habent  unde  alantur.  Cum  autem  eiusmodi  Cle- 
ricorum  Collegia,  quae  Capitnla  dicta  sunt,  primum  quidem  in  ec- 
clesiis  cathedralibus,  sed  deinceps  in  aliis  quoque  inferioribus  ec- 
clesiis  institui  coeperint,  hinc  duplex  Capitulorum  species  inducta 
est,  ita  ut  quae  in  cathedralibiis  conslituta  sunt  Capitula  Cathe- 
dralia  vei  Ecclesiae  Cathedrales  dicantur,  cetera  Collegiata  vel 
Ecclesiae  Collegiatae.  Porro  Capitula  seu  Canonicorum  Collegia  ca- 
thedralia  Episcopi  veluti  senatum  constiluunt,  qui  eidem  in  dioecesi 
gubernanda  consilio  et  opera  praesto  sinl,  tamquam  praecipui  ad- 
iutores  et  consiliarii.  Hinc  Sac.  Congr.  Fid.  Propagandae  Episcopos 
suae  iurisdictioiii  subiectos  hortari  numijuam  destitit  ad  Capitula 
ipsa  in  propriis  dioecesibus  constituenda.  Quod  si  rerum  adiuncta 
alicubi  id  fieri  non  sinant,  voluit,  ut  Episcopi  Capituli  deficientiae 
suppleant  instituendo  consilium  aliquol  missionariorum ,  quos  ad- 
hibeant  in  negotiis  gravioris  momenti  expediendis  et  polissimum 
in  causis  clericorum  iudicandis;  (juorum  quidem  suffragia,  etsi  con- 
sultiva  tantnm  sint  apud  Episcopum,  valebunt  tamen  non  solum  ad 
sententiam  pleniori  cum  cognitione  causae  ferendam,  sed  etiam  ita 
ut  Episcopus  ab  eorum  pluralitate  in  suo  iudicio  nonnisi  ex  gra- 
vissimis  et  m;inifestis  rationibus  discedat.  amvero  cum  in  hoc 
titulo  agatur  de  Ordinariis  Episcoporum  adiutoribus,  ad  quam  clas- 
sern  non  omnes  pertinent  Canonici,  sed  solum  Capitulum  Ecclesiae 
Cathedralis,  hinc  de  hoc  agendum  est. 

Tractatum  de  Capitulo  Ecclesiae  Cathedralis  quatuor  in  articulos 
distribuemus,  in  quorum  primo  exponemus  quae  singulis  eiusdem 
membris  in  se  consideratis  communia  sunt;  in  secundo  quae  sunt 
propria  eiusdem  Gapituli  Dignitatum,  Personatuum  atque  Otliciorum; 
in  tertio  quae  pertinent  ad  relationem  eiusdem  cum  dioecesi,  sede 


378  PARS   I.    DE   PERSONIS 


plena :  in  quarto  quae  pertinent  ad  eiusdem  relationem  cum  dioe- 
cesi,  sede  vacante. 

ARTIGULIJS    I. 

De  iis  quae  singulis  Capituli  membris  communia  sunt. 

480.  Vere  proprieque  dicta  Gapituli  memhra  solum  sunt  Canoni- 
ci,  ii  praesertim  qui  in  prima  Capituli  erectione  constituti  sunt,  tum 
ceteri  qui  deinceps  accesserunt,  quatenus  in  partem  vel  in  plenitu- 
dinem  iurium  legitime  sunt  admissi.  Hinc  sequitur  Episcopum,  licet 
Capituli  caput  esse  dicalur  et  unum  constituere  cum  eodem  corpus, 
nihilominus  ad  Capitulum  non  pertinere ,  neque  illius  membrum 
esse.  Sequitur  deinde  ad  Capitulum  proprie  non  pertinere,  licet  sint 
membra  eidem  adiuncta,  Dignitates  quarum  possessores  non  sunt 
simul  Canonici,  nisi  forte  secus  constitutum  sit  in  earum  fundatione 
et  nisi  agatur  de  Decano  qui  regulariter  caput  est  Canonicorum; 
nec  Canonicos  honorarios,  nec  Canonicos  qui  creati  sunl  a  Summo 
Pontifice  cum  expectativa  el  adhuc  praebendae  vacationem  expe- 
ctant,  nec  ceteros  beiieficiarios,  qui  infra  Canonicorum  gradus  con- 
stituti  sunt.  His  praemissis,  quae  eiusdem  membris  communia  sunt 
ita  persequemur,  ut  primo  agamus  de  legitima  Capituli  erectione  et 
constitulione  ;  subinde  de  ofTiciis  et  obligationibus;  de  iuribus  atque 
honoribus;  de  eiusdem  convocatione  ac  celebratione  ad  deliberan- 
dum  de  rebus  ad  ipsum  pertinentibus. 

§  1.  —  De  Capitiili  erectione  ac  constitiitione. 

481.  Ad  legitimam  Capituli  constitutionem  pertinent  cum  prima 
eiusdem  erectio  vel  posterius  augmentimi,  tum  etiam  statuta  seu  le- 
ges  quae  pro  eiusdem  regimine  rite  latae  sunt.  lam  vero  ad  primum 
quod  spectat,  haec  sunt  animadvertenda.  Krecfio  seu  prima  con- 
stitutio  Capituli  Ecclesiae  Cathedralis  nonnisi  a  Summo  Pontifice 
fieri  potest,  praesertim,  cum  ea  fieri  soleat  una  cum  ipsa  erectione 
Ecclesiae  Cathedralis,  quam  indubitati  iuris  est  nonnisi  a  Summo 
Pontifice  constitui  posse.  Capituli  seu  Canonicorum  numerus  augeri 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  379 


deinceps  fas  esl,  servatis  tamen  legitimis  conditionibus ,  id  est  ut 
Episcopi  aucloritate  id  fiat ,  sine  qua  nullum  novum  beneficium 
erigi  potest,  et  ut  Capituli  consensus  re(}uiratur,  qui  etiam  sub  con- 
ditione  praestari  ab  eodem  potest,  dummodo  conditiones  iustae  sint 
ac  rationabiles.  Potest  etiam  a  Capitulo  iustis  de  causis  denegari, 
cuiusmodi  sunt  tenuitas  vel  incertitudo  reddituum,  qui  statum  novi 
canonici  vel  minus  decentem  vel  incertum  efficiant,  nimia  Cano- 
nicorum  muititudo,  qui  magis  in  contemptum  quam  in  decus  Ec- 
clesiae  cedat,  veterum  Canonicorum  detrimentum,  etc.  Quod  si  de- 
negetur  absque  causa,  potest  per  Episcopum  vel  alium  Superiorem 
suppleri.  Ad  haec:  si  res  sit  de  instituenda  nova  dignilate,  vel  de 
augendo  Canonicorum  numero,  qui  auctoritate  Apostolica  delinitus 
fuerat,  requiritur  ut  eiusdem  Sedis  Apostolicae  venia  accedat. 

482.  Ad  alterum  quod  attinet,  id  est  ad  staluta  quibus  Capitulum 
regi  solet,  animadvertendum  generatim  est,  eiusmodi  statuta  esse 
leges  ab  ipso  Capitulo  legitime  congregato  constitutas,  de  rebus, 
quae  ad  rectum  ordinem  et  regimen  eiusdem  Capituli  pertinent. 
Unde  sequitur  auctorem  eiusmodi  legum  esse  ipsum  Capitulum  ,  a 
quo  constitui  possunt.  Obiectum  vero  iis  rebus  contineri,  quae  ad 
Capituli  regimen  pertinent,  binis  tamen  sub  conditionibus,  ut  sci- 
licet  nihil  habeanl  quod  legibus  a  Superiore  lalis  adverselur ,  et 
praeterea  ul  minora  tantum  negotia  attingant,  sive  circa  personas, 
cuiusmodi,  ex.  gr.,  est  definitio  modi  quo  Capitulum  sive  congre- 
gandum  sive  habendum  sit,  ratio  dislribuendi  ofTicia  inter  Capitu- 
lares,  ordinatio  chori,  constitutio  levis  cuiusdam  poenae  seu  mulctae 
adversus  Capitulares  ipsos  vel  propriae  Ecclesiae  beneficiarios  atque 
ministros,  in  divinis  olliciis  vel  iniunctis  muneribus  delinquentes 
aliaque  his  similia ;  sive  etiam  circa  res,  cuiusmodi  est  ratio  admi- 
nistrandi  bona  Capituli,  partiendi  distributiones,  administrandi  pias 
oblationes  etc,  ita  tamen  ut  caveatur  ne  cuiuspiam  iuri  inferatur 
detrimentum.  Etiam  sanctio  qua  statuta  muniantur  adiici  potest, 
sive  addito  iuramento,  sive  levibus  quibusdam  poenis  constitutis, 
ea  tamen  lege  ut  omnes  el  singuli  Capitulares  consentiant. 

485.  Abrogatio  vero  statutorum  fieri  potest  per  contrarium  sta- 


380  PARS   I.    DE   PERSONIS 


tutum  capitulariter  ac  legitime  factum,  addito  tamen  Episcopi  con- 
sensu,  si  forte  agatur  de  abrogando  slatuto,  quod  Episcopi  auctoritate 
firmatum  fuerit  \  vel  si  agatur  de  statnto  quod  certe  eins  auctoritate 
firmari  debuerit,  cniusmodi  esl  statutum  quod  tangat  statum  Ec- 
clesiae  vel  Capitnlnm  simul  et  Episcopum.  Denique  abrogalio  fieri 
potest  desuetudine,  quae  legitima  tamen  probanda  est. 

Quod  autem  attinet  ad  statutorum  interpretationem,  ait  citatus 
auctor,  eam  faciendam  esse  ab  Episcopo,  quod  ut  constet  cum  his 
quae  dicta  sunt,  dicendum  videtur  id  asseri  de  statutis  quae  aucto- 
ritate  Episcopi  firmata  fiierint,  vel  firmari  debuerint. 

§  2.  —  De  Capitiili  officiis  ac  obligationibus. 

484.  Hisce  de  Capituli  constitutione  praemissis,  ea  succedunt 
quae  perlinent  ad  eiusdem  ofilcia  et  obligationes.  In  his  antem  recen- 
sendis  niemorandum  est  quod  initio  praemonuimus ,  obligationes 
atque  officia,  quae  respectum  habent  ad  Episcopum  vel  ad  Sedem 
episcopalein  vacantem,  in  postremis  huius  capituli  partibus  a  nobis 
expositum  iri,  adeoque  hic  agi  tantum  de  illis,  quae  ad  ipsum  Ca- 
pitnlum  in  se  consideratum  pertinent.  lamvero  summum  praeci- 
puumque  ollicium,  cuiiis  causa  Canonici  supra  ceteros  clericos  ele- 
vantur,  suisque  praebendis  augentur,  illud  est,  ut  exemplo  suo  aliis 
praeluceant,  et  per  exercitium  cultus  divini ,  populi  pietatem  fo- 
veant.  Unde  pro  necessario  cum  hoc  ofiicio  nexu  tres  praecipue 
canonicorum  obligationes  numerari  solent,  scilicet:  Chori  servi- 
tium;  residenlia;  professio  fidei  initio  adepti  canonicatus  legitime 
emittenda. 

485.  De  Chori  servitio  videndum  est:  1)  qnid  complectatur; 
2)  quomodo  peragendum  sit;  5)  qua  ratione  eius  omissio  punienda 
sit;  4)  quae  sint  eiusdem  omittendi  iustae  excusationes. 

lamvero  Ghori  servitium  complectitur  recitationem  quotidia- 
nam  septem  horarum  canonicarum,  ceiebrationem  cum  cantu  quo- 
tidianae  missae,  ut  aiunt,  de  die,  quae  Conventualis  dicilur,  quae- 

'  ScARFANTONius  Hb.  IV,  til.  13,  n.  64,  et  in  Append.  decis.  40. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  381 


que  pro  benefactoribus  appllcari  debet  *■ ;  idque  etiamsi  alia  missa 
votivai,  quacumque  alia  de  causa,  eadem  die  canatur  ^  celebratio- 
nem  aliarum  missarum  conventualium  certis  quibusdam  diebus,  qui 
in  generalibus  Missalis  rubricis  designantur  ^,  recitationem  certis 
diebus  in  rubrica  designatis  offlcii  B.  M.  V.  Defunctorum,  Psalmo- 
rum  Poenitentialium  ac  Gradualium,  quae  tamen  libere  ac  sine  pec- 
cato  omittitur.  excepto  casu  vetustae  consuetudinis  quoad  ofiicium 
tantum  B.  M.  V.  * 

Quibus  omnibus  tres  animadversiones  addendae  sunt,  quarum 
prima  est,  Chori  servitium  quotidianum  omnino  esse  quoad  CoIIe- 
gium  Canonicorum  simul  sumptum,  quoad  vero  singulos  Ganonicos 
regulariter  quidem  quotidianum  pariter  esse,  sed  quasdam  ea  de  re 
haberi  exceptiones,  de  quibus  mox  dicetur,  cum  de  residentia  erit 
sermo.  Altera  est,  in  locis  Missionum  saltem  quinquies  vel  sexies 
in  anno  in  Cathedrali  Ecclesia  Canonicos  convenire  debere  ibique 
Tertiain  psallere  et  missae  conventuali  pro  benefactoribus  assistere. 
Tertia  animadversio  est,  quod  si  quis  Ganonicus  sive  ex  iusta  causa 
sive  ex  negUgentia  a  choro  abfuerit,  eumdem  omnino  teneri  horas 
canonicas  privatim  recitare,  nisi   legitimum   adsit   impedimentum. 

486.  Modus,  quo  Chori  servitium  peragendum  est,  quinque  legi- 
bus  concludi  potest.  Prima  lex  est  ut  fiat  perse,  non  per  substitutos  ^, 
quod  tamen  intelligendum  est  de  substitutis  extraneis,  siquidem  in 
iis  Capitulis,  in  quibus  alternatim  a  dimidia  vel  tertia  parte  Cano- 
nicorum  officium  persolvi  consuevit,  interdictum  non  est  Canoni- 
cis,  vel  Beneficiariis,  vel  .Mansionariis  aliquem  e  suis  Collegis  sub- 
stituere,  dummodo  qualuor  hae  leges  serventur:  ut  substitutus  ad 
chorum  eodem  tempore  non  teneatur;  ut  huiusmodi  substitutiones 
frequentes  non  sint,  quod  arbitrio  l<]piscopi  iudicandum  relinquitur; 

*  Benedictus  XIV,  Const.  Cum  semper,  19  Aug.  1744;  Insl.  107,  n.  7,  11. 
"^  Barbosa  de  Canon.,  C.  36. 
'  Benedictus  XIV,  Inst.  107. 

"^  Pius  V,  Consl.  Quoda  Nobis,  7  iulii  1368;  Benedictus  XIV,  Inst.  cit.,  n.  8 
et  seqq. 

'  Conc.  Tridenl.  Sess.  XXIV,  Cap.  XII  de  Reform. 


382  PARS   I.    DE   PERSONIS 


ut  ii  qui  substituunt  in  civitate  eiusve  suburbiis  versentur ;  ut  Ga- 
nonici  coadiulores  hoc  indulto  uti  nequeant,  idque  ne  passive  qui- 
dem,  haud  secus  ac  Canonici  honorarii,  cum  utrique  non  sint  vere 
proprieque  dicti  Canonici  ^ 

Secunda  lex  est,  ut  fiat  legitinio  loco,  id  est  regulariter  in  eo 
ecclesiae  loco,  qui  Chorus  dicitur  %  ita  tamen  ut  per  se  Capitulo 
interdictum  noii  sit  in  quavis  alia  ecclesiae  parte,  modo  sit  publica 
ex.  gr.  in  sacristia,  horas  canonicas  recitare,  extraordinarie  tamen 
et  accedenle  iiista  causa,  ex.  gr.  magiii  frigoris,  atque  l^^piscopi 
licentia. 

Terlia  lex  est,  ut  fiat  legitimo  tempore,  de  quo  dici  iam  potest 
propria  locorum  consuetudine  illud  definiri,  ita  tamen  ut  Vesperum 
a  prandio,  tempore  autem  quadragesimae  ante  prandium  recitari 
debeat;  Matutinum  vero,  salvo  privilegio  vel  consuetudine  imme- 
morabili,  recitandum  sit  summo  mane ,  recitari  autem  post  com- 
pletorium  diei  praecedentis  non  possit,  exceptis  diebus  Octavae 
Festi  solemnis  D.  N.  I.  C.  et  tribus  diebus  ultimis  maioris  hebdo- 
madae,  quod  est  generali  consuetudine  Uomanaeipie  Ecclesiae  in- 
stituto  firmatum,  et  extraordinario  cum  necessitas  aliqua  una  cum 
Episcopi  venia  concurrit  *. 

(Juarta  lex  est,  ut  fiat  alta  voce  ,  ita  ut  si  voce  tantum  sub- 
missa  horas  canonicas  aiiciuis  recitet,  vel  easdem  aUbi  recitaturus 
solam  praeseiUiam  corporalem  in  Choro  praestet,  eidem  poenae  sit 
obnoxius  ac  qui  abest  a  Choro  *,  nisi  forte  apostolicum,  idque  non 
praesumptum,  sed  legitimum  ac  vigens  privilegium  praesto  ei  sit  ^ 
vel  niusici  canant,  vel  organum  alternatim  chori  vicem  praestet, 
quo  quidem  in  casu  operae  pretium  erit  aliquem,  ex.  gr.   e  man- 


'  S.  Congr.  Conc.  in  Montis  Politiani  4  febr.  1804;  Benedictus  XIV,  Inst.  107, 
n.  17  et  seqq. 

^  Benediclus  XIV,  Insl.  107,  n.  19. 

'  Benedictus  XIV,  Inst.  107,  n.  22. 

'*  Benediclus  XIV,  loc.  cit.,  n.  16. 

*  Benedictus  XIV,  Conslil   Cum  semper,  19  aug.  1744. 


LIBER   I.    DE    CLERICIS  383 


sionariis ,   deputare ,    qiii  alte  pronuntiet  quae   ab  organo  cantari 
finguntur. 

Quinta  lex  est,  ut  fiat  reverenter,  idest  vocibus  apte  compa- 
ratis  non  lingua  praecipiti  nuUisque  praecisis  vocabuiis,  itaque  ut 
pars  Chori  canere  haud  inciplat,  cum  altera  cantum  nondum  ab- 
solvit.  Ceterum  autem  servata  modestia,  gravitate,  silentio  ^ 

487.  Porro  si  qui  servitio  chori  addicti ,  praeter  tempora  iure 
concessa,  aut  praeter  casus  itidem  iure  probatos  e  chori  servitio 
se  subducant,  poenas  incurruut,  licet  in  loco  beneficii  resideant.  Poe- 
nae  autem  hae  sunt.  Si  ultra  tres  menses  quolibet  anno  a  propriis 
ecclesiis  abfuerint,  anno  primo  priventur,  iudicio  Episcopi,  dimidia 
parte  fructuum,  quos  etiam  ratione  praebendae  ac  residentiae  toto 
anno  suos  fecerint  - ;  quod  si  iterum  eadem  fuerint  usi  negligentia 
secundo  anno,  priventur  omnibus  fructibus  quos  eodem  anno  lu- 
crati  fuerint;  crescente  vero  contumacia  ad  privationem  quoque 
canonicatus  seu  beneficii  contra  ipsos  procedi  possit  ^  Nec  obstat 
quod  beneficium  patrimonii  titulum  constituat.  Servandi  sunt  tamen 
giadus  recensiti,  licet  absentia  plus  quam  ad  tres  annos  protenda- 
tur,  aliter  privationis  sententia  non  sustinetur.  Antequain  appli- 
centur  memorati  poenarum  gradus,  opus  non  est  ut  absentes  com- 
inoniti  fuerint,  at  necesse  est  ut  explicite  vel  implicite  vocentur 
ad  dicendam  causam,  si  qiiam  habeant,  ob  quain  puniendi  non  sint. 
Si  ad  tantum  tempus  negligentia  non  excurrat,  pro  singulis  defe- 
ctionibus  rata  distributionum  portio  absenti  subtrahitur,  in  reliquos 
aeque  distribuenda  qui  actu  choro  intersunt.  Haec  poena  sumenda 
omnino  de  illis  est,  quin  locum  ullum  habeant  collusiones,  remis- 
siones,  vel  cuius(|uemodi  pacta  *.  Imo  neque  Capitulum,  neque  Epi- 
scopus  ipse  potest  amissas  de   iure  distributiones   cuiquam  remit- 

'  Glemens  Xi,  Encyclica  ad  Episcopos  Italiae  el  Insularum  adiacenlium ,  16 
martii  1703,  quae  exlat  in  Bullario  particulari  Glemenlis  XI,  pag.  526;  Bened.  XIV, 
Inst.  107,  n.  24. 

'  S.  Gongr.  Gonc.  in  Tarraconen.,  22  Aug.  1885. 

*  Gonc.  Trid.  Sess.  XXIV,  Cap.  XII  de  Ueform. 

'*  Gonc.  Trid.  Sess.  XXIV,  Cap.  XII  de  Reform. 


384  PARS   I.    DE   PERSONIS 


tere  \  Quare  eligendus  quotannis  a  Capitulo  Canonicus  olim  Obe- 
dientiarius  dictus,  nunc  vero  Punclator  -. 

Ad  haec:  distributiones  quotidianas  amittit  quisquis  choro  non 
interest,  etiam  vacationis  tempore  %  non  obstante  consuetudine 
etiam  immemorabili  et  constitutionibus  capitularibus  ';  amittit  insu- 
per  qui  non  psallit  et  qui  recedit  missam  celebraturus  vel  ut  con- 
fessiones  audiat,  nisi  iussus. 

488.  Verum  ex  Ecclesiae  pietate  quaedam  sunt  causae,  (juibus 
siquis  a  choro  absit  non  idcirco  distributione  privatur.  Sunt  hae  ^ 
infirinitas,  seu  iusta  et  rationabilis  corporalis  neccssitas  aut  evi- 
dens  Ecclesiae  utilitas.  At  in  hisce  causis  observanda  sacrae  Con- 
cilii  Congregationis  decreta,  ne  dislributiones  iis  decernantur,  qui- 
bus  minime  debentur.  Igitur  :  1)  Inlirmi  si  dum  erant  incolumes 
choro  interesse  consueverunt,  eas  lucrantur,  nisi  aliud  ecclesiae 
statutis  vel  consuetudine  sit  introductum  ^,  et  ii  qui  prudenter  me- 
tuunt  infirmari,  si  ad  chorum  accesserint,    Huc  pertinent  coeci  et 

'  S.  C.  Conc.  apud  Bened.  XIV,  Inst.   107,  i  7,  n.  42. 

*  Bened.  XIV  de  Syn.,  lib.  IV,  cap.  IV,  n.  2.  Distribuliones  generice  acceplae 
sunt  redditus  ecclesiastici,  qui  ex  communi  quadam  Canonicorum  vel  Beneficiario- 
rum  massa  singulis  distribuuniur,  sive  ratione  beneficii,  sive  servitii  choralis,  sive 
ratiune  realis  praesenliae  ac  veluti  salarii  personalis  pro  particulari  aliquo  casu 
inito.  Unde  earumdem  species  quadruplex  distingui  potest:  1)  earum  quae  alicubi 
lenent  locum  ipsius  benoficii  et  fructus  grossi  etiam  appellantur.  2)  Earum  quae 
proprie  distributiones  quotidianae  dicuntur  praemiique  loco  conslitutae  sunt  pro 
iis,  qui  choro  intersunt,  sive  ex  peculiari  massa,  sive  ex  terlia  parte  frucluum  gros- 
sorum,  si  tanlum  ex  eis  praebenda  constat.  3)  Earum  quae  assignatae  sunt  pro 
certis  fixisque  oneribus  Missarum,  anniversariorum,  aliarumque  functionum.  4)  Ea- 
rum  quae  assignantur  pro  funeribus.  lam  Conc.  Trid.  Sess.  XXI  de  Ref.  cap.  III 
iussit  tertiam  frucluum  quorumcumque  proventuum  et  obvenlionum  tam  dignitalum 
quam  canonicatuum,  personatuum,  portionum  et  ofiiciorum  separari  et  in  distribu- 
liones  consiitui. 

^  Sac.  Congr.  Conc  in  Asten.  20  lulii  1874. 

*  S.  Congr.  Conc.  in  Ravennaten.  20  Sept,  1879. 

'  Ex  decreto  Bonifacii  VIII,  cap.  Consuetudinem  unic  de  cler.  non  resid,,  in 
usum  revocalae  a  Trid.  Conc. 

«  S.  Congr,  Conc  17  Febr,  1838, 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  385 


senes,  qui  nequeunt  sine  gravi  incoinmodo  chornm  adire,  vel  ei 
interesse.  2)  Qui  prohibentur  citra  suam  cuipam  chorum  adire,  vel 
non  adeunt  ob  timorem  cuiuslibet  damni  gravis.  3)  Qui  absunt 
propter  servitium  Kcclesiae  suae.  Huc  pertinent  Canonici  qui  assi- 
stunt  Episcopo  episcopaiia  exercenti  vel  assistenti  cum  cappa,  sive 
in  ecclesiis  civitatis  aut  suburbiorum  sibi  subiectis,  sive  concioni 
in  ecclesia  sua  cathedrali,  (piique  eum  comitantur;  ac  demum  vel 
qui  ab  eo  mittitur  vel  eum  comitatur  ad  Limina,  non  vero  ad  vi- 
sitationem  dioecesis  \  Quotquot  autem  praesentes  habenlur  lictione 
iuris,  verius  participant  etiam  fallentias  absentium  quas  vocant, 
perinde  ac  ii  qui  sunt  praesentes  reipsa  ^  4)  Canonicus  Theologus 
et  Poenitentiarius  ut  infra  dicemus.  Demum  Canonicus  vel  quisquis 
alius  de  gremio  Capituli,  cui  animarum  cura  imminet,  dum  Parochi 
ofTicio  fungitur,  si  parochia  excitata  sit  in  ipsa  cathedrali  vel  col- 
legiata  ^ 

Quoad  distributiones  inler  praesentes  consulenda  sunt  statuta 
capitularia  vel  consuetudines  '.  His  deficienlibus  ,  inspiciendum 
utrum  distributiones  huiusmodi  sint  certae  ac  fixae,  uti  legata,  an- 
niversaria  etc,  an  incertae  ac  fortuitae,  ut  quae  dantur  in  iustis 
funerum.  Illae  plerumque  quotidianis  aequiparantur ,  ideoque  eas 
lucratur  quisquis  fictione  iuris  habetur  ut  praesens  in  choro ;  has 
non  item.  Uno  verbo  absentes  fictione  iuris  distributiones  huius- 
modi  lucrantur,  dummodo  non  obstet  voluntas  testatoris  vel  dantis. 

489.  Onus  assistendi  choro  cessat  iubilationis  indulto,  quod  post 
annos  40  choralis  servitii  laudabiliter  praestiti,  in  diversis  licet  ec- 
clesiis  et  giadibus  beneliciariis,  conceditur  in  praeminm  et  remu- 
nerationem  ^  Attamen  Capituli  dignitates  per  indultum  iubilationis 
non  eximuntur  ab  iis  peculiaribus  functionibus  peragendis,  quae  ex 


'  Bened.  XIV,  Inst.  cit.,  n.  59. 

'  S.  Congr.  Conc.  in  Andrien.  23  Aug.  1876. 

'  S.  Pius  V,  Consl.  Cupientes  1568;  S.  Congr.  Conc  loc.  cit. 

*  S.  Gongr.  Gonc.  1  Marlii  1761;  Acta  S.  Sedis  vol.  I,  p.  287. 

'  Garcias  de  Benef.  p.  3,  cap.  2. 

ZlTELLI-SOLIERI.  25 


386  PARS   I.    DE   PERSONIS 


consuetudine  ,  veL  statutis,  dignitati  taxative  inhaerent  ^  sed  ius 
habent  ad  recipiendum  tamqiiam  praesentes,  tum  omnes  praeben- 
dae  fructus,  tum  etiam  distributiones  aliaque  emolumenta  quae  per- 
cipiunt  reliqui  chorales,  exceptis  distributionibus  quae  inter  prae- 
sentes  dicuntur,  quando  tamen  obstet  disponentium  vohintas.  In 
functionibus  vero  omnino  adventitiis  standum  capitularibus  statutis 
vel  consuetudini  ^  Coadiutus,  nisi  choro  intersil,  omnia  per  coad- 
iutorem  lucratur  perinde  quasi  is,  non  ipse  Canonicus  esset ,  ideo 
si  uterque  abfuerit,  non  inspicitur  utrum  coadiutus,  sed  utrum  co- 
adiutor  ex  legitima  causa  absit. 

Sunt  autem  tres  menses  quibus  Canonici  ac  Beneficiati  certo 
inter  se  ordine  \acationibus  fruuntur,  dummodo  earum  Kcclesiarum 
Constitutiones  longius  servitii  tempus  non  requirant  ^ 

Trium  mensium  spatium  superari  non  potest ,  nisi  adsit  apo- 
stolica  facultas,  etiamsi  consuetudo  (|uaelibet  contraria  existeret  K 
Beneficio  vero  trium  mensium  uti  possunt  etiam  per  dies  interpo- 
latos,  non  vero  per  horas;  seclusa  enim  apostolica  venia,  non  hcet 
compulare  horas.  Haec  autem  vacatio  locum  non  habet  in  Capitulis, 
quae  per  alternativam  seu  mediariam ,  vel  tertiariam  choro  in- 
serviunt. 

In  usu  trimestrium  vacationum  quaedam  regulae  servandae 
sunt,  nempe:  1)  ne  chorales  vacent  in  quadragesima  ac  solemnio- 
ribus  festivitatibus;  2)  ne  absint  ultra  tertiam  partem  eodem  tem- 
pore;  et  3)  ne  discedant  a  dioecesi  sine  Episcopi  venia. 

490.  Quoad  professionem  fidei,  sutliciat  notasse  quod  provisi  de 
canonicatibus  et  dignitalibus  emittere  debent  professionem  fidei  co- 
ram  Episcopo  vel  eius  Vicario  Generali  el  coram  Gapitulo  intra  duos 
menses  a  die  possessionis  pacificae  sive  admissionis  in  massae  ca- 
pitularis  participationem ,  alioquin  fructus  non  faciant  suos  neve 
illis  possessio  sulfragetur  ;  ex  Concilio  Trid.  Iol*.  cit. 

*  S.  Congr.  Gonc.  3  Sept.  1870. 

*  S.  Congr.  Conc.  in  cital.  resol. 

*  Conc.  Trid.  Sess.  XXIV,  Cap.  XII. 
^  Bened.  XIV,  Inst.  eccl.  107. 


i 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  387 


\ 


§  3.  —  De  Capltuli  hiribiis  ac  honoribus'. 

491.  Quoad  iura  et  lionores  notandum  est  praeeminentias  omnes 
quae  competunt  Capitulo  eas  esse  vel  ex  iure  scripto,  vel  ex  con- 
suetudine,  vel  ex  privilegio.  Quod  attinet  ad  ius  seriptum,  satis  con- 
stat  ex  decretalibus,  ex  Concilio  Trid.,  ex  Gaeremoniali  Episcopo- 
rum  quaenam  praerogativae  atque  iionorificentiae  competant  Gapi- 
tulo  Cathedrali,  quod  cum  sit  senalus  Ecclesiae  ab  omni  contradi- 
stinguendum  est  iuxta  formam  a  sacris  ritibus  praescriptam.  Hinc 
certum  omnino  est  quod  quando  Gapilulum  cathedralis  collegiatim 
seu  capitulariter  intervenit,  praecedat  Capitulum  collegiatae  ac  Pa- 
rochum  et  quemcumque  alium  Praelatum  et  Rectorem ,  quamvis 
qualidcatum  in  propria  Ecclesia.  Excipe  Vicarium  Generalem  Epi- 
scopi,  qui  habet  praecedentiam  super  Gapitulum  ^,  quamvis  nonnulii 
apud  Menoch.  cons.  .12  contrarium  teneant.  Geterum  in  facti  ali- 
cuius  contingentia,  inspiciendum  est  ius  scriptum  sacrorum  Cano- 
num  ac  praesertim  Tridentini  et  Caeremonialis.  Quoad  consuetudi- 
nem  diligenter  observandum  est  an  vere  ea  adsit,  ut  Capitulo  haec 
illa  honorificentiae  species  exhibeatur:  an  ea  fuerit  legitime  praescri- 
pta :  item  an  ea  extendatur  de  casu  ad  casum ,  de  loco  ad  locum,  de 
persona  ad  personam,  nam  consuetudo  est  strictae  interpretationis. 
Quoad  privilegia,  plures  horum  vi  aliquibus  Capitulis  competunt 
praeeminentiae.  In  his  autem  animadvertendum  est,  an  ea  fuerint 
deperdita  vel  per  non  usum,  vel  per  contrarium  usum,  vel  per  re- 
vocationem  factam  a  legitimo  Superiore,  vel  per  sententiam  parti- 
cularem  propter  abusum.  Ceterum  si  ea  subsistant,  meminerint 
Canonici,  privilegium  derogans  iuri  alterius,  ex.  gr.  episcopali,  re- 
stringendum  esse  quantum  patitur  proprietas  verborum ,  quia  non 
praesumitur  Pontifex  velle  huic  iuri  derogare,  nisi  id  expresserit. 
Meminerint  etiam  privilegium  uni  concessum,  non  extendi  ad  alios 
ob  similitudinem  vel  etiam  maiorem  rationem. 

•  Barbosa,  Summ.  Apostol.  Decis.,  v.  Vicarius  Generalis. 


388  PARS   I.    DE   PERSONIS 


§  4.  —  De  Capitnli  convocatione. 

492.  Superest  ut  de  Capituli  convocatione  agamus.  Ad  utrumque 
finem  servandi  amplificandique  cultus  Dei  et  reruni  administrationis 
tuendae  ac  moderandae,  cogendi  sunt,  neque  hoc  raro,  Capitulares 
conventus.  De  quibus  communiter  statutum,  ut  non  liabeantur  die 
festo  \  neque  tempore  quo  divina  persolvuntur  officia. 

Porro  si  qua  difiicilis  deliberafio  expediri  capitulariter  debeat, 
opportunum  erit,  ut  is  qui  Gapitulum  indicendi  ius  obtinet,  dum 
Capitularibus  tempus  significat  ad  quod  indicitur,  significet  etiam 
quae  con\eniendi  sit  ratio  et  causa. 

His  autem  generatim  praemissis,  notandum  est,  ius  convocandi 
Capitulum.  ad  primam  eiusdem  dignitatem  pertinere.  Atque  haec 
facultas  libera  est  atque  independens  ab  Episcopo,  nisi  agatur  de 
rebus  mensae  episcopalis  et  de  rebus  in  quibus  Episcopus  iuxta  sa- 
cros  Canones  Capitulum  audire  tenetur  '\  Limitatur  tamen  in  eo 
quod  Capitulum  Episcopum  certiorem  facere  debet  et  licentiam  ro- 
gare,  si  consuetudo  Episcopo  assistat. 

Ceterum  in  omnibus  Capituii  deliberationibus  ac  nominatim  in 
eleclionibus,  servandum  ut  Capitularium  quisque  libertatem  retineat. 
Quidquid  autem  maior  Canonicorum  eo  die  congregatorum  pars  con- 
stituerit,  firmum  erit  atque  decretum.  Cap.  I  Cum  in  cunctis  de 
his  quae  fiunt  a  mai.  parte  Cap.  Quidquid  vero  non  fuerit  in  isto 
consessu  hoc  modo  statutum,  irritum  erit.  Qui  vero  Capitulo  sunt 
a  secretis,  eius  acta  diligenter  excipere  debent  actuumque  capitu- 
larium  tenorem  libro  committere. 

ARTICDLUS    II. 

Quae  Capituli  Dignitatum,  Personatuum 
et  Officiorum  propria  sint. 

493.  Praenotandum  est  quod  dignitas,  personatus  et  ofiicium  in- 
ter  se  dilTenmt.  Dignitas  enim  est  praeeminentia  cum  iurisdictione. 

*  S.  Congr.  Conc.  in  Meliten.  1602;  in  Adrianen.  1622. 

*  Sac.  Conffr.  Gonc.  20  ian.  1858. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  389 


Personatus  est  praeeminentia  sine  iurisdiclione.  Officium  tandem  est 
simpiex  rerum  ecclesiasticarum  administratio  absque  praeeminentia 
et  iurisdictione. 

Praecipuae  ecclesiarum  catliedralium  dignitates,  ut  Archidiaco- 
nus,  Archipresbyter  hodie,  revocata  ad  Episcopum  omni  fere  ecclesia- 
stica  iurisdictione,  praeter  primas  in  choro  sedes  aiiaque  honorifica 
iura,  id  est,  in  sacris  omnibus  praecedere  functionibus,  horas  cano- 
nicas  inchoare,  Ganonicos  ad  consilia  vocare  etc,  nulla  iurisdictione 
potiuiitur ;  hinc  ventosae  et  inanes  dignitates  a  canonistis  appel- 
lantur,  At  nomine  et  re  oflicia  sunt  illa  duo  Theologi  el  Poeniten- 
tiarii,  quae  introducta  primum  a  Conciliis  Lateranensibus  III  et  IV, 
stabiliorem  deinde  formam  acceperunt  a  Concilio  Tridentino. 

494.  lamvero  Canonici  Theologalis  est  sacram  Scripturam  inter- 
pretari.  Si  theologiam  seu  dogmaticam  seu  moralem  arbitrio  Ordinarii 
doceat,  Ben.  XIV  ^  suo  officio  satisfacere  ait;  sed  post  editam  a  Gre- 
gorio  XVI  an.  1842  encyclicam,  Sac.  Congr.  Conc.  a  prisca  senten- 
tia  a  Bened.  XIV  exposita  recessit  et  iterato  maudavit  ut  Canoni- 
cus  Theologus  sacram  Scripturam  expHcet  ^.  Sacram  vero  scriptu- 
ram  interpretari  debet  singnlis  diebus  festis,  nec  minus  quadragies 
per  annum,  quo  loco,  qua  hora  et  super  qua  parte  eius  censuerit 
Episcopus.  Ac  demum  per  se  non  per  aliuin,  nisi  permittente  Epi- 
scopo  iusta  de  causa.  Si  forte  ipse  sit  iubilatus  aut  decrepitus  aut 
infirmus,  Episcopus  ei  alium  substituet.  Substituendus  autem  est 
sacerdos  saecularis,  eoque  deficiente,  regularis  ^  Non  item  si  impe- 
ditus  fuerit  ad  breve  tempus.  Cavit  autem  Trid.  Synodus  ut  ubi 
nulla  huic  ofiicio  deputata  praebenda  reperiatur,  praebenda  quomo- 
documque,  praeter  quam  ex  causa  resignationis,  primo  vacatura, 
ipso  facto  ad  eum  usum  perpetuo  constituta  et  deputata  intelliga- 
tur.  Quamobrem  ex  redditibus  praebendae  separanda  est  tertia  pars 
fructuum,  quae  singulis  lectionibus  pro  rata  tribiiitur  vel  detrahitur. 
Qua  hora  vero,  quibus  diebus  lectionem  habebit,  si  nolit  choro  cum 

*  De  Syn.  1.  XIII,  n.  9,  17. 

*  Cf.  Collect.  Lacens.  vol.  I,  p.  350. 

*  S.  Congr.  Conc.  10  iunii  1876.  (Acla,  voi.  X,  p.  230). 


390  PARS   I.    DE   PERSONIS 


aliis  interesse,  non  idcirco  ulla  distributionurn  parte  privabitur,  quas 
sibi  adquirunt  (jui  chori  officio  actu  intersunt  ac  serviunt,  nisi  ob- 
stet  voluntas  testatoris  ^  Imo  vero  cadem  de  causa  nequitCanonicus 
Theologus  ad  Capituli  negolia,  procul  a  locis  in  qnibus  munus  ob- 
tinet,  allegari  -. 

495.  Ad  Canonicum  theologum  proxime  accedit  Canonicus  Poe- 
nitentiarius,  qui  excipiendarum  confessionum  in  ecclesia  cathedrali 
ordinaria  potestate  fruitur  '\  Decrevit  in  omnibus  cathedralibus  Poe- 
nitentiarium  cum  unione  praebendae  proxime  vacaturae  fore  ab 
Episcopo  instiluendum,  qui  magister  sit  vel  doctor,  aut  licentiatus 
in  theologia  vel  iure  canonico  et  annorum  quadraginta,  seu  alias 
qui  aptior  pro  loci  qualitate  reperiatur,  qui  dum  confessiones  in 
ecclesia  audiet,  interim  praesens  in  choro  censeatur,  ita  ul  nihil 
distribulionum  aliorumque  eliam  emolumenlorum  eidem  decedat. 
Porro  Poenitentiarius  noa  potest  suam  potestatem  delegare  neque 
circa  casus  reservatos,  a  quibus.  nec  ipse  potest  absolvere,  sine  spe- 
ciali  delegalione  *. 

ARTIGULUS   m. 

De  relatione  Capituli  cum  Bpiscopo  sede  plena. 

496.  Capitulum  debet  Episcopo  reverentiam  et  obedientiam.  Haec 
autem  reverentia  exhibetur  in  deferendo  illi  signa  honoris,  quae 
adeo  sunt  debita  Episcopo,  ut  Canonici,  quamvis  exempti,  ea  mi- 
nime  denegare  possint.  Signa  autem  honoris  in  tribus  potissimum 

'  Sac  Congreg.  Conc.  20  sept.  1879.  (Acla  XIII,  p.  90). 

*  S.  Cong.  Conc.  apud  Bened.  XIV,  Insl.  117,  n.  55. 

»  Conc.  Tridenliniim  Sess.  XXIV,  Cap.  VIII  de  Reform. 

'*  Nulla  a  iure  canonico  et  Concilio  Trid.  forma  praescripta  esl  pro  utrinsque 
praebendae  collatione;  al  in  Italia  et  insulis  adiacentibus  tum  praebenda  theolo- 
galis  tum  poenitentiaria,  obnoxia  est  concursui.  Bened.  XIII  Consl.  Pastoralis  Of- 
/?CM.  Thef^logus  debet  esse  doctor  in  sacra  theologia;  Poenitentiarius  vero  debet  esse 
doctor  vel  licenliatus  in  sacra  thcologia  aut  iure  canonico,  et  annos  saltem  40  na- 
lus,  nisi  aliter  necessilas  aut  utililas  postuiet. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  391 


continenlur  :  i)  in  sede  ei  tribuenda  in  loco  magis  honorifico  ;  2)  in 
assistentia  eidem  praeslanda;  3)  in  eo  associando  ac  deducendo. 

Quoad  praeeminentiam  loci  ^  slatuit:  Episcopis  ubique  is  honor 
tribuatur,  qui  eorum  dignitati  par  est,  eisque  in  choro  et  in  Ca- 
pilulOj  in  processionibus  et  aliis  actibus  publicis  sil  prima  sedes  et 
locus,  quem  ipsi  elegerint  et  praecipua  omnium  rerum  agendarum 
auctoritas. 

Quoad  assistentiam,  duo  Canonici,  si  Episcopus  velit,  possunt 
ac  debent  illi  assistere  et  inservire  in  omnibusquae  respiciunt  ipsius 
et  Ecclesiae  utilitatem.  Hi  possunt  ab  Episcopo  secum  duci  et  apud 
se  delineri  sive  ad  functiones  celebrandas,  sive  ad  negotia  tractanda, 
sive  ad  dioecesim  lustrandam.  IM-aeterea  ex  dispositione  Goncilii 
Tridentini  -  tenentur  Canonici  Episcopo  celebranli  aut  alia  poiilifi- 
calia  exercenti  assistere  et  inservire.  Nomine  autem  pontificalium 
veniunt  omnes  illae  functiones  in  qiiibus  Episcopus  utitur  insigni- 
bus  pontificalibus,  ex.  gr.  mitra  et  baculo.  Quamvis  autem  Epi- 
scopo  pontificalia  exercenti  ex  Tridentino  omnes  Canonici  tenen- 
tur  assistere,  tamen  teste  Card.  de  Luea,  Episcopo  talia  exercenti 
extra  ecclesiam  cathedralem  aliqui  dumtaxat  Canonici  ei  assisten- 
tiam  praebere  tenentur,  ne  ecclesiae  cultus  omnino  deseratur. 

Tertium  signum  honoris  exhibendum  a  Capitulo  est  associatio 
seu  deductio.  Hinc  cum  Episcopus  ad  celebrandum  pontificaliter  ac- 
cedit,  lenentur  Dignitates,  Canonici  et  alii  Portionarii  illum  asso- 
ciare  ad  ecclesiam  cathedralem,  illi  obviam  ire  et  quidem  usque 
ad  eius  palatium  aut  aulam  ad  id  destinatam ,  quamvis  palatium 
non  sit  contiguum  ecclesiae,  dummodo  non  sit  distans  ultra  cen- 
tum  sexaginta  passus,  tunc  enim  deberet  associari  ex  aliquo  loco 
ad  id  designato  prope  ecclesiam  vel  in  ecclesiae  ipsius  atrio.  Post 
peractam  vero  rem  sacram,  debet  Capitulum  Episcopum  receden- 
tem  comitari  usque  ad  portam  ecclesiae. 

Praeter  reverentiain  debet  Capitulum    Episcopo   obedientiam, 


'  Synodus  Trid.  Sess.  XXV,  Cap.  VI  de  Ref. 
*  Sess.  XXIV,  Gap.  XII  de  Reform. 


392  PARS   I.    DE   PERSONIS 


quae  in  duobus  polissimum  consistit  nempe:  1)  in  iustis  mandalis 
Episcopi  excipiendis  et  observandis;  2)  in  eiusdem  iudicio  subeundo. 
Itaque  Capituium  debet  parere  Episcopo  in  exequendo  eius  man- 
dato.  Potest  autem  Episcopus  mandare  Capitulo  omnia  ea  quae  ra- 
tione  status  ciericalis,  officii  et  beneficii  praestanda  sunt  vel  a  sin- 
gulis  Ganonicis,  vel  a  toto  Gapitulo  iuxta  sacros  canones.  Hinc  pot- 
est  iubere  ut  indicatur  Capitulum,  quando  Episcopus  vult  Canouicis 
aliquid  proponere,  item  ut  petatur  facultas  ab  ipso  vel  eius  Vica- 
rio  Generali  cogendi  Capitulum  in  diebus  extraordinariis.  Potest  ex 
iusta  causa  inhibere  ne  convocetur  Gapitulum,  item  poenis  et  cen- 
suris  cogere  Canonicos  ad  praestandum  sibi  exemplar  actuum  Ga- 
pitularium.  Ad  haec:  potest  mandare  Canonicis  ut  intersint  con- 
cioni  tempore  adventus  et  quadragesimae,  ut  intersint  processioni- 
bus  ab  Episcopo  de  cousilio  Capituli,  licet  non  de  eiusdem  consensu 
indictis,  pro  publico  honore,  bono  vel  commodo ,  aliisque.  Potest 
mandare  ne  plures  simul  sine  sua  licentia  vacationes  trimestrales 
sumant,  ne  chorus  nimis  infrequens  tiat,  ac  diviuus  cultus  ininua- 
tur,  et  polest  etiam  praecipere  quota  pars  debeat  semper  in  choro 
inleresse. 

497.  Quod  vero  attinet  adeius  iudicium  subeundum,  forum  com- 
petens  Capituli  est  tribunal  Episcopi,  unde  si  iuridice  Capitulum 
vel  Gapitulares  citentur,  in  eo  tribunali  tenentur  comparere.  Ex- 
cipe,  nisi  per  legitimam  appellationem,  vel  legitimam  recusationem 
Gapitulares  vel  Capitulum  Episcopi  iudicium  declinare  valeant.  Di- 
ximus  legitimam  appellationem ;  nam  appellatio  frivola,  quae  sit  a 
sententia  interlocutoria,  item  quae  sit  in  causis  seu  factis  notoriis, 
aut  ubi  tantummodo  agitur  de  executione  legis,  non  admittitur  ^ 
Pariformiter  non  admittitur  ea  appellatio,  quae  deficit  in  substan- 
tialibus  appellationis,  quae  sunt  quinque,  nempe  primo  ut  interpo- 
natur  a  legitima  persona;  secundo  ut  iiiterponatur  intra  debitum 
tempus,  scilicet  a  iure  concessum;  tertio  ut  proponatur  coram  le- 
gitimo  iudice ;  quarto  ut  fiat  ad  legitimuin  iudicem ;  quinto  ut  ser- 


'  Phaebeus  tit.  15  de  App. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  393 


vetur  debita  forma,  ex.  gr.   ut   fiat  in  scriptis   et  aiiquando    cum 
expressione  causae. 

498.  Quoad  modum  vero  instiluendi  iudicium,  etsi  Concilium 
Tridentinum  ^  statuerit  ut  Capitulum  initio  cuiuslibet  anni  eligat  ex 
Capitulo  duos  cle  quoram  consilio  et  assensu  Episcopus  ve  l  eius  Vi- 
carius,  quando  extra  visitationem  processerit  contra  Capitula  ca- 
thedralium  iliorumque  personas,  tam  in  formando  processum,  quam 
in  ceteris  omnibus  actibus  usque  ad  pmem  causae  indusive  coram 
notario  ipsius  Episcopi  aut  in  eius  domo  aut  consueto  tribunali 
procedere  teneatur,  tamen  tiaec  conciliaris  dispositio  habet  locum 
in  iis  dumtaxat  Capitulis,  quae  ex  Apostolicis  indultis  exempita  sunt 
a  iurisdictione  Episcopi  ordinaria  atque  immediate  subiecta  Sedi 
Apostolicae.  Ceterum  ilia  Capitula,  quae  huiusmodi  priviiegium  non 
habent,  eo  decreto  minime  comprehenduntur  ^  Unde  cum  Capitulo 
non  exempto  ea  forma  iudicii  adhibenda  est,  quae  instituitur  iuxta 
sacros  canones  cum  quolibet  cierico  immediate  Episcopo  subiecto. 

499.  Quoad  poenas  in  iudicio  contra  Capitulum  decernendas,  no- 
tandum  est,  Capilulum  non  posse  ab  Episcopo  excommunicari,  quia 
comnmnitas  seu  universitas  qua  talis  excommunicari  non  potest, 
ut  expresse  decernitur  in  Cap.  Romana  de  sent.  excom.  in  6.  Di- 
ximus  ab  Episcopo,  potest  enim  a  Romano  Pontifice.  Potest  tamen 
ab  Episcopo  Capitulum  qua  tale  suspendi  vel  interdici.  Cum  sus- 
penditur,  non  singuli  capitulares  a  propriis  et  personalibus  officiis 
ac  beneliciis  suspenduntur,  sed  corpus  ipsum,  ita  ut  si  suspensio 
sit  a  benelicio,  Capitulum  privatur  fructibus  eius  vel  eorum  bene- 
ficiorum  quae  habet  ut  unita;  si  sit  ab  officio,  privatur  usu  iuris- 
dlctionis  et  consequenter  impeditur  ne  actus  eius  rati  ac  validi 
sint;  si  sit  a  divinis,  simpliciter  prohibefcur  Capitulo  exercere  ea 
divina  otUcia  solita  exerceri  a  communitate  capitulari  qua  tali:  ex 
quo  sequitur,  quod  particulares  ac  singulares  Canonici,  licet  ut  ta- 
les  non  sint  ligati  a  tali  suspensione,  tamen  non  possint  nec  fru- 

'  Sess.  XXV,  Cap.  VI  de  Reform. 

*  Gf.  Babbosa  de  Can.  cap.  VIII ;  Gard.  de  Luca  disc.  44  Ann.  ad  Conc 


394  PARS   I.    DE   PERSONIS 


clus  beneficii  capitularis  percipere,  nec  actus  iurisdictionis  capitu- 
laris  exercere,  nec  fiinctiones  capitulares  administrare  respective. 
Quando  vero  Gapitulum  qua  tale  interdicitur,  tunc  interdictum  non 
est  particuiare,  sed  generale ;  ex  vi  talis  censurae  manent  interdi- 
cti  singuli  capitulares  ut  partes  capituli  sunt.  Ceterum  censuris 
parce  uti   debent  Ordinarii  ex   Tridentino  ^ 

500.  Postquam  vidimus  quid  debet  Capitulum  Episcopo,  superest 
videre:  1)  quid  possit  Capitulum  sine  et  cum  Episcopo ;  2)  quid  non 
possit  Episcopus  sine  Capitulo. 

Capitulum  sede  episcopali  plena,  sicut  nihil  potest  statuere  de 
iis  rebus  quae  ad  dioecesis  vel  dioecesanorum  regimen  pertinent,  ita 
cum  dependentia  ab  Kpiscopo  potest  minora  qtiaedam  quae  perti- 
nent  ad  bonum  ordinem  et  regimen  Capituli  statuere,  etiam  sine 
expresso  coiisensu  et  confirmalione  Episcopi. 

Graviora  autem  quae  spectant  ad  Ecclesiae  Cathedralis  com- 
modum  et  ad  observantiam  consuetudinum,  non  potest  Capilulum 
nec  decernere ,  nec  immutare,  aut  quidquam  circa  illa  statuere, 
sine  consensu  Episcopi. 

Quaenam  vero  sint  ea  minora  refertur  a  Ueiffenstuel  Tit.  II, 
dc  Const.  eai|ue  sunt,  ex.  gr.,  quod  certo  modo  quotidianae  ob- 
ventiones  distribuanlur,  quod  tali  ordine  Canonici  ad  cliorum  vel 
Capitulum  vocentur,  universim  ea  fere  omnia  quae  concernunt  or- 
dinationem  chori,  ex  Rota  3  decemb.  1593  coram  Corduba. 

Ea  vero  graviora  quae  nequeunt  statui  a  Capitulo,  sed  neces- 
sario  requirunt  consensum  Episcopi ,  universim  explicuit  Suarez 
per  ea  verba :  naae  spectant  ad  Ecclesiae  cathedralis  commoduni 
et  ad  observantiam  antiquarum  consuetudinum  ;  ex.  gr.  non  potest 
Capitulum  concedere  ut  Canonici  absint  ultra  tres  menses  a  resi- 
dentia;  non  polest  permittere  extinctionem  seu  alTrancationem 
quam  vocant  pensionis  relictae  fabricae  sacri^tiae ,  vel  ecclesiae, 
sicut  nec  distrahere  commodando  vel  locando  mobilia  aut  suppel- 
lectiles  pretiosas  eiusdem  ecclesiae  vel  sacristiae  ;  nequit  admittere 


'  Sess.  XXV,  Cap.  III  de  Reform. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  395 


fundationes  missarum  et  anniversariorum ;  imo  probabilius  videtur 
quod  sine  tali  consensu  et  sine  solemnitatibus  nequeat  repudiare 
rerum  immobilium  sive  pretiosarum  haereditatem,  vel  legatum,  vel 
donationem  factam  Ecclesiae. 

501.  Vidimus  quid  possit  Gapitulum  sine  consensu  Episcopi.  Ex- 
poscit  iam  ordo  doctrinae  ut  videamus  quid  non  possit  Episcopus  sine 
Capitulo.  Quamvis  enim  Episcopus  in  exercitio  suae  iurisdictionis 
non  pendeat  a  Gapitulo,  attamen  debet  aliquando  necessario  requi- 
rere  consensum  vel  consilium  Gapituli,  in  iis  casibus,  in  quibus  ius 
expresse  alterutrum  exigit.  Porro  consensus  slat  in  hoc  quod  ma- 
ior  et  sanior  pars  Gapitularium  approbet  illud  quod  proponitur;  con- 
silium  vero  stat  in  hoc  quod  ante  rem  statuendam  adhibeatur  con- 
sultatio  cum  Gapitularibus  capitulariter  congregatis.  Hinc  quando 
requiritur  consensus,  tenetur  Praelatus  sequi  id  quod  maior  et  sa- 
nior  pars  capitularium  decreverit,  alioquin  invalide  aget,  ex  Gap.  1 
de  his  quae  fiunt  a  Praelalo;  quando  vero  requiritur  consilium,  sola 
consultatio  sufiiciet  ad  validitatem  actus  absque  eo  quod  Praelatus 
eorum  opinionem  sequi  teneatur,  ita  tamen  ut  irritus  sit  actus,  si 
Praelatus  tale  consilium  seu  consultationem  non  adhibeat,  ex  Gap. 
yovit  de  his  etc. 

302.  lamvero  ius  expresse  exigit  consensum  Gapituli :  1)  In  alie- 
natione  rerum  ad  Ecclesiam  vel  Gapitulum  vel  mensam  episcopalem 
pertinentium,  dummodo  res  sint  immobiles  vel  mobiles  pretiosae. 
Praeterea  talis  Gapituli  consensus  debet  esse  expressus  in  alienatio- 
ne  perpetua,  qualis  est  donatio,  venditio  et  commutatio ;  sufficiet 
vero  consensus  tacitus,  id  est  consensus  scientis  et  non  contradi- 
centis,  in  alienatione  temporali,  qualis  est  locatio  vel  oppignora- 
tio  \  2)  In  collatione  beneficiorum,  si  ea  communiter  spectet  ad 
Episcopum  et  Gapitulum  ipsius.  5)  In  suppressione  canonicatuum 
et  unione  beneficiorum  simplicium  propter  tenuitatem  praebenda- 
rum  in  Gathedralibus  et  Gollegiatis  insignibus  ^  4)  In  unione  bene- 


'  Gf.  ScHMALZGRUEBR,  lib.  III  Decvet.  til.  20. 
*  Ex  Trid.  Sess.  XXIV,  Cap.  XVI  de  Reform. 


396  PARS   I.    DE   PERSONIS 


ficiorum  ex  aliis  causis  facienda,  ex.  gr.  ob  evidentem  necessita- 
tem  vel  utilitatem,  ex  Cap.  Exposuisti  de  praeb.,  ubi  notandum 
posse  quidem  Episcopum  unire  beneficia  simplicia  praebendis  eccle- 
siarum  cathedralium  ob  ipsarum  tenuitatem  cum  consensu  Capi- 
tuli,  at  non  posse  eadem  unire  mensae  episcopali  vel  ipsi  Capitulo, 
ex  iuribus  et  DD.  ^  5)  Necessarius  est  consensus  Capituli ,  si  aga- 
tur  de  augendo  vel  minuendo  numero  Canonicorum.  6)  Si  agatur 
de  negotiis  in  quibus  Ecclesiae  et  successoribus  notabile  praeiudi- 
cium  infertur.  7)  Item  Episcopus  indiget  consensu  Capituli  in  fe- 
rendo  praeceptum  de  observando  aliquo  festo  particulari.  Attenden- 
da  vero  est  in  decernendis  festivitatibus  Constitutio  Urbani  VIII 
Universa,  qua  cavetur  ne  festa  nova  praeter  ibidem  enumerata  de- 
cernantur  ab  Kpiscopo,  vel  alio  Urdinario:  ex  iis  vero  quae  de  con- 
suetudine  celebrantur  in  aliquo  loco  non  est  sub  obligatione ,  nisi 
festum,  quod  celebratur  pro  uno  de  principalibus  Protectoribus. 
8)  Requiritur  consensus  Capituli  in  subrogandis  novis  examinalori- 
bus,  etc,  extra  synodum,  ex  decreto  Clementis  VIII,  an.  1593  ^ 
Et  quidem  si  in  examinatoribus  propositis  ab  Episcopo  fuerint  qua- 
litates  requisitae  a  Concilio  Trid.,  iniuste  a  Gapitulo  negaretur  con- 
sensus,  et  in  tali  casu  praxis  est  ut  fiat  recursus  ab  Episcopo  ad 
sacram  Congregationem,  quae  dat  licentiam  suppleudi  dictum  con- 
sensum,  vel  cogit  Capitulum  ad  consentiendum.  Imo  Pignatellus  * 
ita  docet :  ex  quo  Ordinarius  nominaverit  Examinatores  et  institit 
penes  Capitulum  ut  praestet  consensum  atque  illum  sine  causa 
praestare  revusavit,  habentur  pro  legitime  deputatis,  etiam  dicto 
consensu  non  interveniente,  iste  enim  consensus  debel  concedi  ex 
iustitia  et  ideo  pro  concesso  habetur  si  praestari  differatur.  Quod 
si  in  examinatoribus  propositis  ab  Episcopo  non  adsint  qualitates 
requisitae  a  Concilio  et  de  hoc  constet,  debet  Episcopus  alios  pro- 
ponere.  Ad  extremum  notetur  in  hac  re  ,  quod  consensum  semel 
praestitum  valide,  non  potest  amplius  Capitulum  revocare,  re  non 


'  Apud  Reiffenstuel,  lib.  III.  Decret.,  tit.  de  his,  etc. 
'  Apud  loRDANUM,  lib.  10,  T.  3. 
»  Tom.  II,  cons.  119. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  397 


integra  *.  9)  Debet  Episcopus  iiabere  consensum  Capituli,  si  aliquid 
innovandum  esset  contra  privilegium  a  Superiore  concessum  Gapi- 
tulo,  vel  contra  legitimarn  Capiluli  consuetudinem.  Verum  hac  in 
re  praescriptionis  praecipua  ratio  habenda  est. 

503.  Superest  ut  inspiciamus  quando  et  quibus  in  casibus  debeat 
Episcopus  adhibere  consilium  Capituii.  Porro  ex  iure  novo  ^,  Epi- 
scopus  de  consilio  Capituli  debet  providere  ut  habeatur  lectio  sa- 
crae  Scripturae  vel  Theologiae,  et  magistrum  eligere  qui  gramma- 
ticam  Ciericos  doceat,  Item  debet  eius  consilium  adhibere  in  distin- 
guendo  praebendas  canonicales  in  subdiaconales  et  presbyterales; 
in  processionibus  edicendis,  decernendis,  dirigendis,  etc.  Necessitas 
vero  rei  iuexistens  exigit  consilium  Gapituli  quando  res  est  ardua 
et  ad  Ecclesiae  administrationem  pertinens. 

Demum  hactenus  dicta  locum  habent  qnando  Episcopus  pro- 
cedit  iure  suo  ordinario,  nam  in  casibus  in  quibus  procedit  ut  de- 
legalus  Sedis  Apostolicae,  nullam  Episcopus  habet  commuiiiouem 
cum  Capitulo  et  sic  non  indiget  eius  vel  consensu   vel  consilio  ^. 

AR1IGULUS    IV. 

De  relatione  Capituli  cum  Dioecesi  sede  vacante 
et  praecipue  de  Vicario   Capitulari. 

304.  rt  primum  sedes  episcopalis  vacat  sive  per  obitum,  sive  per 
renunciationem,  sive  per  translationem  Episcopi  *,  eius  tota  pote- 
stas  sive  ordinaria  sive  delegata  a  iure  (non  vero  speciatim  man- 

■•  Cf.  DE  LucA  discept.  I  de  Canon. 

*  Trid.  Sess.  V,  Cap.  I  de  Reform. 

'  Fagnanus  in  Cap.  Ad  audientiam  de  Eccl.  aedif.  n.  35. 

*  Sede  impedila,  seu  cum  Episcopus  vinculo  suae  Ecclesiae  non  quidem  so- 
lutus,  sed  lamen  vi  externa  impeditus  est  in  suo  munere  exercendo,  Capitulum  ne- 
quit  Vicarium  Capitularem  constituerc,  id  siquidem  nonnisi  dirempto  spirituali  Epi- 
scopi  cum  sua  Ecclesia  coniugio  fieri  debet.  In  uno  speciaii  casu  Capitulum,  sede 
impediia,  Vicarium  conslituere  debet,  scilicet  cum  Episcopus  a  paganis  vel  schis- 
maticis  vel  haereticis  caplus  est.  Sed  stalim  Summus  Ponlifex  ea  de  re  moneri 
debet,  qui  aut  Vicarium  a  Capitulo  deputatum  conflrmabil,  aut  alium   administra- 


398  PARS   I.    DE   PERSONIS 


data)  ad  Capitulum  cathedralis  ecclesiae  devolvitur  et  ab  eo  in  Vi- 
carium  capitularem  privative  atque  irrevocabiliter,  quem  inter  octi- 
duum  eligere  tenetur  ^  Quamvis  vero  Gapitulum  ad  unum  tantum 
membrum  fuisset  reductum,  potest  hoc  Vicarium  deligere,  dum- 
modo  non  eligat  se  ipsum  ^ 

505.  Diximus  privative  atque  irrevocabiliter,  nullam  siquidem 
iurisdictionis  partem  potest  Gapitulum  sibi  reservare,  neque  ad  certum 
et  definitum  tempus  Vicarium  ipsum  constituere,  multoque  minus 
removere,  sed  ipse  in  offlcio  permanere  debet  quousque  novus  Epi- 
scopus  litteras  apostolicas  de  collato  sibi  episcopatu  Capitulo,  vel 
Gapitulo  deficiente,  ei  exhibueril  qui  ad  normam  sacrorum  cano- 
num,  vel  ex  speciali  S.  Sedis  dispositione  vacantem  dioecesim  ad- 
ministrat,  vel  eiusmodi  administratorem  seu  Vicarium  deputat  ^ 
Ad  libitum  vero  Capituli  est  tempus  octidui  restringere,  dummodo 
in  fraudem  id  non  fiat,  vel  totum  impeudere  ;  non  potest  autem 
terminum  ipsum  prorogare.  Hinc  si  intra  illud  temporis  spatium 
Vicarium  non  constituerit,  vel  non  confirmaverit  Vicarium  existen- 
tem,  ipsius  electio  devolvitur  ad  Metropolitanum,  et  si  Ecclesia  ipsa 
nietropolitana  vacet,  aut  exempta,  antiquior  Episcopus  ex  suffraga- 
neis  in  metropolitana,  et  propinquior  in  exempta,  Vicarium  con- 
stituet,  nisi  re  integra  praeveniat  Capitulum,  moram  purget  et  Vi- 
carium  constituat  '\  In  casu  absentiae,  Vicarius  ipse,  non  Gapitu- 
lum  alium  loco  sui  deputare  potest. 

torem  dabit.  Excipieadi  sunl  autem  casus :  1)  si  taliler  captus  non  ita  arcte  custo- 
dialur,  ut  ipsi  eiusque  dioecesanis  facile  non  sit  sallem  per  litteras  inter  se  agere, 
tum  enim  Episcopi  iurisdictio  nec  suspensa,  nec  ad  Capitulum  devoluta  censebitur. 
S.  Congr.  Conc  7  Aug.  1683.  2)  Si  caplus  Episcopus  Vicarium  Generalem  reliquerit, 
qui  dioecesim  administret.  Cf,  decretum  Sac.  Congr.  Epp.  el  Reg.  die  3  Maii  1862, 
quo  electiones  Vicariorum  Capitularium  in  regno  Neapolitano,  Episcopis  e  suis  se- 
dibus  eiectis,  factae,  nullae  et  irritae,  electores  vero,  nec  non  ipsi  electi  Vicarii, 
censuras  incurrisse  declarantur. 

'  Pius  IX,  Constilutio  Romanus  Pontifex,  5  kal.  Sept.  1875. 

*  Sac.  Congr.  Conc.  12  Martii  1672. 

'  Pius  IX,  Const.  cil. 

^  Ex  Garcia  p.  II,  cap.  7. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  399 


Porro  tempiis  octidai  currit  non  a  die  notae  vacationis,  sed  a  die 
scientiae  de  vacalione,  quae  quidem  scientia  debet  esse  certa  et 
non  sufflcit  praesumpta.  Hinc  quando  agitur  de  vacatione  per  trans- 
lationem,  duo  meminisse  oportet.  Alterum  est,  tempus  octidui  de- 
currere  a  die  quo  Gapitulo  innotuit,  Episcopum  fuisse  per  Sum- 
mum  Pontificem  in  Consistorio  absolutum  a  vinculo  prioris  Eccle- 
siae,  etiam  nondum  capta  possessione  alterius  Kcclesiae,  imo  nec 
litteris  expeditis :  alterum  est,  notitiam  certam  de  tali  absolutione 
inesse  Capitulo  censeri,  quando  id  innotuerit  etiam  ex  testimonio 
seu  documento  Secretarii  Sacri  Collegii. 

506.  Praeter  Vicarium  Capitularem  debet  etiam  Gapitulum  ad 
formam  Concilii  Tridentini  unum  vel  plures  oeconomos  de  suo  gre- 
mio  de|)utare,  sede  vacante,  ad  curam  gerendam  rerum  tempora- 
lium  ecclesiae  cathedralis. 

507.  llis  autem  preenotatis,  inquiremus:  i)  quomodo  facienda 
sit  electio  Vicarii  a  Capitulo;  2)  quis  et  qualis  eligi  debeat  in  Vica- 
rium  ;  3)  quaenam  ei  insit  potestas  et  iurisdictio  :  4)  denique  quando 
Vicarii  Capitulaiis  ollicium  expiret. 

508.  lam  in  electione  Vicarii  non  est  necessarium  ut  ea  tiat  per 
vota  secreta,  requiritur  tamen  et  suITicit  pluralitas  votorum.  Notat 
Pignatellus  ^  quod  si  aliquis  propter  non  habitam  pluralitatem  voto- 
rum  fuerit  invalide  electus,  non  potest  haec  electio  revalidari  per 
subscriptionem  litterarum  palentium  factam  a  maiori  parte  Cano- 
nicorum,  quia  vota  dari  collegialiter  debent  et  in  Capitulo,  ita  ut  non 
suflficiat  consensus  posteadatus  a  Canonicis  ut  a  singulis.  Porro  illud 
tenendum  est  vitiari  -  electionem  et  reddi  nullam ,  si  aliquis  ido- 
neus  reiiciatur  a  numeio  concurrentium  et  eligendorum. 

509.  Quoad  requisitas  qualitates,  Vicarius  debet  eligi  qui  saltem 
sit  doctor  aut  licentiatus  in  iure  canonico  vel  alias  quantum  fieri  pot- 
eril  idoneus,  et  si  unus  tantum  sit  his  qualitatibus  praeditus  in  Ca- 
pitulo,  ille  eligi  debet;  si  secus,  poterit  eligi  extra  gremium  ipsius 

•  PIG.VA.TELLUS  t.  I,  consult.  23,  n.  7. 

*  Ex  eod.  PiGNATELLo  tom.  VI,  consull.  92. 


400  PARS    I.    DE   PERSONIS 


Capituli.  Cetenim  iilae  qualitales  quae  in   Vicario  Generali    exqui 
runtur,  etiam  Vicario  Capitulari  inesse  debent. 

510.  Quoad  eius  vero  potestatem,  notandum  quod  Vicarii  Capita- 
laris  iurisdictio  non  solum  est  similis  potestati  Vicarii  episcopalis, 
sed  etiam  ipsa  est  amplior.  Sane  sine  speciali  mandato  Capituli,  Vi- 
carius  ea  pjtest  exercere,  quae  sine  mandato  Episcopi  Vicarius  Ge- 
neralis  peragere  non  potest.  Speciatini  potest  Vicarius  Capitularis 
concursum  ad  paroecias  indicere  et  celebrare ;  potest  a  patronis 
praesentatos  instituere;  visitat  dioecesim  post  annum  a  postrema 
visitatione  interlapsnm  ;  Synodum  dioecesanam  indicere  potest  post 
anni  lapsum,  non  autem  provincialem,  cuius  cogendae  ius  non  Ca- 
pitulo  metropolitano,  sed  antiquiori  provinciae  Episcopo  tributum 
est.  Tandem  iure  Conc.  Trid.  Vicarius  Capitularis  a  die  (|uo  sedes 
vacare  coepit  dimissorias  ad  ordines  suscipiendos  dat  tantum  ar- 
ctatis,  vel  occasione  beneficii  recepti,  hoc  est  iis  qui  beneficium 
obtinent  cuius  causa  intra  certum  tempus  promoveri  ad  certum 
ordinem  debent,  vel  occasione  beneficii  recipiendi,  puta  iis  qui 
nullum  quidem  beneficium  obtinent,  sed  a  patrono  praesentantur 
ad  beneficium  quod  certum  praesentemque  ordinem  re(|uirit ;  non 
posset  autem  eas  concedere  arctatis  pro  assequenda  pensione.  Post 
annum  vero  etiam  aliis  titulo  patrimonii  vel  pensionis  etc.  ,  si  id 
necessitas  Ecclesiae  vel  utilitas  exposcat.  Potest  autem  intra  sedis 
vacantis  annum  concedere  dimissorias  ad  primam  tonsuram  non 
arctato.  Ubi  Conc,  Trid.  receptum  non  est,  Vicarius  Capitularis 
poterit  intra  annum  sedis  vacantis  concedere  dimissorias  etiam  non 
arctatis,  ex  dispositione  iuiis  communis  expressa  in  Uecretali  Bo- 
nifacii  VIII  ^  cui  decietali,  ubi  Trid.  est  receptum,  derogatum  est 
ab  eodem.  Ita  potest  eas  expedire  cui  ab  Episcopo  in  mortis  articulo 
concessae  fuerunt.  Potest  denique  dispensare  ab  interstitiis.  Cum 
vero  nequeat  ea  peragere  quae  innovationem  vel  alienationem  sa- 
piunt,  hinc  sequitur:  1)  Vicarium  Capitularem  non  posse  benelicia 
conferre ,  quae   sede  viduata  pastore  vacant  vel  quae   antea  vaca- 


I 


Gap.  3  Cum  nullus  de  temp.  ordin.  in  6. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  401 


verint ;  2)  non  potest  alienare  bona  et  iura  ecelesiae  cattiedralis, 
nec  bona  mensae  transferre  ad  mensam  Capituli,  nec  litem  inchoare 
aut  inchoatam  proseqai  super  Kcciesiae  bonis  nec  excardinare  sa. 
cerdotes.  o)  Abstinere  debet  ab  erigendis  Confraternitatibus  eoruni- 
(|ue   statutis  probandis  ^ 

511.  Quoad  praeeminentias  notasse  sufficiat  eidem  deberi  prae- 
cedentiam  super  omnes  de  Capitulo,  excepta  Dignitate,  \el  alio  qui 
Capitulum  repraesentet  ^.  Ei  competit  tam  in  choro  (piam  in  pro- 
■cessionibus  locus  a  sinistris  Dignitatis,  vel  si  prima  Dignitas  SS.  Eu- 
charistiae  Sacramentum  deferat,  a  sinistris  primi  et  dignioris  Ca- 
nonici  Capitulum  repraesentantis  *. 

51i2.  Denique  Vicarii  Capitularis  officium  cessat  cum  vacantis 
sedis  vel  adininistrator  datus,  vel  novus  Antistes  litteras  apostolicas 
suae  nominationis  Capitulari  Vicario  ostenderit.  Huic  ipse  admini- 
strationis  suae  rationem  reddere  tenetur. 

'  Sac.  Coiigr.  Ind.  decr.  13  nov.  1878  prob.  Leone  PP.  XIII.  Vicarius  non  te- 
netur  ad  applicalionem  missae  pro  populo.  Sac.  Ril.  Gongr.  12  nov.  1831. 

'  Sac.  Rit.  Congr.  12  iunii  1638,  2  apr.  1667. 

^  Sac.  Rit.  Congr.  16  martii  1658.  In  expediendis  actibus  vicarialibus  debet 
Vicarius  uti  sigillo  capitulari.  Sac  Rit.  Congr.  28  martii  1709. 


^ITELLI-SOLIERI.  16 


402  PARS    I.    DE   PERSONIS 


TITULUS   III. 

De  Collegiis  Ordinis  Administralivi. 

5t3.  Ad  rem  ecclesiasticam  administrandam  non  modo  Ko- 
manus  Pontifex,  sed  etiam  Episcopi,  Arcliiepiscopi  ete.  collegia  seu 
Congregationes  constituere  solent,  quibus  negotiorum  ecclesiastico- 
rum  expeditionem  committunt.  Haec  collegia  seu  Gongregationes 
Curiam  ecclesiasticam  elTormant.  Curiae  nomen  a  celeberrima  curia 
romanae  reipublicae  mutuatiim  est,  quae  duplex  fuit,  altera  nempe 
pro  negotiis  religiosis,  altera  pro  negotiis  politicae  administrationis 
gerendis.  Est  igitur  nobis  tum  de  Curia  Elomana  tum  de  Curiis  dioe- 
cesanis  agendum. 

CAPCT  I. 

DE  ROMANA  CURIA. 

514.  Hic  agimus  de  Curia  Romani  Pontificis,  quatenus  R.  P.  est 
Caput  totius  Ecclesiae. 

Nomen  Curiae  sumimus  stricto  sensu,  et  illa  munera  compre- 
hendimus  quae  ordinanlur  ad  exercendam  iurisdictioneni  conten- 
tiosam  vel  voluntariam,  vel  ad  exercendam  potestatem  proprie  ex- 
ecutivam  seu  administrativam:  adeo  ut  Curia  Romana  dividatur  in 
Officia,  Tribunalia,  Congregationes.  Ad  Officia  curiae  pertinet  acto- 
rum  R.  Pontificis  executionem  curare,  ad  Tribunalia  iurisdictione 
contentiosa  ius  dicere,  ad  S.  Congregationes  leges  latas  applicare  at- 
que  interpretare  ,  vel  etiam  lites  expedire  quatenus  istae  viam 
praepediant  legum  applicationi  *. 

515.  Antiquitus  pro  negotiis  ecclesiasticis  explendis  Romani 
Pontifices  opera  utebantur  et  Conciliorum  et  praesertim  praesbyterii 
Romani  usque  dum  Cardinalitia  dignitate  constituta,  Cardinales  Ro- 
mani  Pontificis  Senatum  efformaverunt  cuius  opera  R.  Pontifex  ute- 

•  Gfr.  Lega  Praelectiones  lib.  1,  volum.  2°. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  403 


batur  etiam  in  certis  deterniinatis  negotiis  expiendis.  Antequam 
R.  Pontifices  et  praesertim  Sixtus  V.  celeberrima  constitutione 
u  Immensa  »  Gardinales  in  Gongrogationes  distribueret  ad  cerlum 
negotiorum  genus  tractandum,  Gardinales  in  unum  convocabantur 
ad  negotia  explenda :  eorum  Gonventus  appellabatur  Consislorium. 
Ante  Gonsistorium  iam  existebant  OITicia,  ex  Gonsistorio  orta  sunt 
Tribunalia,  et  dein  Gongregationes  proprie  dictae  constitutae  sunt. 

ARTIGULUS    I. 

De  Officiis. 

516.  Ad  Guriae  otficia  pertinet  Secretaria  Status,  Secretaria  Me- 
morialium,  Secretaria  Brevium,  Gancellaria  Apostolica,  Dataria  Apo- 
^tolica,  Poenitentiaria  Apostolica. 

§  1.  —  Secretaria  Status. 

517.  Status  Secretaria  est  otTicium  quo  Summus  Pontifex  cum 
aliis  Principibus  agit  ad  concordiam  fovendam  in  vinculo  fidei  pro 
christianis  moribus  conservandis  et  tucndis  praesertim  inter  catho- 
licos.  Quod  fit  vel  mediis  Nunciis  Apostolicis  aut  aliis  Legatis,  vel 
per  acta  quae  ab  eadem  Status  Secretaria  dantur.  Negotia  vero  gra- 
viora  et  extraordinaria  ex  consultu  S.  Gongregationis  negotiis  eccl. 
extraordinariis  praepositae  expediuntur.  Praeter  Secretarium  hoc 
officium  etiam  Substitutum,  aliosque  officiales  habet. 

§  2.  —  Secretaria  Memorialiiim. 

518.  Huius  Officii  scopus  est  responsio  <|uae  a  R.  Pontifice  di- 
recte  ad  supplices  libellos  pro  recursibus  ac  querelis  datur,  vel 
supplicum  libellorum  transmissio  alteri  officio  vel  competenti  S.  Gon- 
gregationi  ut  iuxta  proprium  stylum  et  ordinarias  facultates  nego- 
tium  expediant. 

§  3.  —  Secretaria  Brevium. 

519.  Hoc  OflScium  incumbit  in  expediendas  litteras  Pontificias 
illis  adhibitis  formae  solemnitatibus  quibus  Brevia  a  Bullis  distin- 
guuntur.  Secretaria  Brevium  erecta  est  pro  expediendis  brevibus, 
continentibus  dispensationes  quoad  aetatem,  illegitimitatem  :  saepe 


404  PAKS   I.    DK   PERSONIS 


concurrit  cum  Dataria.  Interdum  onicium  Secretariae  Brevium  uni- 
tum  est  cum  officio  Secretariae  Status. 

§  4.  —  Cancellaria  Aposlolica. 

5iO.  Antiquitus  us(}ue  ad  saecnium  XII  Cancellariae  cura  erat 
expedire  litteras  et  diplomata  pontificia  |)ro  expeditione  graviorum 
negotiornm,  quae  in  Gonsistorio  deliberabantur.  Saeculo  XIII  et  XIV 
fere  omnia  benellcia  maiora  Ilomano  Poutilici  reservata  sunt.  loan 
nes  22  regulas  Cancellariae  constituit  quibus  huius  Otlicii  compe- 
tentia  determinabatur.  Hinc  ne  confusio  glgneretur  ob  innumeras 
petitiones  et  concessiones  beneficiorum  aliarumque  gratiarum,  offi- 
cialis  constitutus  est  ad  determinaudam  datam  collationis  certi  be 
neficii  unde  nomeu  Dalarii  et  otlicii  Dataria(?,  quod  sua  natura  ordina- 
tum  fuit  ad  praeparandas  concessiones  beneficiorum  aliarumque  gra- 
tiaram  seu  dispensationum,  sed  expeditio  per  Bullas  fit  a  Caticella- 
ria.  Si  agitur  de  beueficiis  consistorialibus  Cancellaria  biillas  expe- 
dit  postquam  decreta  collationis  ab  ipso  Consistorio  exceperit;  si 
agitur  de  beneficiis  minoribus  vel  de  aliis  promissionibus  decreta 
accipit  Cancellaria  a  Dataria  Apostolica.  lu  otricio  Gancellariae 
praeest  Cardinalis  qui  dicitur  Vice-Cancellarius.  Postea  primum  lo- 
cum  tenet  Cancellariae  Regens  (jui  bullas  examinat  et  si  quis  error 
irrepserit  tunc  corrigit,  illos  absolvit  qui  inculpabiliter  in  Regulas 
Cancellariae  errarunt,  aliasque  gratias  concedere  potest.  Sequuntur 
inde  Otliciales  inter  quos  adsunt  Praesidentes  de  parco  Maiori,  \  el 
Abbreviatores:  eorum  est  scribere  lilteras  apostolicas  breviaturis 
consuetis  utentes.  Hi  subscribunt  fere  omues  Bullas  per  Cancella- 
riam  emissas.  Accedit  deposilariiis  generalis  plumbi  et  Plumbator  cum 
Bullae  plumbeo  sigillo  sigillentur.  Ad  Gancellariae  Otliciales  pertinet 
etiam  depositarias  generalis  vacabiiium.  Cum  enim  antiquitus  Ae- 
rarium  Pontificium  inopia  premeretur,  Romani  Pontifices  munera 
nonnullorum  otlicialium  venalia  non  (juoad  administrationem  sed 
quoad  redditus  qui  ex  taxis  colliguntur  quae  a  fidelibus  ob  gratias 
vel  beneficia  accepta  solvuntur,  reddiderunt,  ac  illa  otficia  tribuerunt 
digno  atque  idoneo,  qui  in  antecessum  solveret  pecuniae  summam 


LIBHR    I.    DK   CLERICIS  405 


respondentem  redditibus  ab  offlciali  in  offlcii  administratione  perci- 
piendis. 

Quae  concessio  uon  in  perpetuum  seu  cum  iure  officium  trans- 
mittendi  ad  haeredes  facta  fuerat ,  sed  (juousque  morte  naturali 
vel  iuridica  otiicium  vacaret.  Ita  haec  officia  dicta  sunt  vacabilia 
ut  ab  aliis  officiis  civilibus  capitolinis  distinguerentur,  quorum  ex- 
ercilium  ad  heredes  vei  per  se  vel  per  alterum  consensu  tamen 
superioris  pertinebit.  Hoilie  pauca  habentur  in  Curia  officia  venalia 
vacabilia,  sed  aliqua  habebantur  penes  Datariam,  Cancellariam. 
Memorandus  est  Motus  proprius  Leonis  XIll  diei  4  lulii  1898  quo 
solemniter  edicuntur  abolita  vacabilia  officia. 

§  5  —  Dataria  Apostolica. 

521.  In  Dataria  nonnullae  gratiae  promiscue  conceduntur  cum 
Secretaria  Brevium  Decretorum ;  aliae  vero  privative  a  dataria  ex- 
pediuntur.  Sicuti  Cancellaria  Apostolica  dici  potest  Officium  .(/ra^me 
pxpeditae,  ita  Dataria  officium  dicitur  gratiae  concessae.  Ad  Data- 
riam  Apostolicam  pertinot  privative  1.  Collatio  beneficiorum  mino- 
rum  quae  ex  ttegulis  Cancellariae  aut  ex  iure  communi  sunt  S.  Sedi 
reservata,  confirmationes  indultorum  et  privilegiorum  antea  con 
cessorum.  2.  Omnes  dispensationes  concedendas  in  foro  externo 
(|Uoad  matrimonii  impodimenta,  quoad  irregularitates,  vota  et  iu- 
ramenta.  3.  Similiter  quoad  res  beneficiales  concedit  beneplacita 
apostolica  super  alienationibus  aliisque  conventionibus  in  bona  be- 
neficialia  quando  \aIor  excedat  summam  decem  ducalorum  auri 
de  Camera.  4.  Tandem  alia  expedit  necessaria  negotia  unius  aut 
alterius  recensiti  generis. 

522.  Decisiones  quae  a  Dataria  promanant,  ipsius  Poniificis  im- 
mediate  auctoritatem  habent;  hinc  non  datiir  appellatio,  querela  nec 
aliud  remedium  ad  impugnanda  acta  Datariae  ratione  nullitatis,  aut 
cuiuslibet  alterius  actionis.  Constat  Cardinali  Prodatario  qui  tempus 
datae  gratiae  adnotat,  Praelato  Subdatario  cuius  est  Brevia  subscri- 
bere  et  Transumpta  Datariae  ac  vices-Datarii  in  genere  fungitur, 
Auditore  qui  de  mandato  Cardinalis  Prodatarii  aliqua  negotia  explet. 


406  PAHS    I.    DE   PEHSOMS 


onicialis  qiii  negotia  beneficialia  maiora  tractat  hodie  ex  dis- 
positione  Leonis  XIII  ab  anno  1898  appeilatur  Officialis  beneficia- 
lium  et  Consultor  legalis.  Si  quis  impugnare  vellet  collationem  be- 
neficii  quod  ad  se  pertinere  putat,  per  se  vel  per  procuratorem  in 
Dataria  apponit  clausulam  Sihil  transeat.  Effectus  est  suspendere 
expedilionem  litterarum  Apostolicarum.  llle  contra  quem  suspensio 
expeditionis  obtenta  est  cilat  opponentem  petens :  lacerari  nihil 
transeat  etc.  Sequitur  conlenlio  inter  opponentem  eiusque  procura- 
torem  et  adversarium  eiusque  prociiratorem.  Si  controversia  ardua 
sit,  negotiuin  vel  ad  S.  C.  Concilii  vel  ad  S.  Congregalionem  Epi- 
scoporum  et  Regularium  remiltilur. 

§  6.  —  De  Poenitentiaria  Apostolica. 

523.  A  Sacra  Poenitentiaria  absolutiones  conceduntur  a  casibus 
Romano  Pontifici  reservatis,  dispensationes  ab  impedimentis  inatri- 
monii  occultis,  vel  etiam  ab  impedimentis  notoriis  si  oratores  pau- 
peres  ,  absolutiones  ab  irregularitatibus  ex  homicidio,  et  a  simo- 
niacis  beneficiorum  collationibus  \  Ceterum  certum  est  quod  ea 
quae  decernuntur  pro  foro  externo  regulariter  et  de  se  valent 
quoque  pro  foro  interno  ,  sed  non  \  iceversa  ^  S.  Poenitentiariae 
oflicium  constituunt  Maior  Foenitentiarius  Cardinalis,  et  Regens 
quibus  cooperantur  Theologus,  Dalarius,  Canonista,  Corrector,  Sigil- 
lator,  ac  nonnulli  Secretarii  et  Scriptores  nec  non  Minores  Poeni- 
tentiarii,  qui  in  tribus  Romae  Basilicis  ad  audiendas  confessiones 
cum  certis  facultatibus  a  Maiori  Poenitentiario  constituuntur. 

AHTICULUS    II. 

De  Sacris   Tribunalihus. 

524.  Ad  Sacra  Tribunalia  pertinent  Rota  Romana,  Signatura  iu- 
stitiae,    Signatura  graliae  ac  Carnera  Apostolica    quaeque    propriae 

'  Benediclus  XIV  Gonstit.  Pastor  bonus  anni  1744.  Cfr.  Gonstit.  In  Aposto- 
lica  1744. 

'  Gfr.  D.  Thom.  Quodl.  I,  12;  Suarez  De  cens.  41. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  407 


Curiam  iiistlHae  constitiuint,   sicut  OfHcia  supra  enarrata  dicuntur 
ad  Curiani  gratiae  pertinere. 

§  1.  —  De  5.  R.  Rota. 

525.  Hoc  Tribunal  a  loanne  XXII.  anno  1326  constitutum  est 
ad  recognoscendas  ac  decidendas  contentiones  in  forma  iudiciali. 
Circa  nominis  originem  intcr  doctores  quaestio  est  K  Kius  mem- 
bra  auditores  ab  antiquo  olticio  appellantur  audiendi  causas  et  ad 
Romanum  Pontificem  referendi.  Sixtus  IV  voluit  ut  12  essent  qui- 
bus  praeest  antiquior  qui  decanus  nuncupatnr.  Hoc  Tribunal  co- 
gnoscit  de  causis  ut  piurimum  civilibus  quas  ipsi  indicandas  tradit 
expresso  mandato  Romanus  Pontifex ;  atque  hoc  speciale  habet  «  ut 
causae  in  prima  seu  ulteriori  instantia  in  illa  terminatae,  in  gradu 
appellationis  in  tertia,  ulterioribus  instantiis  in  eodem  iterum  com- 
mitti  debeant  »  ^  Eius  iurisdictio  est  ordinaria  in  cognoscendo,  sed 
delegata  in  pronunciando.  Tribunal  S.  Rotae  censetur  uti  a  S.  Sede 
distinctum,  adeo  ut  ab  eius  sententia  ad  Romanum  Pontificem  pro- 
prie  appellari  potest.  S.  Rotae  Tribunal  semper  iuxta  ius  latum  sen- 
tentias  rigorose  edere  debet ,  quod  in  aliis  Congregationibus  non 
verificatur  in  quibus  aliquando  a  iuris  rigore  declinari  solet.  Huius 
Tribunalis  proprium  est :  1)  Ut  nulla  causa  per  se  ei  subiaceat  nisi 
specialis  Romani  Pontificis  commissio  interveniat;  2)  illas  causas 
iudicat  quae  ad  Romanum  Pontificem  perlatae  ab  eodem  Romano 
Pontifice  ei  assignantur  ut  cognoscantur  et  terminentur.  Quare  hoc 
Tribunal  non  procedit  ad  partium  instantiam,  nec  publice  advoca- 
tos  et  procuratores  audit ,  sed  scriptas  probationes  ac  defensiones 
recipit  partiumque  advocatos  pri\atim  audit.  Huic  Tribunali  causae 
omnes  spirituales  totius  orbis  committuntur,  speciatim  vero  causae 
civiles  ex  Statu  Ecclesiastico  committebantur.  Notat  clarissimus 
De  Luca  quod  etiamsi  eius  sententiae  vim  Pontificiam  non  habe- 
rent,  tamen  ob  legum  scientiam  ac  iudicum  integritatem,  magnam 

'  Gfr.  De  Luca  Relat.  Gur.  p.  2.  disc.  22;  Bouix  de  HoinaDa  Curia;  Andreucci 
Hierarchia. 

*  De  Luca  Praelecliones  L.  1. 


408  PARS    I.    DE   PERSONIS 


auctoritatem  ac  celebritatem  in  toto  Orbe  eius  sententiae  consecu- 
tae  sunt  ^ 

Verum  cum  ob  recentiorem  rerum  publicarum  eversionem  , 
Sanctae  Sedis  civilis  principatus  ablatus  fuerit,  tribunalia  ordinaria 
quiescere  coeperunt.  Quare  S.  Kotae  Tribunai  a  Romano  Pontifice 
Lone  Xlil  adiunctum  est  ad  S.  Rituum  Congregationem  ut  cum  voto 
deliberativo  decidat  collegialiter  ac  iuxta  SS.  LG.  stylum  quaestio- 
nes  circa  valorem  iuridicum  processuum  qui  in  causis  bealificationis 
ac  sanctificationis  conficiuntur.  Quaestiones  etiam  circa  praesertim 
praeeminentias  aliaque  iura,  aliquando  Cardinalis  Praefectus  S.  Con- 
gregationis  Sacrorum  Rituum  ad  Sacram  Romanam  Rotam  re- 
mittit. 

§  2.  —  De  Signatnra  Institiae. 

526.  Signatura  iustitiae  est  quoddam  Tribunai  supremum  in- 
stitutum  ad  quaestiones  decidendas  circa  res  ecclesiasticas,  vel  etiam 
in  Statu  Pontificis  res  profanas  tractandas  ^  Alexander  VI  anno  1492 
hoc  tribuual  a  Signatura  gratiae  distinxit.  In  Negotiis  civilibus  omnia 
Tribunalia  Status  non  exclusis  Rota  Romana,  Camera  Apostolica,  Si- 
gnaturae  iustitiae  subdebantur.  (Juoad  Negotia  ecclesiastica  S.  Con- 
gregationes  huic  Tribunali  nou  subduntur.  Constat  hoc  Tribunal 
ex  Cardinali  Praefecto  ac  j)Iuribus  Praelatis  qui  dicuntur  votantes 
signaturae,  aliisque  referendariis. 

§  3.    -  De  Signatura  Gratiae. 

527.  Signatura  Gratiae  est  Tribunal  ipsius  Romani  Pontificis, 
quo  gratiae  extraordinariae  conceduntur  etiam  in  rebus  contentio- 
sis  in  quibus  Supremi  Pontificis  auctoritas  requiritur,  veluti  si  fa- 
cultas  appellandi  impertiatur  in  ea  causa  in  qua  appellatio  non  ad- 
mittitur.  Ad  Signaturam  gratiae  cui  praeest  ipse  R.  Pontifex  perti- 

*  De  Luca  Relat.  Cur.  p.  2,  disc.  22;  De  Luca  Praelectiones  h.  loco. 
°  Cfr.  De  Luga  op.  cit.,  disc.  31. 


LIBER   I.    DK   CLERICIS  409 


nent  Cardinalis  Poenitentiarius  Praefectus,  Cardinalis  Vicarius,  alii- 
que  Cardinales,  aliique  Praelati  qui  votantes  appellantur. 

§  4.  —  Cainera  Apostolica. 

o28.  Hoc  Tribunal  quod  Aerario  praeest ,  iurisdictionem  in 
quasdam  causas  praesertim  fiscales  habet.  Antiquitus  hoc  munus  ad 
archidiaconum  pertinebat,  hinc  ad  Cardinaiem  Camerarium  vel  Ca- 
merlengum  etiamsi  de  facto  administratio  Thesauri  ad  Camerae  Au- 
dilorem  pertineret.  Hodie  ex  uni\ersa  Kcclesia  ad  Cardinalem  Ca- 
merarium  cui  praeter  Auditorem  alii  subsunt  iudices  ac  Clerici 
de  Camera ,  lites  deferri  possunt  inter  fiscum  ac  privatos.  Cardi- 
nalis  Camerarius  Status  regimen  a  morte  Romani  Pontificis  suscipit. 

ARTIGULUS    ni. 

De  Sacris  Romanis  Congregationibus. 

529.  Praeter  officia,  ac  Tribunalia  hae  enumerantur  SS.  RR. 
Congregationes  nempe,  Congregatio  Concistorialis,  Congregatio  super 
promovendis  ad  Kpiscopatum,  Congregatio  S.  Otlicii,  Congregatio 
Indicis,  Congregatio  Concilii  Tridentini  interpres,  Cougregatio  SS.  Ri- 
tuum,  Congregatio  Episcoporum  et  Regularium,  Congregatio  de  Pro- 
paganda  Fide,  Congregatio  super  negotiis  ecclesiasticis  extraordina- 
riis,  Gongregatio  Indulgentiarum  et  SS.  Reliquiarum,  Congregatia 
supra  Residentia  Kpiscoporum,  Congregatio  Immunilatis  ecclesiasti- 
cae ,  Congregatio  Caeremonialis ,  Congregatio  Fabricae  S.  Petri , 
Congregatio  Peculiaris  Studiorum. 

§  1.  —  Congregatio  Consistorialis. 

330.  u  Consistorium,  a  consistendo,  est  Congregatio  seu  adunatia 
quae  per  Papam  cum  CoIIegio  Cardinalium  in  forma  Senatus  in  eius 
apostolico  Palatio  fit  ».  Triplex  est  Consistorium  nempe  Ordinarium 
seu  secretum,  publicum  seu  solemne,  et  semipublicum.  Illud  con- 
stat  solum  Cardinalibus  Praefecto  Romano  Pontifice,  ad  istud  etiam 
Praelati  inferiores  ac  ofliciales  Romanae  Curiae  intersunt.    In    pu- 


410  PARS    I.    DE   PEKSONIS 


blico  Consistorio  conceduntiir  a  Romano  Pontifice  solemnes  audien- 
tiae,  excipiunlur  Legati  a  Latere  et  Principes,  galerum  rubrum  neo- 
Cardinalibus  imponitur,  et  processus  Canonizationis  concluduntur. 
In  Secreto  Consistorio  de  novis  Cardinalibus  creandis,  et  de  novis 
Episcopis  eligendis  agitur,  nec  non  de  Kpiscoporum  renunciatione, 
translatione,  depositione,  de  palii  concessione,  de  novis  erigendis, 
deque  veteribus  coarctandis  dilatandisque  episcopatibusconcluditur. 
In  hoc  Consislorio  Roniani  Ponlificis  allocutiones  habentur,  ac  de 
gravibus  negotiis  in  genere  Romanus  Pontifex  agit.  In  vSemipu- 
blico  de  causis  Canonizationis  agitiir.  Huic  intersunt  etiam  Kpi- 
scopi  ac  Aichiepiscopi  qui  in  Curia  reperiuntur  ac  votum  dare  eis 
permittitur  ^ 

Gongregatio  Concistorialis,  veluti  praeparatio  huic  Consistorio,  a 
R.  P.  Sixto  V  instituta  est  -:  eius  est  exaininare  ac  agere  de  ne- 
gotiis  de  quibus  in  Consistorio  decidendiim  est. 

§  2.  —  Congregatio   siiper  promovendis   ad  Episcopatiim. 

331.  Haec  Congregatio  a  R.  P.  Benedicto  XIV  instituta  est^  Quin- 
que  Cardinalibus  constat,  eiusque  offlcium  est  perquirere  quinam  ad 
Episcopatum  promo\endi  sint.  Eius  Secretarius  est  Auditor  Game- 
rae  Apostolicae.  Veriim  hodie  haec  Gongregatio  abolita  est,  eiusque 
offlcium  ad  Sacr.im  Congregationem  S.  Officii  delatum  est  *. 

§  3.  —  Congregatio  S.  Officii  sen  S.  R.  Inquisitionis. 

332.  S.  Congregatio  S.  Officii  seu  Inquisitionis  Universalis,  Romae 
instituta  est  anno  1342  a  Paulo  III  ^  praesertim  contra  haeresim 
Luteranam.  Pius  IV  ^  Pius  V',   Sixtus    V  "   hanc  Congregationem 

'  Cardinal.  De  Luca  II  DoUor  Volgare;  De  Luca  Praelectinnts. 

*  Constit.  Immensa,  22  lan.  1588. 

'  Gonst.  Ad  Apostolicae,  17  Oct.  1740. 

■*  Motus  Proprius  R.  P.  Pii  X,  17  Dec.  1905. 

"*  Const.  Licet  ah  initio. 

*  Const.  Cmn  7ios. 

'  Constitutionibus  Inter;  Cum  felicis. 

*  Gonst.  Omnes. 


LIBER   I.    I)E   CLEKICIS  411 


adprobariint  ac  pluribns  privilegiis  dotaverunt.  Huius  Congregatio- 
nis  Praefecturam  gerit  ipse  Romanus  Pontifex,  nonuullis  S.  R.  E. 
Cardinalibus  qui  generales  inquisitores  appellantur.  Inler  huius  Con- 
gregationis  Ofliciales  enumerantur  «  Commissarius  »  iudex  ordina- 
rius  ,  Assessor  Commissarii  Consiliarius,  Fiscalis  Nolarius  jiliique. 
Accedunt  Consultores  et  (Jualificalores  qui  a  S.  Congregatione  de- 
legati  censuram  de  scriptis  editis  ferunt  ^  OlTiciales  omnes  ac  Con- 
sultores.  sub  poena  excommunicalionis  ipso  facto  incurrendae,  se- 
cretum  servare  tenenlur.  Ad  hanc  Sacram  Cougregalionem  omnes 
causae  perlinent  respicicnles  haereticam  pravitatem  ,  apostasiam  a 
fide,  magiain,  sortilegia,  divinaliones,  sacranjentorum  abusus  etc. 
In  pluribus  cumulative  cum  Magislro  S.  I  alatii  aut  S.  Indicis  Con- 
gregatione  iurisdictionem  exercet.  Huius  Sacrae  Congregalionis  de- 
crela  vim  legis  habere  doclores  maxime  notaedocent  -,  eliamsi  eius 
decrela  nec  infallibilia  nec  irreformabilia  sint.  Aliter  dicendum  es- 
set  si  R.  Ponlifex  S.  Offlcii  decisionem  suam  faceret ,  eamque  per 
Constitutionem  publicaret  ac  ab  omnibus  servari  iuberet. 

§  4.  —  S.  Congregatio  Indicis. 

533.  Cum  apparuerit  iusutficiens  index  librorum  prohibitorum  a 
S.  Tridentino  Concilio  confectus  ac  a  R.  P.  Pio  IV  publicatus  % 
nova  Congregatio  Indicis  inslituta  est  ad  pravos  libros  examinan- 
dos  at([ue  nominatim  damnandos.  Pius  V  primus  hanc  Congrega- 
tionem  constituit  quam  RR.  PP.  Gregorius  XIII,  Sixlus  V,  et  Cle- 
mens  VIII  confirmarunt  ac  facultatibus  auxerunt  *.  Constat  pluri- 
bus  Cardinalibus,  ex  quibus  unus  Praefectus  existit:  Assistens  per- 
petuus  Magister  S.  Palatii  est ,  Secretarius  ex  Ordine  Fratrum 
Praedicatorum  eligi  solet.  Mnnus  prohibendi  pravos  Ubros  ab  initio 
ad  S.  Congregationem  S.  OfTicii  |)ertinebat,  sed  postea  auctis  supramo- 

'  Bened.  XIV,  Gonst.  Sollicita,  §  3,  9  lul.  1753. 

*  Cfr.  Benedict.  XIV,  Quaesl.  Can.  q.  6,  n.  8,  aliosque;  Clr.  De  Luca  Praeie- 
ctiones  h.  1. 

'  (jonslitut.  Dominici  regis. 

■^  Benedict.  XIV,  Consl.  Sollicita,  9  lul.  1753. 


412  PARS    I.    DE    PEIISOMS 


dum  negotiis,  haec  Congregatio  Indicis  inistituta  est.  Verum  licen- 
tia  legendi  libros  prohibitos  non  solum  a  Gongregatione  Indicis,  sed 
etiam  a  S.  Congregatione  S.  onicii  conceditur.  Notanda  hac  in  re 
est  constitutio  Officiorutn  ac  munerum  Leonis  XIII  *  in  qua  decen: 
Indicis  regulae  Tridentinae  abolitae  sunt ,  quaque  statutum  esl 
1)  quid  prohibeatur  per  decreta  generalia ;  2)  quibus  poenis  punian- 
tur  horurn  decretorum  \iolatores;  5)  quid  iuris  quoad  pravorum  ii- 
brorum  denunciationem  ac  censuram  etc. 

§  5.  —  5.  Congregatio  Concilii  Tridentini. 

534.  Pius  IV  P.  M.  Acta  Goncilii  Tridentini  confirmavit,  ac  prohi- 
buit  ^  quominus  commentaria  ac  interpretationes  vulgarentur,  eo- 
demque  anno  CardinaUum  Congregationem  constituit  ^  cuius  esset 
decretorum  Tridentinorum  observantiam  curare.  Pius  V  ac  Sixtus  V 
hanc  Congregationem  confirmaverunt,  eique  potestatem  dederunt 
Tridentini  decreta  circa  res  disciplinares  ac  circa  morum  refor- 
mationem  consulto  Pontifice  interpretandi  '.  Ceterum  facultas  exe- 
quendi  Tridentinos  canones  haec  S.  Congregatio  cnmulative  cnm 
Congregatione  super  Negotiis  Episcop.  et  Reg.  exercet. 

Quare  haec  S.  Congregatio  agit  de  residentia  Episcoporum  et 
beneficiatorum,  absentiae  licentiamconcedit;  facultatem  concedit  re- 
ducendi  onera  missarum,  causas  matrimoniales  etiam  circa  matri- 
monii  valorem  pertraclat,  de  irregularitatibus  quaestiones  agitat  nec 
non  circa  excardinationes  vel  incardinationes  clericorum,  de  resti- 
tutione  in  integrum  circa  professionem  religiosam  etc.  etc. 

Haec  S.  Congregalio  constat  ex  pluribus  Cardinalibus  quorum 
unus  est  Praefectus,  ex  Secretario,  ac  aliisve  Oflicialibus. 

Huic  Congregationi  adnexa  est  Congregatio  Praelatorum  Ro- 
manae  Curiae  pro  recipiendis  relationibus  ab  Kpiscopis  super  statn 
dioeceseon,  necnon  alia  Congregatio  specialis  pro  Conciliornm  Pro- 
vincialium  revisione. 

'  7  Febr.  1897. 

*  Bmedictus  Deus,  4  Febr.  1564. 

*  GonsUt.  Alios  nonnullos. 

*  Gonstit.  Immensa,  23  Mart.  lo87. 


IJBhll    1.    Dh.    l.LhKlClS  4io 


§  6.  —  S.  Congregatio  SS.  Ritinun. 

335.  Sixtus  V  hanc  instituit  Congregationem  ^  Kius  munus  du- 
plex  est  nempe  ordinarium,  et  extraordinarium.  Ordinarium  munus 
circa  sacros  ritus  sese  evohil  ac  vei  contentiose  vel  in  via  gratiosa 
negotia  explet.  (Juare  ad  hanc  Sacram  Congregationem  quaestiones 
pertinent  de  praeeminentiis,  de  praecedentiis  in  processionibus, 
et  ipsa  curat  ut  caeremoniae  inolitae  restituantur,  aliae  reformen- 
tur  etc.  etc.  Praecipue  notandum  est  ad  hanc  S.  Gongregationem 
processus  pertinere  circa  Sanctorum  canonizationem ,  qua  in  re 
haec  S.  Congregatio  cum  cautela  ac  rigido  examine  procedit. 

Constat  haec  S.  Congregatio  pluril)us  Cardinalibus  quorum  unus 
Praefectus  existit.  Constat  ex  Secretario,  ex  Fidei  Promotore,  cui 
adiungilur  Assessor  vel  sub  lidei  Promotor  etc. 

Decreta  ac  responsiones  quaecumque  ab  ipsa  propositis  du- 
biis  scripto  formaliler  editae  eamdem  habent  auctoritatem  ac  si  ab 
ipso  Pontillce  promanarent,  quamvis  nuila  Romano  Pontilici  facta 
sit  relatio,  uti  declaravil  ipsa  S.  Congregatio  die  ;23  Maii  1846.  Cla- 
rissimus  Barbosa  refert  declarationes  S.  G.  Sacrorum  Rituum  vim 
legis  habere  ^  ac  ipsam  S.  Congregalionem  die  11  Augusti  1652 
iussu  Urbani  VIII  praecepisse  suis  declarationibus  fidem  non  esse 
adhibendam  nisi  in  forma  authenlica  sint.  Invelerata  consuetudo 
non  derogat  legibus  ab  hac  S.  Congregatione  emanatis  %  imo  eiiis 
decreta  contrariae  derogare  consuetudini  dicenda  sunt  \ 

§  7.  —  5.  Congregatio  super  Negotiis  Episcoporum  et  Regularium. 

336.  Haec  Sacra  Congregatio  a  Summo  Pontilice  Pio  V  originem 
habuit,  at  Sixtus  V  eidem  olFicia  tribuit  ^,  imo  ex  duabus  Gongre- 
gationibus  Episcoporum  et  Regularium  anno  1601  una  facta  est 
Gongregatio. 

'  Gonslit.  Immensa. 

*  Suinraa  Apostol.  decis.,  v.  Congreg. 

'  S.  G.  R.  5  Augusli  1839  in  causa  Triventina. 
'  S.  G.  R.  li  Sept.  1847  in  Angelopolitana. 

*  Constit.  Immensa.  Gfr.  De  Luc.\  de  Relat.  ad  Guriaiii  p.  2,  disc,  16,  n.  1. 


414  PARS  I.  dp:  pehsoxis 


Ad  hanc  Sacrani  Congregationem  pertinet  petitiones  Episcopo- 
rnm  et  Praeiatoriim  nnilius  vel  quasi-nulliiis  dioeceseos  accipere, 
eorum  difflcultates  solvere,  quaestiones  dirimere,  Ecclesiarum  causas 
praesertim  iurisdictionem  attingentes  cognoscere  atque  ex  oflicio 
vel  pro  petitione  compoiiere  ;  insuper,  iis  exceptis  quae  Concilii 
Tridentini  decretorum  interpretationem  spectant,  ad  hanc  S.  Con- 
gregationem  causas  in  rebus  Ecclesiasticis  inter  Capitula  aliosque 
delinire,  visitatores  aut  vicarios  apostolicos  in  dioeceses  mittere,  de 
removendis  ab  offlcio  Episcopis  vel  Vicariis  Capitularibus  agere,  bo- 
norum  ecclesiasticorum  alienationem  conficere.  Notandum  est  quod 
Pius  VII  *  ad  hanc  Sacram  Congregationem  appellationes  nominatim 
in  causis  criminalibus  detulit.  Haec  Sacra  Congregatio  a  Card.  De 
r.uca  dicitur  u  occiipatissima  atque  in  negotiorum  multitudine 
omnium  maior  v  et  in  Relat.  ad  Curiam  disc.  16,  n.  24,  Cardinalis 
De  Luca  de  hac  S.  Congregatione  haec  habet :  a  Habet  isla  Congre- 
gatio  latas  habenas  agendi  etiam  de  illis  negotiis,  quae  aliarum  Con- 
gregalionum  peculiaria  sunt,  unde  propterea  (ut  Urbanus  dicere 
solebat)  ista  videtur  Congregatio  quodammodo  universalis,  exceptis 
causis,  quae  directe  fidei  quaestiones  concernunt,  sive  formalem 
interpretationem  Concilii  Tridentini;  in  reliquis  licet  adsit  Con- 
gregatio  Concilii,  attamen  de  iis  quae  concernunt  executionem  vel 
observantiam  eiusdem  Concilii  eiusijue  decretorum  cognoscit.  Prout 
etiam  licet  adsit  Congregatio  Rituum,  cuius  peculiare  munus  est 
cognoscere  ac  decidere  controversias  super  praecedentiis  aliisque 
ecclesiasticis  praeeminentiis  inter  clericos  saeculares  et  regulares, 
ac  etiam  super  his  quae  praetenduntur  per  laicos  in  functionibus 
ecclesiasticis ;  adhiic  tamen  ista  Gongregatio  istas  causas  cognoscit. 
Ideoque  privativa  singularis  dictae  Congregationis  Rituum  versatur 
in  praescribendo  ritu  super  divinis  offlciis,  ac  etiam  super  canoni- 
zatione  Sanctorum  ".  Quoad  Regulares  vero  haec  S.  Congregatio 
regularium  querelis  respondet  ,  controversias  dirimit ,  licentiam 
transeundi  ad  strictiorem  religionem  concedit;  de  apostatis  et  eie- 

'  Constit.  Post  diuturnas. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  415^ 


ctis  nec  non  de  fugitivis  a  Religione  iudicat;  apostolicarum  Con- 
stitutionum  atque  regularutn  singularum  Ordinum  ac  Ueligiosarum 
Congregationum  observantiam  procurat;  rem  agit  de  monialium 
clausura,  monasteriorum  erectionem  ac  suppressionem  decernit , 
atque  tandem  omnia  peragil,  quae  Religionum  et  Regularium  bo- 
num  regimen  et  directionem  concernunt  ^ 

Haec  Sacra  Congregatio  constiit  ex  pluribus  Cardinalibus  quo- 
rum  unus  est  Praefectus  qui  a  Secretario,  Subsecretario  et  Auditore 
adiuvatur.  Negotia  maioris  ponderis  quaeque  circa  quaestiones  iuris 
versantur,  ad  Congregationem  Cardiualium  Generalem  remittuntur; 
quae  vero  minora  sunt  a  Cardiuali  Praefecto,  Secretario,  substituto 
el  auditore  in  congressu  ,  quem  bis  in  liebdomada  habent ,  expe- 
diuntur. 

Congregalioni  Episcoporum  et  Regularium  tiodie  unita  est  Con- 
gregatio  super  disciplina  et  stalu  Regularium  ',  iain  ab  Innocenlio  X 
instituta,  quaeque  postquam  diversimode  immutationes  a  Romanis 
rontilicibus  Cleinente  IX,  Innocentio  XII,  et  a  Pio  IX  acceperit,  lan- 
dem  propter  negotiorum  communilatem  cum  Congregatione  Kpi- 
scoporum  et  Regularium  unita  est. 

S^  8.  —  S.  Congregalio  Propagandae  Fidei. 

537.  S.  Congregatio  Fidei  Propagandae  a  Romano  Pontifice  Gre- 
gorio  XV  *  ad  catholicam  fidem  inter  haereticos  et  inlideles  propa- 
gandam  instituta  est.  Haec  Sacra  Congregatio  missionarios  mittit 
facultatibus  praeditos  amplissimis  in  longinquas  regiones,  singulis 
missionibus  territorium  assignal  quod  in  Vicariatum  Apostolicum 
erigit  cui  Missionarius  Kpiscopus  qui  Vicarius  Apostolicus  nominatur 
praeficitur  quique  coeteris  Missionariis  praeest.  Hac  de  causa  praeter 
ordines  religiosos  quorum  alumni  ad  Missiones  mitti  solent,  Urba- 
nus  VIH  *  Romae  Collegium  Urbanum  Fidei   Propagandae  instituit. 

'  De  Luca  praelecliones  h.  I.  De  Luca  op.  cil.,  n.  26. 

*  Motus  Proprius  R.  P.  Pii  X,  die  26  maii  1906. 

*  Gonslitut.  Inscrutabili  Divinae  Providentine  arcano,  X  Kal    Inl    1622. 
''  Const.  Romnnus  Pnntifox. 


416  PARS   I.    DE   PEKSONIS 


luxta  ea  quae  in  Constitutione  Inscrtitabili  Gregorius  XV 
decernit,  ad  lianc  S.  Gongregationem  pertinent  omnia  et  singuia  ne- 
goiva  ad  fideni  in  iiniversum  orbem  propaganJam,  Missionarios  ad 
Missiones  omnes  mittere  vel  mutare  etc,  super  quibus  negotiis  ne- 
■cessarias  ac  opportunas  S.  Gongregatio  habet  facullates  etiam  in  iis 
quae  per  se  specialem  ac  expressam  requirerent  mentionem.  Gon- 
^tat  Gardinali  Praefecto,  Secretario  ac  pkiribus  Gardinalibus,  Secre- 
tariae  Officialibus  ac  consultoribiis.  Pius  1\  ^  hanc  Gongregationem 
in  duas  partes  divisit,  quarum  altera  est  pro  Latino,  altera  pro  Orien- 
tah  ritu  cui  sub  eodem  Gardinaii  Praefecto  alius  Secretarius  assi- 
^natus  est.  Uaec  S.  Gongregatio  iurisdictionem  exercet  in  GoUegium 
Urbanum,  in  omnes  Missionarios,  in  Vicariatus  Apostolicos,  in  Kc- 
clesias  Angliae,  Hiberniae,  Statuum  Focderatorum  Americao  elc. 

§  9.  —  Congregatio  siiper  negotiis  ecclesiasticis  extraordinariis. 

558.  Usque  ad  Uomanum  Pontilicem  Pium  VI  de  negotiis  gravio- 
ribus  Sedis  Apostolicae  ac  universalis  Kcclesiae  Summus  Pontifex  in 
Gonsistorio  cum  Gardinalibus  agebat ;  et  si  de  illis  publice  ac  cum 
omnibus  Gardinalibus  agere  non  expediebat,  S.  Pontifex  Gongrega- 
tionem  speciaiem  Gardinalium  modo  extraordinario  et  pro  lubito 
deputabat,  quae  Gongregalio  Status  dicebatur  -.  At  Pius  VI  propter 
excrescentes  ditricultates  inter  S.  Sedem  et  civilia  gubernia,  et  prae- 
sertim  Galliam,  ac  aucta  graviora  negotia,  anno  1793  Gongregatio- 
nem  lixam  ac  permanentem  instituit  quae  super  negotiis  ecclesiasti- 
cis  Kegni  Galliarum  nuncupata  fuit,  quaeque  a  Pio  VII  ad  alia  uegotia 
cuiuslibet  nationis  gerenda  extensa  est  ac  super  negotiis  ecclesia- 
sticis  extraordinariis  nuncupata  fuit.  Haec  Gongregatio  constat  ex 
pluribus  Gardinalibus,  Secretario  ac  pluribus  Gonsultoribus.  Propter 
connexionem  inter  negotia  huius  S.  Gongregationis  cum  Secretaria 
Status ,  eamdem  sedem  cum  hac  habet  etsi  a  Secretaria  Status 
omnino  distincta  sit.  Ad  hanc  S.  Gongregationem  pertinet  etiam 
examinare  concordata  quae  inter  S.  Sedem  et  Statum  ineanlur.  Huic 

'  Gonst.  Romani  Pontifices,  6  lan.  1862. 

'  Card.  De  Luca  Relat.  Rom.  Cur.  discurs.  5,  n.  23,  24. 


LIBEK    I.    DE   CLERICIS  417 


Sacrae  Congregatloni  subsunt  regiones  Imperio  Russiaco  subiectae, 
«t  quae  versantur  in  America  Meridionali. 

§  10.  —  Congregatio  Indulgentiariiin  et  SS.  Reliquiarum. 

539.  Haec  S.  Congregatio  a  Summo  Pontifice  Glemente  IX  in- 
stituta  est  ^  Eius  est  examen  de  authenticitate  SS.  Reiiquiarum , 
dubiorum  resolutio  circa  indulgentias  concessas,  vel  etiam  novas 
indulgentias  concedere  cumulative  tamen  cum  Secretaria  Brevium 
ac  Memorialium.  Constat  ex  Cardinali  Praefecto,  Secretario,  Con- 
sultoribus  ac  pluribus  Cardinalibus.  Haec  Congrega^io  ex  Motu  proprio 
R.  P.  Pii  X  "^  cum  SS.  Rituum  Congregatione  perpetuo  coniuncta  est. 

§  11.  —  S.  Congregatio  super  residentia  Episcoporum. 

540.  Haec  S.  Congregatio  ah  Urbano  VIII  *  instituta  fuit  qui 
«idem  Cardinalem  Urbis  Vicarium  pro  tempore  praefecit,  eique  uti 
Secretarium  ipsum  S.  Concilii  Congregationis  Secretarium  assigna- 
\it  *.  Kius  offlcium  est  Tridentinam  de  residentia  legem  urgere, 
hinc  contra  delinquentes  procedere,  absentiae  licentias  concedere  '. 

§  12.  —  5.  Congregatio  Immunitatis  Ecclesiasticae. 

541.  Ab  Urbano  VHl  haec  S.  Congregatio  instituta  fuit  ^  Anti- 
tjuitus  negotia  circa  immunitates  reales  personales  ac  locales  prae- 
sertim  circa  asyli  ius  pertractabat,  verum  hodie  propter  temporum 
ac  nationum  conditiones,  silet,  eiusque  negolia  a  S.  C.  C.  pertra- 
€tantur. 

§  13.  —  S.  Congregatio  Caeremonialis. 

542.  Haec  S.  Congregatio  veluti  appendix  S.  Congregationis  Ri- 
tuum  a  S.  Pontifice  Sixto  V  instituta  est  \  Pluribus  Cardinalibus 
€onstat,  eiusque    Praefectus    S.  Collegii  Cardinalis   decanus   extat ; 

'  Const.  In  ipsis  Pontificatus  nostri  6  lulii  1669. 

''  Die  28  lanuarii  1904. 

'  Gonst.  S.  Synodus  12  Dec.  1634. 

*  Benedicl.  XIV,  Gonstll.  Ad  universae  diei  3  Sept.  1746. 

"  Trid.  Sess.  23,  c.  1,  de  Reforraat. 

^  Gard.  De  Luca  de  Relat.  Cur.  p.  2,  disc.  17,  n.  1. 

^  Const.  Immensa. 

^ITKLLI-SOUERI.  27 


418  PARS   I.    DE   PERSONIS 


Secretarii  vero  munus  unus  ex  Gaeremoniarum  magistris  occupat. 
Omnes  autem  Caeremoniarum  magistri  huius  Congregationis  Con- 
sultores  sunt.  Haec  S,  Congregatio  omnes  caeremonias  sive  sacras 
sive  civiles  curat,  ac  de  his  quaestionibus  agit. 

§  14.  —  Congregatio  Fabricae  S.  Petri. 

543.  Haec  Congregatio  quae  antiquilus  a  temporibus  luUi  H  uti 
coUegium  Praelatorum  ac  virorum  ecciesiasticorum  existebat,  a  Gle- 
mente  VIH  instituta  est.  Gonstat  ex  pluribus  Cardinahbus  qui  ad- 
iuvantur  ab  Auditore  Camerae  Apostolicae,  a  Thesaurario  Generali, 
a  Praefecto  domus  Pontificiae,  ab  uno  ex  auditoribus  S.  Rotae,  ab 
uno  ex  Clericis  de  Gamera,  ab  Oeconomo  Fabricae,  qui  secretarii 
munus  agit.  Huius  Congregationis  officium  est  1)  ut  dispositiones 
ad  pias  causas  sive  inter  vivos  sive  mortis  causa  factae  executioni 
dentur;  2)  ut  fructus  decursi  qui  in  pium  opus  erant  erogandi,  nec 
non  dispositiones  incertae  Fabricae  S.  Petri  appiicentur ;  3)  ut  ei- 
dem  applicentur  legata  quae  propter  bonorum  insufficientiara  ef- 
ctu  carent ;  4)  eius  est  applicare  eidem  Fabricae  bona  relicta  per- 
sonis  vel  locis  ecclesiasticis  qiiae  ex  suo  instituto  incapacitate  la- 
borent  acquirendi  ac  possidendi.  5)  Haec  Congregatio  causas  co- 
gnoscit  ac  decernit  circa  nullitatem  contractus  alienationis  bonorum 
ecclesiasticorum,  et  si  contractus  nuliitate  laborent  quia  sine  be- 
neplacito  apostolico  initi  sunt,  Fabricae  fructus  male  perceptos 
haec  S.  Congregatio  applicare  potest  ^ 

Hodie  ad  hanc  Sacram  Congregationem  pertinet  oratores  ab- 
solvere  ab  omissionibus,  imposita  solutione  pro  Fabrica  S.  Petri,  vel 
ex  parte  oratores  liberare  ab  oneribus,  vel  Episcopis  facultates  eos 
ex  toto  vel  ex  parte  liberandi  concedit.  Haec  S.  Congregatio  onera 
ab  una  Ecclesia  ad  aliam  transfert,  ac  ultra  duos  menses  conciliares 
missarum  manualium  celebrationem  diflert.  Haec  S.  Congregatio  ul- 
terius  ipsorum  legatorum  redemptionem  concedit,  praevia  solutione 
alicuius  summae  in  manibus  ordinarii,  qui  ex  redditibus  legati  pii 
satisfactionem  curat  -. 

•  De  Luca  Relat.  Cur.  discnrs.  20,  n.  1. 
'  De  Luca  op.  cit. 


LIBER   I.    DE   CLERICIS  419 


§  15.  —  Congregatio  studioriim. 

544.  Sixtus  V  ^  hanc  S.  Congregationem  constituit.  Illius  est  ad- 
probare  novarum  universitatum  Gatholicarum  erectiones,  eisque  le- 
ges  ad  eorum  regimen  determinare,  ac  inter  eas  ortas  quaestiones 
dirimere  ^. 

CAPUT  II. 

DE  CURIIS  DIOECESANIS. 

545.  De  Curiis  Dioecesanis  bre\iter  agentes  expedit  ut  inter 
Romanam  Curiam  Dioecesanam  ,  ac  caeteras  Episcoporum  curias 
distinguamus,  cum  et  dignitate  et  iurisdictione  Romana  Curia  omnes 
Episcoporum  Curias  quam  maxime  excellat. 

ARTICULUS     I. 

De  Curia  Romana  Dioeeesana. 

546.  Ad  Dioecesim  Romanam  gnbernandam  Romanus  Pontifex 
adiuvatur  a  Cardinali  Urbis  Vicario ,  ab  eius  Vicesgerente  ordine 
episcopali  insignito,  ac  ab  aliis  officialibus. 

laui  ab  antiquitate  Romani  Pontifices  Vicarium  constanter 
habere  solebant  qui  Romanum  Pontificem  adiuvabat  ac  reprae- 
sentabat  tamquam  Romanum  Episcopum  cum  plena  iurisdictione 
exercenda.  Ex  Pauli  IV  Decreto  18  Nov.  1558  hoc  munus  alicui  ex 
Cardinalibus  collatum  fuit.  Cardinalis  Vicarius  adiuvatur  a  Vices- 
gerente  qui  veluti  Cardinalis  Vicarii  Vicarius  Generalis  considerari 
potest.  Illi  ab  aliis  otlicialibus  adiuvantur,  inter  quos  notandus  est 
officialis  pro  cognitione  causarum  civilium  sive  temporalium  sive 
spiritualium,  nec  non  officialis  pro  cognitioue  causarum  crimina- 
lium ,  et  iste  locum  tenens  appellatur.  Accedit  Vicarius  pro  mo- 
nasteriorum  regimine,  qui  Monialium  Deputatus  appellatur  *. 

'  Constit.  Immensa. 

*  De  Luca  Praelectiones  hoc  loco. 

*  Cfr.  Card.  De  Luca  in  Relat.  Curiae  Romanae. 


420  PARS   I.    DE   PERSONIS 


Gardinalis  Vicarius  iurisdictionem  habet  ordinariam,  ac  Romani 
Pontiticis  etiam  in  divinis  Vicarius  est.  Quare  omnia  gerit  quoad 
potestatem  ordinis  ac  iurisdictionis  quae  Kpiscopus  gerit  in  sua 
Dioecesi,  excepta  Dioecesis  Romanae  visitatione  quae  speciali  Con- 
gregationi  sacrae  visitatiouis  commissa  est,  nec  non  excepta  bene- 
ficiorum  collatione  quae  Sedi  Apostoiicae  vel  Cardiualibus  in  suis 
titulis  competit.  Hinc  Cardinalis  Urbis  Vicarius  et  Synodum  Dioe- 
cesanam  convocare  ac  celebrare  potest '. 

Cardinalis  Vicarii  iurisdictio  ad  totam  Urbem  extenditur,  ipsi- 
que  tituli  Cardinalitii  populo  carent,  ac  Cardinalium  iurisdictio  ad 
internam  ecclesiasticam  disciplinam,  ac  ad  merum  Ecclesiae  servi- 
tium  restringitur  '^  Imo  Cardinalis  Vicarii  iurisdictio  ad  quadra- 
gesimum  ab  Urbe  lapidem  extenditur,  illis  exceptis  personis  quae 
intra  praedictum  territorium  Dioecesibus  hoc  in  territorio  existen- 
tibus  subiiciantur  \ 

Cardinalis  Vicarii  iurisdictio  hoc  proprium  habet  ut  morte  Ro- 
mani  Pontificis  non  cessat. 

ARTIGULUS    II. 

De  caeleris  Episcoporuui  Curiis. 

547.  Unusquisque  Episcopus  propriam  curiam  habet,  quae  ex 
illis  officialibus  constat  quos  sibi  ad  Dioecesis  gubernationem  utiles 
ac  necessarios  putat.  Inter  hos  eminet  Vicarius  Generalis  de  cuius  po- 
testate  alibi  expresse  dictum  est.  Pronum  est  intelligere  Episco- 
pum  potestatem  habere  constituendi  sibi  Congregationes  seu  Com- 
missiones  quibus  specialia  negotia  committit  sicuti  Benedictus  XIV, 
dum  Bononiae  Archiepiscopi  officium  gerebat,  constituit. 

'  Paul.  III  Gonst.  an.  1542  in  BuUario  apud  Gherubini  n.  36  §  10. 

'  Gap.  5  de  offlcio  Vicar. ;  Innocent.  XI,  Romanus  Pontifex  17  Sept.  1692. 

'  Benedictus  XIV,  Gonstit.  Romanae  Curiae  22  Dec.  1753. 


I 


LIBER   II.   DE   REGULARIBUS  421 

LIBER  II. 
De  Regularibus. 

548.  De  Regiilaiibus  tractationem  in  duas  seeliones  dividimus, 
quarum  in  prima  agirnus  de  Religionibus  in  quibus  vota  soiemnia 
emittuntur  ,  in  altera  de  Congregationibus  sive  Institutis  votorum 
simplicium  sermo  erit. 

SECTIO  I. 

De  Religionibus  seu   Ordinibus 
in    quibus    solemnia    vola   emiltuntur. 

549.  Universam  tractationem  tribus  capitibus  comprehendimus, 
scilicet  1)  de  novis  ordinibus  inducendis  ac  novis  Monasteriis  eri- 
gendis;  2)  de  ingressu  in  Religionem;  3)  de  egressu  e  Reiigione. 

CAPUT  I. 

DE  NOVIS  ORDINIBUS  INDUCENDIS  AC  NOVIS  MONASTERIIS  ERIGENDIS. 

ARTIGULUS    I. 

De  novis  Religionibus  seu  Ordinibus  inducendis. 

550.  Usque  ad  Romanum  Pontificem  Innocentium  III  novas  reli- 
giones  seu  novos  Ordines  adprobare  pertinebat  non  modo  ad  Roma- 
num  Pontificem  pro  universa  Ecclesia ;  sed  etiam  ad  singulos  Epi- 
scopos  quoad  singulas  Dioeceses.  Verum  cum  ex  nimis  multiplicato 
religionum  numero  plura  orirentur  incommoda,  Innocentius  III  in 
Concilio  Lateranensi  4°  (a.  1216)  prohibuit:  ne  quis  de  caetero  no- 
vam  religionem  inveniret  sed :  quicumque  ad  religionem  converti 
voluisset  unam  de  adprobatis  assumeret ;  quique  voluisset  religio- 
sam  domum  de  novo  fundare,  regulam  et  institutionem    acciperet 


422  PARS   I.    DE   PERSOMS 


de  adprobatis  ^  Gregorius  autem  X  ultro  progressus  est.  Agitans  eniin 
quod  non  solum  importuna  potentium  initiatio  religionum  post  mo- 
dum  multiplieationem  extensit,  verum  etiam  aliquorum  praesum- 
ptuosa  temeritas  diversorum  ordinum  praecipue  mendicantium  (quo- 
rum  nondum  adprobationis  meruere  principium)  eiTrenatam  quasi 
multitudinem  adinvenerit,  repetita  constilutione  districtius  inhihuit 
ne  aliquis  de  cetero  novum  ordinem  ac  religionem  adinveniat  vel 
habitum  novae  reiigionis  assumat:  cuuctas  insuper  religiones  et  or- 
dines  mendicantes  post  dictum  Conciiium  Lateranense  adinventos, 
qui  nuliam  conlirmationem  Sedis  Apostolicae  meruerunt  perpetuae 
prohibitioni  subiecit  et  quatenus  processerant  revocavit  ^. 

Igitur  iuxta  has  decrelales  nemini  Hcitum  erit  novas  reHgiones 
aut  congregationes  religiosas  inducere  absque  adprobatione  ac  li- 
centia  Sedis  ApostoHcae.  Veruni  Alexander  VI  adprobavit  institutum 
S.  loannae  Valesiae  iam  soia  Ordinarii  adprobatione  introductum;  imo 
post  Tridentinum  Goncilium  lex  Gregoriana  et  Innocentiana  in  de- 
suetudinem  abiit,  ila  ut  receptum  sit  ut  sola  Ordinarii  adprobatio  suf- 
ficiat  ad  novum  institutum  \otorum  simpiicium  erigendum.  Verum 
S.  G.  Kpiscoporum  et  Ueguiarium  hoc  ius  consuetudine  introductum 
temperavit,  adeo  ut  S.  Congregationis  EK.  et  KR.  licentia  requiratur 
ad  novum  institutum  votorum  simpHcium  introducendum. 

ARTIOULUS    II. 

De  novis  monasteriis  erigendis. 
351.  Ad  nova  monasleria  autem  erigenda  varia  obtinuil  hac  in  re 
disciplina.  Antiquitus  a  voluntate  Episcopi  novorum  monasteriorum 
erectio  pendebat,  at  cum  Sedes  ApostoHca  ordines  regulares  adpro- 
bare  coeperit,  regiilae  statnlae  sunt  quae  in  monasteriis  extruendis 
servandae  omnino  sunt.  Requiritur  enim  1)  Apostolicae  Sedis  licen- 
tia;  2)  Episcopi  consensus*  qui  tamen  illum  recusare  non  potest*. 


'  Cap.  9  de  religiosis  domibus. 

*  Cap.  1,  tit.  c  in  VI. 

'  Trid.  Sess.  XXV,  cap.  5  de  Ref.  Reg. 

'*  Clem.  VIII,  Constit.  Quoniam. 


LIBER   II.    DE    REGULARIBUS  423 


3)  Audiantur  interesse  habentes  sicuti  Parochi,  Priores  et  procura- 
tores  aliorum  conventuum,  si  forsitan  cum  liorum  detrimento  novum 
monasterium  erigatur  ^  4)  In  monasterio  saltem  duodecim  reiigiosi 
ex  ordinariis  redditibus  ali  possint  ^  5)  Hae  regulae  locum  non 
habent  cum  de  conventus  reassumptione  agitur,  vel  de  conventus 
translatione  negotium  erit.  Haec  de  virorum  monasleriis  dicta  sint. 
Quoad  monialium  monasteria  profecto  1)  consensus  Apostolicae  Se- 
dis  requiritur;  2)  aliorum  monasteriorum  Superiores  audiendi  non 
sunt ;  5)  Episcopi  consensus  exigitur ;  4)  tot  moniales  in  monasteriis 
constituantur  ut  in  posterum  monasterium  conservari  possit  ^ 
Quae  autem  a  S.  C.  Episcoporum  et  Kegularium  statuta  sunt  circa 
consensum  Apostolicae  Sedis  quoad  novas  Congregationes  inducen- 
das,  etiam  monialium  seu  sororum  congregationes  respiciunt  \ 

GAPUT  n. 

DE  INGRESSU  IN  RELIGIONEM. 

Videbimus  1)  de  candidatorum  admissione;  2)  de  Novitiatu;  5)  de 
Professione  Religiosa;  4)  de  Clausura.  Sit  igitur 


ARTIGULUS    I. 

De  candidatoram  adniissione. 

552.  Ordo  religiosus  dicitur:  Status  ab  Ecclesia  ad-probaius,  in 
<im  fideles  per  stabilem  vivendi  modum,  editis  votis  paupertatis,  ca- 
stitatis  et  obedientiae,  tendunt  ad  christianae  vitae  et  caritatis  />^r- 

*  Gregorius  XV,  ConstU.  Cum  alios. 

^  Trid.  Concll.  Sess.  XXV,  cap.  5  de   Ref.  Reg. 

'  Trid.  Concil.  Sess.  XXV,  cap.  3  de  Ref.  Reg. 

^  Notandum  esl  quod  Conslilutiones  Clem.  VIII  et  Urbani  VIII  de  novis  con- 
ventibus  sine  certo  numero  Fralrum  non  erigendis  non  comprehendent  missionarios, 
neque  eorum  mansiunculas  seu  hospitia,  siculi  eliam  in  Gonstitutione  Romanos 
Pontifices  Leonis  XIII  dispositum  est.  Collectanea  n.  387. 


424  PARS   I.    DE   PERSONIS 


fectionem.  Hinc  ad  eiiis  substantiam  tria  praedicta  vota  omnino 
requiruntur;  necesse  tamen  non  est  ut  sint  solemnia  ^ 

Horum  votorum  nuncupatio,  ut  statum  regularem  ad  mentem 
Ecclesiae  constituat,  perpetuilalem  postulat.  Quapropter  Instituta  in 
quibus  vota  perpetua  haud  emittuntur,  non  uti  Religiones,  neque 
uti  Ordines  regulares,  sed  uti  Gongregationes  religiosae  ab  Ecciesia 
considerantur  ac  dicuntur.  Tribus  praefatis  votis  aliquando  ex  fun- 
datorum  zelo  alia  adiiciuntur,  ex.  gr.  sacris  missionibus  operam 
impendendi,  captivos  liberandi  etc. 

Votorum  nuncupationi  candidatorum  admissio  ac  probatio,quam 
noviliatum  dicunt,  ex  Tridentino  praemitti  debent  ^,  de  quibus 
seorsim  disserendum  est. 

555.  Girca  candidatorum  admissionem,  duo  decreta  prae  oculis 
habenda  sunt,  a  Sac.  Gongr.  super  statu  Regularium  lata  die  23  la- 
nuarii  1848,  quibus  normae  stabiliuntur  ad  candidatorum  admissio- 
nem  rite  peragendam. 

Primum  ex  hisce  incipit  Romani  Pontifices  et  praescribit,  ne- 
minem  ad  habitum  religiosum  admittendum  sine  litteris  teslimo- 
nialibus  Ordinarii  originis,  tum  etiam  Ordinarii  loci,  in  quo  Postu- 
lans,  post  expletum  decimum  quintum  annum  aetatis  suae,  ultra 
annum  moratus  fuerit,  sive  agatur  de  domibus  votorum  solemnium, 
sive  simplicium.  In  hisce  litteris  Ordinarii  referre  debent  de  postu- 
lantis  natalibus,  aetate,  moribus,  vita,  fama,  conditione,  educatione^ 
scientia ;  an  sit  inquisitus,  aliqua  censura,  irregularitate  aut  alio 
canonico  impedimento  irretitus,  aere  alieno  gravatus,  vel  reddendae 
alicuius  administrationis  rationi  obnoxius.  Has  litteras  testimoniales 
Ordinarii  negare  nequeunt  ac  gratuito  expedire  tenentur  *. 

*  S.  Thom.  2a.  2ae.,  q.  186,  art.  5,  4,  5,  6;  Suarez.  De  relig.  1.  2,  c.  14. 

*  Sess.  XXV,  cap.  XV  de  Reg. 

*  Declaraliones  super  decreto  Romani  Pontifices  latae  a  S.  C.  super  statu  Re- 
gularium  1.  An  sufficiant  testimoniales  datae  ab  Ordinariis  per  litteras  privatas? 
Resp.  Affirmalive.  —  2.  Utrum  sufficiant  lestimoniales,  in  quibus  Ordinarii  non 
teslantur  in  specie  de  iis  omnibus,  quae  in  decreto  Romani  Pontifices  praescribun- 
tur,  sed  dumtaxal  in  genere  referunt  de  qualitatibus  Postulantis?  Resp.  Affirma- 
tive,  sed  a  Superioribus  Regularibus   serventur   alia  de  iure  servanda  ad  singulas 


LIBER    II.    DE    REGULARIBUS  425 

Altero  vero  decreto  *  constituitur  pro  Italia  et  insulis  adiacen- 
tibus  neminem  ad  habitum  religiosum  admittendum  sine  praevio 
duplici  scrutinio,  sive  agatur  de  reiigiosis  votorum  solemnium,  si\e 

qualilates  Postulantium  cognoscendas.  —  3.  Quid  agendum,  si  Ordinarii  respon- 
deant  se  Postulanles  non  agnoscere  ?  Resp.  Posse  Poslulanles  admiui  ad  habitum 
et  Noviliatum,  si  Ordinarius  a  Superiore  requisilus  expresse  respondeat  sese  circa 
qualitates  Postulanlis  informare  non  posse,  quia  illum  non  agnoscit,  dumniodo  ta- 
men  teslimonialium  defectui  per  aliam  accuratam  informationem,  el  fide  dignam 
relationem  supplealur,  et  serventur  alia  de  iure  servanda;  et  Poslulantes  antequam 
ad  habitum  admittantur  maneant  saltem  per  ires  menses  in  convenlu,  ibique  dili- 
genler  probentur.  -  4.  Utrum  Superiores  admittere  possinl  ad  habilum  sui  Ordinis 
Postulanlem  absque  lilteris  leslimonialibus  Ordinarii,  quando  hic  affirmal  non  posse 
eas  dare,  qiiia  prohibitus  ab  auctoritate  civili?  Resp.  Sufficere  testimonium  Ordinarii 
dalum  eliam  per  privatas  et  secrelas  epislolas;  sed  si  Ordinarius  a  superiore  requi- 
silus  lestimoniales  ob  exposilam  superius  causam  quovis  modo  dare  renuat,  posse 
Postuiantem  admilti,  supplendo  leslimonialium  defeclui  per  aliam  accuratam  infor- 
mationem,  el  fide  dignam  relationem.  —  5.  Utrum  Superiores  possint  ad  habitum 
ipsum  admiltere  milites,  de  quibus  Ordinarii  affirmant  se  non  posse  in  Gaiiia  in- 
formare,  cum  nullos  delegatos  in  exercilu  habeant,  nec  Parochi  uUam  de  his  no- 
tiliam  habere  possint?  Resp.  Affirmative  si  Ordinarius  a  superiore  requisilus  re- 
spondeat  se  informare  ob  dictam  rationem  non  posse,  duminodo  lestimonialium 
defectui  per  aliam  accuralam  informalionem,  el  Hde  dignam  relalionem  supplealur, 
el  servenlur  alia  de  iure  servanda;  et  insuper  Postulantes  antequam  admillantur 
ad  habilum  sallem  per  tres  menses  maneant  in  conventu,  ibique  diligenter  pro- 
benlur.  —  6.  Quid  agendum  sit  quando  Ordinarii  nolunt  dare  litleras  lestimoniales 
non  aliam  ob  causam,  nisi  quia  opponuntur  ingressui  Postulantis  in  religionem? 
Resp.  Ordinarios,  prout  in  Art.  2  decreti  Romani  Pontifices  praescribilur,  non  posse 
lestimoniales  litleras  denegare;  si  tamen  eas  dare  recusenl,  recurrendum  erii  ad 
S.  Congregationem  super  statu  Regulariuni.  —  7.  In  his  ordinibus,  in  quibus  praeter 
conversos  laicos  habentur  Donali  seu  Oblali,  testimoniales  exigendae  sint  anle  su- 
sceptionem  habitus  Donatorum  et  Oblatorum  vel  potius  Conversorum  ?  Resp.  Ante 
susceplionem  habitus  Donalorum  et  Oblalorum.  —  8.  An  sit  nulla  susceptio  habi- 
tus  sine  litleris  testimoniatibus  ?  Resp.  Susceptionem  habitus  esse  illicilam,  non 
tamen  invalidam:  testimoniales  litleras  omissas  in  receptione  ad  habitum  quam- 
primum  oblinendas  esse,  alias  Novitii  ad  professionem  licite  admitti  minime  pole- 
runt.  —  9.  Utrum  sit  invalida  professio,  si  fiat  omissis  testimonialibus  litteris?  Resp. 
Non  esse  invalidam,  sed  illicitam. 

'  Exordiente  Regulari  disciplinae  instaurandae,  ead.  die  25  ian.  1848. 


426  PARS    I.    DE   PERSONIS 


simplicium.  Super  modo  autem  scrutinii  peragendi  sequentia  prae- 
scribuntur. 

Octo  habeantur  in  qnalibet  provincia  examinatores ,  quorum 
primus  Provinciaiis  erit,  qui  de  admittendis  ad  habitum  inquiret 
secundum  sacros  canones  ac  propria  Slatuta ,  quique  documenta 
omnia  a  postulaniibus  exhibita ,  et  quae  ipse  aliunde  sibi  compa- 
rare  potiierit,  tribus  saltem  ex  provincialibus  examinatoribus  serio 
perpendenda  committet,  exclusis  iis  qui  postulantibus  consanguinei 
vel  afTmes  essent. 

[ndicto  examinis  die,  Provincialis  et  delecti  ab  eo  examinato- 
res  convenient,  et  praeslito  a  singulis  iuramento  de  munere  fide- 
lit<!r  adimplendo,  postuiantem  examinent,  eoque  dimisso,  eius  do- 
cumenta ,  qualitates  et  requisita  ,  sagaciter  expendant ,  et  deinde 
secreto  suITragia  ferant.  Pro  eius  admissione  declaratur  suITicere 
votorum  medietalem  cum  alio  suITragio.  Acta  examinis  et  scrutinii 
«xitus  scriplo  fideliter  redigantur,  a  singulis  examinatoribus,  prae- 
vio  iuramento,  subscribantur,  et  ad  Superiorem  vel  Procuratorem 
generalem  una  cum  authenticis  documentis  ceterisque  omnibus  in- 
formationibus  iransmittantur.  Ubi  Provinciales  uon  habentur,  vei 
provincialia  capitula  non  celebrantur,  examinatores  pro  unaquaque 
domo  novitiatus  eligantur  a  capiiulo  et  congregatione  generali,  et 
superior  eiusdem  domus  loco  Provincialis  habeatur,  cuius  erit,  exa- 
minatores  convocare,  et  reliqua  omnia  praescripta  executioni  man- 
dare.  Si  seplem  examinatores  haberi  nequeant,  numero  minores, 
non  tamen  citra  quatuor  eligi  poterunt.  Si  una  sit  Instituti  domus, 
«xaminatores  capitulariter  per  secreta  suITragia  a  superiore  et  ca- 
pitularibus  eiusdem  domus  deligantur.  Praeier  praedictos  examina- 
tores,  alii  septem  examinatores  generales  habeantur,  quorum  praeses 
«rit  Generalis.  Hic  postquam  relationem  examinis  et  scrutinii,  at- 
que  enunciatam  superius  declarationem  cum  authenticis  documentis 
per  singulas  paries  expenderit,  omnia  tradet  Procuraiori  generali 
et  sallem  aliis  duobus  examinatoribus  generalibus;  et  quaienus  Pro- 
curator  generalis  non  adsit,  tribus  saltem  examinatoribus  genera- 
iibus,  qui  ea  prorsus  omnia  exequi  debeni,  quae  examinatores  pro- 


LIBER   II.    DE    RKGULARIBUS  427 

vinciales  peregerunt,  et  dein  per  secreta  sufTragia  definire,  an  ap- 
probatio  facla  in  scrutinio  examinatorum  provinciaiium  sit  confir- 
nianda,  vei  revocanda.  Si  Superior  generalis  in  Urbe  non  resideat, 
eius  vices  geret  Procurator  generalis,  adhibitis  saltem  tribus  exami- 
natoribus  gencralibus  in  Urbe  degentibus,  vel  ad  Urbem  accersitis. 
Superior  generalis  poterit  semper,  iustis  de  causis,  candidatum 
relicere,  licet  in  utroque  scrutinio  approbatum,  nunquam  vero  ad- 
mittere  ab  examinatoribus  reprobalum.  Idern  quolibet  semestri  ad 
S,  Congr.  super  statu  Regularium  de  singulis  novitiis  admissis 
referre  debet.  Quilibet  religiosus  vel  novitius  impedimenta  et  gra- 
vcs  defectus  novitii  denunliare  tenetur,  si  noverit,  et  magister 
novitiorum  Provinciali  quolibet  trimestri  de  novitiis  referre.  Duo- 
bus  vero  ante  professionem  mensibus  voluntas  novitiorum  explo- 
rari  debet  ^ 

'  Declaraliones  super  decreto  Regulari  discipUnae  in  Italia,  et  insulis  adiacen- 
libus  servando:  1.  Si  Superior  generalis  alicuius  Ordinis,  in  quo  Provinciales  non 
iiabeanlur,  sil  eodem  tempore  Superior  conventus,  seu  domus  novitiatus,  quomodo 
se  gerere  debeat  Superior  ipse  in  perficiendo  primo  scrutinio?  Resp.  Superior  ge- 
neralis  depulet  ad  etTectum,  de  quo  agitur,  probum  et  idoneum  Religiosum,  et  una 
cum  praescriptis  Examinatoribus  primum  scrutinium  perficiat.  —  2.  Si  aut  per  ob- 
itum,  aut  per  renunciationem,  aut  alia  quacumque  causa  numerus  Examinatorum 
provincialium  vel  generalium  in  parte,  vel  etiam  totaliter  deficiat,  nec  tempus  ce- 
lebrationis  Capituli  vel  Dietae  advenerit,  quomodo  ad  eorumdem  Examinatorum  ele- 
ctionem  procedendum  eril?  Resp.  Servetur  methodus  in  decrelo  Regulari  disciplinae 
(Art.  III  et  IV  in  fine,  et  Art.  VII)  praescripta  pro  electione  Examinatorum,  qui 
eligendi  erunl  slatim  posl  latum  idem  decretum,  el  ante  celebrationem  proximi  fu- 
turi  Capituli  vel  Dietae;  Examinatores  sic  elecli  in  officio  pnrdurent  usque  ad  ce- 
lebrationem  proximi  Capiluli  vel  Dietae.  Quae  methodus  etiam  servetur  quando  ex 
S.  Sedis  dispensatione  Gapitula  vel  Dietae  non  celebrantur,  et  electio  Superiorum 
per  decretiim  S.  Sedis  vel  per  schedas  flal.  —  5.  In  aliquibus  Institutis  Capitula 
provincialia  ordinarie  celebrantur  prope  flnem  triennii,  et  in  praeparationem  Capi- 
luli  generalis,  quin  in  ipsis  eligatur  Superior  provincialis.  Quomodo  hoc  in  casu 
ad  eleclionem  Examinatorum  provincialium  procedendum  erit?  Resp.  Examinatores 
provinciales  eligendi  erunt  a  Capitulo  provinciali ,  licet  illud  celebretur  in  flne 
triennii,  et  dumtaxat  in  praeparationem  Gapituli  generalis.  Quod  si  aliqua  vice  Ca- 
pitulum  provinciale  non  convocetur,  eleclio  ad  consultam  provincialem  ad  hunc 
effectum  convocandam  speclabit.  —  4.  An  ad  offlcium  Examinatorum  sive  genera- 


428  PARS  I.  dp:  personis 


ARTICULUS    II. 

De   yovitiatii . 

554.  Ut  novitialus  sit  validus ,  tria  requiruntur:  l)  ut  liat  in 
loco  ad  ilium  (iebito;  2)  in  habilu  religionis;  5)  cuin  debita  certi 
temporis  duratione. 

lium  sive  provincialiuin  ita  duo  Definitores,  vel  Assistentes,  vel  Gonsultores  gene- 
rales,  seu  provinciales  eligi  ilebeant,  ul  alii  Examinatores  ex  reliquis  Definitoribus, 
Assistenlibus,  Gonsultoribus,  eligi  nequeant?  Resp.  Negalive.  —  5.  Utrum  in  Or- 
dinibus,  et  Gongregalionibus,  quae  licet  habeant  Gapitula  provincialia,  tamen  Reli- 
giosorum  inopia  laborant,  eligendi  sint  septem  Examinatores,  vel  quatuor  tantum 
sudiciant  ?  Resp.  Negative  ad  primam  partem;  afflrmative  ad  secundam.  Ul  vero 
omnis  ambigendi  causa,  quae  ex  erronea  decreti  interpretatione  originem  habeat, 
auferatur,  scianl  omnes  ad  quos  pertinel,  in  Ordinibus  tam  amplis,  quam  exiguis 
sufTicere  tres  Examinatores  provinciales,  praeter  Superiorem  provincialem,  ad  pri- 
mum  scrutinium;  et  tres  Examinatores  generales,  praeter  Superiorem  generalem 
ad  secundum  scrutinium  peragendum;  et  alios  Examinatores  ad  opporlunitatem  et 
commoditatem  eligendos  esse.  —  6.  In  arliculo  III  Decreti  Regulari  disciplmae 
praescribitur,  ut  Postulantes  accedere  debeant  ad  locum  primi  scrulinii,  ut  ab  Exa- 
minatoribus  provincialibus  personali  examini  subiicianlur.  Saepe  saepius  accidit,  ul 
liuiusmodi  examen  personale  absque  notabili  incommodo  Postulantium  fleri  nequeat 
sive  ob  expensas,  sive  ob  loci  distantiam.  Quapropter  nonnulli  Superiores  regulares 
exposlularunt,  quomodo  in  huiusmodi  casibus  sese  gerere  debeant?  Resp.  Provin- 
cialis  (et  in  Instilutis,  in  quibus  Provincialis  non  existit,  is  qui  eius  partes  iuxta 
decretum  adimplere  debet)  cum  tribus  Examinatoribus,  ad  peragendum  examen  per- 
sonale  Postulantium,  quando  vel  ob  loci  distantiam,  vel  ob  aliam  rationabilem  cau- 
sam  postulantem,  ab  accessu  personali  dispensare  iudicaverinl,  possint  deputare  Re- 
ligiosum  sui  Ordinis,  quem  in  Domino  idoneum  revera  exisUmaverint,  si  examen 
fiat  in  loco,  ubi  convenlus  Ordinis  reperitur;  secus  aliquam  personam  ecclesiasti- 
cam  sive  ex  clero  saeculari,  sive  ex  clero  regulari,  dummodo  Episcopus  loci,  vel 
eius  Vicarius  generalis  eam  idoneam  iudicaverit,  transmissa  Examinalori  deputato 
instructione  circa  ea  super  quibus  Postulans  examinandus  erit.  Verum  Religiosus, 
vel  alia  persona  ad  examen  perflciendum  depulala,  iransmittere  teneatur  relationem 
examinis  ab  ipso  vel  ipsa  subscriptam,  iuramento  firmatam,  qua  profiteatur  sese  fi- 
deliter  munus  suum  adimplevisse,  quacumque  humana  affectione  postposita.  Quibus 
peraclis,  Provincalis  dictam  relationem  tribus  Examinatoribus  exhibere  debeat,  ut 
scrutinium,  de  quo  in  eodein  art.  III  Decreti,  in  reliquis  perficiatur,  et  cetera  omnia, 


LIBER   II.    DE    REGULARIBUS  429 

Novitiatus  potest  irritus  reddi  ex  eo  praecise  quod  extra  mo- 
nasterium  ad  id  destinatum  peragatur,  nisi  id  fiat  cum  legitima  li- 
centia.  Fieri  enim  debet  in  aliquo  ex  conventibus  designatis  per 
Apostolicam  Sedem  ^ 

Debet  fieri  in  habitu  religionis,   nisi  aliter  constituatur  in  Or 
dinis  regula  a  Summo  Pontifice  approbata. 

Debet  postremo  diirare  per  integrum  annum  coiitinuum,  idest 
non  interpoiatum. 

quae  in  Decretis  praescribuntur,  omnino  serventur.  —  7.  NonnuUi  Examinatores 
nimis  anxii  sunt  in  praestando  iuramento,  quo  declarare  debent  se  omnia  reqiiisita 
a  Sacris  Canonibus,  Constitutionibus,  et  decretis  apostolicis  praescripta  debito  modo 
examinasse,  cum  non  omnes  tuto  scire  possint  quaenam  sint  omnia  huiusmodi  re- 
quisita;  expostularunt  propterea  ut  a  Sacra  Congregatione  super  praemissis  in- 
struclio  detur,  qua  tuto  procedi  possit.  Resp.  luramentum  quoad  requisita,  et  exa- 
inen  qualitatum  referri  dumtaxat  ad  requisita  et  qualitates  expresse  et  speciatim 
praescriptas  in  Gonstit.  Sixti  V  incipiente  Ctim  de  omnibus,  cum  moderatione  Gre- 
gorii  XIV;  et  in  decreto  Ciem.  VIII,  cui  initium  Cum  ad  regularem  disciplinam, 
ncc  non  iu  regulis  et  Constitutionibus  respectivi  Ordinis  .seu  Instituti.  Et  iuramento 
salisfieri  si  ea  moralis  diligentia  adhibeatur,  quae  a  viris  probis  et  timoratae  con- 
scientiae  adhiberi  solet.  —  8.  An  Decretum  Regulari  disciplinae  vim  habeat  in  Sa- 
baudia?  Resp.  AfBrmative.  Die  1  maii  1851. 

Aiia  deciaratio  a  Sanctitate  Sua  approbata  die  16  ianuarii  1852.  1.  Quaeritur 
an  sit  nulla,  vei  tantum  illicita  professio  facla  non  servata  prius  forma  decreti  Re- 
gulari  disciplinae?  Resp.  Esse  tantum  illicitam,  non  vero  nullam. 

'  Quaestio  est  utrum  lex  praescribens  pontificiam  designationem  conventus  pro 
nnvitialu  peragendo,  sit  universalis,  an  vnro  localis  tantum  et  restricta  ad  Italiam 
et  Insulas  adiacentes.  Canonistae,  qui  quaestionem  hanc  attingunt,  in  diversas  ab- 
eunt  opiniones.  Fagnanus  ad  Cap.  Insinuante  qui  Clerici  vel  voventes  n.  41,  decre- 
tum  Clementis  VIII  hoc  praescribens,  restringit  ad  Italiam  et  Insulas  adiacentes; 
e  contra  Lucius  Ferraris  ad  verbum  Annus  probationis,  illud  proponit  ac  si  essel 
universale;  Dominicus  Bouix  in  Tracl.  de  iure  regul.  P.  4,  sect.  1,  cap.  5,  vestigia 
premens  Fagnani,  Ferrarium  refutat  et  ostendit  decreta  Clementis  VIII  a  Ferrario 
cilata,  esse  tantum  lata  pro  Italia  et  Insulis  adiacenlibus.  Tandem  Ubaldus  Gerardi 
in  III  Decret.  Tit.  31  de  regul.  Cap.  Ex  parte  22,  concedit  decreta  Clementis  VIII 
esse  tantum  lata  pro  regularibus  intra  fmes  Italiae  et  Insularum  adiacentium  exi- 
stentibus,  sed  contendit  eadem  postea  ab  Urbano  VIII  per  Const.  Sacra  Congregatio 
21  sept.  1624  fuisse  exlensa  ad  omnes  regulares  ubique  locorum  existentes.  Atta- 


430  PAUS    I.    DE   PERSONIS 


Durante  novitiatu,  vel  eo  exacto,  nec  emissa  professione,  in- 
tegra  manet  novitio  libertas  monasterii  deserendi  et  ad  saeculum 
redeundi.  Neque  necesse  est  ut  rationem  egressus  Praelato  alferat. 
Gaudent  autem  novitii  |)ri\  ilegio  canonis  et  privilegiis,  quibus  frui- 
tiir  Ordo  in  quo  probantur,  atque  exempti  sunt  a  iurisdictione  Or- 
dinariorum.  Ad  tuendam  novitiis  libertatem  monasterii  deserendi, 
Synodus  Trid.  decrevit,  ut  nulla  renunciatio  aut  obligatio  ante  pro- 
fessionem  facta,  etiam  cum  iuramento  vel  in  favorem  cuiuscum- 
que  causae  piae,  valeat,  nisi  cum  licentia  Kpiscopi,  sive  eius  Vi- 
carii,  fiat,  intra  duos  menses  proximos  ante  professionem  votorum 
solemnium,  et  tantum  post  eamdem  editam,  vim  atque  exitum 
habeat  ^ 

555.  Unde  infertur :  1)  nulla  esse  anle  duos  illos  menses  quae- 
cumque  pacta,  cessiones  et  obligationes  novitioriim,  cuiuscumque 
aetatis  sint,  quibus  eorum  bona  aut  iuia  minuunlur,  aut  minus  quam 
detur  recipitur.  2)  Id  etiam  de  renunciatione  beneficii,  quod  ante 
ingressum  novitius  possidebat,  intelligendum  esse.  3)  Omni  vi  de- 
stitutam  esse  etiam  renunciationem  anle  duos  illos  menses  fa- 
ctam  sub  conditione,  «  si  fuero  professus  ^».  4)  Sicut  si  superior  ex 
iusta  causa  professionem  ultra  annum  distulerit.  5)  Decretum  hoc, 
spectata  eius  ratione  et  mente,  vim  suam  habere  in  quacumque 
renunciatione  aut  alienatioue  ,  facta  etiam  ante  ingressum ,  modo 
appareat  eam  intuitu  et  animo  ingrediendi  (qui  in  dubio  praesu- 
mitur)  factam  fuisse  '.  6)  Infertur  valida  esse  omnia  novitiorum 
pacta  et  dispositiones  revocabiles  et  quibus  substantia  patrimonii 
non  minuitur.  7)  Si  novitius  ante  professionem  moriatur,  eam  cor- 

men  relate  ad  monasteria  extra  Ilaliam  adsunt  validae  rationes  ad  probandam  eo- 
rum  exemplionem  ab  obligatione  praedicla,  scilicel,  consuetudo  contraria  et  Const. 
Benedicti  XIV  quae  incipit  Si  datam  hominibus  in  qua  dicitur  «  in  iis  tamen  locis 
in  quibus  fel.  rec.  Praedecessor  noster  Clemens  PP.  VIII  decreta  de  reguiaribus 
a  se  edita  vim  habere  mandavit » . 

'  Sess.  XXV  de  Regul.,  Cap.  XVI. 

*  Reiffenstuel,  de  Regul.  lib.  3,  tit.  31,  par.  5,  el  Schmalzgrueber  de  Regul. 
n.  lOo. 


LIBEK   11.    DE    REGULARIBUS  431 


ruere.  Ulterius  ex  Concilii  dispositione  colligitur  8)  iiihil  a  paren- 
tibus,  propinquis,  aul  curatoribus  Novitiornin  monasterio  ante  emis- 
sam  professionem  quocumque  praetextu  tribui  posse,  neque  ex  li- 
beralitate  et  ultronee,  excepto  victu  et  vesle  iilius  temporis  quo  in 
probatione  est  S 

556.  Religiosus  qui  indultum  saecularizationis  obtlnuit  non  te- 
netur  professionem  et  novitiatum  iterare,  quando  petit  ad  claustra 
redire,  salva  tamen  consuetudine  legitime  introducta  atque  praescri- 
pta  singulorum  Ordinum  regularium.  Possunt  tamen  per  superiores 
regulares  exquiri  congriia  documenta  anteactae  eius  \  itae  et  moruin, 
dum  in  saeculo  versabatur,  eique  impoiii  spiritualia  exercitia  ad 
plures  dies  -. 

AIITICULUS  m. 

De  Professione  Religiosa. 

557.  Absoluto  tirocinio,  Superior  alumnos,  quos  habiles  inve- 
nerit,  ad  professinein  admittere,  aut  e  monasterio  dimittere  debet. 
Itaque  si  novitius  per  legitimum  lempus  rite  probatus,  sic  semper 
se  gesserit,  ut  de  eius  constanti  proposito  religiosae  vitae  semper  du- 
cendae  nullum  videatur  extare  dubium,  ad  professionem  admitten- 
dus  est.  Sola  autem  professio  expiessa  regulaiem  hodie  facit  ex 
Const.  rii  IX  \ 

558.  lamvero  professionis  nomine  intelligitur  promissio  rite  et 
libere  facta  legitimeque  acceptata,  qua  quis  se  adstringit  ad  vota  pau- 
pertatis,  castitatis  et  obedieiitiae  iuxta  proprii  Ordinis  constitutiones 
observanda.  Porro  ex  voto  continentiae  professus  prohibetur  nu- 
ptiis,  ex  voto   obedientiae    amplius  velle  et  nolle    non  habet  *,  ex 

*  In  monasleriis  inonialiQm  aliquid  dari  et  recipi  posse  nomine  dotis  usu  in- 
duclum  est,  quin  simonia  esse  censeatur,  recipilur  enim  sustenlationis  causa;  alta- 
men  dos  ante  secutam  professionem  ne  titulo  quidem  deposili  monasterio  Iradi 
potesl,  et  si  novilia  egrediatur  omnia  restilui  debent. 

*  Sac.  Gongr.  Epp.  et  Reg.  30  ian.  1824. 

*  Ad  Universalis  7  febr.  1861. 

■^  Ex  volo  obedienliae  sequilur  etiam  Regularibus  sine  indulto  pontificio  con- 


432  PARS   I.    DE   PERSONIS 


voto  solemni  paupertatis  iiihil  proprium  habere  potest  earum  re- 
rum,  quae  pretio  aestimantur,  et  quidquid  adquirit,  monasterio  ad- 
quirit.  Hinc  quae  ei  deferuntur  iiltimae  voluntatis  actibus,  ad  mo- 
nasterium  recta  via  pertinent,  quae  actibus  seu  potius  donationibus 
inter  vivos,  ipsorum  ministerio,  adeoque  nonnisi  i|)sis  acceptantibus 
transeunt.  Principium:  «  Quidquid  Reyularis  acquirit  non  sibi  sed 
monasterio  acquirit  n  vernm  est  quoties  de  Regularibus  solemnium 
votorum  agatur ,  ac  de  ordine  agatur  qui  ex  suis  statutis  dominii 
capax  sit.  (Juare  lestamentum  quo  Titius  Cappuccinus  heres  reli- 
ctus  fuerit  nullum  est  cum  nec  fitius,  nec  Monasterium  seu  Ordo 
hereditatem  accipere  possint.  Secus  vero  si  de  Missarum  legato  v.  gr. 
agatur;  tunc  enim  potius  de  eleemosyna  agerctur.  Ex  quo  palet  eos 
nec  accipere  quidquam  posse  nomine  suo,  quamvis  datum  ea  lege 
sit  ut  ipsorum  fiat,  iiec  in  alios  transferre  quovis  titulo,  nec  remit- 
tere,  si  quid  forte  eis  debetur,  ut  puta  livellum,  nec  permutare,  nec 
commodare  ne  eiusdem  quidem  coenobii  fratribus,  nec  in  eleemo- 
synam  dare.  Excipiendi  sunt  professi  in  Soc.  lesu  qui  solemnia 
vota  nuncupaverint,  hi  enim  radicale  dominium  bonorum  suorum 
retment  et  per  haereditatem ,  vel  donationem  adquirere  possunt, 
<juamvis  eis  uti  et  disponere  licile  sine  Superioris  consensu  nequeant. 
Regulares  Missionarii  indultum  obtinent  accipiendi  ac  retinendi  pe- 
cuniam  intra  ipsius  indulti  limites  '.  Porro  ad  professlonis  validita- 
tem  requiritur:  1)  l't  fiat  in  aetate  legitima ;  2)  f.ibere,  non  solum 
ab  errore  et  ignorantia  -,  sed  etiam  a  vi  inetu(jue  ad  ipsam  extor- 

ferri  non  posse  parochias  saeculares.  Hoc  indultum  concedilur  Episcopis  Sac.  Congr. 
Fid.  Prop.  subieclis  cuin  clausula  tamen  «  in  defectu  saecularium  »  et  de  consensu 
suorum  Superiorum,  qui  consensus  necessariu.s  est  non  tantum  ul  parochia  in  po- 
sterum  per  Ordinem  de  Rectore  providealur,  sed  eliam  ut  talis  vel  taiis  ex  Ordine 
praeficiatur.  Per  regulares  vero  inleliiguntur  regulares  votorum  solemnium.  Notan- 
dum  insuper  est  huiusmodi  facultatis  vi  sine  alia  Apostolicae  Sedis  venia,  Episcopos 
non  posse  parochiam  alicui  familiae  religiosae  in  perpetuum  Iradere ;  facultas  enira 
iimitatur  per  clausulam  t  in  defectu  saecularium  »,  traditio  autem  in  perpetuum  sup- 
ponit  traditionem,  quae  valitura  sil  etiam  dum  non  deerunt  saeculares. 

'  Collectanea  n.  392,  398,  415. 

'  Gap.  13  de  Reg. 


LIBER   II.    DE    REGULARIBUS  433 

quendam  etiam  indirecte  incusso ;  3)  Ut  emittantur  vota  substan- 
tialia  ;  4)  In  religione  approbata  ;  5)  Ut  accedat  religionis  approbatio, 
quae  a  quo  fieri  debeat,  potissimum  ex  constitutionibus  singulorum 
Ordinum  desumendum  est. 

559.  Et  ad  aetalem  quod  attinet,  Synodus  Tridentina  constituit 
professionem  reguiarem,  sive  pro  viris,  sive  pro  feminis,  validam 
non  existere,  nisi  edatur  post  16  aetatis  annum  \  Quod  ad  viros 
religiosos  ,  per  Litteras  encyclicas  Sac.  Cong.  super  stat.  Regul.  -, 
praescriptum  est,  ut  no\ilii  postquam  annum  novitiatus  exple\e- 
lint,  si  clerici  sint  post  sexdecim  (vel  maiorem  aetatem  quae  forsan 
a  statutis  proprii  Ordinis  a  S.  Sede  approbatis  requiratur),  si  laici  et 
conversi,  post  viginti  et  unum  aetatis  annum,  vota  dumtaxat  sim- 
p!icia  eiiiittant;  post  vero  triennium  a  die  quo  vota  simpiicia  enji 
serint  com|)utandum,  si  digni  reperiantur,  admittantur  ad  solemnia 
vola ;  si  medio  hoc  tempore  professionem  emittant,  eam  nullius 
roboris  esse,  declaratum  est  in  Apostolicis  Litteris  Pii  IX  diei  7  'e- 
bruar.  1862  \ 

560.  Quoad  haec  vota  simplicia  Pius  IX,  attentis  precibus  Magistri 
Generalis  Ordinis  Praedicatorum  S.  Dominici,  haec  quae  sequunlur 
per  litteras  Sacrae  Congregat.  super  statu  Reg.  die  12  ianuar.  1858 
decernenda  statuit;  1)  Vola  simplicia,  de  quibus  agitur,  perpetua 
erunt  ex  parte  voventis  utpote  quae  tendunt  ad  emittenda  deinde 
vota  solemnia,  in  quibus  perfectionem  et  complementum  accipient. 
2)  Eorumdeni  votorum  simplicium  dispensalio  reservata  est  Ro 
mano  Pontifici,  cui  professi  gravibus  urgentibus  causis  preces  po?- 
rigere  poterunt.  3)  Verum  eadem  simplicia  vota  solvi  etiam  possunt 
ex  parte  Ordinis  in  actu  dimissionis  Professorum,  ita  nt,  data  di- 
missione,  professi  ab  omni  dictorum  votorum  vinculo  et  obligatione 
eo  ipso  liberi  fiant.  4)  Facultas  autem  dimittendi  professos  voto- 
rum  simplicium  de  qiiibus  agitur,  spectat  ad  Magistrum  Generalem 

'  Sess.  XXV,  cap.  XV  de  Regiil. 

*  Diei  19  niarlii  1837. 

*  Ad  universalis  Ecclesiae. 

ZlTELLI-SOMERI.  '  28 


434  PARS   I.    DE   PERSONIS 


Ordinis  cum  suo  generali  consilio.  Idem  Magister  Generalis  cum  sua 
generali  consilio  poterit  in  casibus  extraordinariis  et  praeserlim  pro 
regionibus  et  locis  longinquis  ad  dimissionem  deceruendam  subde- 
legare  probos  et  prudentes  religiosos,  qui  saltem  tres  esse  debent. 
5)  Licet  ad  decernendam  dimissionem  neque  processus  neque  iu- 
dicii  forma  requiratur,  sed  ad  eam  procedi  possit,  sola  facti  veri- 
tate  inspecta  ;  tamen  Superiores  procedere  debent  summa  charilate^ 
prudentia  et  ex  iustis  et  rationabiiibiis  causis,  quacumque  humana  af- 
fectione  remota,  secus  eorum  conscientia  graviter  onerata  rema- 
neat.  Nemo  autem  ex  causa  infirmilatis  post  professionem  votorum 
simplicium  superventae  dimitti  poterit.  6)  Professi  dictorum  voto- 
rum  simplicium  participes  erunt  omnium  gratiarum  et  privilgiorum, 
quibus  professi  votorum  solemnium  in  memorato  Ordine  legitime 
utuntur,  fruuntur  et  gaudent.  7)  Superiores  regulares,  ad  quos  spe- 
ctat,  concedere  poterunt  huiusmodi  professis  litteras  dimissorias 
dumtaxat  ad  primam  tonsuram  et  ad  ordiiies  minores  ',  servatis 
tamen  de  iure  servandis,  et  praesertim  quae  circa  ordinationes  Ue- 
gularium  ab  Apostolica  Sede  praescripta  sunt.  8)  Anni  professionis,^ 
qui  in  dicto  Ordine  requiruntur  ut  quis  voce  activa  et  passiva  gau- 
deat  et  ad  otlicia  admitti  possit,  a  die  emissionis  votorum  simpli- 
cium  computentur;  et  professi  votorum  simplicium  suiTragium  lia- 
beant  in  actis  capitularibus  sui  Gonventus,  quatenus  et  prout  habent 
solemniter  professi.  9)  Professi  votorum  simplicium  dominium  ra- 
dicale,  uti  aiunt,  suorum  bonorum  retinere  poterunt,  sed  eis  omnino 
interdicta  est  eorum    administratio  et  reddituum  erogatio  et  usus. 


'  Ex  speciali  Apostolicae  Sedis  dispensatione  aliquando,  cum  professus  volo- 
rum  simplicium  duas  tertias  partes  triennii  expleveril,  ad  ordines  maiores  promo- 
velur,  sed  addita  condilione  «  si  praefatus  clericus  ab  Ordine  dimissus  fuerit  vel 
dispensationem  a  votis  simplicibus  oblinuerit,  suspensus  maneat  a  susceptorum  or- 
dinum  exercitio  donec  sibi  sacrum  patrimonium  constiluerit ».  Nolandum  vero  est 
simpliciter  professos,  ad  ordines  maiores  vel  minores  promotos,  in  casu  egressus 
iterum  sub  iurisdictionem  cadere  Ordinarii,  cui  ralione  originis,  domicilii  etc.  sub- 
iecti  erant  priusquam  religionem  ingrederentur.  Sac.  Congr.  Ep.  et  Reg.  in  Mexic. 
el  Meliton.  20  ian.  1860,  et  6  maii  i864. 


LIBER   II.    DE    REGULARIBUS  435 

Dcbent  propterea  ante  j)rofessionem  votorum  simplicium  cedere, 
pro  tempore  quo  in  eadem  votorum  simplicium  professione  per- 
manserint ,  administrationem  ,  usumfructum  et  usum  quibus  cis 
placuerit,  ac  etiam  suo  Ordini,  si  ita  pro  eorum  iibitu  existimave- 
rint.  10)  Professi  votorum  simplicium  remanere  debent  in  domibus 
Professorii  ct  studiorum,  et  vitam  communem  perfectam  observare. 
11)  Ad  valide  emittenda  vota  solemnia  post  vota  simplicia  ,  re- 
quiritur  professio  expressa  et  ideo  professio  tacita  omnino  abro- 
gata  est. 

Porro  huiusmodi  declarationes  datae  pro  Dominicauis,  ad  omnes 
alios  Ordines  extensae  sunt,  sed  pro  Ordinibus  Minorum  Obser- 
vantiae  et  Reformatorum  nec  non  Cappuccinorum  in  arliculo  9° 
sublata  sunt  verba  ac  eliain  suo  Ordini  etc.  et  subrogata  sunt 
verba  non  tamen  suo  Ordini '. 


'  Quoad  vola  simplicia  placet  heic  referre  aliqua  dubia  resoluta  a  Sac  Congr. 
Epp.  el  Reg.  Ac  1)  cum  die  16  aug.  1866  proposiluin  fuissel  dubium  a  P.  Bonifa- 
cio  Wimmer  Abb.  Praeside  Cassinensium  in  America,  nenipe  utrura  in  casu  quo 
Sacerdos  saecularis  habilum  pelivit  et  obtinuit,  qui  annum  25  longe  transgressus 
fuit,  huic  (emissa  professione  votorum  simpUcium)  professio  solemnis  (nempe  vo- 
lorum  solemnium)  difTerri  possit  supra  consuelum  Iriennium  si  scilicet  intra  trien- 
nium  votorum  simplicium  non  sufficienlia  argumenta  de  sua  vocatione  dederil? 
EiTii  PP.  rescripserunt:  Negative  (aempe  non  posse  difTerri).  Declararunt  lamen  re- 
currendum  esse  ad  Sac.  Congr.  in  casibus  particularibus,  in  quibus  aliqua  peculiaris 
causa  concurrat.  —  2)  Proposilis  dubiis  I.  An  professi  votorum  simplicium,  quae 
professioni  volorum  solemnium  praemitti  debent  teneantur  ad  officium  divinum? 
II.  An  leneantur  ad  observantiam  regulae  ordinis  prout  solemniter  professi  ?  SSmus 
in  audientia  habita  a  Secrel.  Sac.  Congr.  supor  slalu  Regul.  die  6  aug.  1858  re- 
spondendum  mandavit:  Ad  I.  Non  teneri  ad  privatam  recilationem  divini  ofTicii ; 
debere  tamen  choro  inleresse  ut  solemniter  professi.  Ad  II.  Affirmalive,  firma  de- 
claratione  iam  data  quoad  votum  paupertatis  (Vide  in  lextu  n.  9).  —  5)  Cum  iuxta 
Const.  Clementis  VIII  professio  votorum  solemnium  emitlenda  sil  in  Conventu  no- 
vitialus,  ad  praescriplum  vero  legis  latae  die  19  martii  1857  professi  votorum  sim- 
plicium  debeant  manere  in  domibus  Professorii  et  studiorum,  quaeritur  an  professi 
vulorum  simplicium,  ut  suo  tempore  ad  professionem  votorum  solemnium  admit- 
lantur,  transferendi  sint  in  Conventum  novitiatus  vel  eam  emittere  possint  in 
Conventu  in  quo    morantur?  SSinus   in  aud.  habita  die  9  decemb.  1859  a  Secret. 


436  PARS   I.    DE   PERSONIS 


561.  Defectus  vero  conditionum,  quas  recensuimus ,  professio- 
nem  irritam,  ut  diximus,  reddit  ita  ut  professus  ad  saeculum  redire 
Tcl  a  religione  dimitti  possit.  Olim  quidem  librnim  erat  quocumque 
tempore  nuUitatem  allegare  et  probare,  at  libertas  haec  sublata  fuit 
per  Concilium  Tridentinum,  a  quo  slalutum  est,  ut  nullitatis  cau- 
sam  Actor  deduL-at  coram  suo  Superiore  et  Ordlnario,  eamque  iu- 
dicialiter  ac  piene  probet  intra  quinquennium  a  die  nuncupatae 
piofessionis,  quo  elapso,  reclamatio  non  auditur,  etsi  quis  igno- 
rantiam  nuilitatis  aut  impedimenti  praelendat,  vel  Hliunde  agere 
impeditus  fuerit. 

362.  Ceterum  si  intra  praelinitum  tempus  causam  proponere  ne- 
quiverit,  datur  ei  remedium  restitutionis  in  integrum.  Si  (juis  aii- 
t«  in  sponte  habitum  religiosum  dimisit,  ad  allegandam  quamcumque 
causam  nullitatis  professionis    non  admiltitur  ,  antequam    habitum 

Sac.  Gongr.  super  stalu  Regul.  slaluil  ut,  litteds  aposlolicis  Glem.  VIII  aliisque  cun- 
trariis  quibuscumque  non  obstantibus,  professi  votorum  simplicium  iicile  et  libere 
professionem  votorum  solemnium  suo  lempore  emittere  possint  in  Conventu  seu 
domo  in  qua  reperiuntur,  servatis  tamen  aliis  de  iure  servandis.  —  4)  Archiepi- 
scopus  Mexicanus  sequentia  dubia  Sac.  Gongr.  EE.  et  RR.  proposuit:  I.  Possunt 
ne  novitii,  post  emissa  vota  simplicia,  anle  emissionem  solemnium,  ad  sacros  or- 
dines  promoveri  tilulo  paupertatis?  II.  Possunt  Provinciales  dispensare  cum  novitiis 
defectu  natalium  laborantibus  ante  emissionem  votorum  solemnium  ad  hoc  ut  his 
ordines  conferantur?  III.  Qui  forte  habilum  religionis  induerint,  maiores  iam  23  an- 
norum,  aut  huic  proximi  aetati,  possunt,  expleto  iam  novitiatus  anno,  ad  vota  so- 
lemnia  et  professionem  admitti  an  etiam  cum  similibus  expectandum  est  ulterioris 
probationis  triennium?  IV.  Si  novitii,  posl  emissa  vola  simphcia  aut  dimittantur  e 
religione,  aul  haec  ab  ipsis  mobilitate  anirai  relinquatur,  quid  cum  eis  agere  debet 
Ordinarius  si  aut  ad  sacros  ordines  aul  ad  matrimonium  forsilan  adspirent?  Ex 
aud.  SSnii  die  20  ian.  1860  SSinus  ad  proposita  dubia  rescribendum  mandavit  ut 
sequitur:  Ad  I.  negative  quoad  ordines  sacros.  Ad  II.  affirmative  pro  prima  ton- 
sura  et  ordinibus  minoribus,  quatenus  Provinciaies  ex  apostolico  indulto  legitime 
gaudeant  facultate  dispensandi  super  dicta  irregularitate,  eaque  revocala  non  fuerit. 
Ad  III.  Negative  ad  1'"  p.,  affirmative  ad  2'".  Ad  IV.  Si  professi  votorum  simpli- 
cium,  sive  per  dimissionem  ab  Ordine,  sive  per  aposlolicam  dispensationem  ab 
emissis  votis  soluti  fuerint,  se  gerat  cum  illis  prout  cum  ceteris  suis  dioecesauis 
sese  gerere  debet. 


LIBER   II.    DE    REGULARIBUS  437 

resumpserit  et  ad  moiiasterium    redierit ,  neque  in  hoc   altendilur 
an  causam  iustam  habuerit,  vel  non,  habitum  dimittendi. 

563.  1'rofessionis  vahde  emissae  varii  sunt  elTectus.  Praecipui 
sunt  sequentes:  1)  Per  eam  extin^uuntur  omnia  vota  simpHcia 
ante  ipsius  emissionem  edita  ^  nisi  facta  sint  in  favorem  hominis. 
2)  Relaxantur  irregularitates  ex  defectu  natalium  exortae  ad  ordi- 
nes  suscipiendos.  3)  Dirimuntur  sponsalia  et  matrimonium  ratum  -. 
Si  vero  coniux  post  matrimonium  consummatum  rehgionem  de 
consensu  alterius  coniugis  profiteatur  ,  inducitur  divortium  perpe- 
tnum  inttT  ipsum  et  coniugem  reiictum  in  saeculo  ^  4)  Matrimo- 
nium  contrahendum  dirimitur.  3)  Kluitur  infamia.  6)  Inducitur  va- 
catio  omnium  beneficiorum  et  inhabilitas  ad  alia  consequenda,  et 
incapacitas  privati  dominii ,  adeo  ut  monasterium ,  si  capax  sit , 
succedat,  secus  heres  ab  intestalo. 

ARTIGULUS  IV. 

De    clausura. 

364.  Ad  solemnium  votorum  observantiam  statuta  est  lex  clau- 
surae;  ita  enim  vola  solenmia  cum  papaH  clausura  cohaerere  cen- 
sentur ,  ut  ex  istius  defectu  arguatur  illa  non  esse  solemnia  *. 
Nec  satis  est  sponte  sua  eam  observare  ^  Glausura  autem  dicitur 
totum  illud  spatium,  quod  septis  monasterii  seu  mulierum  seu  vi- 
rorum   continetur.    Porro  clausurae   lex    strictius   determinata    est 


'  Cap.  4  de  Vot. ;  Cap.  o  de  Reg.  in  6. 

'  Conc.  Trid.  Sess.  XXIV  De  sac.  Malrim.,  can.  VI. 

*  Gap.  19  de  Reg. 

■"  Ea  hodie  est  mens  Aposlolicae  Sedis,  ut  vota  dumiaxat  simplicia  iniungat 
emittere  monialibus  in  iis  regionibus  in  quibus  ratione  legum  civilium  et  aliarum 
circumstantiarum  lex  clausurae  rlle  servarl  non  possit,  quamvis  moniales  pertineant 
ad  Ordlnes,  qui  approbati  sunt  ad  vota  solemnla  nuncupanda.  Ita  Plus  IX  decre- 
vit  pro  Staiibus  Americae  Septentr.  Foederatis  quoad  monlales  Visitationis  die  2  Se- 
ptemb.  1864. 

'  Ex  S.  Congr.  Epp.  et  RR.  In  Aesina  Votor.  16  dec.  1863. 


438  PARS   I.    DE   PERSOiNIS 


quoad  moniales,  quarri  quoad   regulares  viros.    Nos  agemus   1)  de 
ciausura  monialium;  2)  de  clausura  virorum. 

§  1.  —  De  Claiisiira  Monialiiini. 

Monialibus  clausnram  perpetuam  imposuit  Bonifacius  VIII  * , 
eamque  Tridentina  Synodiis  et  sequentes  Pontifices  conlirinarunt  et 
auxerunt,  onerata  Episcoporum  conscienlia  ne  eam  violari  permit- 
terent.  Hoc  ollicium  exercent  Kpiscopi  potestate  ordinaria,  si  mo- 
nasteria  ipsis  subiecta  sunt,  potestate  vero  delegata,  si  sunl  exempla ; 
sive  enim  moniales  immediale  Romano  Pontifici  subsint,  sive  aliciii 
Episcopo,  sive  Praelato  regulari,  clausurae  vigilantia  Kpiscopo  loci, 
in  quo  Monasterium  exislit,  concredita  est. 

565.  Clausurae  lex  duo  importat:  1)  ne  moniales  e  monastcrii 
septis  egrediantur;  2)  ne  alicui  extraneo  liceat  monasterium-ingredi. 
Et  in  primis  non  licet  monialibus,  etiani  ad  breve  tempus,  e  mo- 
nasterii  seplis  quocumque  praetexlu  egredi,  nisi  ex  iusta  causa  ab 
Episcopo  appiobanda,  ct  eliam  a  Superiore  Ordinis,  si  monasterium 
fuerit  exemptum  -.  lluiusmodi  causae  censentur  inagnum  incendium, 
infirmitas  leprae  aut  epidemiae  aliaeque  similes  aut  urgentiores  ex. 
gr.  inundatio,  liostium  incursus  etc.  In  his  autem  casibus  non- 
nisi  ad  necessarium  tempus  extra  monasterium  esse  licebit.  Ita 
Pius  V  in  cit.  const.  Sub  leprae  nomine  venit  morbus  conlagiosus, 
ob  quem  ,  eo  infectus  vel  infecta ,  a  communi  omnium  consortio 
separatur.  Non  est  tarnen  legitima  causa  exeundi,  si  monasterium 
sit  capax  ac  ea  sit  medendi  eidem  infirmitati  commoditas,  et  nul- 
lum  immineat  aliis  monialibus  periculum.  Appellatione  vero  epide- 
miae  significatur  quivis  morbus  contagiosus,  malignam  qualitatem 
praeseferens  ,  qui  facile  ad  alios  dillunditur  cum  manifesto  mortis 
periculo  ^  quique   coenobium  ,  et  non    urbem  tantum   invaserit  *. 

'  Cap.  1  de  stat.  reg.  in  6. 

■^  S.  Pius  V,  Const.  Decori  et  honestati. 

*  De  Alexandris  in  opere  de  conjess.  monial,  de  claus.  cap  7,  par.  9;  Zac- 
CHiA  Quaest.  medico-legales  11  b.  8,  ist.  3. 

'*  Sac.  Congr.  Epp.  el  Regular.  20  feb.  1720;  Benedictus  XIV  de  Synodo  lib.  13, 
c.  12,  31. 


LIBER   II.    DE    REGULARIBUS  439 


Jn  citatis  casibus  si  res  subitam  fugam  exposcat,  ita  ut  periculum 
sit  in  mora,  consensus  Superioris  praesumitur  ^ 

Quod  si  causa  aliqua  oidinaria  habeatur  ad  egrediendum,  non 
licet  moniali  ciaustrum  deserere  absque  venia  Apostolicae  Sedis. 

566.  Moniales  quae  contra  has  leges  et  absque  debita  Hcentia 
€gredi  praesumpserint,  excommunicationem  incurrunt  latae  senten- 
tiae  Romano  Pontilici  reservatam.  Hodie  vero  ipsae  tantum  huic 
<!ensurae  subiacent,  non  vero  Superiores,  qui  dant  eis  licenliam  sine 
causa;  neque  comitantes  et  recipientes;  neque  egressae  cum  debita 
facultate,  quae,  delinito  eis  tempore  non  revertuntur.  Gonsl.  Aposto- 
licae  Sedis.  Ceterae  autem  poenae,  quibus  praeter  excommunica- 
tionem,  coercebantur  violantes  clausuram,  id  est  privatio  dignitatum 
«t  offlciorum  et  inhabilitas  in  posterum  ad  ea  obtinenda  ,  etiam 
nunc  salvae  permanent ,  siquidem  per  dictam  Const.  Apostolieae 
Sedis  abrogatuin  fuit  ius  antiquum  quoad  censuras  tantum. 

567.  Clausurae  lex  importat  insuper,  et  nemini  cuiuscumque 
conditionis,  sexus,  vel  aetatis,  fas  sit  in  monasterii  septa  se  inferre, 
«t  si  quis  secus  faxit,  ipso  facto  excommunicationem  incurrit  Ro- 
mano  Pontifici  reservatam,  cui  etiam  subiiciuntur  introducentes  et 
admittentes  ^ 


'  Quoad  Episcoporum  auclorilalem  in  religiosas  clausuras  adstrictas,  propo- 
sila  sunt  Sac.  Congr.  Epp.  et  Reg.  dubia  sequentia :  l)  An  Episcopus  auctoritate 
propria  permittere  valeal  ut  recipi  possint  in  Monasteriis  clausurae  subiectis  mu- 
lieres,  quae  ingredi  cupiunt  veluti  pensionariae  ?  2)  Pariter  potest  Ordinarius,  au- 
«torilate  propria,  ad  tempus  vel  in  perpetuum  nionialem  aliquam  de  uno  ad  aliud 
Monaslerium  transferre  eliam  Ordinis  eiusdem,  iusta  interveniente  causa?  3)  Potest 
ne  tandem  Ordinarius,  auctoritate  propria  transferre  aliquam  monialem,  quando  ea- 
dem  electa  fueril  in  Superiorissam  alterius  Monasterii,  aut  censeat  utilem  esse  et 
expedire  translationem  eiusmodi  cum  hoc  munere?  lamvero  Sac.  Congr.  Emoinim 
€ard.  super  praemissis  dubiis  die  16  iulii  i884  mandavit  rescribi :  «  Negaiive  in 
omnibus  » . 

'  Ingredi  est  inlus  ire  aut  consislere  et  non  tantum  pedes  poaere.  Introdu- 
cere,  est  inlus  mittere  vel  ingredi  volenti  ianuam  aperire.  Admittere  est  recipere, 
recipere  autem  intelligitur,  qui  prohibere  debet  et  facile  potest  et  tamen  non  pro- 
hibet.  Cf.  D'Annibale  Gomm.  in  Const.  Apost.  Sedis. 


440  PARS   I.    DE   PERSONIS 


568.  Ab  hac  generali  prohibitione  excipiuntur:  1)  Ordinarius , 
qui  raonasterium  ingredi  poterit  comitatus  paucis  iisque  senioribus 
ac  religiosis  personis,  visitationis  causa  aut  necessitatis.  Ei  autem 
non  licet  ingredi,  ut  particulares  moniales  examinet,  vel  electioni 
Abbatissae  praesit,  vel  ut  sacramentum  confirmationis  administret  ^ 
2)  Excipiuntur  Praelati  Regulares,  quibus  ingredi  monasleria  sibi 
subiecta  permittitur  semel  in  anno,  adscitis  quibusdam  venerabi- 
libus  viris  regularibus.  Quod  si  in  eodem  anno  opus  habeant  phi- 
ries  ea  visitandi,  debet  ingredi  vel  cum  Episcopo  ,  vel  cum  aUa 
persona  ab  Episcopo  deputanda.  3)  Kxcipiuntur  Gonfessarii,  qui  in- 
gredi  possunt  ad  sacramenta  infirmis  ministranda,  quoties  dabatur 
sanis,  vel  ad  commendandam  animam  morientium,  sed  semper  cum 
socio,  qui  sit  probatae  vitae  et  malurae  aetatis;  is  autem  manere 
debet  in  ea  monasterii  parte,  qua  Confessorem  videre  et  ab  ipso 
videri  semper  possit  ^  Nequit  autem  Confessarius  intro  se  inferre 
vel  ad  moniales  sepeUendas,  vel  ad  exequias  peragendas,  neque 
ad  cellas  benedicendas  sabbato  sancto,  neque  ad  exorcizandas  ener- 
gumenas  neque  ad  missam  celebrandam.  Ceterum  in  permissis  ca- 
sibus  ingrediens,  recta  via  et  absque  diverticulo  ire  ac  redire  debet. 
Neque  potest  iii  monasterio  refectionem  sumere,  nisi  ex  causa 
longioris  morae  ^ 

569.  Sunt  praeterea  personae  aliae  ,  quarum  adiumento  Mo- 
niales  indigent,  quae  lamen  admitti  in  monasterium  non  possunt 
absque  Episcopi  venia,  et  si  monasterium  subest  Uegularibus,  etiam 
Superioris  Ordinis,  nisi  periculum  sit  in  mora.  Tales  personae  cen- 
sentur  fabri  murarii,  ferrarii,  lignarii  etc,  praeter  medicum  et  chi- 
rurgum,  adhibita  cautione  ut  eligantur  viri  probati  lum  aetate  tum 
bonis  moribus.  Hae  personae  non  possunt  esse  in  monasterio  post 
occasum,  vel  ante  solis  ortum,  excepto  medico,  chirurgo  et  con- 
fessario.  Licentia   autem  toties  danda  est,  quoties  opus  fuerit,  ex- 


'  S.  Congr.  Episc.  el  RR.  in  Neap.  6  iunii  1601. 

*  Alex.  II,  Const.  Felici. 

'  Sac.  Congr.  Episc.  et  Reg.  in  Pistorien.  et  Praten.  2  marlii  1835. 


LIBER   II.    DE    REGULARIBUS  441 

ceptis  tantum  medicis  et  chirurgis  et  confessariis  ordinariis,  quibus 
generatim  dari  dcbet. 

Geterum  extra  necessitatis  casum  non  Episcopus,  sed  Roma- 
nus  Pontifex,  veniam  concedit  ut  quis  recipi  possit  in  monasterii 
claustra.  Licentia  vero  non  conceditur,  nisi  moniales  capitulariter 
per  secreta  sullragia  auditae  fuerint. 

§  2.  —  De  Claiisura  Virornm. 

570.  Quod  clausuram  spectat  virorum  regularium  (quo  nomine 
accipiuntur  (|ui  solemnia  nuncupant  vota,  non  vero  qui  ad  reli- 
giosas  Congregationes  pertinent,  nec  Tertiarii,  etsi  collegialiter  vi- 
vant)  vetant  sacri  canones  personis  diversi  sexus  eorum  monasteria 
ingredi,  et  poenam  excommunicationis  latae  sententiae  Romana 
Pontilici  reservatae,  si  quis  secus  faxit,  imponunt.  Huic  censurae 
subiiciuntur  etiam  admittentes  feminas,  quamvis  fatuas  et  mentis 
impotes.  Excusantur  vero  mulieres,  quae,  vitandae  necis  causa,  ad 
clausuram  confugiunt  et  qui  fugienles  admittunt.  Interdictum  pari- 
ter  est  religiosis  septa  sui  monasterii  deserere.  Et  si  contingat  quod 
regulares  viri  absque  venia  monasterium  deserant,  tunc  si  animum 
redeundi  habeant  fugiUvi,  si  animum  redeundi  non  habeant  apo- 
stalae  censentur.  Porro  religiosus  fugitivus  subiacet  poenis  a  iure 
in  apostatas  constitutis,  et  subiacet  iis  quae  a  constitutionibus  proprii 
Ordinis  latae  sunt.  luxta  siquidem  Doctores  et  praxim  Sac.  Gongr. 
fugitivi  apostatis  \n  iure  aequiparanlur. 

371.  Fugitivis  accensentur  etiam  illi,  qui  a  suis  conventibus  re- 
cedunt  p7'aetextu  ad  Superiores  suos  accedendi.  Supponit  Tridenti- 
num  '  hoc  in  casu  religiosum  discedere  levi  de  causa,  non  vero  ex 
causa  gravi  et  rationabili:  hoc  enim  in  casu,  discedens  non  poterit 
haberi  uti  fugitivus  ^.  In  locis  Missionum  hospitia,  stationes,  domus 
quaelibet  cuiuscumque  Ordinis,  Gongregationis,  ac  Instituti  Regu- 
laris  in  quibus  duo  vel  tres  missionarii  commorantur,  legi  clausurae 
stricte  subiiciuntur  *. 

'  Sess.  XXV  (le  Reg.,  c.  IV. 

*  Layana  Quaest.  regul.  tom.  III,  pag.  32 ;  Matteugci  Off.  Cur.  eccles.,  cap.  5. 

»  CoUectanea  n.  410,  412. 


442  PARS   I.     DE   PERSONIS 


GAPIT  lll. 
DE  EGHESSU  A  RELIGIONE. 

Huius  capitis  materia  his  articulis  continelur  nempe  1)  de  di- 
missione,  2)de  revocatione,  3)  de  transitu  ad  aliam  religionem,  4)  de 
dispensatione,  5)  de  expulsione,  6)  de  saecularizatione. 

ARTICULUS  I. 

De   Dimissione. 

572.  Kegularis  ex  iusta  causa  et  forma  canonica  servata  a  Su- 
periore  e  religione  dimittitur  ut  ad  saeculum  redeat.  Verum  dimissio 
proprie  locum  habet  quoad  rehgiosos  qui  tantummodo  vota  sim- 
pUcia  emiserunt,  sive  agatur  de  lustitutis  cum  votis  soiemnibus 
sive  de  Institulis  cum  \otis  simplicibus.  Verum  Religio  regularem 
dimittere  valet  tantummodo  ob  culpam  gravem,  externam,  et  pu- 
blicam  ac  probata  religiosi  incorrigibilitate  de  qua  iuridice  con- 
5tare  debet  \  Per  dimissionem  abrumpitur  vinculum  votorum  et 
professionis.  Insuper  u  alumni  votorum  solemnium  vel  simplicium, 
perpetuorum  \el  teiiiporalium  in  sacris  ordinibus  conslituli,  qui 
expulsi  vel  dimissi  fuerint  perpetuo  suspensi  maneant  donec  a 
S.  Sede  alio  inodo  eis  consulatur;  ac  praeterea  Episcopum  bene- 
volum  receptorem  invenerint  et  de  ecclesiastico  patrimonio  sibi 
providerint  w  -. 

ARTICULUS  II. 

De  Revocatione. 

373.  Revocatio  Regularis  locum  habet  cum  clericus  qui  ad  reli- 

^ionem  convolavit,  emissis  vel  non  votis,  ab  Kpiscopo  revocatur 

quia  eius  discessus  Ecclesiae  grave  intulit  damnum.  Cum  enim  cle- 

ricus  beneficium  vel  officium  in  sua  dioecesi  occupat,  sine  Episcopi 

'  Cfr.  decrelum  S.  C,  EE.  et  RR.  Auctis  admodum  4  nov.  1892. 
*  Conf.  decretam  Auctis  admodum  S.  C.  EE.  et  RR.,  §  4. 


LIBER   II.    DE    REGULARIBUS  443 

licentia  dioecesim  derelinquere  non  potest  ne  animarum  detrimen- 
tum  obveniat.  Episcopus  sine  gravissima  causa  licentiam  negare 
non  debet  '. 

ARTICULUS  ni. 

De  transitu  ad  aliam  i'eligionem. 

574.  Fieri  potest  ul  transitus  ab  una  ad  aliam  religionem  per- 
missus  sit,  dummodo  legitimae  conditiones  observentur. 

Hae  sunt:  1)  Tt  transitus  (iat  ad  religionem  perfectiorem  et 
strictiorem ;  quae  autem  perfectior  sit ,  uon  cx  prima  regulae  in- 
stitutione,  sed  ex  praesenli  eius  observatione  determinandum  est. 
2)  L't  licentia  Apostolicae  Sedis  obtineatur.  At  circa  hoc  negotium 
hodie  attendenda  siint  quae  Bened.  aIV  decrevit  -  de  facultatibus 
Cnrd.  Maioris  Poenitentiarii  §  XXXTV,  XXXV,  XXXVI,  in  ([ua  per- 
niittit  Maiori  Poenitentiario  concedere  transitum  ad  laxiorem  reli- 
gionem  ob  graves  causas  probatas,  auditoque  prius  Superiore  Or- 
dinis  a  quo  et  cum  consensu  Superioris  Ordinis  ad  quem  faciendus 
est  transiius. 

AKTICULUS   IV, 

De  Dispensatione. 

573.  Religiosus  Regularis  qui  in  sacris  constitutus  non  sit  vel 
presbyteratum  non  acceperit,  a  Romano  Pontitice  ita  iustissimis 
de  causis  dispensari  potest  et  ad  saecularem  statum  penitus  reduci 
potest,  adeo  ut  etiam  nuptias  celebrare  possit.  Quod  si  Religiosus 
in  sacris  sit  constitutus  vel  presbyteratus  ordinem  susceperit,  ditii- 
cilius  vel  nullatenus  dispensatio  conceditur.  Ita  Alexander  III  dis- 
pensavit  cum  Nicolao  lustiniano  monacho  ad  nubendum  ,  Coelesti- 
nus  III  dispensavit  cum  Constantia  moniali  professa  filia  Rogerii 
Regis  Siciliae  ut  matrimonium  contraheret  cum  Henrico  VI  *. 

*  Cfr.  Breve  Ex  quo  Benedicti  XIV,  14  iaii.  1747.  —  Cfr.  CC.  1  —  caus.  19, 
Quaest.  la  et  2» . 

'  In  Const.  Pastor  bonus  13  Ap.  1744. 
'  Fagnanus  cap.  6,  tit.  XXXI,  1.  3. 


444  PARS  I.  DE  PERSOMS 


ARTIGULUS  V. 

De  Expulsione. 

576.  Kiiciuntur  ab  Ordine  Regulares  solemniter  professi,  gra- 
viter  delinquentes  et  incorrigibiles.  Inler  eiectionem  seu  expulsio- 
nem  ac  dimissionem  de  qua  supra  dictum  est  haec  intercedit  dif- 
ferenlia  :  1)  quod  dimittitur  religiosus  non  solemniter  professus, 
eiicitur  qui  solemniter  professus  est;  2)  Religiosus  dimissus  in  sta- 
tum  iaicalem  reiicitur;  Religiosus  expulsus  quoad  essentiam  in  statu 
regulari  manet.  Verum  antequam  ad  Regularem  eiiciendum  proce- 
datur,  Superiores  curare  debent  ut  delinquentes  a  culpis  committen- 
dis  desislant  et  in  sinum  religionis  revertantur  ,  qua  in  re  etiam 
minores  poenas  Superiores  adhibere  tenenlur.  At  si  regularis  fiat 
incorrigibilis  ad  eius  eiectionem  procedendum  est  ^ 

577.  Attamen  hac  in  re  iuxta  iuris  solemnitates  procedendum  est. 
Pro  expulsione  religiosorum  edita  est  Circularis  die  28  iunii  1872: 
haec  tamen  concernit  religiosos  in  Italia  degentes,  siquidem  extra 
Italiam  in  vigore  est  Decretum  Sac.  Congr.  Concilii  die  21  sept.  1624 
latum  iussu  Urbani  VIII,  cui  decreto  aliquae  subinde  immutationes 
factae  sunt,  sive  ab  ipso  Urbano  VIII,  sive  ab  Innoc.  XII,  anno  1693, 
quae  praeteriri  ac  negligi  non  possunt.  Porro  cautum  est,  ut  si 
qui  vere  incorrigibiles  sint  (et  tales  habentur  si  non  solum  con- 
currant  ea  omnia  quae  ex  iuris  dispositione  ad  hoc  requiruntur  ^, 

'  Divus  Thomas  quodlibet.,  q.  12,  art.  36. 

"  GiRALDi  in  Op.  Expos.  lur.  Pont.  P.  I,  Sect.  643,  exponit  ea  quae  ex  iure 
communi  concurrere  debenl,  praeter  praescriplam  carcerationem,  ut  quis  censeatur 
vere  incorrigibilis,  nempe  ut  Religiosus  aliquod  grave  delictum  commiserit  talibus 
circumstantiis  qualificalum,  ut  in  religionis  dedecus,  populi  scandalum  et  religio- 
sorum  contagium  cedal.  Praeterea  ut  de  delicto  legitime  constiterit  vel  per  ipsius 
confessionem,  vel  per  testium  probationos;  ut  pluries  religiosus  deliqueril  et  trina 
monitione  praemissa  punitus  fuerit  pro  singulis  excessibus,  ideoque,  praeter  diclam 
trinam  monitionem,  ad  probandam  incorrigibilitalem  carcerem  sex  mensium  prae- 
cedere  debet  trina  deliclorum  eiusdem  vel  diversi  generis  iuridica  punitio.  Oportet 
demura,  ut  delicta  continuentur  moraliter  ut  rcum  in  malo  obflrmatum  ostendant, 
quae  continuatio  colligitur  ex  brevitate  temporis  intra  quod  commissa  sunt. 


LIBER   II.    DE    REGULARIBUS  445 

verum  etiam  si,  sex  mensium  spatio  in  poenitentia  et  carceribus 
probati,  nihilominus  non  resipiscant),  instructo  ad  iuris  tramites 
processu,  probatisque  causis  expuisionis,  dimitti  possint.  Rebgiosi 
vero  iuste  eiecti,  qui  extra  religionem  degunt,  suspensionem  per- 
petuam  ab  exercitio  ordinum  ipso  iure  incurrunt,  dummodo  pro- 
fessionem  emiserint.  Tenetiir  autem  Superior  regularis  sententiam 
cxpuisionis  Kpiscopo  significare,  in  cuius  dioecesi  expulsus  sedem 
suam  slatuere  debeat.  Regularis  enim  expulsus  habitum  clericalem 
induere  obligatur,  atque  interim  localis  Ordinarii  iurisdictioni  et 
obedientiae  subesse.  Si  quando  diflicile  est  singulis  praescriptionibus 
salislacere,  quae  in  decreto  Urbani  VIII  continentur  pro  sentenlia  eie- 
ctionis,  Sac.  Congr.  (ipp.  et  Reg.,  in  casibus  particularibus  a  superio- 
ribus  regularibus  consulta,  nonnumquam  periniltit,  ut  solemnitates 
illae  praetermittantur  et  procedatur  cum  processu  camerali,  scili- 
cet  per  summariam  delictorum  descriptionem,  rei  veritate  inspecta 
et  quomodocumque  probata,  ut  patet,  ex  consult.  in  causa  Leopo- 
lien.  super  Mon.  S.  Bened.  15  lan.  1841,  in  Premislien.  sup.  indult. 
perp.  saecul.  21  lunii  1851.  Alias  ex  aucloritale  eiusdem  Sacr.  Congr. 
conceditur  rescriptum  perpetuae  saecularizationis ,  quae  sit  loco 
expulsionis,  prout  videre  est  in  allegatis  locis.  In  Instilulis  voto- 
rum  simplicium,  ut  quis  ab  Instituto  expelli  possit  revera  incor- 
rigibilitas  concurrere  debere  videtur.  Eteiiim  Sac.  Congr.  Epp.  et 
Regul.  in  animadversionibus  in  Const.  Congr.  presbyt.  sub  tit.  Imm. 
Concept.  in  dioec.  Rhedonen.  die  2  Martii  1861,  ita  se  exprimebat: 
u  Pro  expulsione  oportet  ut  revera  concurrat  incorrigibilitas,  et  pro 
iisqui  perpetua  vota  emiserint,  etiam  confirmatio  S.  Congregationis  n. 

Appellatio  intra  decem  dies  interponenda  est  ac  appellalione 
pendente  eiectionis  sententia  suspenditur. 

578.  Regulares  eiecti  in  habitu  clericali  incedere  debent  atque 
Ordinario  loci  iurisdictioni  ac  obedientiae  subsunt.  Manent  tamen  a 
divinis  suspensi,  neque  sacra  ministeria  obire  possunt,  sublata  Or- 
dinariis  locorum  lacultate  dictam  suspensionem  relaxandi  ac  mo- 
derandi.  Imo  inhabiles  evadunt  ad  ecclesiastica  beneficia  reci- 
pienda. 


446  PARS    I.    DE    PERSONIS 


579.  Quod  si  Regiilaris  eiectus  ad  meliorem  frugem  deveniat,  in- 
vento  Episcopo  benevolo  Receptore  ab  hoc  commendatus  ad  S.  Con- 
gregationem  EE.  et  RR.  recurrat  quae  Ordinario  necessarias  et  op- 
portunas  facultates  tribiiit.  Insuper  Regularis  Patrimonium  sibi 
constituere  debet  ac  Episcopum  benevolum  qui  illum  excipiat  in- 
venire  illum  oportet. 

ARTIGULUS    VI. 

De  Saecularizatinne. 

580.  Dicitur  Regularis  saecularizari  quando  auctoritate  R.  P. 
iusta  de  causa  facultas  ei  conceditur  revertendi  ad  saeculum,  firmo 
manente  quoad  siibstantiam  statu  regulari. 

Saecularizatio  est  temporanea,  \el  perpetua.  Ad  saecularizatio- 
nes  temporaneas  pertinet  saecularizatio  ad  annum,  ad  biennium, 
ad  quinquennium,  durante  infirmitate  oratoris,  durante  munere, 
durante  necessitate  Parentum,  ad  nutum  S.  Sedis  etc.  Indulta  sae- 
cularizatione  Regularis  solvitur  ob  obligationibus  quas  per  sole- 
mnem  professionem  suscepit ,  sicuti  Ordo  ab  obligationibus  erga 
regularem  liberatur.  Attamen  Regularis  etiam  in  saeculo  in  statu 
religioso  manet,  ita  ut  teneatur  observare  vota  quoad  substantialia 
quatenus  cum  vita  noviter  suscepta  compatibilia  sint.  Quare  in  habitu 
clericali  incedit  etiamsi  interius  aliquod  signum  regularis  habitus 
retinere  teneatur.  Ordinario  obedientiam  praestare  tenetur.  Incapax 
est  dominii,  etiamsi  res  temporales  retinere  ac  administrare  valeat 
tamquam  administrator  earumdem  consideratur.  Testamentum  con- 
dere  non  potest,  eiusque  bona  Sedi  Apstolicae  cedunt.  Beneficia  saecu- 
laria  non  in  titulum  sed  solum  in  administrationem  recipere  potest. 
Ab  Ordine  exire  non  potest  nisi  Episcopum  benevolum  receptorem 
inveniat,  ac  de  ecclesiastico  patrimonio  sibi  providerit,  secus  sus- 
pensus  ab  ordinum  exercitio  maneat  ^ 

'  Decretuin  S.  C.  EE.  et  RR.  4  nov.  i892,  n.  V.  Praestat  heic  aliquid  expo- 
nere  de  Tertiariis.  Tertiarii  sunt  qui,  promissa  corain  Superiore  regulae  proprii  Or- 


LIBER    ir.    DE    REGULARIBUS  447 

ARTICULUS   VII. 

De  Fugitivis  ac  Apostalis  Regularibus. 

381.  Apostatae  Regulares  dlcuntur  qui  post  Professionem  fa- 
ctam  Religioneni  deserunt  animo  non  revertendi:  Fugitivi  auten* 
censentur  qui  xMonasterio  ad  tempus  discedunt  non  abiecto  pror- 
sus  revertendi  animo. 

Apostatae  ac  Fugitivi  Regulares  ab  Fpiscopis  ac  Superioribus^ 
Regularibus  monendi  sunl  ut  ad  Religionem  redeant,  nec  de  ad- 
ducta  professionis  nullitate  audiantur  nisi  prius  ad  Monasteriun> 
redierint  *,  ac  a  Superioribus  commendati  ad  Sedem  Apostolicani 
recurrant.  Apostatae  et  Fugitivi  tria  vota  substantialia  ac  Ordinia 
constitutiones  servare  tenentur,  omnibus  privilegiis  privantur  ac 
Ordinarii  iurisdictioni  subiiciuntur,  ac  in  poenas  incurriint  quae 
tum  communl  iure  tum  particulaiibus  Ordinls  constitutionibus  con- 
tra  Apostatas  et  Fugitivos  statutae  sunt. 

(linis  observanlia,  suo  modo  perfectiori  vilae  student.  Tertiarios  sibi  adiungere  nullo 
Instltuto  Regulari,  nisi  ex  licentia  Sanctae  Sedis,  permissum  esl.  Horum  triplex 
genus  est.  Unum  virorum  aut  muiierum  coUegialiter  viventium.  Porro  ex  his  mares 
gaudent  Ordinum  privilegiis  el  exempti  sunt  a  potestate  Ordinarii,  non  ilem  feminae^ 
siqaidem  eas  Ecclesia  vix  tolerat  et  subieclas  relinquit  locorum  Ordinariis,  at  non 
Parochis.  Sac.  Congr.  Conc.  30  iunii  1722 ;  Bened.  XIV,  Not.  105 ,  n.  80.  Alterum 
mulierum  tantum,  quae  domi  eoelibem  aut  caslam  viduaiem,  emisso  castitatis  voto 
et  in  habitu  Ordinis,  vitam  ducunt.  Istae  a  suis  quidem  Superioribus  regularibu& 
habitum  recipiunt,  sed  Ordinarii  est  id  permittere  alque  ideo  explorare  an  sinl  ido- 
neae.  Etenim  necesse  est  ut  et  probatae  vitae  sint  el  annum  saltein  40  fuerint  in- 
grossae  et  de  suis  redditibus  vivere  valeant.  Gaudent  autem  indulgentiis  Ordinum 
et  fori  privilegio,  sed  non  exemptione,  siquidem  nedum  Ordinariis  sed  et  Parcchis^ 
subiectae  sunt.  Bened.  XIV,  Const.  Emanavit  super  17  sept.  1749.  Quamobrem  Pa- 
rochis  tanlum  licet  eis  ministrare  communionem  in  Paschate,  viaticum,  exlremam 
unctionem  morituris.  Bened.  XIV,  iNotif.  lOo,  n.  68.  Tertium  denique  eorum  esl, 
(sive  mares  sint,  sive  feminae,  sive  coniugati)  qui  nullo  suscepto  habitu,  nec  inita 
voto  pefectioris  vitae,  regulam  profilentur,  quae  nullo  modo  eos  obligat  ne  venia- 
liter  quidem.  Hi  regularium  indulgentiis  al  non  privilegiis  participant. 
'  Trid.  Conc.  Sess.  XXV  de  Regul.,  cap.  XIX, 


448  PAHS   I.    DK    PERSONIS 


SEGTIO  II. 

De  Congregationibus  Religiosis 
in   quibus    vota   simplicia    emittuntur. 

582.  Praeter  Ordines  regulares  de  quibus  locuti  sumus,  adsunt 
€ongregationes  religiosae  vel  virorum  \  el  mulierum,  quae  hac  nostra 
aetate  non  sine  summo  totius  christianae  ac  civilis  reipublicae 
emolumento  excreverunt,  de  quibus  operae  pretium  est  aiiqua  heic 
delibare. 

CAPLT  I. 

DE  GONGREGATIONIBUS  DIOEGESANIS  YEL  NON,  EARUMQUE  NATURA. 

583.  Gongregationes  islae  aliae  sunt  dioecesanae  ,  aliae  vero 
iion.  Dioecesanae  sunt  quae  unam  vei  piures  domos  in  una  dioecesi 
habent,  quaecjue  intendunt  intra  ipsius  dioecesis  limites  consistere. 
Non  dioecesanae  vero,  de  quibus  potissimum  agimus,  sunt  Gongre- 
^ationes  (quamvis  non  exemptae)  quae  uni  superiori  vel  superio- 
rissae  generali  parent  et  in  pluribus  dioecesibus  diffusae  sunt. 

584.  Porro  viri  et  mulieres  huiusmodi  vota  simplicia  paupertatis, 
castitatis  et  obedientiae  nuncupant  sive  perpetua  sive  temporanea. 
At  ex  voto  paupertatis  ad  radicale  rerum  domininm  retinendum 
vel  subinde  acquirendum  aut  ad  disponendum  de  bonis  non  fiunt 
inhabiles.  Sane  Sac.  Congr.  EE.  et  UR.  die  12  lunii  1858  declara- 
vit  quod  u  professi  votorum  simplicium  dominium  radicaie ,  ut 
aiunt,  suorum  bonorum  retinere  poterunt,  sed  eis  omnino  inter- 
dicla  est  eorum  administratio  et  rediluum  erogatio  atque  usus.  Ue- 
bent  propterea  ante  professionem  votorum  simplicium  cedere,  pro 
tempore  quo  in  eadem  votorum  simplicium  professione  permanse- 
rint,  administrationem,  usumfructum  et  usum  quibus  eis  placuerit 
ac  etiam  suo  Ordini,  si  ita  pro  eorum  libitu  existimaverint  ». 


LIBER    II.    DE    REGULARIBUS  449 

385.  Summa  igitur  libertas  conceditur  religiosis  votorum  sim- 
plicium  bonorum  suorum  adminislrationem  et  usumfructum  cedendi 
favore  suorum  parentum,  prout  eis  placuerit,  aut  etiam  suo  Ordini. 
Ratio  autem  est,  quia  communitas  seu  Institutum  per  professionem 
simplicem  nullum  ius  adquirit  in  bona  subditorum.  Quum  vero  re- 
ligiosi  votorum  simplicium  etiam  post  professionem  adquirere  possint 
bona  per  haereditatem,  eo  evenienle  casu,  etiam  cedere  debent  cui 
voluerint  administrationem  et  usumfructum  et  usum,  et  de  bonis 
disponere  possunt,  si  voluerinl,  ut  fit  ante  professionein.  Notandum 
vero  est  quod  sorores  indigent  licentia  scripta  Episcopi  antequam 
dc  dominio  bonorum  disponant,  tuin  ut  prudentius  agant,  tum  ut 
ratio  habeatur  Capit.  XVI  Conc.  Trid.  Sess.  23  de  Reg.  Gum  vero 
conventiones  factae  Congregationem  inter  et  sororcm  professam 
procedant  per  modum  contractus,  omnes  conditiones  clare  expli- 
candae  sunt  in  Constitutionibus  nihilque  relinquendum  arbitrio  su- 
perioris  ecclesiaslici,  uti  satis  innuitur  in  epistola  S.  Congr.  EE.  et  UR. 
<\d  Vicarium  Capitularem  Ferrarien.  scripta  die  16  lunii  1772.  Ad- 
missa  auteni  votorum  simplicium  qualitate,  sorori  egredienti  seu 
dimissae  dotem  esse  reddendam  patet  ex  decisione  Sac.  Cong.  Conc. 
in  causa  Civitatis  Castellanae  die  3  Martii  1792  et  Sac.  Gong.  Ep, 
et  Reg.  in  Comen.  1   Dec.  1738. 

586.  Ex  voto  castitatis  religiosi  vel  sorores  inhabiles  non  fiunt 
matrimoniis  ineundis.  Kx  volo  denique  obedientiae  a  potestate  Ordi- 
nariorum  non  sunt  exempti,  nisi  id  eis  ab  Apostolica  Sede  nomi- 
natim  fuerit  concessum  '.  Kx  quo  se({uitur  quod  in  Institutis  voto- 
runi  simplicium,  nisi  habeant  speciale  indultum,  socii  ordinandi 
diinissorias  obtinere  debent  a  legitimis  Ordinariis,  et  antequam  ad 
ordines  sacros  promoveantur,  provisi  esse  debent  titulo  beneficii 
aut  patrimonii  sulTicientis.  Sane  proposito  dubio  a  pia  quadam  hu- 
iusmodi  Congregatione  u  an  oblati  dicti  Collegii  tam  dioecesani  qiiain 
€xteri  sine  proprii  Ordinarii  litteris  dimissoriis  ad  sacros  ordines 
promoveri    valeant  ad  titulum    mensae  communis  in  casu  quo  be- 

'  Benetl.  XIV,  Litt.  Ematmvit  21  Iimii  1758. 

ZlTKLU-SOLIERI.  29 


450  PARS   I.    DE   PERSONIS 


neficium  vel  patrimonium  sufficiens  non  possideant  ?  »  Sac.  Congr. 
EE.  et  RR.  die  17  Febr.  1785  respondit :  Negative.  Die  autem  6  Maii 
1864  rescripsit  quoad  dimissorias  observandam  esse  Constitutionem 
fel.  rec.  Innocentii  XII  Speculatores.  Attamen  Superiores  Instituti 
alumnos  ordinatos  mittere  poterunt  in  aliam  dioecesim  absque  li- 
centia  aut  notitia  Episcopi  ordiiiantis.  Sac.  Congr.  EE.  et  RR.  cit. 
resol. 

CAPUT  II. 

DE  GONGREGATIONUM  ADPROBATIONE. 

587.  Quoad  approbationem  istarum  Congregationum  notandum 
est,  quod  ut  plurimum  preces  pro  huiusmodi  Institutorum  approba- 
tione  coniunctae  sunt  ac  pari  passu  procedunt  cum  precibus  quibus 
constitutionum  confirmatio  exposcilur  \ 

Porro  si  sermo  sit  de  Institutis  mere  dioecesanis,  Apostolica 
Sedes  non  solet  ea  eorumque  Constitutiones  probare,  sed  probatio 
Episcopo  relinquitur.  Quod  si  agatur  de  Institutis  quae  velint  in 
aliis  dioecesibus  sedem  figere,  quod  in  locis  missionum  frequenter 
accidit,  etiam  praedicta  lustituta  debent  ad  approbationem  conse- 
quendam  recurrere  ad  Sacram  Congregationem  Fid.  Prop.,  si  agitur 
de  Institutis  in  locis  missionum  ereclis  aut  etiam  alibi  existenti- 
bus,  sed  ad  Missiones  destinatis;  sin  autem,  ad  Congregationem 
EE.  et  RR. 

lamvero  ad  approbationem  consequendam  haec  in  primis  exi- 
guntur:  1)  Litterae  Episcopi  in  cuius  dioecesi  Institutum  vel  j)ri- 
maria  eius  domus  invenitur,  et  si  Institutum  in  aliis  etiam  dioece- 
sibus  diffusum  sil,  litterae  respectivorum  Ordinariorum.  His  litteris 
edoceri  debet  quando  et  a  quo  dictum  Institutum  fundatum  fuerit, 
utrum  aliquod  decretum  laudis  ab  Apostolica  Sede  obtinuerit,  quot 

'  Distinctio  regularum  el  constitutionum  haud  admittilur  in  novis  his  Insti- 
tutis,  cum  regularum  nomine  veniant  regulae  tantum  antiquorum  Ordinum  quae 
olim  ab  Ap.  Sede  approbalae  fuerunt.  Cf.  librum  cui  titulus  Meihcdus  quae  a  Sac. 
Congr.  EE.  et  RR.  servatur  in  approbandis  novis  Institutis. 


i 


LIBER   II.    DE    REGULARIBUS  451 

sint  eiiis  domus;  edoceri  etiam  debet  quot  sint  viri  seu  mulieres 
professae,  quando  Constitutiones  elucubratae  sint;  quos  progressus 
nova  fundatio  fecerit,  quas  subierit  vices,  quo  in  statu  in  praesens 
versetur ,  qnaeque  subsidia  temporalia  ei  suppetant.  Kxigitur  : 
2)  Omnium  religiosorum  seu  monialium  consensus  capitulariter  re- 
quisitus ;  3)  Constitutionum  utilitas  experimento  probata.  Quando 
Sacra  Congregatio  Fid.  Prop.  singula  documenta  ac  scitu  necessaria 
collegit,  actorumque  positio  seu  collectio  completa  est,  tum  positio 
ipsa  ad  Commissionem  Gonsultorum,  cui  praesidet  unus  ex  PP.  Car- 
dinalibus  Sacrae  ipsiusCongregationis  transmittitur,  quae  Commissio, 
praehabito  voto  unius  ex  Consulloribus  accuratoque  examine  in- 
stiluto,  suam  sententiam  aperil  eamque  scriptis  consignat.  Post 
haec  universa  res  generalibus  comitiis  Eihorum  PP.  diiudicanda 
proponitur. 

588.  Ordinarie  ioquendo,  anlequam  Constitutiones  approbentur, 
Decretum  laudis  praemittitur,  quod  non  idem  semper  est.  AIi(|uando 
enim  laudatur  tantummodo  scopus  et  finis  Inslituti,  quod  fieri  solet 
cum  in  regimine  et  Constitutionibus  defectus  aliquis  deprehenditur  ; 
aliquando  scopus  et  Inslitutum  laudalur,  saepe  siuipliciter  Institu- 
tum;  aliquando  Institutum  approbatur  et  Constitutiones  simpliciter 
laudantur;  aliquando  eodem  tem|)ore  conceditur  Decretum  laudis 
et  approbalionis,  cum  scilicet  experimentum  praecessit  et  Con- 
stilutionum  utilitas  perspecta  est.  Quod  si  experimentum  non  prae- 
cesserit,  congruum  tempus  praefigitur,  propositis  plerumque  aliqui- 
bus  modificalionibus  in  Consitutioues  inducendis,  el  eo  tempore 
elapso,  Constilutiones  iterum  ad  examen  re\ocatae,  definiti\e  pro- 
bantur  *. 

'  In  Gongregatione  Gen.  Fid.  Prop.  habita  die  3  lanuarii  1885  occasione  exa- 
minis  relationis  circa  Gonstitutiones  Sororum  Ord.  S.  Benedicli  in  dioecesi  Birmin- 
ghamensi,  placuit  Emis  Patribus  decernere  examen  Gonstitutionum  Institutorum  Re- 
gularium  Sororum  in  posterum  sequenti  ralione  esse  habendum.  1)  Ubi  Institutum 
aliquod  Sororum  regulas  sive  Constilutiones  Sac.  Congregationi  approbaudas  sub- 
mittat,  ad  Superiores  eiusdem  mittanlur  exemplaria  regularum  Inslituli  Sororum  de 
Bono  Subsidio  et  Sororum  terlii  Ordinis  de  Rosendaal  in  Hollandia,  ut  ex  iis,  quas 


452  PARS   I.    DE   PERSONIS 


CAIH  T  III. 

DE  CONGREGATIONUM  EPISCOPIS  SUBIEGTIONE  AC  GUBERNATIONE. 

389.  Quod  ad  Kpiscopi  potcslaletn  attinel  in  his  Congregalionibiis 
sedulo  distinguendum  est,  num  mere  dioecesanae  sint,  vel  non.  Si 
dioecesanae  sint  et  sola  permissione  Ordinariorum  existunt,  illorum 
auctoritati  et  iurisdictioni  omnino  subiacent.  Sin  minus,  seu  quando 
agitur  de  Instituto  (quamvis  noii  exeinpto)  quod  uui  Superiori  vel 
Anlislitae  generali  paret  et  in  pluribus  dioecesibus  diffusum  est, 
nullus  Kpiscopus  huius  Congregationis  Superior  esse  potest,  sed 
singuli  Kpiscopi  suam  iurisdictionem  exercere  possunt  supra  domus 
et  religiosos  in  propriis  dioecesibus  existentes,  iuxta  sacros  canones 
et  iuxta  Constitutiones  ab  Apostolica  Sede  probatas.  Quocirca  sarta 
tectaque  esse  debet  Superiorissae  vel  Superioris  generalis  auctoiitas 
ad  regimen  integrae  Congregationis,  eo  modo  quo  determinatur  in 
Constitutionibus,  aliter  enim  unitas  et  uniformitas  inter\erteretur, 
pro  qua  servanda  Siiperior  vel  Superiorissa  Generalis  stabilita  est. 
Quapropter  Kpiscopus  immiscere  se  nequit  in  iis,  quae  generale 
totius  Instituti  seu  Congregationis  regimen  respiciunt,  etiamsi  do- 
mus  primaria  in  sua  dioecesi  inveniatur.  Neque  potest  inimutatio- 
nem  aliquam  inducere  in  Constitntiones,  praesertim  si  ab  Aposto- 
lica  Sede  approbatae  fuerint.  Hinc  S.  Congr.  Kpp.  ei  Reg.  in  Const. 
Instit.  Taurin.  Sor.  a  S.  Anna,  dispositionem  deleri  iussit,  qua  Epi- 
scopo  facultas  attribuebatur   particularia    statuta  conficiendi  (8  lu- 

iam  S.  C.  probavit,  assumanl  eas  dispositiones,  quae  refemalur  ad  substantialia 
cuiuscuinque  Inslituli  pii  Sororum  et  inlroducanl  in  novas  Constilutiones.  2)  Ubi  ite- 
rum  remiserint  Constiiutiones,  eae  transmiltantur  ad  Consultorem,  qui  videat  num 
omnia  recte  expleverint  quoad  preaediclas  correcliones,  el  examinet  quae  specialia 
sunt  Instituto  de  quo  in  casu.  3)  Huiusmodi  volum  ad  trulinam  revocetur  in  Com- 
missione  speciali  pro  Institutis  regularibus,  quae  suum  iudicium  super  data  re 
emittat.  4)  Demum  ad  Sac.  Congr.  res  referatur,  lestando  ex  sententia  Commissio- 
nis,  quae  substanliaiia  sunt  in  regulis  esse  diligenter  servata,  et  proponendo  anim- 
adversiones  tanlum  circa  res  quae  speciatim  finem  novi  Instituti  altingunt. 


LIBER    II.    DE    REGULARIBUS  453 

nii  1846).  Habet  tamen  Episcopus  potestatem  nominandi  ecciesia- 
sticum  virum,  qui  religiosarnm  confessiones  excrpiat,  sive  ordinarie, 
sive  extraordinarie,  Confessarius  quidem  ordinarius  his  Congregatio- 
nibus  datur  ad  triennium  ^  Ordinariiis  habet  insuper  ius  dandi  per- 
missionem  alienandi  bona  exigui  valoris,  iuxta  Can.  Terrulas,  qucm 
canonem  salvum  semper  voluit  Sic.  Congr.  EE.  et  RR.  in  approba- 
tione  Constitutionum  horiim  Institutorum.  Audiri  ctiam  debet  Epi- 
scopus  in  expulsione  alicuius  vSororis,  Sac.  Congr.  EE.  et  RR.  iO  Febr. 
1861,  et  habet  ius  praesidendi  electioni  Superiorissae.  Hoc  vero  ius 
Episcopi  praesidendi  in  Capitulo  eo  continetur,  ut  scribit  Pelliza- 
riiis  de  Monial.,  Ca|).  x,  n,  96,  ul  omnia  fiant  quiete  et  pacale  nul- 
laque  violenlia  ac  defectu  iuridico;  nequit  aulem  deiiberationibiis 
capitularibus  se  immiscere  neque  suum  ferens  suffragium  neque 
illud  imponens  ^.  Ad  haec  Episcopus  consensum  praestare  debet  pro 
erectione  novae  domus  et  saltem  audiri  in  relinquenda  domo  in 
eius  dioecesi  existente.  Debet  examinare  novitias  (juoad  vocationem 
in  ingressu  et  ante  professionem  ^  Quamvis  enim  dubitari  possit 
an  Tridentini  dispositio  debeat  extendi  etiam  ad  has  Congregationes 
religiosas  qnae  nec  vota  solemnia  profitentur,  nec  clausura  papali 
obstrictae  sunt,  a  qua  dispositio  ipsa  conciliaris  pcndere  videtiir, 
certuin  tamen  est  Sac.  Congr.  EE.  et  RR.  in  examine  Conslitutio- 
num  horum  Institutorum  huic  legi  ea  subiicere,  ut  patet  in  anim- 
adversiouibus  additis  Const.  Sororum  vulgo  Povere  ancelle  di  G.  C. 
23  Martii  1860.  Habet  Episcopus  ius  inspectionis  quoad  fidem,  vi- 
tam  communem,  scandalorum  aul  abusuum  resecationem ;  attamen 

'  Gregorius  XV,  Gonst.  InscrtitnhUi  5  Febr.  1622;  Bened.  XIV,  Consl.  Pasto- 
rnlis  curne  3  Aug.  1748,  el  Sac.  Gongr.  EE.  et  RR.  in  notis  ad  Gonsl.  Ancillarum 
ab  adoralione  SS.mi  Sacramenti  1  Sept.  1860  his  verbis:  «  Cum  proprium  sil  Epi- 
scoporum  deputare  Confessarios  monialium,  non  solet  attribui  ius  eos  nominandi 
monialibus  ipsis  ». 

*  Sac.  Gongr.  Goncilii  in  Tiburtina  26Apr.  1727,  in  qua  alia  citatur  decisio 
anni  1621;  Giraldi  Exp.  luris  Pont.,  P.  2,  SecL  161,  app.  ad  dub.  28;  Tambur- 
RiNi  de  iure  nbbatissne  Disp.  28,  n.  6,  quaest.  6. 

'  Concil.  Trid.  Sess.  XXV  de  Reg.,  Cap.  XVII. 


454  PARS    I.    DK   PERSONIS 


directio  domestica  non  penes  Episcopum  stat,  sed  penes  domorum 
Superiorissas.  Competit  Episcopo  ius  visitationis  intra  terminos  suae 
competentiae  \  Administratio  bonorum  totius  Congregationis  ad  hanc 
ipsam  pertinet,  non  ad  Episcopum  ;  attamen  abusus  in  administratione 
commissus  cadit  sub  iurisdictionem  Ordinarii,  quo  casu  potest  is  de 
adminislratione  cognosere  et  excessus  coercere. 

590.  Moderatrix  Generalis  qua  talis,  seu  qua  Superiorissa  totius 
Inslituti,  non  est  subiecta  Ordinario  dioecesis  in  qiia  degit,  nisi  qua- 
tenus  munere  suo  fungitur  in  ista  dioecesi,  eodem  modo  (juo  in  ob- 
eundo  muncie  suo  dependet  ab  aliis  Kpiscopis  in  quorum  dioecesi 
Congregatio  ipsa  domos  habet. 

Phira  autem  sunt  quae  Sacri  Ganones  et  praxis  Sac.  Congr,  KE. 
et  RR.  eidem  tribuunt  absque  dependentia  ab  Ordinario  ioci.  (Jua 
in  re  ut  norma  ahqua  habeatur,  heic  refeire  utile  eriT  appendicem 
ad  Constitutiones  Insliluti  Filiarum  Cliaritatis  a  Sac.  Congr.  EE. 
et  RR.  approbatam  ,  in  qua  ciim  de  potcstate  Superiorissae  gene- 
ralis  eiusque  assistentibus  agilur,  tum  de  electione  Superiorissae 
generalis  et  assistentium  optimae  leges  praefiniuntur, 

'  AHTIOULUS    I. 

De  Superiorissae  generalis  poleslate  eiicsque  assislent.ihus. 

591.  In  praedicta  appendice  ad  Constitutiones  Instituti  Filiarum 
Charitalis  a  S.  C.  EE.  et  RR,  adprobata  haec  statuuntur. 

Superiorissae  est:  1,  Superiorissa  Generalis  per  sexennium  in 
suo  officio  perdurat,  nihil  tameii  vetat  quominus  sexennio  exspi- 
rato  iterum  eligi  possit. 

2.  Superiorissae  generali  in  coiigregationis  regimine  quatuor 
assistentes  veluti  coadiutrices  adscitae  sunt.  Farum  otlicium  ad  sex 

'  Glement,  2  Je  statu  Monach. ,  el  Sac.  Congr,  EE.  et  RR.  in  Inslruclione 
dala  anno  1858  pro  elucubralione  Conslitulionum  sororum  vulgo  Povere  suore  di 
N.  Signora,  in  qua  iribuens  Superiorissae  Generaii  ius  visilandi  omnes  doinus 
ad  conservandam  disciplinam  reguiarem,  subiungil  abslinendum  ei  esse  a  visita- 
tione  ecclesiae  ot  rerum  ad  illam  perlinenlium. 


LIBER   II.    DE    REGULARIBUS  455 

annos  extenditur,  at  vero  possunt  iterum  eligi.  Gessat  earum  offi- 
cium  quoliescumque  cessat  ea,  cui  adscitae  sunt,  superiorissa  ge- 
neralis. 

3.  Superiorissa  generalis  pro  suo  arbitrio,  cum  primum  pro- 
prium  init  ministerium,  sororem  eligit  secretariam  et  cancellariam, 
quae  totius  gesti  regiminis  rationem  referat. 

4.  Ganceiiaria  in  a[»posito  libro  omnes  regiminis  gesti  aclus 
adnotat;  suo  nomine  describit  deliberationes,  iussa,  decreta,  et  li- 
centias  generalis  congregationis,  eaque  custodit  ac  servat:  superio- 
rissam  occasione  visitationis  comitatur. 

5.  Assistentes  in  consilio  sedent  ordine  maioris  in  instituto 
antiquitatis  servato.  Superiorissa  consilium  suum  convocat  in  omni- 
bus  negotiis,  (juae  aliquam  gravitatem  praeseferant  \ 

6.  Assistentes  voti  deliberativi  iure  gaudent  in  iis,  qui  sequua- 
tur  casibus.  1.  In  fundatione  novarum  congregationis  domorum, 
vel  institutorum  (vulgo  stabilimenti) .  2.  In  aliqua  domo  vel  insti- 
tulo  (vulgo  stabilimentd)  relinquendo.  3.  In  expellenda  a  Gongre- 
gatione   aliqua    sorore   iam    professa,   quae    incorrigibilis   evaserit. 

4.  In  deponenda  ab  oflicio  iusta  ex  causa  aliqua  superiorissa  locali, 
vel  sub-superiorissa,  aut  novitiarum  magistra.  5.  In  statuendis  no 
vitiatus  domibus.  6.  Quando  determinandum  sit,  an  adsit  necne 
necessitas,  ut  superiorissa  generalis  ad  Gongregationis  domos  visi 
tandas  ferre  se  debeat.  7.  Quando  in  casu  necessitatis  sub-superio- 
rissa  alio  transferri  debeat  (etiamsi  ex  communitatis  suffragio  electa 
fuisset)  ut  in  alia  domo  eligi  possit  -.  8.  Uni  superiorissae  competit 

'  Iq  Anim.  ad  Const.  soror.  S.  Thomae  Parisien.  27  lulii  ^860,  §  14,  p.  2i 
non  probalur,  quod  assislentes  dlspersae  sint,  et  non  constituant  consiliurn  ordina- 
riuin  generalissae,  ut  communiter  fil  in  aliis  inslitutis.  Idem  in  Anim.  ad  Const. 
sor.  Catalamen.  27  sept.  i861,  §  iO,  pag.  28. 

*  In  Taurinensi  S.  Annae  Institulo  iuxta  volum  consulloris  c.  m.  Card.  Reca- 
nati,  sorores  in  consilium  adscitae  votum  deliberativum  obtinent  in  hisce  ipsis  ca- 
sibus  hic  recensitis.   At  in  instituto  Brixien.  Ancill.  cliaritatiSj  cuius  constitutiones 

5.  C.  Ep.  et  Reg.  approbavit  aano  1830,  sorores  consilium  constituentes  praeter 
casus  hic  indicatos,  iure  pollent  voti  deliberativi  aliis  etiam  in  casibus,  nimirura, 
quando  aUqua  soror  Instituto  iam  egressa  iterum  ingredi  postulat,  ut  spalium  no- 


456  FARS    I.    DE   PERSONIS 


ius  excipiendi  postuiantes  (quae  nimirum  in  Institutum  admitM 
postulant) :  nihilominiis  superiorissa  in  casibus  particularibus,  cun) 
praesertim  de  domibus  longinquis  agatur ,  superiorissam  localem 
deputare  poterit,  ul  easdem  postulantes  excipere  ipsa  valeat.  9.  Su- 
periorissa  generalis  invigilat,  ut  regulae  accuratissime  serventur, 
atque  Institutum  ubicumque  sunm  scopum  assequatur  ^  Communi- 
cat  per  literas  cum  omnibus  Instituti  domibus,  itemque  cum  epi- 
scopis  dioeceseon,  ubi  Gharitatis  Filiae  commorantur. 

7.  Superiorissa  generalis  potestatem  habet  visitandi  omnes  do- 
mos  et  instituta  (vulgo  slabilimenli)  ad  formam  praecedentis  para- 
graphi  6,  n.  6.  Si  quando  in  aliqua  domo  regularis  observanlia 
relaxetur,  aut  (quod  absit)  aliquod  ingens  incommodum  intercidat, 
eam  domum  per  se  visitare  tenetur,  aut,  si  legitimo  impedimento 
districta  sit,  per  sororem  ad  hoc  deputandam  visitationem  potest 
absolvere. 

8.  Hisce  in  casibus  domorum  etiam,  quae  in  itinere  occurrunt,^ 
vel  procul  non  absunt,  visitationem  adimplet. 

9.  Cum  ad  eam,  quae  visitari  debet,  domum  pervenerit,  ante- 
quam  visitationis  initium  faciat,  episcopum  dioecesanum  adit  obse- 
quium  praestitura,  ab  eoque  benedictionem  acceptura. 

vitiatus  diminuatur;  cuni  bona  InsUtuti  alienanda  sint,  quae  ceteroquin  alienalio 
fieri  nequit  nisi  accedente  beneplacito  auctoritatis  ecclesiasticae  ad  formani  ss.  cc. 
et  conslitulionum  Apostolicamm ;  cum  agendi  ratio,  quam  superiorissa  sequitur, 
examinanda  sit  iuxta  Cap.  V,  i  i,  Const.,  videlicel  si  quando  destruat  potius  quam 
aediflcet;  denique  in  omnibus  negoliis  arduis  et  gravibus,  quibus  superiorissa  nolil 
onus  ac  periculum  in  se  suscipere  alicuius  capiendae  dispositionis,  deque  bona 
eiusdem  exitu  respondere. 

'  Quantum  ad  Communionem  sacramentalem  speclat,  Superiorissa  solam  habel 
facultatem  prohibendi  Sorori  accessum  ad  illam  in  unico  casu,  in  quo  Soror  posl 
ultimam  Confessionem  commiserit  defectum  aliquantulum  gravem  et  publicum  cum 
aliarum  sororum  admiratione,  Idque  usque  dum  praedicta  Soror  iterum  ad  Sacra- 
mentum  Poenitentiae  accesserit.  S.  C.  EE.  et  RR.  27  lun.  1876.  Pariter  Sac.  Congr. 
EE.  et  RR.  minime  solet  approbare  aperitionem  conscienliae  Superiorissae ,  sed 
tanlum  pcrmittilur  ut  Sorores  si  velint,  pandere  possint  dcfeclus  in  reguiae  obser- 
vantia  et  progressum  quoad  virtutes. 


LIBER   II.    DK    REGULARIBUS  457 

10.  Praemissis  aliquibus  rite  precibus  praehabitoque  familiari 
ad  communitatem  insimul  congregatam  sermone,  visitationem  ape- 
riat.  Dein  prosequitur  visitationem  personalem,  in  qua  initium  at^ 
ultima  sorore  sumit,  et  cum  locali  superiorissa  terminum  facit. 
Postea  singulas  sororum  cellas ,  scholas,  oflicinas ,  aliasque  domi 
partes  perlustrat.  Kxcipitur  ecclesia  quam  visitare  unice  pertinet 
ad  Episcopum,  ut  superius  diximus. 

M.  Occasione  visitationis  oeconomicas  administrationis  ratio- 
nes,  quae  ad  domum  pertinent,  expendit.  Hac  in  re  cancellariae 
suae  opera  uti  potest. 

12.  Tempore  visitationis  superiorissa  in  scriptis  ea  decreta  edere 
pol"est,  quae  pro  sua  prudentia  edere  censebit,  ut  religiosae  com- 
munitatis  necessitatibus  consulat.  Omnes  visitationis  aclus  in  libra 
apposito  a  cancellaria  diligenter  perscribuntur. 

13.  Visitationi  lineni  imponit  serrno  a  superiorissa  itein  Iiaben- 
dus,  in  quo  opportunas  admonitiones  sororibus  diriget.  Tandem  de- 
bitae  Deo  gratiarum  fiunt  actiones  ^ 

14.  Superiorissa  nunquam  neque  in  visitatione,  nec  extra  vi- 
sitationem  decrela  faciet,  quae  decretis  ab  Episcopo  editis  adver- 
sentur.  Si  quando  aliqua  episcopi  dispositio  inopportuna  videtur, 
omni  dimissione  et  obsequio  praestito,  rogabit  antistitem,  ne  eam 
revocare   gravetur.    Si  preces  et  exposita  in  irritum    cesserint,  ad 

'  In  pluribus  Institutis  sancitum  esl,  ut  celebretur  generale  capitulum.  Eius 
ulilitas  pro  gravioribus  negotiis  perlractandis,  ac  praesertim  pro  eligenda  persona 
ad  regimen  congregalionis  idonea  demonstraiur  in  S.  C.  Animadversion.  ad  Const. 
Sor.  a  S.  Thoma  27  lul.  1860,  Pariaien.  §  4j  pag.  20,  l.  c:  at  vero  S.  G.  non  sinil, 
ut  eiusdem  convocalio  arbilrio  generalissae  remittatur:  debet  enim,  recurrente  certo 
quodam  annorum  spatio,  veluti  quolibet  quinquennio,  sexennio,  vel  longiori  inler- 
vallo,  convocari.  Anim.  in  Const.  fil.  immac,  Paderbonen.  10  Maii  1860,  art.  3,  pug.  9, 
ubi  arl.  6  animadvertit,  rem  esse  perit^uli  plenam,  quod  generalissae  eiusque  con- 
silio  ius  sit  concedendi  sororibus  vocem  activam  el  passivam:  namque  vox  activa 
el  passiva  in  aliis  institutis  competit  sororibus,  quae  aliquot  annos  professionis- 
habuerint,  et  aliquod  munus  ex(!rcuerinl :  quod  ius  neque  toli  communitati  relin- 
quendum  esse  animadvertitur  in  Anim.  ad  Const.  sor-  fam.  paup.  Marianopolitan. 
25  Apr.  1860,  %  7,  pag.  12. 


458  PARS   I.    DE   PERSONIS 


Eminentissimum  Protectorem  sese  vertat,  ut  ipse  pro  sua  prudentia 
€onsuiat. 

15.  Si  episcopus  noiit  ut  aliqua  soror  in  sua  dioecesi  moretur, 
superiorissa ,  quoad  poterit,  eius  voto  obsequi  curabit,  aliamque 
substituet. 

16.  Etiamsi  superiorissae  ius  sit  quamcumque  sororem  etiam 
«ine  episcopi  consensu  de  uno  ad  alium  locum  transferre,  nihiiomi- 
nus  nunquam  hoc  iure  utalur,  nisi  necessitas,  aut  aliqua  proba- 
bilis  causa  id  postulaverit :  necjue  tamen  omittat  per  literas  obsequii 
pienas  hac  de  re  episcopum  edocere. 

17.  Generalissa,  audito  assistentium  consilio,  facultatem  habet 
nominandi  superiorissas  locales  in  aliis  domibus,  in  quibus  iuxta 
<;onstitutiones  electio  iieri  non  potest  sive  ob  parvum  sororum  nu- 
merum,  sive  ob  defectum  sororum,  quae  huic  otFicio  idoneae  sint. 
Quae  vero  superiorissae  per  scrutinium  in  suis  quaeque  domibus 
electae  fuerint,  antequam  in  otlicium  ingrediantur,  confirmationem 
^  superiorissa  generali  consequi  tenebuntur  ^ 

18.  Superiorissa  generalis  ob  graves  circumstantias  poterit  co- 
piam  facere  superiorissis  et  sub-superiorissis,  ut  in  otlicio  suo  per- 
manere  pergant;  at  vero  facultatem  hanc  ultra  unius  anni  spatium 
prorogare  non  poterit. 

19.  Superiorissa  generalis,  adhibito  assistentium  consilio,  ob- 
tentoque  Gardinalis  Protectoris  consensu,  poterit  indulgere,  ut  quid- 
quid  circa    supellectilem    domi  et  usum  vitae   praescribitur  a  con- 

'  Superiorissae  locales,  quae  hic  a  sororibus  siagularium  domorum  per  scru- 
iinum  eligi  innuilur,  in  aiiis  Institulis  vel  a  capitulo,  seu  consilio  generali  eligun- 
tur,  ut  in  Institulo  filiarum  S.  M.  a  Bono  Pastore.  Utilior  forlasse  putanda  est  haec 
altera  ratio,  quando  agilur  de  institutis,  in  quibus  sorores  de  una  ad  aliam  domum 
transferre  licet:  nam  consilium  generale  vel  generalissa  facilius  el  penitius  cogno- 
scere  possunl,  quae  speciatim  sorores  regimini  apliores  sint;  deinde  sorores  ex- 
iraneae  melius  certe  et  obsequium  et  auctoritatem  sibi  concilianl.  Nec  obslat  exem- 
plum  a  monasteriis  votorum  solemnium  petitum.  Nam  una  ex  sororibus  ibi  moran- 
tibus  necessario  in  abalissam  nominanda  erit.  Aptiu-?  facit  exemplum  ab  ordinibus 
regularibus  sexus  masculini  duclum,  ubi  domorum  religiosarum  fratribus  guardia- 
num  eligendi  iu^  minime  inhaeret. 


LIHER   n.    DE    REGULARIBUS  459 

stltutionibus,  coinmutetur  in  aliud,  quod  paupertati ,  valetudini  et 
regionis  moribus  consentaneurn  est. 

120.  Superiorissa  generalis,  antequam  novas  domorum  aut  in- 
stitutorum  (vuigo  stabilinienti)  fundationes  accipiat,  episcopi  dioece- 
sani  et  Cardinalis  Prolectoris  consensum  assequi  debebit. 

21.  Superiorissa  generalis  in  specialibus  ministerii  sui  parti- 
bus  obeundis  episcopo  non  subiicitur  in  cuius  dioecesi  sedem  ha- 
bet.  Gaidinaii  Protectori  paret,  cui  quotannis  de  instituti  statu  ra- 
tionem  reddit  ^ 

22.  Generaiissae  munus  incompatibile  declaratur  cum  munere 
superiorissae  locaiis  in  ordinariis  suis  muneribus  ac  iuribus  iuxta 
constitutiones  exercendis.  Quapropter  in  locaiis  superiorissae  mu- 
nera,  et  domum,  ubi  moratur,  non  sese  ingerel  ultra  id  quod  ipsi, 
utpote  generali  totius  Inslituti  moderatrici,  competit. 

23.  Superiorissa  localis  munus  poterit  obire  una  cum  assisten- 
tibus  generaiibus  iii  domo,  ubi  residet,  dummodo  ex  communitalis 
sufTragio  iuxta  regulas  libere  ad  illud  otlicium  eligatur. 

24.  Quaelibet  superiorissa  localis  superiorissae  generalis  consilia 
exquirere  ac  sequi  tenetur  in  omnibus  casibus  dubils  et  graviori- 
bus.  Quolibet  anno  superiorissae  generali  distinctam  accuratamque 
de  Institutl  statu  relationem  mittit,  ac  summatim  rationem  reddit 
de  oeconomica  administratione  sine  praeiudlcio  earum  praescriptlo- 
num,quae  in  reguiis  traditae  sunt.  Praeterea  ut  superiorissa  gene- 
ralls  accuratiorem  notitlam  acquirat  de  domus  statu  praeseiiim 
inorali,  etiam  domorum  ministrae  de  eo  per  suas  quaeque  literas 
ipsarn  secreto  certiorem  quolibet  anno  facient. 

25.  l't  sustineri  ferrique  possint  sumptus ,  qui  ex  literis  per 
publicos  tabellarios  acceptis ,  et  itineribus  alilsque  titulis  in  com- 
munitatem  derivant,  in  qua  generale  regimen  sedein  Iiabet,  quae- 
libet  domus  cerlam  summam  generalissae  pensilabit.  Quidquid  su- 


'  In  Animad.  ad  Cmst.  Sor.  hospit.  Camoten.  12  lul.  1860,  §  10,  pag.  27,  l.  c. 
praecipilur,  ui  generalissa  quolibet  triennio  de  Instiluti  slatu  formali  ad  S.  C.  Ep. 
el  Reg.  referat. 


460  PARS   I.    DE    PEUSONIS 


perest  ex  pecunia  in  hanc  rem  cuinulata,  generalissa  in  utilitatem 
domorum  pauperiorum  poterit  impendere.  De  hac  administrationis 
parte  soH  Gardinali  Protectori  eadem  rationem  reddit. 

ARTIGULUS   n. 

De  Electione  Generalissae  et  aliarum  officialiuni. 

592.  1.  Simul  ac  sexennium  habuerit  exitum,  quo  superiorissa 
generalis  regimen  gessit,  vel  etiam  ante,  si  eiusdem  obitns  accide- 
rit  ^,  statim  eo,  qui  sequitur,  modo  ad  electiones  procedatur. 

2.  Electiones  a  sororibus  fient  per  schedulas,  quae  sigillo  clausae 
ad  Cardinalem  Protectorem  remittentur.  (Juae  maiora  sulTragia  ullra 
dimidium  consecutae  fuerint  in  superiorissam  generalem,  et  in  assi- 
stentes  electae  censebuntur.  Gardinalis  Protector  electiones  conlirmat. 

3.  Eminentissimus  Protector ,  ut  electionum  felicem  exitum 
promoveat,  ac  faciliorem  reddat,  eligibilium  notam  conscribet  pro- 
ponetque,  postquam  debitam  de  iisdem  eligibilibus  cognitionem 
acquisiverit,  eo  nempe  consilio,  ut  sorores  nosse  queant,  cui  suf- 
fragium  ferre  satius  sit,  quando  ignorant,  quaenam  magis  idoneae 
reputentur.  Sorores  autem  liberae  sunt  iuxta  propriam  conscientiam 
quamlibet  sororem  eligere  etiam  extra  notam,  dummodo  electa  ne- 
cessariis  polleat  qualitatibus  ^. 

4.  NuIIa  potest  in  superiorissam  generalem  eligi ,  quae  qua- 
draginta  aetatis,  decem  professionis  annos  non  attigerit,  sed,  ne- 
cessitate  suadente,  Gard.  Protector  dispensare  poteril,  ut  soror  eli- 
gatur,  quae  annum  trigesimum  aetatis,  quintum  professionis  omnino 
compleverit. 

'  Iq  Animad.  ad  Cmst.  Sor.  Catalaunen.  27  Sept.  1861,  §  8,  pag.  28,  genera- 
lissa  deponi  a  suo  nequil  officio  sine  praevio  recursu  ad  Aposlolicam  Sedem.  Item 
in  Anim.  ad  Const.  Sor.  Charit.  Paderbonen.  10  Mart.  1860,  §  16,  pag.  10;  muUo 
magis  id  ibidem  cavetur,  si  (quod  absil)  de  generalissa  expellenda  ageretur. 

*  In  Animad.  in  Const.  Fil.  Mar.  Gerunden.  9  Maii  1860,  %  6,  pag.  14,  non 
probatur,  quod  schedae  in  qualibet  domo  aperianlur;  nam  ex  charactere  dignosci 
potest  persona,  quae  suffragium  dedit,  itaque  secretum  a  Goncilio  Tridenlino  prae- 


LIBER   II.    DE    REGULARIBUS  461 


Ut  aliqua  soror  in  assistentem  generalem  eligi  queat,  requiri- 
tiir,  ut  triginta  aetatis,  et  octo  professionis  annos  exegerit.  Cardi- 
naiis  Protector  dispensare  potest  super  annis  professionis  ut,  iustis 
accedentibus  causis,  ad  idem  officium  soror  eligatur,  quae  quintum 
professionis  annum  praetergressa  fuerit  *. 

Sciant  insuper  electrices  ,  sese  iili  sulTragium  suum  ferre  te- 
neri,  quam  iuxta  suam  conscientiam  ad  hoc  oflicium  maxime  ido- 
ncam  supra  ceteras  cognoverint,  ratione  tantummodo  habita  maioris 
Uei  gioriae,  et  Instituti  utilitatis  ^. 

5.  In  electione  superiorissae  generalis  et  assistentium  per- 
agenda  acliva  voce  potientur,  seu  electrices  erunt,  1.  generalis  et 
assistentes  eo  munere  modo  functae,  ac  illae,  quae  idem  ipsum 
munus  in  antecessum  obiverint.  2.  Superiorissae  pro  tempore  do- 
morum,  et  iiistitutorum  (vulgo  stabiliinenti)  sub-superiorissae,  no- 
vitiarum  magistrae,  adminislrae,  seu  hospitalium  visitationi  prae- 
fectae,  aliaecjue  scholis  piaepositae,  nec  non  ministrae,  sive  primae 
sciioiarum  magistrae.  o.  Quae  suj)eriorissae  et  novitiarum  magistrae 
inunus  una  vice  gesserint. 

6.  Superiorissa  generalis  quatuor  ante  menses,  quam  suuin  ex- 


seriptum  sartum  tecluinque  non  manet:  quod  non  probalur  nec  in  Anim.  ad  Const. 
Lemovicen.,  i  12,  pag.18.  Hinc  edicitur,  melius  esse,  ut  scliedae  omnes  ad  domum 
principem  transmittanlur,  ibique  a  scrutatricibus  coram  episcopo,  uti  Apostolicae 
Sedis  delegato  aperiantur:  additur  coarctandum  non  esse  suffragium  ad  sorores, 
quae  actu  siol  superiorrts  locales.  In  Anim.  ad  Const.  Soror.  S.  Mariae  Lemovicen. 
11  lul.  1860,  i  2,  pag.  18,  l.  c,  electio  per  schedulas  conceditur  ab  Aposlolica  Sede, 
nec  vero  arbitrio  praesidis  capituli  relicla  admittitur.  Ibi  §  3  cavelur,  ne  nimius  sit 
vocalium  numerus  in  capitulo.  Ilem  §  4  nimis  periculosum  edicilur,  ex  sororibus 
eligibilibus  quasdam  seligi,  et  per  appositam  nolulam  significari  vocaiibus,  ut  ex 
iis  moderatrix  generalis  eligatur.  Excipe  casum,  quo  notula  ista  a  Card.  Protectore 
conscribatur,  eiusque  auctoritate  circumferatur. 

'  In  Anim.  Lemovicen.  mox  citata,  §  5,  l.  c,  adverlitur  non  solere  coucedi,  ut 
episcopus  super  aelate  cum  generalissa  dispenset.  |.^: 

*  In  Anim.  ad  Const.  Sor.  a  Praes.  Albien.  23  lun.  1860,  §  6,  l.  c,  p.  19,  pro- 
ponitur  ut  si  electrices  in  eiigenda  moderatrice  generali  non  conveniant,  ope  Prae- 
sidis  capituli  ad  S.  Sedem  recurratur. 


462  PARS    I.    DE   PERSONIS 


piret  offlcium,  Erhum  Protectorem  edocebit,  rogabitque,  ut  necessaria 
consilia  pro  futuris  electionibus  tempestive  ineat. 

7.  Ganonica  expleta  eleclione ,  Erhus  Protector  eam  superio- 
rissae  munere  suo  obeunti  significet,  ut  cum  electis  nuntium  hunc 
communicet,  quae  illico  ad  locum  suae  residentiae  se  ferre  tene- 
buntur. 

8.  Nova  superiorissa  generalis,  sui  muneris  possessione  capta, 
literas  encyclicas  omnibus  Inslituti  domibus  perscribit,  quibus  de 
sua  et  assislentium  electione  eas  commonefaciat. 

9.  Extra  dioecesim  literas  obsequii  plenas  cuilibet  episcopo  da- 
bit,  in  cuius  dioecesi  domus  aut  instituta  reperiuntur. 

10.  Si  superiorissae  generalis  obitus  eveniat,  antequam  sexen- 
nium  emensum  fuerit,  quae  prior  est  inter  assistentes  Card.  Prote- 
ctorem  certiorem  faciat,  ut  hic  generalem  vicariam  confirmet,  quae 
Instituti  regimen  usque  ad  proximas  electiones  sustineat. 


LIBER   III.    DE   LAICIS  463^ 


I 


LIBER  III. 
De  Laicis. 

Laicus  in  Christi  Ecciesia  per  oppositionem  ad  clericos  nomi- 
natur;  sicuti  enim  ciericorum  praeesse  est  ,  ita  laicorum  subesse. 
De  laicis  breviter  agentes  dicemus:  1)  de  laicorum  statu  iuridico 
in  Ecclesia  ;  2)  de  iuribus  et  privilegiis  quibus  aliquando  donantiir. 

CAPLT  L 

DE  LAICORUM  STATU  lURlDlCO. 

593.  (Jui  per  baptismatis  sacramentum  in  Ecclesiam  ingressi 
sunt,  irrevocabiliter  Ecclesiae  subditi  (iunt.  Quare  ut  in  tractatu  de 
iure  publico  ecclesiastico  demonstratum  est,  haeretici  et  schismatici 
non  modo  legibus  divini  ac  naturalis  iuris  tenentur,  sed  etiam  legi- 
bus  Ecclesiae  mere  disciplinaribus  tenerentur,  nisi  Ecclesia  bona  ma- 
ter  illos,  qui  in  haeresi  et  schismate  nati  sunt  quique  in  bona  lide 
versari  censentur,  dispensare  ad  maiora  mala  vitanda  non  vellet.  Ve- 
rum  omnes  fideles  in  duas  classes  dividuntur  ut  dictum  est,  in  laicos 
nempe  quibus  fidelium  multitudo  constat,  et  in  clericos  qui  a  re- 
liquo  populo  separati,  et  quibus  mediorum  oeconomia  in  Ecclesia 
commissa  est,  quique  curis  ac  ministeriis  suis  caeteros  ad  finem  di- 
rigunt.  Quare  fundamentalis  lex  est  «  Laicos  iurisdictionis  eccle- 
siaslicae  esse  incapaces  ^  ^ 

594.  Cum  de  laicis  autem  loquamur,  et  Principes  et  Reges  coin- 
plectimur:  nil  enim  possnnt  Principes  in  Ecclesia  in  iis  quae  dire- 
cte  vel  indirecte,  mediate  vel  immediate  Ecclesiae  finem  attingunt. 
Quare  in  Syllabo  haec  propositio  54  damnatur  u  Beges  et  Prineipes 
non  solum  ah  Ecclesiae  iurisdictione  eximuntur  verum  etiam  in 
quaestionibus  iurisdictionis  dirimendis  Superiores  sunt  Ecclcsia  ^. 

'  Arg.  Malth.  XVI,  18,  19;  XVIII,  18;  lo.  XXI,  15;  Gap.  decernmus  de  iu- 
diciis;  Gonzalez  Comm.  in  cap.  2  de  iudiciis,  et  passim  dociores. 


464  PARS   I.    DE   PERSONIS 


Quare  incassum  lansenistae  Principibus  ius  advocatiae  ceu  prole- 
^endi  Ecclesiam  tribuunt ,  cum  Principibus  potius  obligatio  de- 
fendendi  Ecclesiam  competat  ad  nutum  ipsius  Ecclesiae  exercenda. 

395.  Caeterum  si  de  potestate  iurisdictionis  sermo  sit,  quae 
■cum  potestate  ordinis  coniungitur,  laicus  omnino  divino  iure  inha- 
bilis  est  ad  illam  exercendam,  cum  sacra  ordinatione  careat. 

Quare  laici  neque  licile  neque  valide  sacramenta  administrare 
valent  nec  iure  proprio  nec  iure  delegato.  Matrimonii  sacramentum 
excipitur  cuius  ministri  propter  huius  sacramenli  naturam  snnt  ipsi 
<;ontrahentes  ^ ;  itemque  excipitur  sacramentum  baptismatis ,  cuius 
propter  eius  absolutam  necessitatem  quilibet  minister  est,  et  in  ne- 
<;essitatis  casu  etiam  licite  a  (piocumque  administratur. 

596.  Quod  si  de  iurisdictionis  potestate  agatur  quae  cum  ordinis 
potestate  nullo  modo  coniungitur  etiamsi  laicis  iure  proprio  iurisdi- 
<;tio  non  competat,  cum  hoc  divinae  Ecclesiae  constitutioni  repugnet 
lamen  iure  delegato  Romani  Pontiticis  auctoritate  aliquando  eccle- 
siastica  iurisdictio  etiam  a  laicis  potest  exerceri ,  dummodo  de 
mandato  evidenter  constet ' :  imo  et  Episcopi  in  causis  civilibus 
^t  speciali  delegatione  ad  causam  aliquam  particularem  explendam 
laicis  iurisdictionem  delegare  possunt ".  Caeterum  nihil  prohibet 
(juominus  laicus  in  causis  iudicialibus  procurator  vel  assessor,  vel 
^tiam  notarius,  aut  cancellarius  constituatur  *. 

597.  Ex  dictis  sequitur  laicum  in  ecclesiastica  causa  arbitrum 
«ligi  non  posse,  bene  vero  arbitratorem:  illi  enim  veri  sunt  iudices 
partium  consensu  electi,  hi  vero  potius  coiicihatores  ^ 


'  Gonst.  Paucis  Bened.  XIV,  9  Martii  1758,  §  dtibitabatur:  Ex  lilteris  Pii  IX 
ad  Sardiniae  Regem  19  Sepl.  1852. 

'  Urb.  VIII  Gonst.  Romanus  Pontifex  3  lun.  1649;  Fagnanus  in  cap.  Cum 
<;ontmgat  de  Foro  coinpet.;  Pius  IX  Gonst.  Suprema  25  lan.  1867. 

*  Gfr.  Glossam  in  can.  Bene  quidem,  L.  26,  §  Praeter,  et  in  can.  Pervenit, 
L.  95;  in  Gap  2  de  iudiciis,  et  passim  doctores. 

*  G.  8  Ne  Glerici  vel  Monachi;  c.  1  de  Procurat.  in  6;  Monacelli  p.  1,  lil.  1, 
for.  5,  n.  7. 

*  Gap.  8  de  arbit.;  cap.  9  eodem;  Fagnanus  in  cap.  8. 


LIBER   III.    DE    LAICIS  465 


598.  Verum  quaeri  potest  an  iure  divino  vel  eeciesiastico  iure 
laici  a  iurisdictione  ecclesiastica  exercenda  arceantur.  Responden- 
dum  est:  quod  iure  divino  ad  iaicos  iurisdictio  ecclesiastica  ordinaria 
nempe  iure  proprio  exercenda  non  pertinet.  Haec  enim  cum  ipsa 
Ecclesiae  Christi  constitutione  repugnat.  lure  vero  deiegato  iuxta 
<Iicta  iurisdiclio  a  laicis  exercetur,  delegatus  enim  delegantis  perso- 
nam  gerit  ac  repraesentat.  Neque  opponatur  quod  clericus  qui  tan- 
tummodo  prima  tonsura  insignitus  est,  quique  iurisdictionem  etiam 
ordinariam  veluti  Vicarii  Generalis  ex  iuris  dispositione  exercere 
\alet,  laicus  est.  Etenim  praescindendo  a  quaestionibus  theologi- 
cis  circa  naturam  primae  tonsurae  etc. ,  certum  est  quod  huius- 
modi  tonsuratus  Pontilicia  auctoritate  a  laicis  seiunctus  est ,  ac 
iiiter  clericos  adscriptus.  Quare  intelligitur  cur  cum  Ecclesiae  di- 
vina  constitutione  non  pugnet  talem  clericum  iurisdictionem  ec- 
clesiasticam  etiam  ordinariam  exercere  posse.  Nec  ex  hoc  de- 
scendit  principium :  laicum  tantumniodo  ecclesiastico  iure  a  iuris- 
dictione  ecclesiastica  exercenda  proliibitum  esse  ^ 

CAPUT  II. 

DE  lURIBUS  AC  PRIVILEGIIS  LAICORUxM. 

599.  Laici  (juatenus  clericis  contrapoiiuntur  sua  habent  iura 
quorum  quaedam  ex  iure  divino  illis  competunt:  —  veluti  est  ius 
ut  eis  debite  et  opportune  petentibus  sacramenta  concedantur,  ut  in 
rebus  fidei  et  morum  edoceantur,  ut  ad  clericalem  statum  si  idonei 
reperiantur  admittantur  ete. 

Verum  specialibus  privilegiis  aliquando  donantur  ;  quae  privi- 
legia  illos  participes  noii  etliciunt  neque  quoad  ecclesiasticum  mi- 
nisterium  neque  quoad  ecclesiasticam  iurisdictionem.  Quare  laicis 
aliquando  ius  praesentandi    clericos  ad  beneficia   ecclesiastica  con- 

'  Cfr.  Palmieri  de  Rom.  Ponl.  Prologomen.  i  12;  Schmalzgrueber  in  tit.  ±%, 
libr.  1  Decret.,  n.  14. 

ZlTELLI-SOMRRI.  30 


466  PARS   I.    DE   PERSONIS 


ceditur:  haec  beneficia  iurispatronatus  appellantur.  Laicis  ius  ad- 
vocatiae  aliquando  concessum  est,  iiis  partem  habendi  vel  coale- 
scendi  in  confraternitates,  ius  partem  habendi  in  Ecclesiae  fabri- 
cis.  De  his  breviter  dicemus. 

A.RTIGULUS    I. 

De  iure  Patronatus. 

600.  Remissive  ad  tractatum  de  Beneficiis. 

ARTIGULUS    II. 

De  iure  advocatiae. 

601.  lus  advocatiae  aliquando  ab  Ecclesia  Principibus  ac  Opti- 
matibus  conceditur  ut  Ecclesiam  eiusque  leges  clefendant,  non  vero 
ut  Ecclesiam  regant  atque  gubernent.  Quare  Laici  advocatiae  iuris 
praetextu  nullum  ecclesiasticae  iurisdictionis  actum  exercere  va- 
lent.  lure  advocatiae  laici  ea  iura  acquirunt  quae  ab  Ecclesia  eis 
conceduntur,  eaque  contra  Ecclesiae  voluntatem  exercere  non  va- 
lent,  ne  ius  protectionis  in  ius  oppressionis  Ecclesiae  convertalur. 
Verum  hodie  vix  in  Ecclesia  advocati  inveniuntur,  cum  ut  historia 
docet  hoc  iure  advocatiae  laici  saepius  in  Ecclesiae  detrimentum 
usi  sint.  Gaeterum  de  advocatiae  iure  agere  ad  ius  publicum  Ec- 
clesiasticum   potius  quam  ad  ius  canonicum  pertinere  evidens  est. 

ARTICULUS    III. 

De  Confraternitatibus. 

602.  Confraternitas  est  coetus  piorum  fidelium  (non  vero  re- 
ligiosorum)  ad  (piaedam  pia  opera  exercenda  auctoritate  ecclesiastica 
institutus  *. 

Gonfraternilatum  originem  quoad  substantiam  auctores  repe- 
tunt  a  collegiis  apud  ethnicos  vigentibus  de  quibus  in  leg.  XII  Ta- 

'  Cfi".  OiRTTi  Synopsis  hoc  verbo. 


LIBER    III.    DE    LAICIS  467 


bularum  sermo  est  ^  Ecclesia  suis  confraternitatibus  haec  collegia 
imitata  est.  Antiquissima  est  Confraternitatum  origo  etiam  iuxta  for- 
mam  quam  hodie  praeseferunt.  De  eisdem  in  ConciUo  Nannetensi 
an.  900  montio  fit  -,  imo  iam  ab  anno  852  Hincmarus  Rhemensis 
Kpiscopus  regulas  decreveral:  a  de  Confratriis  eoramqueconventi- 
bui  quomodo  celehrari  debeant  n  antiquitus  Collectae,  deinde  Gildae 
aul  Gildoniae  ex  nominibus  teutonicis  et  saxonibus  dicebantur. 

G03.  Volventibus  temporibus  plures  sodalitates  seu  confraterni- 
tates  a  proprio  fine  dellexae  sunt;  quare  Romani  Pontifices  constitu- 
tiones  acdecreta  ediderunt  quibus  confraternitates  tulius  finem  prae- 
stitutum  consequerentur.  Celeberrima  hac  in  re  est  Clementis  VIII 
constitutio  «  QuaecunKpie  •'  7  dec.  1604  quae  formam  uniformem 
Kpiscopis  aliisL|ue  Praelatis  exhibet  in  confraternitatibus  erigendis. 
Haec  constitutio  a  Paulo  V,  et  a  Pio  IX  in  litteris  Encyclicis  S.  C. 
Indulgentiarum  confirmata  est  ^  Ue  Gonfraternitatibus  breviter  di- 
cemus:  1)  de  Confraternitatum  erectione ;  !2)  de  Confraternitatum 
aggregatione;  3)  de  Confraternitatum  gnbernatione. 

§  1.  —  De  Confraternitatiim  erectione. 

604.  Gonfraternitatum  erectio  ad  Episcopos  vel  ad  Ordinum  Re- 
giilarium  Siiperiores  facultatem  habentes  pertinet.  Vicarius  Generalis 
confraternitates  erigere  nequit  nisi  speciali  delegatione  deputetur*, 
nec  talis  facultas  Vicario  Gapitulari  conceditur  ^  Privilegium  autem 
quo  Regulares  donantur  confraternitates  erigendi,  non  excludit  quo 
minus  ab  Episcopo  licentiam  petant  si  etiam  in  propriis  Ecclesiis 
confraternitates  cum  usu  saccorum  erigere  velint  ^  Caeterum  Pa- 
tres  Conventuales  privilegia  habent  sodalitia  erigendi  Cordigerorum. 

'  Cfr.  eiiam  Lib.  1  el  ult.  Digestorum  de  Collegiis,  et  Lib.  20  Digestorum  de 
rebus  dubiis. 

*  Apud  Harduinum  tom.  VI. 

'  Cfr.  Ferraris  ad  v.  Confraternitates;  Monacelli  Form.  Eccles.,  Tit.  VI,  form.  1 1 ; 
Tit.  XII,  form.  6. 

'»  S.  C.  C.  18  Aug.  1861. 

'  S.  C.  G.  25  Nov.  1878. 

"  S.  C.  EE.  et  RR.  in  Barens.  6  Apr.  lo9o. 


468  HARS   I.    DE   PERSONIS 

Quod  si  ipsi  desint,  hoc  privilegium  Minoribus  de  Observantia 
devolvitur.  Sodalitia  SSmi  Rosarii  erigere  ad  Patres  Ordinis  Prae- 
dicatorum  spectat ;  itemque  dicalur  de  Corrigiatis  S.  Augustini  , 
Scapularibus  S.  Mariae  de  Carmelo,  aliisque  sodalitiis  aliorum  Ile- 
gularium  iuxta  privilegia  quae  a  Sede  Apostoiica  concessa  sunt. 

Quod  si  confraternitas  absque  interventu  Superioris  ecclesiastici 
erigatur,  utpote  laicalis  consideranda  est. 

605.  In  Conlraternitatibus  erigendis  constilutio  «  Quaecumque  « 
Clementis  Vlll  7  dec.  1604  ser\anda  est,  (luaeque  ut  diximus  a  S.  Pon- 
tilice  l'io  IX  decrelo  S.  C.  Indulgetiarum  8  ian.  1861  confirmata 
est.  luxta  praedictam  Gonstitutionem  praedictumque  decretum  : 
1)  una  tantum  confraternitas  ciusdem  generis  institui  potest  in  (;c 
clesiis  tam  saecularium  quam  regularium,  imo  iure  communi  in- 
speclo  ut  nulla  alia  similis  Confrateinitas  intra  tria  milliaiia  erecta 
sit  oportet.  Ex  decreto  S.  C.  Indulgentiarum  tamen  uiiius  leucae 
distantia  sufflcit  ^  S.  Tontifex  Leo  XIII  concessit  ut  in  maioribus 
civitatibus  Ordinarii  plures  Confraternitates  eiusdem  nominis  et  in- 
stituti  erigere  possint  servata  eorum  arbitrio  con\enienti  distaiitia  -. 
Caeterum  prohibitio  Clementina  neque  ad  Confraternilatem  SS.  Sa 
cramenti  ne(pie  ad  sodalitates  doctrinae  christianae  quae  imo  in 
unaquaque  Paroecia  erigendae  sunt,  extenditur  ^  2)  In  praedicta 
Clementina  constitutione  statuitur  quinam  habeat  ius  Confialerni- 
tates  erigendi ,  ac  quod  Episcopi  consensus  requiratur  etiamsi  de 
Kegularibus  agatur  nisi  hi  peculiare  apostolicum  habeant  privile- 
gium  *.  3)  Episcopi  arbitrio  in  usum  pium  vel  Ecclesiae  utilitatem 
eleemosynae  aliaque  subsidia  impenduntur  quae  iuxtam  formam 
ab  Episcopo  praescriptam  a  Confraternitatibus  percipiuntur.  4)  Ag- 
gregatio  iuxta  formulam  in  praedicta  conslitutione  Glementina  sla- 
tulam   saltem    in   substantialibus  ex    dispositione  Pii  IX  ser^anda 

'  Decrel.  13  lan.  1895. 
'  S.  G.  Indulg.  20  Maii  1896.' 

*  LuciDi  de  Visit.  Sacr.  Lim.  II,  c.  7,  §2,  n.  126;  S.  G.  EE.  el  UU.  in  Vern'i- 
len.  3  Febr.  1610. 

■►  Gfr.  etiarn  Lucidi  de  Vis.  S.  Lim.  II,  c.  7,  n.  130. 


LIBER    III.    DE   LAICIS  469 


est  quoad  sodalitates  quae  a  Regularibus  eiiguntur  ^  3)  Litterae 
erectionis  vel  aggregationis  gratis  omnino  conceduntur  ac  expediun- 
tur.  6)  Confraternitates  etiam  in  Kcclesiis  non  solemniter  bene- 
dictis  erigi  possunt  ^  7)  Confraternitates  SS.  Rosarii ,  Trinitatis, 
Carmelitarum  et  Servorum  B.  M.  Virginis  erigi  non  possunl  nisi 
de  licentia  Superioris  Generalis  uniuscuiusque  Ordinis  sub  poena 
nullitatis  erectionis  ',  excipitur  S.  C.  Propagandae  Fidei  quae  spe- 
cialibus  hac  super  re  facultatibus  ornatur.  Si  tamen  Confralernilas 
SS.  Rosarii  gaudere  vellet  indugentiis  specialibus  quibus  fruunlur 
confraternitales  a  Magistro  generali  Ordinis  Praedicatorum  erectae, 
ad  hunc  recurrere  debent  \ 

§  2.  —  De  Confraternitatiim  agijregatione. 

606.  Confralernitates  Archiconfraternitati  aggregari  possunt. 
Verum  1)  tantummodo  Ordinarii  licenlia  confraternitas  aggregata 
ipsius  Arconfraternitatis  statuta  sua  facere  potest  \  nisi  haec  statuta 
S.  Sedis  auctoritate  confirmala  sint.  2)  Confraternitas  aggregata  in- 
dulgentias,  privilegia,  facultates  consequitur  quibus  Archiconfrater- 
nitas  nominatim  et  speciatim  gaudet ,  iis  exceptis  quae  ad  Archi- 
confraternitatem  iure  communicationis  extensa  sunt.  Similiter  Con- 
fraternitas  iis  privilegiis,  facultatibus  elc.  gaudet  quae  ei  ab  Archi- 
confraternitate  communicata  sunt,  quae  lamen  solimimodo  praevia 
Ordinarii  cognitione  promulganda  sunt  \  S.  Congregatio  Indulgen- 
tiaruin  modum  constituit  quo  huiusmodi  aggregatio    facienda  sit  \ 

§  3.  —  De  Confraternitatum  gubernatione. 

607.  Ktiamsi  bonorum  temporalium  administratio  ad  Confratres 
pertineat,  tamen  Episcopus  ius  habet  ut  adminislratores  ei  rationem 

•  S.  G.  InJuIg.  23  lan.  1842,  22  Aug.  1842,  18  Nov.  1842. 

*  S.  C.  P.  F.  Pro  Sin.  16  lan.  1804. 
'  S.  C.  Indulg.  16  lul.  1887. 

'  S.  C.  P.  F.  30  lun.  1889. 

'  S.  G.  IndulgenL  14  Sepl.  1872. 

"  S.  G.  Indulg.  8  lan.  1861. 

'  S.  C.  Indulg.  8  lan.  1861,  et  19  OcL  1866. 


470  PARS    I.    DE   PKRSOMS 


reddant,  ac  bona  in  usiis  pios  Confraternitatis  proprios  impendan- 
tur.  Confraternitates  quae  in  aliqua  Parochia  vel  in  aliquo  oratorio 
sive  publico  sive  privato  ecclesiae  parochiali  adnexo,  Parocho  in 
omnibus  functionibus  ecclesiasticis  etiam  non  parochialibus  subii- 
ciuntur  ^  Confraternitates  vero  quae  in  oratoriis  publicis  ab  Kc- 
clesia  parochiali  seiunctis  Parocho  subiiciuntur,  tantummodo  in  fun- 
clionibus  ecclesiasticis  quae  parochialia  munia  repulantur  '-.  In 
dubio  praesumptio  Parochi  favore  dicenda  est.  Episcopus  per  se 
vel  per  suum  delegalum  omnibus  comitiis  quae  a  Confraternitati- 
bus  teneantur  interesse  potest  etiamsi  in  Kcclesiis  Regularium  in 
quibus  confralernitates  erectae  sunt  comilia  aduuentur  ^;  etiamsi  iu 
his  comitiis  Episcopus  votum  ferre  non  valeat  *.  (Juare  Episcopus 
moneri  debet  de  convcntibus  extraordinariis.  Kpiscopus  ius  habet 
visitandi  Confraternilales  laicorum  etiam  erectas  in  Regularium  ec- 
clesiis  non  modo  quoad  bona,  sed  etiam  quoad  Cappellas  ipsas  in 
quantum  pertinet  ad  adminislrationem  vel  obligationes  quibus  Con- 
fraternitas  tenealur.  In  iis  vero  quae  exemptorum  iurisdictionem 
in  his  Cappellis  perlinent  veluti  allaria,  Imagines  etc.  Episcopus  se 
ingerere  non  potest  ^ 

608.  Confraternitalessibi  slatuta  et  ordinationes  condere  possunt 
a1  Episcopi  confirmatione  indigent,  ((ui  etiam  illa  emendare  ac  re- 
vocare  potest,  nisi  tamen  de  statutis  agatur  quae  a  Sede  Aposto- 
lica  fuerint  confirmata  ^  Confraternitates  habent  ius  eligendi  pro- 
prios  ofliciales  qui  tamen  ab  E[)iscopo  confirmandi  sunt.  Quodsi  in 
tertio  scrutinio  sodales  in  electione  facienda  non  coveniant,  offi- 
ciales  ab  Episcopo  eligi  possunt  \  Coiifraternitates   uno  verbo   nisi 

»  S.  R  C.  decrel.  gen.  10  Dec.  1703;  Collecl.  2123. 

*  S.  R.  C.  citato  decreto. 

*  S.  C  EE.  et  RR.  in  Caesenaten.  24  Nov.  1690;  S.  C.  C.  iu  Assisiei'.  10  Se- 
plembr.  178S. 

*  S.  C.  C.  in  Senogallien.  4  iun.  1701. 

"  Trideut.  Sess.  XXII,  c.  8  de   ref.  S.  C.  EE.  et  RR.  in  Alifen.  1637,  in    F;!- 
nen.  10  Apr.  1693;  S.  C.  C  in  Nucerina  23  lun.  1629,  in  Urbanien.  23  Sept.  1690. 
"  S.  C  EE.  et  RR.  in  Actoricen.  17  Febr.  1603. 
'  Sebastianelli  Praelectiones  hoc  loco. 


LIBER   III.    DE   LAICIS  471 


«xceptae  fuerint ,  ab  Episcopo  iurisdictione  omnino  pendent,  qui 
sicuti  eis  dedit  iuridicam  personalitatem  ita  etiam  illas  supprimere 
valet  si  Ecclesiae  bonum  ita  exposcat. 

ARTIGULUS    IV. 

De  Ecdesiarum  Fabricis. 

609.  Bona  Ecclesiastica  quae  ad  conservandas  ac  reparandas 
Ecclesias  deslinata  sunt  constituunt  «  Fabricam  tj.  Administrantur 
haec  bona  a  Parochis  vel  Ecclesiarum  rectoribus  sibi  nonnullis  laicis 
adscitis.  Verum  laici  potius  uti  Parochorum  consiliarii  ac  adiutores 
€onsiderantur ;  omnes  vero  administratores  sive  parochus,  sive  laici 
Episcopo  subiiciuntur  \  cui  singulis  annis  gestae  administrationis 
rationem  reddere  tenentur.  Verum  opera  praesertim  civilis  aucto- 
ritatis  res  immutata  est.  Gubernium  enim  aliquando  exigit  ut  ad- 
ministratores  actorum  confirmationem  a  civili  Gubernio  petant, 
imo  sese  immiscet  in  ipsa  constitutione  administrationis  scilicet 
fabriceria,  nec  non  in  modo  quo  bona  sunt  administranda.  Qua  in 
re  Ecclesia  ad  maiora  mala  vitanda  plura  tolerat  quae  profecto 
iuxta  iuris  ecclesiastici  dispositiones  haud  sunt. 

•  Trident.  Sess.  XXII,  cap.  9. 


INDEX. 


PrAEFATIO.   HuIUS   EDITIONIS   RATIO  ATQUE   DICATIO Pag.  V 

Prooemium   ANTECEDENTIUM   EDITIONUM »  Vlf 

PARS  I. 
DE  PERSONIS. 

LIBER  I.  De  Clericis .    »  <t 

Prolegomena.  De  potestatis   iurisdictionis  notione  et  divisione  deque  modis 

quibus  iurisdictionis  potestas  acquiritur  vel  amitlitur »  ib. 

TITULUS  I.  De  potestatis  iurisdictionis  notione  et  divisione »  ib. 

TITULUS  n.  De  modis  quibus  Clerici  acquirimt  iurisdiclionem  ecciesiasticam.  »  » 
CAPUT  I.  De   modis  ordinariis  quibus  Clerici  ecclesiasticam  iurisdiclionem 

acquirunt »  ib, 

Articulus  I.  Quomodo  iure  canonico  Romani  Pontificis  persona  designelur.  »  ib. 
Articulus  ii.  Quomodo  Episcopis  ac  aliis  Praelatis  iurisdictio  ecclesiastica  de- 

mandetur >  10 

i  1.  -  De  Electione »  ib. 

§  2.  -  De  pariicularibus  quibusdam  electionibus »  41 

§  3.  -  De  Postulatione »  4.S 

§  4.  -  De  Confirmatione »  4& 

§  5.  -  Do  Consecratione »  47 

CAPUT  II.  De  modis  exlraordinariis  acquirendi  iurisdictionem  ecclesiasticam.  »  48 

TITULUS  III.  De  modis  quibus  Clerici  iurisdiclionem  ecclesiasticam  amittunt.  »  50 

GAPUT  1.  De  modis  ordinariis  amittendae  iurisdictionis »  ib. 

Articulus  i.  De  Renunciatione »  ib. 

Articulus  II.  De  Translalione »  55 

Articulus  III.  De  Permutatione »  55 

CAPUT  II.  De  modis  extraordinariis  amiltendi  ecclesiasticam  iurisdiclionem    .    »  56 

Articulus  I.  De  Depositione  et  Degradatione »  ib. 

De  Clericis »  58 

SECTIO  I.  De  gradibus  potestatis  iurisdictionis  in  personis  individuis  exer- 

cendae »  5^ 


474  INDEX 

TITULUS  I.  De  Romano  Ponliflce Pag.    59 

GAPUT  I.  De  potestate  Romani  Pontificis  in  genere »    iij. 

€APUT  II.  De  potestate  R.  Pontiflcis  in  specie  quoad  ieges  edendas.    .    .  »     64 

Articulus  I.  De  legibus  proprie  dictis  promulgatis »     65 

§  l.  -  De  legum  ecclesiasticarum  definilione  el  promulgatione    .    .    .  »    ib. 

§  2.  -  De  causa  efficiente  ac  de  subiecto  legum  ecclesiasticarum    .    .  »     72 

?  5.  -  De  fine,  de  obieclo  ac  de  vi  legum  ecclesiasticarum     .    .    .    .  »     78 

§  4.  -  De  legum  ecclesiaslicarum  divisione »     81 

§  5,  -  De  legum  ecclesiasticarum  cessatione »     82 

Articulus  h.   De  legibus  proprie  dictis  non   promulgalis  sed  consueludine 

introductis »     86 

§  1.  -  De  consuetudinis  natura »     ib. 

§  2.  -  De  consuetudinis  divisione »     87 

I  3.  -  De  consuetudinis  characteribus  ad  ius  inducendum »88 

§  4.  -  De  consueludinis  effectu  iuridico »     92 

§  5.  -  De  cessatione  consueludinis »94 

Articulus  III.  De  legibus  improprie  diclis ...»     95 

I  1.  -  De  rescriptis »     ib. 

a)  -  De  natura  Rescriplorum »     ib. 

b)  -  De  rescriplorum  divisione »     96 

c)  -  De  rescriptorura  subiecto  idoneo »     97 

d)  -  De  vi  iuridica  rescriplorum »98 

e)  -  De  cessalione  rescriplorum »   100 

§  2.  -  De  Sacr.  Tribunalium  decisionibus »104 

Articulus  IV.  De  iis  quae  vim  legis  habent  etiamsi  per  modum  legis  non 

feranlur  seu  de  Concordalis »  105 

Articulus  V.  De  iis  quae  vim  legis  particularis  habere  dicuntur,  seu  de  pri- 

vilegiis »     ib. 

§  1.  -  De  privilegiorum  definitione »     ib. 

§  2.  -  De  privilegiorum  subiecto »107 

§  5.  -  De  privilegiorum  causa  efficiente »    ib. 

§  4.  -  De  priviiegiorum  divisione »  108 

§  5.  -  De  privilegiorum  acquisitione »  109 

I  6.  -  De  priviiegiorum  cessalione »   111 

Articulus  VI,  De  iis   quae  legis  vim  habenl  at  legis  perpeluitate   non  gau- 

dent,  seu  de  regulis  Cancellariae  Aposlolicae »112 

§  1.  -  De  Regularum  Canc.  descriptione  el  divisione  . »   115 

I  2.  -  De  nonnullis  praecipuis  Regulis  Cancellariae »     ib. 

§  3.  -  De  Regularum  Cancellariae  vi  iuridica »114 

Articulus  VII.  De  legum  ecclesiasticarum  collectionibus »     ib. 


INDEX  475 

§  1.  -  De  legum  ecclesiasticarum  coUectionibus  quae  iuris  canonici  cor- 

pus  antecedunt  (ius  vetus) '    .    .    .    Pag.  115 

a)  -  De  collectionibus  Apostolicis »     ib. 

b)  -  De  colleclionibus  Ecclesiae  Orienlalis »117 

c)  -  De  coUectionibus  Ecclesiae  Occidentaiis »118 

i  2.  -  De  legum  ecclesiasiicarum  coUectionibus  quae  iuris  canonici  cor- 

pus  constituunt  (ius  novum) »   121 

a)  -  De  collectionibus  anle  Gregorii  IX  Decrelales »     ib. 

b)  -  De  collectione  Decretalium  Gregorii  IX »125 

c)  -  De  collectionibus  post  Decrelales  Gregorii  IX »  126 

§  3.  -  De  legum  ecclesiasticarum  collectionibus  quae  iuris  canonici  cor- 

pus  consecutae  sunt  (ius  noviss.) »  128 

Articulus  VIII.  De  legum  ecclesiaslicarum  interpretatione »130 

§  1.  -  De  leguin  ecclesiaslicarum  interprelatione  in  communi.     .    .    .  »     ib. 

a)  -  De  interpretalionis  delinitione  et  divisione »     ib. 

/;)  -  De  praecipuis  regulis  doctrinalis  interpretationis »   132 

a)  -  De  regulis  interpretationis  declarativae »   133 

l3)  -  De  regulis  interpretationis  exlensivae.    . »   135 

y)  -  De  regulis  interpretalionis  reslrictivae »157 

I  2.  -  De  leguin  ecclesiasticarum  interprelalione  in  specie »   159 

a)  -  De  clausulis  inlerpretandis »     ib. 

b)  -  De  legibus  particularibus  interpretandis »   141 

c)  -  De  resoriptis  interprelandis »     ib. 

d)  -  De  concordatis  inter  Ecclesiam  et  Statum  interpretandis  .    ...»  143 

e)  -  De  privilegiis  interpretandis »   144 

f)  -  De  dispensationibus  interpretandis »   145 

TITULUS  II.  De  iis  qui  vicariatum  gerunl  Romani  Pontificis »146 

CAPUT  I.  De  Patriarchis  ac  Primatibus »     ib. 

GAPUT  II.  De  Metropolitis  seu  Archiepiscopis »   147 

C.\PUT  III.  De  legatis  Romani  Pontificis »152 

CAPUT  IV.  De  Abbalibus  ac  de  Vicariis  ac  Praefectis  Aposlolicis     ...»  155 

Articulus  I.  De  Abbatibus »    ib. 

Articulus  ii.  De  Vicariis  Aposlolicis »   159 

I  1.  -  De  poteslate  Vicarii  Apostolici »     ib. 

a)  -  De  natura  iurisdictionis  Vicariorum  Aposlolicorum »     ib. 

b)  -  De  modo  quo  acquirunt  Vicarii  Apostolici  iurisdictionem    ...»   160 

c)  -  De  extensione  iurisdictionis  Vicarii  Apostolici »161 

S  2.  -  De  Obligationibus  Vicariorum  Apostolicorum »  177 

i  3.  -  De  privilegiis  Vicariorum  Apostolicorum »181 

Articulus  III.  De  Praefectis  Apostolicis »182 


476  ixDKx 

TITULUS  III.  De  Episcopis Pag.  m 

CAPUT  I.  De  Episcopis  Ordinariis »     ib. 

Articdlus  I.  De  potestate  Episcopi  in  foro  exlerno »191 

§  1.  -  De  potestate  legifera »     ib. 

§  2.  -  De  potestate  iudiciaria »197 

a)  -  De  modo  procedendi  exfraiudiciaiiter »199 

b)  -  De  niodo  procedendi  iudicialiter »  201 

§  3.  -  De  potestale  coacliva »  205 

I  4.  -  De  potestate  adminislraliva »  208 

Articolus  ii.  De  poteslate  Episcopi  in  foro  interno »215 

Articulus  iii.  De  potestate  Episcopi  delegala »217 

Appendix  I.  Quae    Concilium    Tridenlinum   Episcopis    permittat  in  exemptos 

tamquam  Ap.  Sedis  delegatis »  220 

Appendix  II.  Casus  alii  in  quibus  regulares  subiiciuntur  Episcopis.  ...»  224 
Appendix  in.  Casus  in  quibus  regulares  Episcopis  non  subduntur.  ...»  2o6 
Appendix  IV.  Recensentur   ea   quae   in   constitulione    Romanns  Pontifices  de- 

creta  sunt  quoad  exemptionem  regularium  in  locis  missionum.    .    »  239 

Articulus  IV.  De  Episcoporum  priviiegiis »  240 

Articulus  V.  De  Episcopi  oneribus »  242 

§  1.  -  De  convocatione  Syiiodi  Dioecesanae »  243 

§  2.  -  De  praedicatione  Verbi  Dei »  250 

§  3.  -  De  applicatione  Missae  pro  populo »  251 

I  4.  -  De  Residentia »252 

i  5.  -  De  Visitalione  Dioeceseos »  256 

§  6.  -  De  Visitatione  ss.  Liminum »  266 

Capita  quibus  respondere  debenl  Vicarii  Aposlolici  ac  Missionum  Praefecti, 
ut  de  regionibus  sibi  commissis  plenam  S.  Congregationi  relalionem 

reddant »268 

Articulus  VI.  De  lege  dioecesana  i.  e.  de  Episcopi  ordinarii  iuribus  seu  ob- 

ventionibus »  274 

CAPUT  II.  De  Episcopis  titularibus »276 

Articulus  I.  De  poleslate  Episcoporum  litularium »     ib. 

Articulus  II.  De  iuribus  et  praeeminentiis  Episcoporum  titularium    ...»  279 

Articulus  ni.  De  obligationibus  Episcopi  titularis »  280 

CAPUT  III.  De  Episcopis  regularibus »282 

TITULUS  IV.  De  iis  qui  Episcoporum  vicarialum  gerunt »  286 

CAPUT  I.  De  Vicariis  Generalibus »     ib. 

Articulus  I.  De  Vicariis  Generalis  electione »     ib. 

Artigulus  II.  De  polestate  Vicarii  Generalis »  290 

CAPUT  II.  De  Vicariis  Foraneis »294 


INDEX  477 

CAPUT  III.  De  Parochis Pa^.  295 

Articulus  I.  De  electione  Parochorum '.....»  297 

Articulus  II.  De  ObUgalioQibns  Parochorum »  300 

Articulus  III.  De  Officiis  Parochorum »  304 

Articulus  IV.  De  iuribus  Parochorum »  309 

i  i.  -  De  emolumento  ex  decimis »  510 

1  2.  -  De  emoiumento  ex  funeribus »  514 

CAPUT  IV.  De  Parochorum  Goadiuloribus  et  Vicariis »317 

TITULUS  V.  De  Clericis  ac  Missionariis »322 

CAPUT  I.  De  Clericorum  iuribus  ac  privilegiis »  523 

Articulus  i.  De  Clericorum  iuribus »     ib. 

Articulus  II.  De  privilegio  canonis »     ib. 

Articulus  III.  De  privilegio  fori »  529 

Articulus  IV.  De  privilegiis  exemptionis  ac  competentiae  ac  immunitatis  .    »  332 

CAPUT  II.  De  Clericorum  offlciis  ac  oneribus »  334 

Articulus  I.  De  positivis  Clericorum  offlciis »  335 

Ahticulus  II.  De  negativis  Clericorum  offlciis »  336 

SECTIO  II.  De  gradibus   poleslatis   iurisdictionis  in   personis  moralibus  seu 

collegiis  exercendae »  351 

TITULUS  I.  De  Collegiis  ordinis  pastoralis »352 

CAPUT  I.  De  Conciliis  generalibus  seu  Oecumenicis »     ib. 

CAPUT  II.  De  Conciliis  Nationalibus  ac  Provincialibus »  3o9 

CAPUT  III.  De  Synodo  Dioecesana »  567 

TITULUS  II.  De  Collegiis  ordinis  senatorii »368 

CAPUT  l.  De  S.  R.  E.  Sacro  Cardinalium  Collegio »     il . 

Articulus  l  De  S.  R.  E.  Cardinaiium  creatione »  369 

.\rticulus  II.  De  S.  R.  E.  Cardinalium  obligationibus »  S'! 

372 
ib. 
373 
374 
577 
578 
ib. 
580 
387 
588 


Articulus  III.  De  S.  R.  E.  Cardinalium  poteslate 

§  1.  -  De  S.  R   E.  Cardinalium  poteslale  in  suis  litulis 

I  2.  -  De  S.  R.  E.  Cardinalium  poleslale  sede  vacante 

Articulus  iv.  De  S.  R.  E.  Cardinalium  privilegiis 

CAPUT  II.  De  Gapitulis  stu  Canonicis 

Articulus  I.  De  iis  quae  singulis  Capituli  membris  communia  sunt  .    .    , 

§  1.  -  De  Gapituli  ereclione  ac  conslitutione 

I  2.  -  De  Capiluli  otTiciis  ac  obligationibus 

I  5.  -  De  Capituli  iuribus  ac  honoribus 

§  4.  -  De  Capituli  convocalione 

Articulus  II.  Quae  Capituli   Dignilatum ,  Personatuum  et  officiorum   propria 

sint »     ib. 

Articulus  III.  De  relationo  Capituli  cum  Episcopo  sede  plena »  590 


478 


INDEX 


Articulus  IV.  De  relalione  Capituli  cum  Dioecesi  sede  vacante,  et  pfaecipue 
de  Vicario  Capilulari Pag. 

TITULUS  III.  De  Gollegiis  ordinis  adminislrativi » 

CAPUT  1.  De  Romana  Curia » 

Articulus  I.  Dft  Officiis » 

i  1.  -  Secrelaria  Status » 

§  2.  -  Secretaria  Memorialium » 

§  3.  -  Secrelaria  Brevium » 

i  4.  -  Cancellaria  Apostolica » 

§  5.  -  Dalaria  Apostolica » 

I  6.  -  De  Poenitentiaria  Aposlolica » 

Articulus  II.  De  Sacris  Tribunalibus » 

i  1.  -  De  S.  R.  Rota » 

i  2.  -  De  Signatura  luslitiae » 

§  3.  -  De  Signatura  Gratiae » 

§  4.  -  Camera  Apostolica » 

Articulus  III.  De  Sacris  Romanis  Congregationibus » 

i  1.  -  Congregatio  Consistorialis » 

i  2.  -  Congregatio  super  promovendis  ad  Episcopatum » 

i  3.  -  Congregalio  S.  Officii  seu  S.  R.  Inquisitionis » 

i  4.  -  S.  Congregalio  Indicis » 

i  5.  -  S.  Congregatio  Concilii  Tridentini » 

i  6.  -  S.  Congregatio  SS.  Rituum » 

i  7.  -  S.  Congregatio  super  Negotiis  Episcoporum  et  Regularium    .    .    » 

i  8.  -  S.  Congregatio  Propagandae  Fidei » 

i  9.  -  Congregatio  super  negotiis  ecclesiasticis  extraordinariis     .    .    .    » 

i  10.  -  Congregalio  Indulgeniiarum  et  SS.  Reliquiarum » 

i  H.  -  S.  Congregatio  super  residentia  Episcoporum 

i  12.  -  S.  Congregatio  Iminunitatis  Ecclesiasticae 

i  13.  "  S.  Congregalio  Ca(!remonialis 

i  14.  -  Congregatio  Fabricae  S.  Petri 

i  15.  -  Congregalio  Studiorum 

CAPUT  II.  De  curiis  dioecesanis 

Articulus  I.  De  curia  romana  dioecesana 

Ahticulus  II.  De  caeteris  Episcoporum  curiis 

LIBER  II.  De  Regularibus 

SECTIO  L  De  Religionibus  seu  ordinibus  in  quibus  solerania  vota  emiltunlur 

CAPUT  I.  De  Qovis  ordinibus  inducendis  ac  novis  monasteriis  erigendis    . 

Artigulus  I.  De  novis  religionibus  seu  ordinibus  inducendis 

Articulus  II.  De  novis  monasteriis  erigendis 


3P7 
402 

ib. 
403 

ib. 

ib. 

ib. 
404 
kO^ 
406 

ib 
407 
40^ 

ib. 
409 

ib. 

ib. 
410 

ib. 
411 
41-2 
413 

ib. 
415 
416 
417 

ib. 

ib. 

ib. 
418 
419 

ib. 

ib. 
420 
421 

ib. 

ib. 

ib. 
422 


INDEX  47^ 

CAPUT  II.  De  ingressu  in  religionem Pag.  423 

Articulus  1.  De  candidalorum  admissione '....»    ib. 

Articulus  II.  De  novitialu »  428^ 

Articulus  III.  De  professione  religiosa »  431 

Ahticulus  IV.  De  clausura »  4.37 

§  1.  -  De  clausura  monialium »  438 

I  2.  -  De  olausura  viroruin »  441 

CAFUT  III.  De  egressu  a  religione »  44i 

Articulus  I.  De  dimissione »     ib, 

Articulus  II.  De  revocatione »     ib. 

Articulus  III.  De  iransitu  ad  aliam  religionem »  445 

Articulus  IV.  De  dispensalione ;    .    .    .  »     ib. 

Articulus  V,  De  expulsione »  444^ 

Articulus  VI.  De  saecularizatione »  446 

Articulus  vii.  De  fugitivis  ac  aposlatis  regularibus »  447 

SECTIO  II.  De  Congregalionibus   Religiosis   in  quibus  vota   simplicia  emit- 

tunlur »  448 

CAPUT  I.  De  Gongregationibus  dioecesanis  vel  non,  earumque  natura  .    .  »    ib. 

CAPUT  II.  De  Congregalionum  approbatione »  450 

CAPUT  III.  De  Congregalionum  Episcopis  subiectione  ac  gubernalione .    .  »  4o2 

Articulus  I.  De  Superiorissae  generalis  poteslate  eiusque  assistentibus  .    .  »  4S4 

Articulus  II,  De  electione  Generalissae  et  aliarum  officialium »  460 

LIBER  III.  De  Laicis »463 

CAPUT  I.  De  laicorum  stalu  iuridico »     ib. 

CAPUT  II.  De  iuribus  ac  privilegiis  laicorum »  465 

Articulus  I.  De  iure  palronatus »  466 

Articulus  n.  De  iure  advocatiae »     ib. 

Articulus  III.  De  Conrraternifatibus »     ib. 

i  1.  -  De  Confraternitatum  erectione »  467 

I  2.  -  De  Gonfraternitalum  aggregatione »  469 

I  3.  -  De  Gonfraternitalum  gubernalione »    ib. 

Articulus  IV.  De  ecclesiaruin  fabricis »471 


I 


APPARATUS  SEU  OOMPENDIUM 

lURIS  ECCLESIASTICI 


♦ 


APPARATUS  SEU  COMPENWUM 

lURIS  ECCLESIASTICI 

IN    USUM 

EPISCOPORUM   ET   SACERDOTUM 

PRAESERTIM 

APOSTOLICO  MUNERE  FULGENTIUM 

AUCTORE 

ZEPHYRINO  ZITELLI 

EDITIONEM   HANC    NOVAM   AUXIT   EMENDAVIT 
NOVO  ORDINE  DIGESSIT  AC  NOVIS  TRACTATIHUS  DITAVIT 

FRANCISCUS  SOLIERI 

lURIS   UTRIUSQUE   DOCTOR 

AC   IN    PONTIFICIO    INSTITUTO    FIDEI    PROPAGANDAE 

lURIS  ECCLESIASTICI   PROFESSOR 

PARS  11. 
DE  REBUS. 


FRIDERICUS  PUSTET 

PONTIFICALIS    BIBLIOPOLA 
ROMAE 

RATISBONAE  -  NEO-EBORACI  -  CINCINNATI 

MCMVII. 


lURA   PROPRIETATIS    VINDICABLNTUR   lUXTA    VIGENTES   LEGES. 


IMPRIMATUR 
Fr.  Albertus  Lepidi  O.  P.  S.  P.  A.  Magister. 

IMPRIMATUR 
losephus  Ceppetelli  Patriarch.  Constant.  Vicesgerens. 


PAR8  n. 

DE    REBUS. 


610.  Absoluta  tractatione  De  Personis  quae  in  locis  sacrarum 
Missionum  Apostolicum  ministerium  exercent ,  secundam  huius 
operis  parlem  exponendam  aggredimur,  quae  est  de  rebus,  seu  de 
mediis  quae  in  christiana  societate  ordinata  sunt  ad  aeternitatem 
felieiiatem  consequendam. 

611.  Porro  media  quibus  Ecclesia  disponit  in  tres  partes  distin- 
guuntur.  Ecclesiae  finis  duplex  est:  alter  nempe  remotus,  alter  vero 
proximus.  Finis  remotus  est  aeterna  animarum  beatitudo,  finis  vero 
proximus  est  animarum  sanctificatio.  Ecclesia  proinde  opportunis 
mediis  animarum  sanctificationem  procurat,  quae  medium  unicum 
ideoque  necessarium  est  ad  finem  remotum  nempe  salutem  aeter- 
nam  consequendam.  lamvero  alia  sunt  media  quibus  homo  fidelis 
gratiam  sanclificantem  consequitur,  alia  quibus  homo' fidelis  in 
adepta  sanctificatione  continetur  iuxta  otlicia  quae  habet  erga  Deum, 
erga  seipsum,  erga  alios  sive  vivos  sive  defunctos.  Et  huiusmodi 
media  spiritualia  dicuntur. 

Cum  vero  Ecelesia  hominibus  componatur,  alia  media  in  sua 
potestate  Ecclesia  habet  quae  temporalia ,  aliaque  mixta  sunt  et 
appellantur.  Quare  universam  de  rebus  tractationem  in  tres  libros 
dividimus,  quorum  in  primo  de  Rebus  spiritualibas  agimus,  in  se- 
€undo  de  Rebus  temporalibus,  in  teitio  vero  de  Rebus  mixtis  nobis 
sermo  erit.  Sit  igitur 

ZlTELLI-SOLIERI.  —    //.  1 


PARS    II.    DE    REBUS 


LIBER  I. 
De  Rebus  Ecclesiae  Spiritualibus. 

612.  De  rebus  spiritualibus  tractationem  in  duos  titulos  distin- 
guimus,  quorum  in  primo  de  rebus  spiritualibus  agimus  quibus  homo- 
ad  gratiam  sanctificandam  acquirendam  vel  augendam  dirigitur,  in 
altero  de  rebus  Ecclesiae  spirituaiibus  quibus  homo  ad  gratiam  san- 
ctificantem  iam  adeptam  conservandam  adiuvatur  iuxta  officia  quae 
habet  erga  Deum,  erga  seipsum,  erga  alios  si\  e  vivos,  sive  defunctos. 

TITULUS  I. 

De  rebus  Ecclesiae  spiritualibus  quibus  homo  fidelis  ad 
gratiam  sanctificantem  acquirendam  ac  augendam 
dirigitur. 

613.  Media  quibus  homo  ad  gratiam  sanctificantem  acqui- 
rendam  ac  augendam  dirigitur,  sunt  Sacramenta  ac  sacramentalia. 
Cum  vero  de  iis  quae  ad  sacramentalia  perlinent  potissimum  in 
tractatu  de  personis  actum  sit,  hinc  de  sacramentis  tantummoda 
nobis  hoc  in  titulo  agendum  est. 

CAPLT  I. 

DE  SAGRAMENTO  BAPTISMATIS. 

614.  Omnium  Novae  Legis  Sacramentorum,  primum  locum  et 
ordine  et  necessitate  tenet  Baptisma,  quod  definitur  Sacramentum 
regenerationis  per  aquam  in  verbo.  Proprium  enim  baptismi  est 
homini  primam  gratiam  et  vitam  spiritualem  conferre,  ut  qui  na- 
scitiir  filius  irae  et  mortis  propter  originale  peccalum,  incipiat  per 
baptismi  gratiam  renasci  in  sortem  et  adoptionem  filiorum  Dei. 


LIBER   I.    DE   REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS 


I 


AUTIGULUS    I. 

De  maleria,  forma,  subiecto  et  ministro  Baptismi. 

615.  Materia  baptismi  alia  est  remota,  alia  proxima.  Remota 
ex  divina  institutione  est  aqua  naturalis.  Hinc  aqua  subslantiae 
alteri  commixta  non  est  materia  ad  baptismum  apta,  si  fuerit  cum 
altera  substantia  chimice  mixta ,  vel  si  liquor  plus  extraneae  sub- 
stantiae  quam  aquae  contineat.  Unde  infertur:  a)  elsi  ineptum 
ad  baptisma  sit  lulum,  valide  tamen  per  aquam  lutulentam  bapti- 
smum  conferri.  b)  Materiam ,  quae  solam  aquae  speciem  habeat, 
ineptam  esse,  ut  ex.  gr.  saliva ,  succus  stiilans  ex  arboribus,  cx- 
pressus  a  floribus  vel  herbis  etc.  c)  Aquam  in  statu  solido  consi- 
stentem  non  esse  materiam  aplam ,  quamdiu  idonea  non  est  ad 
abluendum,  ut  ex.  gr.  glacies  vel  nix. 

Ex  Ecclesiae  praecepto  adhiberi  debet  in  baptismate  aqua  so- 
lemniter  ad  baptismum  benedicla ,  nec  extra  casum  necessitatis 
licet,  hac  posthabita ,  uti  aqua  communi  et  naturali ,  vel  ea  quae 
pro  lustrationibus  benedicitur  ^ 

Si  forte  contingat  ut  aqua  baptismalis  deficiat,  adhibenda  crit 
(quoad  tieri  potest)  aqua  benedicta  iuxta  formulam  Ritualis  Romani, 
secus  adhibenda  erit  aqua  naturalis  ^. 

616.  Materia  proxima  baptismi  est  ablutio  per  aquam ,  cuius 
triplex  est  modus :  immersio,  aspersio,  vel  infusio,  iuxta  ritum  cu- 
iusque  Ecclesiae  proprium.  Aspersione  vero  vel  infusione  facta 
ablutio,  ut  valida  sit,  necesse  est  ut  aqua  fluat;  ul  ea  copia  eflun- 

•  Bened.  XIV,  Const.  Inter  omnigenas  2  febr.  1744.  Colleclanea  decret.  n.  498, 
499,  500,  501,  507,  512,  517. 

*  Congi'.  S.  OfT.  20  iun.  1885.  Proposito  dubio  de  baplismo  coUalo  cum  aqua 
benedicta,  quae  tamen  ob  climalis  intemperiem  foetida  cvaserat,  in  Sup.  G.  Univ. 
Tnq.  feria  IV,  17  apriiis  1839,  atlentis  exposilis,  Eini  PP.  responderunt:  baptismos 
collatos  cum  aqua  corrupta  fiiisse  validos,  quamvis  illicitos  extra  casum  necessitatis, 
et  in  casu  necessilalis  praeferendam  aquam  naluralem ,  sed  providendum  renova- 
tioni  aquae  fonlis  baptismalis  iuxta  Rituaie  Romanum, 


PARS   II.    DE   REBUS 


datur  qua  quis  vere  ablutus  dici  possit,  et  ut  corpus  tangat.  Nul- 
lum  proinde  erit  baptisma  nive,  gelu  vel  grandine  collatum,  quamvis 
calore  capitis,  cui  haec  applicantur,  subinde  resoluta  fluant,  cum  id 
non  fiat  actione  ministri;  nullum,  applicatione  manus  madefactae; 
dubium ,  siquis  duobus  tantum  vel  tribiis  aquae  guttis ,  vel  motu 
digiti  madefacti  fuerit  baptizatus ;  nullum  si  aqua  vestes  aut  ca- 
pillos  praeterlapsa  non  fuerit  ^ ;  dubium  item,  cum  infans  baptizatur 
in  utero  matris,  si  aqua  secundinam  dumtaxat  attigerit.  Nec  corpus 
tantum,  sed  praecipua  eius  pars,  id  est  caput,  ablui  debet ;  com- 
munissima  tamen  sententia  est  baptismum  esse  validum,  si  pectus, 
aut  humeri,  aut  scapulae  ablutae  fuerint.  In  casu  absolutae  neces- 
sitatis  quo  pueri  mors  imminet,  Missionarii  uti  possint  materia  pro- 
xima  et  remota  dubia.  Verum  si  convalescant,  sub  conditione  ite- 
rum  baptizandi  sunt  -. 

617.  In  casu  necessitatis  conferri  baptismus  poterit  per  solam 
ablutionem  digiti,  pedis,  vel  manus,  dum  infans,  cui  mortis  immi- 
neat  periculum,  solum  huiusmodi  partem  exeruerit;  at  cum  dubius 
sit ,  sub  conditione  iterari  debet ,  idemque  dicendum  de  foeto  in 
utero  supra  verticem  baptizato  ^ 

618.  Formam  baptismi  constituunt  verba  ,  quae  apud  Latinos 
sunt:  u  Ego  te  baptizo  in  nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  Sancti  »; 
apud  Graecos :  u  Baptizatur  servus  vel  serva  Dei  N.  in  nomine 
Patris  et  Filii  et  Spiritus  Sancti  ^.  Idem  vero  ipse  «odem  quo  ma- 
teriam  adhibet  tempore,  integre  proferre  formam  debet.  Haec  ver- 
borum  formula  non  potest  absque  peccato  immutari ,  nec  ei  aliud 
addi,  nec  delrahi,  et  siquidem  mutatio  essenlialis  sit,  baptismus  sua 
vi  destituetur.  llinc  Sacra  Gongregatio  Fid.  Prop.  interrogata  a  Vi- 
cario  Apostolico  Goreae  *  an  ccnsendum  esset  validum  baptisma  , 
omisso  pronomine  te  in  forma,  die  5  iulii  1841  respondit:  Mon  va- 
lere  Baptisma  ideoque  iterandum.  Insuper  periret  forma  vel  saltem 

'  Gongr.  S.  Off.  27  maii  1671. 

*  Collect.  a.  502,  503,  504,  505,  506. 
'  S.  Congr.  Fid.  Prop.  12  iulii  1794. 

*  Collecl.  n.  526. 


i 


LIBER   I.    DE    REBUS    ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS 


dubia  evaderet,  si  diceretur :  Ego  te  baptizo  in  patre  vel  cum  patre, 
vel  in  virtute  aut  ex  parle  Patris,  vel  in  nomine  Patris  per  Filium 
et  Spiritum  Sanctum,  vel  m  nominibus.  At  validum  erit  si  dixeris: 
Ego  te  baptizo  in  nomine  Patris,  in  nomine  Filii,  in  nomine  Spi- 
ritus  Sancti;  vel :  Ego  te  baptizo  in  nomine  Patris,  e%o  te  baptizo 
in  noinine  Filii,  ego  te  baptizo  in  nomine  Spiritus  Sancti  ^  Pariter 
eadem  Sacr.  Congr.  S.  Offlcii  die  10  martii  1390  respondit  validum 
censeri  baptisma  collatum  a  nonnullis  schismaticis  cum  forma : 
u  Baptizetur  servus  Christi  in  nomine  Patris  amen,  in  nomine  Filii 
amen,  et  in  nomine  Spiritus  Sancti  amen  ^.  Item  legitimam  iudi- 
cavit  die  3  septembris  1635  -  formam  quae  in  ritualibus  Armeuo- 
rum  schismaticorum  proslat:  N.  servum  lesu  Christi,  qui  a  sua 
infantia  venit  sponte  ad  baptismum,  baptizet  nunc  manus  mea  in 
nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  Sancti.  Valida  etiam  ab  eadem 
S.  Congr.  declarata  est  formula :  Ego  te  baptizo  cum  nomine  Palris, 
Filii,  et  Spiritus  Sancti,  7  dec.  1742. 

619.  Subiectum  baptismi  capax  est  omnis  homo  vivens  non- 
dum  baptizatus,  tam  parvulus,  quam  adullus,  cum  hoc  discrimine 
quod  in  parvulo  nulla  praerequiratur  dispositio,  in  adulto  vero  ex- 
igitur  intentio  saltem  habitualis  illud  suscipiendi  ^  In  adulto  vero 
sensibus  destiluto  in  mortis  articulo,  suflicit  intentio  implicita,  seu 
ea  quae  continetur  in  voluntate  dandi  nomen  christianae  religioni, 
vel  solum  faciendi  quaecumque  necessaria  sunt  ad  salutem',  imo 
et  ea  quae  in  sola  attritione  continetur,  ut  necessitati  consulatur; 
at  qui  baptizatus  fuerit,  cum  sanam  mentem  recuperaverit,  denuo 
sub  conditione  baptizandus  erit.  Ad  haec :  debet  adultus  esse  suf- 
ficienter  in  fide  instructus  ,  neque  haec  instructio  dilTerri  potest 
post  collationem  baptismi,  sed  eam  debet  praecedere.  Quoad  hanc 
instructionem  iuverit  prae  oculis  habere  sequentes  resolutiones : 
1)  Dubio  proposito  ab  Archiepiscopo  Quebecensi  «  Utrum  antequam 

'  Congr.  S.  Off.  13  ian.  1882.  Coilect.  n.  530. 
»  CoUect.  n.  520. 

'  Proul  declaratum  fuit  in  Conc.  Carlhag.  III,  an.  397,  can.  34,  et  Arausic.  I, 
an.  422,  can.-  12. 


PARS   II.    DE    REBUS 


adulto  conferatur  baptisma  ,  minister  debeat  ei  explicare  omnia 
lidci  nostrae  mysteria,  praeserlim  si  est  moribundus,  quia  hoc  per- 
turbaret  mentem  iliius ;  an  non  sufficiat,  si  moribundus  promitteret 
se  cum  primum  e  morbo  convaluerit  instrui  curaturum  ut  in  pra- 
xim  redigal  quod  ei  praescriptum  fueril  »  Sup.  Univ.  Inquis.  23  la- 
nuarii  1703  respondit  *:  Non  sufflcere  promissionem ,  sed  Missiona- 
riurn  teneri  adulto  etiam  moribundo,  qui  incapax  omnino  non  sit, 
explicare  mysteria  Hdei  quae  sunt  necessaria  necessitate  medii,  ut 
sunt  praecipue  mysteria  Trinitatis  et  incarnationis.  2)  Dubio  pro- 
posito  ii  An  Missionarius  debeat  adulto  explicare  Eucharistiae  my- 
sleiium  "  eadem  S.  Congr.  die  10  maii  1703  reposuit  ^ :  (juoad 
adultos  extra  mortis  periculum  per  se  loquendo  teneri,  nisi  tale  in 
contrarium  urgeat  molivum,  ut  expediens  a  prudenti  missionario 
iudicetur  dilatio  post  baplismum.  (Juoad  moribundum  pariter  te- 
neri,  nisi  vel  tempus  non  suppetat,  vel  tanta  pracvideatur  in  eo 
animi  perturbatio,  ut  a  susceptione  baptisrni  distrahere  valeat.  Ad 
haec :  3)  Missioriarios  leneri  baibaris  adultis  aut  baptizandis  omnia 
praecepla  legis  positixae  divinae  intimaie,  docuit  eadem  Sacr. 
Congr.  die  24  maii  1703.  4)  Nec  licere  praeceptum  de  indissolu 
bililale  matrimonii  reticeie ,  nolentesque  illud  observare  non  esse 
baplizandos  docuit  eadem  Sup.  Univ.  Inq.  31  maii  1705.  Denique 
5)  pioposito  dubio  «  an  missionarius  teneatur  inducere  baplizandum 
ad  elicierulum  actum  contritionis  vel  attrilionis  »  Sacr.  Congr.  die 
10  rnaii  1705  rescripsit:  Alfirmative  ^ 

620.  Forro  si  mulier  enixa  fuerit  massam  carneam,  haec  ablui 
debet  sub  conditione  ,  nisi  manifeste  appai-eat  exanimis,  si  veio 
ostentum  eriixerit ,  quod  plura  habeat  distincla  pectora  et  capita, 
unumquodque  caput  seorsim  et  absolute  baptizari  debet ,  quod  si 
plura  pectora  sed  caput  unum,  ^el  vicissim  plura  capita  et  unum 
pectus,  tum,  uno  capite  absolute  baptizato,  cetera  seu  capita  seu 


'  Collect.  n.  349. 
'  Colleci.  n.  532,  551. 
'  Coilect.  n.  352,  n.  2. 


LIBER    I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS 


pectora  sub  conditione  baptizari  debent.  Si  denique  mulier  enixa 
fuerit  monstrum  speciem  liumanam  praeseferens  in  capite ,  abso- 
liite  baptizabitur;  si  in  pectore  interposita  conditione;  quod  si  nec 
in  capite  nec  in  pectore,  sed  in  reliquis  membris  speciem  huma- 
nam  exhibeat,  sub  conditione  baptizabitur:  at  si  speciem  humanam 
non  habeat,  nuUo  modo  baptizari  debet. 

621.  Infantes  filios  infideUum  baptismo  tingi  vetat  Ecclesia, 
nisi  vel  mors  immineat ,  vel  a  parentibus  expositi  ac  relicti  sint, 
vei  saltem  eorum  alter  assentiatur.  Quod  vero  de  parentibus  dici- 
tur,  idem  dicendum  de  tutoribus,  qui  cum  parentum  locum  obti- 
neant ,  eorum  quoque  consensus  requiritur  ut  infidelium  infantes 
baptizenlur.  Quaesitum  est  num  avus  paternus  puerum  hebraeum, 
invitis  parentibus,  baptismo  olferre  possit.  Constat  id  recte  fieri,  si 
puer  patrem  amiserit  ac  matrem  habeat  dissentientem  ,  quin  etiam 
multi  sunt  qui  idem  fieri  posse  defendunt  cum  ambo  parentes  so- 
spiles  sunt  et  ambo  dissentiunt.  Gravior  de  avia  paterna  contro- 
versia  fuit,  quam  definivit  Bened.  XIV  ^,  statuens  aviam  paternam 
paerum  hebraeum  baptismo  olferre  posse ,  quamquam  mater  tuto- 
resque  dissentiant  "^ 

622.  Ceterum  filii  inlidelium  baptizari  non  possunt,  quando 
infanti  sic  instat  perversionis  periculum,  ut  prope  certum  sit  nulla 
ei  ratioiie  postmodum  succurri  posse.  Licet  autem  eos  baptizare, 
si  dubium  quidem  aliquod  porversionis  existal,  sed  non  omnis  desit 
congrui  subsidii  ratio  ^  Sed  baptizari  non  debent,  quando  parentes 
idcirco  velint  eos  baptizari,  ut  a  morbo  vel  a  daemonis  vexatione 
liberentur.  Qui  vero  cum  tali  fine  superstitioso  baptizati  sunt,  si 
adulti  petant  baptisrnum,  rebaptizari  non  debent  *.  Filii  infidelium 

'  Liltens  dalis  ad  Petruni  Hieronymum  Guiielmuni,  quae  exlant  in  eius  Buli 
Consl.  54,  lom.  3,  p.  239. 

'  Gfr,  Const.  eiusdem  Pontif.  28,  p.  113,  ubi  de  baptismo  hebraeorum  tum 
infanlum  tum  adultorum  late  agitur  et  omnia  quae  ad  hanc  materiam  pertinenl 
accurate  evolvuntur.  Gollect.  n.  561. 

*  Sup.  Univ.  Inq.  3  marl.  1703  et  17  sept.  i671.  GoUect.  546. 

^  Sup.  Univ.  Inq.  15  sept-  1651. 


PARS   II.    DE    REBUS 


a  nativitate  amentes,  quos  rationis  compotes  futuros  non  speratur^ 
iis  aequiparantur  qui  in  proximo  mortis  periculo  versantur ,  ac 
proinde  baptizandi  sunt.  Quod  pertinet  ad  filios  infidelium,  quorum 
talis  non  est  amentia  ut  non  aliqua  edant  rationis  indicia,  triplex 
casus  distingui  debet.  Vel  enim  moraliter  constat  eos  tali  facullate 
pollere,  vel  moraliter  constat  ea  non  pollere,  vel  denique  post  suf- 
ficiens  examen  dubium  incertumque  manet  an  ea  polleant.  Si  pru- 
denti  iudicio  peccati  capaces  existimantur,  utendum  est  legula 
S.  Thomae,  3  p.,  q.  68,  art.  12:  Baptizantiir  volentes,  non  autem 
inviti.  Si  prudenti  iudicio  culpae  capaces  non  censentur ,  veluti 
pueri  qui  usum  rationis  sufficientem  non  attigerunt ,  tunc  si  haec 
rationis  impotentia  perpetua  fore  prudenter  existimatur,  sunt  ba- 
ptizandi  ut  dictum  est  superius ;  si  autem  spes  est  ut  deinceps  eo- 
rum  ratio  sese  magis  exserat ,  tunc  si  in  proximo  periculo  mortis 
sunt,  baptizentur,  dummodo  id  fiat  sine  scandalo;  secus,  sunt  ex- 
pectanda  oertiora  rationis  indicia,  ut  more  adultorum  ad  fidem  et 
baptismum  adducantur.  Quod  si  dubia  tantum  signa  suppetant , 
locus  erit  prndenti  regulae,  quam  suppeditant  probati  auctores,  ni- 
mirum ,  si  necessitas  non  urgeat ,  expectari  debet  commodior  et 
maior  cognitio ;  si  autem  urgeat,  tunc  in  dubio  favendum  religioni 
et  fidei  christianae  et  spirituali  saluti  baptizandi  *. 

623.  Possunt  invitis  etiam  parentibus  baptizari  pueri  adulti^ 
qui  baptismum  postulant ;  adulti  autem  censentur ,  ut  plurimum , 
qui  septennium  compleverint.  Dicitur  ut  plurimum,  quia  Praeses 
ecclesiasticus  etiam  atque  etiam  considerare  debet  quisnam  sit  ba- 
ptismi  petitor;  fit  enira  ut  quis  etiam  ante  septennium  sutiicienti 
sit  praeditus  ratione  ideoque  baptizandus  invitis  licet  parentibus  ^. 

624.  Ceterum  pueri  infidelium  aut  haereticorum  filii  ,  extra 
mortis  periculum  etsi  a  parentibus  oblati,  non  baptizentur,  quando 
remanere  debent  in  potestate  parentum  aut  infidelium  aut  haere- 


'  S.  Gong.  Prop.  Fidei  17  apr.  1777. 

'  S.  Cong.  Prop.   Fidei  3  martii  1703;  Bened.  XIV,   Coast.  Postremo  mense 
28  febr.  1747.  Gollect.  n.  530. 


LIBER   I.    DE    HEBUS    ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  9 

ticorum ,  nec  eriint  educandi  in  sanctitate  fidei  catholicae  ^  Gon- 
sentiente  vero  uno  e  parenlibus  catholico,  licet  puerum  baptizare,^ 
etiamsi  ille  sciat  alterum  postea  curaturum ,  ut  filius  baptizetur  a 
ministro  haeretico :  at  coniux  catholicus  tenetur  monere  coniugero 
haereticum,  (ilium  iam  legitime  esse  baptizatum  ^. 

623.  Ordinarii  huius  sacramenti  ministri  sunt  qui  iurisdictio- 
nem  habent  tamquam  pastores  ecclesiastici,  scilicet  Episcopi  et  Pa- 
rochi ;  extra  ordinem,  etiam  diaconi  de  Episcopi  vel  Parochi  licentia. 
Imminens  vitae  infantis  periculum  non  raro  postulat  baptismi  fe- 
stinationem,  eximitque  a  delectu  loci,  temporis ,  ordinariique  mi- 
nistri;  baptizandi  enim  infantem  in  proximo  vitae  discrimine  con- 
stitutum ,  ubicumque  hic  sit ,  cuivis  hominum  generi  non  modo 
tributa  facultas,  sed  etiam  lex  est  imposita  ^  Quod  si  plures  adsint 
satis  periti,  qui  est  dignior  baptizet,  nisi  tamen  aliter  honestas  et 
pudor  suadeant,  seclusis  plane  parentibus.  Si  nemo  alius  adsit  qui 
baptizare  possit,  nc  formident  parentes  id  agere  ;  nulla  enim,  eo- 
rum  alterutro  tunc  baptizante,  oritur  inter  ipsos  spiritualis  cognatio,^ 
nullumque  idcirco  impedimentum  quod  matrimonii  usum  prohibeat  *. 

626.  Permittendum  tamen  non  est  haereticis  aut  schismaticis 
administrare  sacramentum  Baptismi ,  nisi  in  casu  necessitatis  [et 
deficiente  alia  quacumque  persona  catholica  '•  Sacerdoti  suspensa 
aut  interdicto  non  licet  illud  administrare ,  nisi  privatim  iii  casu 
neccssitatis  et  citra  omnem  solemnitatem  ®. 

627.  Non  licet  demum  parentibus  cathoUcis  permittere  ut  eo- 
rum  filii  recipiant  baptismum  a  ministro  haeretico  ad  evitandas^ 
mulctas '.  Induciae  baptismi  plus  quam  10  vei  H  dierum  sine 
gravi  causa  vetitae  sunt. 

•  Sup.  Univ.  Inq.  26  aug.  1885. 

'  S.  Cong.  Prop.  Fid.  29  nov.  1672.  Collecl.  n.  547. 
'  Gap.  Firmiter  de  Sum.  Trinit. 

*  Can.  Ad  limina  7,  caus.  30,  quaest.  1;  Rit.  Rom.  de  minist.  Rapt.,  §  Pater^ 
»  Cong.  S.  Off.  20  aug.  1671. 

"  Cong.  Prop.  Fid.  12  oct.  1660. 

'  S.  Cong.  S.  Off.  5  nov.  1676  ad  Praef.  Apost.  Hibera. 


10  PARS   II.    DE    REBUS 


ARTIGULUS    II. 

De  effectibus  Baptismi  et  de  Baptismo  sub  conditione. 

G28.  Eirectus  baptismi  sunt  delere  originale  peccatum ,  et  in 
adultis  etiam  actualia,  remittere  omnem  poenam  peccatis  debitam, 
imprimere  characterem.  Quamobrem  iteratio  baptismi  in  Ecclesia 
semper  habita  est  gravissima  culpa,  adversus  quam  irregularitatis 
poenam  decrevit  Alex.  III  K 

C29.  O"ort  si  j  i'^  accurate  investigata  ,  probabile  ab  examine 
oriatur  dubitatio  de  Baptismi  validitate  vel  coliatione,  iterari  debet 
sub  conditione.  Celerum  in  iudicaudo  an  iterandus  sit ,  nec  nimia 
utendum  facilitate  est ,  nec  nimia  ditficultate,  agitur  enim  de  sa- 
cramenlo  summae  necessitatis.  Quapropter  rheologi  communiter 
docent  ut  ilerari  possit  lantae  necessitatis  sacramentum,  non  lantas 
rcqiiiri  rationes  de  eius  valore  dubilandi,  quantae  requiruntur  pro 
iterandis  ceteris  sacramenlis;  et  licet  dubium  grave  exquirant  dum 
agitur  de  plerisque  sacramentis,  cum  agitur  de  baptismo  vel  sacer- 
dotio,  aliquale  dubium  suHicere  lenent  -.  Cum  vero  quaesticf  ista 
saejiissime  recurrat  in  coiiversione  haereticorum  ad  tidem,  praestat 
recentiora  quaedam  Apostolicae  Sedis  documenta  in  medium  pro 
ierre,  ex  quibus  erui  criteria  polerunt  ad  praxim  deducenda. 

630.  lamvero  Episcopus  Annecicnsis  in  Sabaudia  dubium  pro- 
posuit  u  An  Calvinistae  et  Lutherani  iii  illis  parlibus  degentes,  (juo- 
rum  baplisma  dubium  et  suspectum  est,  infideles  habendi  sint,  ila 
ut  inter  eos  et  calholicos  disparitatis  cultus  impedimentum  dirimens 
-adesse  censeatur  „.  Cong.  S.  OIT.  feria  IV,  die  17  nov.  1850,  respon- 
dit  ^ :  1)  Quoad  liaereticos  ,  quorum  sectae  ritualia  praescribunt 
collationem  baptismi  abs(jue  necessario  usu  materiae  et  formae  es- 
sentialis ,  debet  examinari   casus  particularis.    2)  Quoad  alios ,  (jui 

'  In  Gap.  Ex  litterarum  de  Apostai.  el  ileranl.  Baplism. 
'  Cf.  R.  P.  D.  D'Annibale  De  Sacr.  in  genere  App. 
^  Collecl.  n.  649. 


l 


LIBER   I.    I)K    REBUS   ECCLKSIAE   SPIRITUALIBUS  11 

iiixta  eorum  ritualia  baptizaiit  valide,  validum  censendum  est  ba- 
ptisma.  Quod  si  dubium  persistal,  etiam  in  primo  casu  censendum 
est  validum  baptisina,  in  ordine  ad  validitatem  matrimonii.  5)  Si 
autem  certo  cognoscatur  nullum  baptisma  ex  consuetudine  actuali 
illius  sectae,  nullum  est  matrimonium. 

631.  Pro  Hollandia  eadem  S.  Gong,  S.  Inqu.  die  5  febr.  1831 
rescripsit:  Generatim  loquendo  qui  in  HoUandia  convertuntur  ad 
catholicam  fidem,  habendos  esse  ex  capite  baptismatis  tamquam 
valide  coniugatos ,  nisi  forte  certe  el  evidenter  constet  in  aliquo 
casu  particulari ,  haereticum  de  quo  agilur  fuisse  revera  nulliter 
baptizatum,  sed  Oratorem,  quolies  occurrunt  casus  particulares  hnius 
generis,  recurrere  debere  cum  expositione  omnium  omnino  casus 
circumstantiarum  ad  S.  Sedem ,  et  detur  decretum  authenticum 
fer.  IV  diei  17  nov.   1850  a  s.  m.  Pio  Papa  Vlll  approbatum. 

652.  Ad  t^piscopum  Harlemensem  S.  Otl".  6  apr.  1859  rescri- 
psit  ^:  u  Secundum  dubium  de  haereticorum  baptismo  cielur:  1)  An 
baptizali  ab  haereticis  promiscue  sint  sub  conditione  baptizandi  ? 
An  saltern  illi  ,  quos  non  constat  in  particulari  valide  baptizatos 
fuisse?  Ad  utrumque  et  alia  similia  fit  satis  per  resolutionem  Sac. 
Gongr.  Gonc. ,  cui  obsequendnm  csse  probat  Bened.  XIV  de  Syii. 
I.  7,  c.  6.  n.  7,  die  27  martii  1683:  An  et  in  quibus  casibus  ba- 
plizati  ab  haereticis  debeant  sub  conditione  rebaptizari,  si  ad  fidem 
catholicam  convertantur?  Respondit ;  non  esse  rebaptizandos,  nisi 
adsit  dubium  invaliditatis  baptismi.  Itaque  luculenter  patet,  non 
praeceps  nec  temere  baptismum  iterandum  esse,  sed  in  sin^ulis 
casibus  diligenti  instituto  examine  a  testibus  fide  dignis ,  si  re|)er- 
tum  fuerit  eo  loci  valide  baptizari  consuevisse,  acquiescendum  erit; 
si  vero  adhuc  probabile  dubitandi  motivum  supererit,  tum  conver- 
sus  rebaptizabitur  sub  conditione.  Ast  huius  negotii  iudicium  cui 
committendum?  Ad  hoc  quod  tertio  loco  proponebatur,  dicendum 
est  posse  j^piscopum  regulariter  loquendo,  in  casibus  ubi  non  ur- 
geat  necessilas  et  alias  a  iure  non  definitis,  sibi  reservare  tale  iu- 

•  CoUect.  n.  6o4. 


12  PARS    II.    DE    REBUS 


dicium,  quinimo  quandoque  ob  graviores  difficultates  ad  S.  Sedem 
tum  in  quaestionibus  de  baptismo ,  cum  in  quovis  alio  catholicae 
doctrinae  themate  recurrendum  esse  iura  ipsa  decernunt.  Tertium 
quaesitum  de  baptismo  infantium  cietur  domi  ab  obstetricibus  aliis- 
que  collato....  Sed  quoad  hoc  plura  verba  congerere  supervacaneum 
foret  cum  a  Summo  Pontifice  Benedicto  XIV  copiosam  solidamque 
pro  more  institutionem  regulamque  practicam  expositam  reperiie 
poterit  Amp.  Tua  de  Syn.  1.  7,  cap.  6,  et  Inst.  8  ac  84.  Tanti 
Doctoris  instructiones  sequi  oportet  ad  perimendas  obortas  lites,  ac 
ad  praxim  tuto  ineundam  aptissimas  ». 

633.  Diversam  pro  varietate  casuum  initam  rationem  cum  hae- 
reticis  conversis  exhibent  sequentes  Sup.  Inquis.  Instructiones. 
Prima  die  20  lulii  1859  edita  est.  «  In  conversione  haereticornm 
inquirendnm  est  primo  de  validitate  baptismi  in  haeresi  suscepti. 
Instituto  igitur  diUgenti  examine,  si  compertum  fuerit  aut  nuUum, 
aut  nulliter  collatum  fuisse,  baptizandi  erunt  absolute ;  si  aulem 
investigatione  peracta ,  adhuc  probabile  dubium  de  Baptismi  vali- 
ditate  supersit,  tunc  sub  conditione  iteratur.  Demum  si  constiterit 
validum  fuisse,  recipiendi  erunt  tantummodo  ad  abiurationem  seu 
professionem  fidei.  Triplex  igitur  in  conciliandis  haereticis  dislin- 
guitur  procedendi  methodus:  1)  Si  baptismus  absolute  conferatur, 
nuila  sequitur  abiuratio  seu  absolutio,  eo  quod  omnia  abluit  sacra- 
mentum  regenerationis.  2)  Si  baptismus  sit  sub  conditione  iteran- 
dus  hoc  ordine  procedendum  erit:  a)  Abiuratio  seu  fidei  professio. 
b)  Baptismus  conditionatus.  c)  Confessio  sacramentalis  cum  abso- 
lutione  conditionata.  3)  Quando  denique  validum  iudicatum  fuerit 
Baptisma ,  sola  recipitur  abiuratio  seu  fidei  professio ,  quam  abso- 
lutio  a  censuris  sequitur  ^  K 

'  Praeslat  heic  refen-e  dubia  aliqua  proposita  Sac.  Univ.  Inq.  ab  Episcopo 
Savannen.  in  Stal.  Foed.  Americae  Sept.  Frequenler  conlingil  ut  duo  acatholici 
inter  se  conlraxerint  matrimonium  et  ignoretur  utrum  sive  uterque  sive  alteruler 
fuerit  baptizatus.  Eiusmodi  matrimoniis  inter  duos  aeatholicos  aut  sine  dispensa- 
tione  inler  catholicum  unum  et  acalholicum  alterum  initis,  in  nulla  ex  dioecesibus 
nostris  obslat  impedimenlum  clandeslinitatis.   Contracto  ita  matrimonio  haud  raro 


LIBER   I.    DE   REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  13 

634.  Altera  Instructio  edita  est  die  20  nov.  1878  ' :  ^^  In  con- 
versione  haereticorum  a  qnocumque  loco  vel  a  quacumque  secta 
venerint,  inquirendum  est  de  validitate  baptismi  in  haeresi  suscepti. 
Inslituto  igitur  in  singuiis  casibus  examine  ,  si  compertum  fuerit 

tivenit  ut  compars  comparteni  deserat.  Post  aliquod  tempus  parles  ita  separatae  non 
infrequenter  ad  alias  nuptias  convolanl,  superstite  altera  parle. 

Scio  equidem  casu  quo,  spectala  qualilate  probalionum  pro  et  contra,  dubitetur 
num  vel  alieri  vel  utrique  parti  coUatum  fuerit  baptisma,  standum  esse  pro  valore 
inatrimonii  cum  tali  dubio  ac  sine  dispensatione  contracti,  usque  dum  non  constel 
illud  fuisse  invalidum.  Verum  deficientibus  ceteris  pro  ulraque  dubii  parte  proba- 
tionibus,  quaero  num  in  ordine  ad  matrimonii  conlracti  validitatem  vel  nullitatem, 
collalio  vel  non  collatio  baptismi,  dum  ignoratur,  ex  principio  praesumptionis  defl- 

nienda  sit? Quaeritur  ulterius  utrum  dum  baptismi  collatio  ignoratur,  principium 

praesumptionis  in  ordine  ad  valorem  matrimonii  contracti  rite  applicetur  in  articulis 
sequeniibus:  1)  Si  pars  vel  partes  acatholicae  parentes  habuerint  ad  sectam  pertinen- 
tes,  quae  baptismum  respuit,  hic  non  est  praesumendus.  2)  Idem  resolvendum,  si  pa- 
rentes  habuerinl  perlinentes  ad  sectam,  quae  infantium  baptismum  non  admittit  seu 
in  qua  non  conferlur  nisi  adultis  ex.  gr.  annum  aetalis  Irigesimum  iam  adeptis, 
quemadmodum  se  res  habet  in  secta  Baplistarum.  3)  Idem  pariter  resolvendum 
si  parentes  habuerint,  qui  dum  in  vivis  essent,  professi  sint  se  nolie  ad  ullam  se- 
clam  pertinere,  seque  Ens  supremum  honestis  potius,  ul  aiunt,  moribus,  quam  spe- 
ciali  aliquo  cullu  honorare.  4)  Si  parentes  habuerint  perlinentes  ad  sectam,  quae 
eumdem  ut  necessarium  habet  vel  in  qua  saltem  ordinarie  administratur,  el  iidem 
parentes  in  secla  sua  zelosi  fuerint,  praesumendus  est  baptismus.  At  quod  si  pa- 
rentes  in  secta  socordes  fuerint,  aut  ad  sectam  perlinuerint ,  quae  baptismum 
quidem  non  respuit ,  sed  eum  non  habet  ul  necessarium  et  in  qua  ordinarie  non 
administratur?  Aii  in  utroqne  aut  alterutro  casu  praesumendus  est-  baptismus  vel 
non?  5)  Si  iuxta  unius  tantum  parentis  sectam  et  animi,  ut  supra,  zelosam  dispo- 
sitionem,  praesumptio  faveat  baptismo  et  hic  in  educatione  prolis  de  facto  et  indubie 
primas  habuerit  partes,  praesumendus  est  baptismus.  Idem  resolvo  si  facla  inqui- 
sitione,  ignoretur  aut  non  satis  constet,  utrum  primas  habuerit  partes;  baptismus 
enim  in  ordine  ad  matrimonium  praesumendus  est  cum  coniugium  semel  initum 
censendum  sit  valere  quamdiu  obex  se  non  prodat.  Sed  quid ,  si  certo  constel  il- 
lius  qui  de  facto  et  indubie  primas  in  educatione  habuit  partes  sectam  et  ahimi 
dispositionem  non  favere  baplismo,  dum  allerius  secta  et  animi  dispositio  eidem 
favet?  6)  Casu  quo  nulia  pro  baplismo  mililat  praesumplio,  applicanda  est  regula 
factum  non  praesumitur,  sed  probandum  est.   Huius  regulae  applicatio  in  his  Foe- 

'  CoUect.  n.  660. 


14  PARS    II.    DE    REBUS 


aut  nullum  aut  nuUiter  collatum  fuisse,  baptizandi  erunt  absolute; 
si  autem  pro  temporum  et  locorum  ratione  invesligatione  peracta, 
nihil  sive  pro  validitate  sive  pro  invaliditate  detegatur,  aut  adhuc 
probabile  dubium  de  baptismi  validitate  supersit ,  tunc  sub  condi- 
tione  .secreto  baptizentur.  Demum  si  constiterit  validum  fuisse,  re- 
cipiendi  erunt  tantummodo  ad  abiurationem  seu  professionem  fidei. 
Quoad  abiurationem  vero  standum  est  Albitii  regulae,  scilicet  qiiod 
si  agatur  de  adolescentibus  qui  annum  14  attigerint,  sola  professio 
fidei  catholicae  ab  iis  exigenda  est  antequam  admittantur  ad  sacra- 
menta ;  si  vero  agatur  de  iis  qui  14  aetatis  annum  excesserint,  for- 
malis  sectae  abiuratio  cui  pertinuerint  est  exigenda  v. 

635.  Porro  ex  allatis  documentis  liquet:  1)  In  baptismi  itera- 
tione  quoad  haereticos  conversos,  non  de  omnibus  casibus  indiscri- 
minatim  idem  ferendum  esse  iudicium  per  generalia  quaedam  priu- 
cipia,  sed  dihgenter  inquirendum  esse  in  singulis  casibus,  an  ser- 
vata  sit  in  baptismo  debita  forma  ac  materia:  et  siquidem  post 
opportunum  examen  aliquid  necessarium  defuisse  constet,  Baptismus 
absolute  iterabitur;  si  dubium  supersit ,  vel  investigatio  fieri  non 
possit  ^  iterabitur  sub  conditione.  2)  Considerari  debeiit  diversarum 
sectarum  adiuncta.  Videntur  esse  infideles  nati  in  sectis  Socinia- 
norum  seu  Uuitariorum,  Methodistarum,  Quakerorum,  Swedenbor- 

deralis  Statibus,  ubi  inter  acatholicos  plurimi  sunt  qui  de  baptisnio  infantibus  suis 
conferendo  nihil  aut  parum  curant,  potiori  forte  iure  locum   habere  debet,  quam 

in  mullis    aliis  regionibus Porro  Sup.  Univ.  Inquis.  Feria  IV  1  aug.  1883,  re- 

spondit:  Ad  !■"  Affirmative ,  peracta  lamen  investigalione  in  singulis  casibus. 
Ad  2m  nempe  utrum  dum  baptismi  collatio  ignoratur,  principium  praesumplionis 
in  ordine  ad  valorem  matrimonii  contracti  rite  applicetur  in  articulis  sequentibus, 
Etfii  Patres  responderunt :  Affirmative  quoad  1"\  2""  et  S'»  articulum  el  quoad  pri- 
mam  partem  4,  et  primam  partem  5  numeri,  at  in  hoc  postremo  articulo  post  verba 
-  habueril  paries  -  addatur  -  neque  aller  coniux  cognoscatur  positive  contrarius 
collalioni  baptismi,  praesumendus  est  baptismus.  In  reliquis  casibus  qui  adnotantur 
in  secunda  parte  numeri  5,  recurrendum  est  ad  S.  Sedem  expositis  omnibus  rerum 
locorum  et  personarum  adiunctis  aliisque  ad  rem  facientibus.  Ad  6""  Provisum  in 
praecedentibus. 

'  S.  0.  4  febr.  1885  ad  Visit.  Coptorum. 


I 


LIBERI.    DK    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  15- 

gianorum  ,  Rongianoruin  ,  seu  liberarum  ut  vocant  Kcclesiarum  ^ 
aliorumque  huiusmodi,  et  eorum  qui  sentiendi  libertatem  sibi  ar- 
rogant ;  in  singulis  tamen  easibus  examen  instituendum  erit.  5)  Et 
si  agatur  de  natis  in  secta  baptismi  necessitatem  non  respuente^ 
tamen  observandum,  an  debita  maleria  et  forma  eius  asseclae  utan- 
lur,  adeo  enim  in  dies  sectarum  incuria  et  temeritas  excrevit,  ut 
iuxta  Newman,  in  Sermonibus  habit.  in  orator.  dimidia  fere  pars 
tot  hereticorum  in  Anglia  non  sit  baptismo  rite  ablula.  Quare  ab 
anno  praesertim  1773  mos  inductus  in  Anglia  fuit,  baptizandi  quos- 
libet  conversos  sub  conditione,  nisi  certo  constet  de  baptismo  prius^ 
valide  suscepto.  Unde  patet,  principium  quidem  de  unitate  bapti- 
smi  sancte  servandum,  sed  doctrinam  de  eius  applicatione  ad  casus 
particulares  nunc  longe  aliam  esse  debere ,  quam  duobus  abhine 
saeculis  ,  quando  heterodoxi  ut  plurimum  valide  baptizabant.  Ni- 
mirum,  postquam  in  ipsa  societate  anglicana  toleratus  est  doctor, 
qui  necessitatem  baptismi  impugnavit,  etsi  ea  societas  prae  celeris^ 
priscos  ritus  retinuisse  censealur  ,  periculose  admodum  sine  bapti- 
smo  conditionato  in  Kcclesiam  recipitur  heterodoxus,  de  cuius  va- 
lido  baptismo  in  casu  particulari  non  habetur  moralis  certitudo^ 
Huc  spectat  canon  Synodi  Westmonasteriensis  de  baptismo  condi- 
tionate  conferendo. 

656.  Quoad  confessionem  sacramentalem  exigendam  a  neocon- 
versis,  Archiep.  VVestmonasteriensis  et  Kpiscopi  Angliae  proposue- 
runt  seqiiens  Dubium :  An  debeat,  iuxta  synodi  provincialis  decre- 
tum  a  S.  Sede  probatum,  confessio  sacramentalis  a  neoconversis  xn 
Anglia  exigi  et  an  ea  debeat  esse  integra  ?  Cui  dubio  S.  R.  et  Univ. 
Inq.  die  17  dec.  1868  respondit:  «  Atlirmative  ,  et  dandum  esse 
Decretum  latum  sub  feria  V,  die  decimaseptima  iunii  anni  1713. 
Eadem  die  ac  feria  SSmus  D.  N.  Pius  div.  prov.  PP.  IX  resolutio- 
nem  adprobare  et  confirmare  dignatus  est,  eamque  cum  memorata 
Decreto  mandavit  remitti  R.  P.  D.  Archiep.  VVestmonasteriensi : 
Feria  V,  die  17  iunii  1716  \  Dubium:  An  plena  fides  sit  adhibenda 

'  Collect.  n.  644. 


16  PARS    II.    DE   REBUS 


Carolo  Wipperman  de  Rosthoch  in  ducatu  Meklemburgensi  praedi- 
canti  et  lectori  theologiae  lutheranae  quietisticae  superintendenti 
et  doctori  primario  sectae  Lntheranorum  0'Jietistarum  ,  S.  Fidei 
catholicae  reconciliato  in  S.  O.  Parmae  el:  circa  nonnullos  errores 
detectos  in  eius  baptismo;  an  ipsi  credendum  sit  circa  ea  quae 
«narrat,  et  quatenus  affirmative,  tum  ut  ipsius  saluti ,  tum  etiam 
ut  ceterorum  illius  sectae  seu  regionis,  praesertim  si  fuerint  igno- 
rantes,  saluti  pariter  consulatur.  (Juaeritur  an  dictus  VVipperman 
s\l  rebaptizandus  ,  et  quatenus  affirmative  ,  an  confessio  praepo- 
nenda  sit  vel  postponenda  Baptismo  conferendo  sub  conditione. 
SSmus  auditis  votis  Kmorum  dixit :  Carolum  Ferdinandum  esse 
rebaptizandum  sub  conditione,  et  collato  baptismo,  eius  praeteritae 
vitae  peccata  confiteatur  el  ab  iis  sub  conditione  absolvatur  «  '. 

'  Modus  excipiencli  professionem  fidei  catholicae  a  neoconversis  is  esl.  Sacer- 
dos  superpelliceo  et  stola  violacei  coloris  indutus,  sedet  in  cornu  epislolae,  si 
ss.  Sacramentum  asservetur  in  tabernaculo,  sin  minus  ante  medium  altaris,  et  co- 
ram  illo  genuflectit  neoconversus,  qui  codicem  evangelii  dextera  manu  langens , 
emittit  professionem  fldei  (iuxta  formulam  praesrriptam);  vel  si  nesciat  legere,  sa- 
cerdos  praelegit  eidem  pauUalim  professionem,  ut  conversus  eamdem  intelligere  et 
cum  Sacerdote  distinctis  verbis  pronuntiare  possit.  Postea  neoconverso  genuflexo 
manente,  sacerdos  sedens  dicil  psalmum  Miserere  sive  psalmum  De  profundis  cum 
Gloria  Patri.  Quo  finito  Sacerdos  stans  dicil:  Kyrie  eleison,  Christe  eleison,  Kyrie 
eleison,  Pater  noster  secreto,  Et  ne  nos  inducas  in  tentationem.  R.  Sed  libera  nos  a 
malo.  Salvum  fac  servum  tuum  (ancillam  tuam).  R.  Deus  meus  speranlem  in  Te. 
Domine  exaudi  orationem  meam.  R.  Et  clamor  meus  ad  te  veniat,  Dominus  vobis- 
cum  etc.  Oremus.  Deus  cui  proprium  est  misereri  semper  el  parcere,  suscipe  de- 
precalionem  nostram,  ul  hunc  famulum  luum  (hanc  famulam  tuam),  quem  (quam) 
excommunicationis  catena  constringit,  miseratio  luae  pietatis  clemenier  absolvat. 
Per  D.  N.  I.  C.  Filium  tuum,  qui  tecum  vivit  et  regnat  in  unitate  Sp.  Sancti  Deus 
per  etc.  Deinde  sacerdos  sedet,  et  ad  profllentem  genuflexum  conversus  eum  ab 
haeresi  absolvit  dicens:  «  Auctoritate  AposloUca,  qua  fungor  in  hac  parle,  absoivo 
te  a  vinculo  excommunicalionis,  quam  (in  dubio  gravi  aul  levi  utrum  poenitens 
excommunicationem  incurreril  sacerdos  hic  inseral  vocabulum  forsan)  incurristi,  et 
restiluo  te  sacrosanctis  Ecciesiae  sacramentis,  communioni  et  unilati  fldelium,  in 
nomine  Palris  et  Filii  etc. ».  Denique  abiuranti  aliquam  poenitenliam  salutarera 
iniungat,  ex.  gr.  aliquas  preces,  visitare  Ecciesiam,  aut  similia. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  17 

AKTICULUS    III. 

De  probatione  el  caeremoniis  Baptismi. 

637.  Baptismati  compiobaiido  unius  suflicit  testimonium,  dum- 
fnodo  lesti  aut  mari  aut  femiuae  lides  adhiberi  prudenter  possit, 
^ut  si  is  ipse  testatur  qui  baptizavit  ^  Si  testimonium  de  collato 
baptismo  sit  ab  homine  incerto  ,  infans  rebaptizandus  erit  adiecta 
<;onditione ,  etiamsi  scheduia  de  suscepto  baplismo  apud  puerulum 
inveniatur,  nisi  certo  pateat  cuius  manu  exarata  sit,  eique  fides 
tuto  praestari  possit,  aut  aliunde  indubitatum  desumatur  indicium 
baptismatis  rite  eidem  collati  '-. 

638.  Quoad  caeremonias  in  b;iplismo  adhibendas  notandum  est, 
<{uod  baptismus  \e\  solemnis  est  \el  privatus.  Privatus  ille  dicitur, 
in  quo  nulia  alia  caeremonia  a  Kituali  lomano  praescripta  adhi- 
betur,  nisi  ablutio  baptizandi  verbis  formae  prolatis,  iis  videlicet 
<|uae  baptismo  iure  divino  sunt  necessaria.  Solemnis  vero  censetur, 
quando  ii  adhibentur  ritus  ac  caeremoniae,  quas  Rituale  rornanum 
memorat  acceplas  et  approbatas  ab  apostolica  et  vetustissima  tra- 
<litione  fuisse,  et  ad  eius  solemnitatem  pcrtinere.  lamvero  hos  ritus 
non  licet  omittere,  nisi  causa  necessitatis,  (piod  quidem  S.  U.  Inq. 
oraculo  suo  confirmavit  die  28  febr.  1663.  Non  solum  autem  im- 
minens  inortis  periculum  polest  esse  causa  legitima  eas  omittendi, 
verum  etiam  alia  quaecumque  rationabilis  et  gravis,  quae  impediat 
•earumdem  observantiam  ut  ex.  gr.  si  tempus  oinnino  deficiat,  si 
instet  periculum  a  paganis,  si  sacerdos  non  habeat  nec  commode 
habere  possit  oleum  catechumenorum,  sanctum  chrisma,  sai  bene- 
<lictum,  aliaque  necessaria.  In  his  autem  casibus  monendus  est 
Missionarius ,  quod  si  non  omnes ,  sed  solum  aliquas   caeremonias 

-adhibere  possit,  cum  tempus  et  occasio  opportuna  adfuerit,  easdem 
\el  omnes  vel  quas  omisit,  in  ecclesia  vel  oratorio  supplere  tenetur  *. 

'  Bened.  XIV  in  cit.  GonsL  Postremo  mense. 

*  S.  Congr.  Gonc  in  Urbinat.  15  ian.  1724;  Benecl.  XIV  in  Gonst.  cit, 

»  S.  Congr.  Prop.  Fid.  21  ian.  1789  ad  Vic.  Ap.  Tunkini  occid.;  Collect.  n.  611. 

ZlTELLI-SOLIERI.    —  //.  2 


18  PARS   II.    DE    REBUS 


639.  His  universim  observatis,  ad  caeremonias  in  specie  pro- 
gredimur. 

Et  r  ad  locum,  in  quo  baptismns  conferri  debet.  lamvero  ba- 
ptismus,  nisi  aliter  necessitas  postuiet,  est  administrandiis  solemni- 
ter,  neque  alibi  quam  in  ecclesia  ^  Niliilominus  licet  baptizare  domi  -. 
1)  filios  regum ,  et  niagnorum  principum  ,  imo  et  procerum ,  ubi 
usus  obtinuit,  sed  in  eorum  oratoriis;  ;2)  eos  qui  publice  baptizari 
nequeunt,  sine  matris  infamia  ;  3)  baptizatos  in  ecclesia,  si  postca 
necesse  sit  ilerare  ba|)tismum.  Neque  licet,  baptismi  sacrameutum 
solemniter  administrare  in  Sacristia  Cathedralis,  nisi  adsit  rationa- 
bilis  causa  ab  Ordinario  approbanda  ^ 

640.  Quod  si  agatur  de  locis,  in  quibus  uon  est  ecclesia,  seu 
oratorium  commune,  debet  sacerdos  solemniter  liberos  baptizare  in 
eorum  domibus.  Quid  vero  si  agatur  de  locis,  ubi  quidem  est  ec- 
clesia,  sed  ita  distans,  ut  ad  eam  inlantes  deferri  nolint  parentes,^ 
ne  quid  ipsis  ex  aeris  inlemperie  accidat  mali?  Huic  dubio  a  Vic. 
Apost.  Tunkini  Occidentalis  proposito,  Sac.  Congr.  Fid.  Prop,  die 
16  inn.  1789  respondit  *,  quod  ne  in  hac  re  a  sanctissimis  Ecclesiae 
inslitutis  recedatur,  omnem  curam  adhibere  debet  missionarius,  ut 
parentes  ab  hac  irrationabili  sua  contradictione  recedant.  Quod  si 
suis  persuasionibus  et  monitis  nihil  proficiat,  tunc  sibi  persuadere 
poterit  rem  esse  deductam  ad  casum  neccssitatis,  impossibile  enim 
erit  hos  infantes  baptizare  repugnantibus  parenlibus,  in  quorum 
sunl  potestate,  proinde  licitum  erit  iis  infanlibus  baptismum  con- 
ferre  extra  ecclesiam,  et  in  privatis  domibus,  vel  ubi  a  parentibus 
permissum  erit,  omissis  sacris  ritibus  et  caeremoniis,  animo  tamen 
eas  supplendi  in  ecclesia  quamprimum  fieri  permissum  erit.  Si  \ero 
prae^ideatur  fore  ut  parentes  infautium  neque  decursu  temporis 
infantes  suos  ad  ecclesiam  pro  suppiendis  caeremoniis  deferri  per- 
mittant,  lunc  potius  erit,  ut  in  ipsis  privatis  domibus  ritus  ac  cae- 
remoniae  a  Rituali  romano  praescriptae  in  actu  collationis  baptisnii 

'  Clem.  un.  de  baptism. 

*  Ut  declaravit  S.  Ril.  Gongr.  die  16  martii  1861  in  causa  S.  lacobi  de  Ghile. 

'  Collect.  n.  611. 


LIBKR    I.    DE    REBUS   ECCLESIAK   SPIRITUALIBUS  19 


adliibeantur  ;  praestat  enim  iit  laudabiiis  consuetudo,  quae  tantum 
conferl  ad  maiorem  erga  hoc  sacramentum  reverentiam,  omiltatur, 
quam  ut  priventur  parvuii  baptizati  non  exiguis  spiriluaiibus  boni^, 
quae  ex  caeremoniis  ab  ecclesia  institutis  in  eos  dimanant. 

C41.  Inter  praecipuas  solemnitates  baptismi  recensentur:  T  pa- 
trinif  qui  baptizatum  de  sacro  fonte  suscipiant  erudiendum  postea 
in  doctrina  et  bonis  moribus.  Horum  designatio  ad  parentes  perti- 
nel,  et,  his  negligentibus,  ad  Farochum  vel  Episcopum.  Patrini  ne 
sint  plures  quam  unus,  sive  vir  sive  mulier,  vel  ad  summum  unus 
el  una,  staluit  Conc.  Trid.  \  Ad  muuus  patrini  exercendum  haec 
rcM|uiriiutur:  l)  ut  patrinus  habcal  annos  discretionis;  2)  ut  sit  ba- 
ptizatus;  5)  ut  hal)eat  intentionem  formalem  gerendi  hoc  munus; 
4)  ut  patrinus  ,  vel  per  se ,  vel  per  procuratorem  ,  revera  tangal 
baptizandum.  Per  sacros  canones  ab  officio  patrini  arcentur  ii  qni 
vel  susceplo  officio  defungi  non  possent,  ut  sunt  parentes  -,  muti, 
regulares  utriusipu'  sexus,  excepto  regulari  Episcopo  ,  vel  qui  eo 
sunt  indigni.  Arcentur  denique  a  munere  susceptoris  infideles, 
haeretici  et  schismatici.  li  palrini  nequeunt  esse  catholicis ,  nec 
vicissim  catholici  illis  ^.  Qua  quidem  in  re  cum  missionarii  Alba- 
niae  proposuissent  dubium  an  admittendi  sint  Turcae  vel  schismatici 
ad  siiscipiendos  in  baptismate  catholicorum  filios,  supposito  quod 
aliunde  nequeant  parentes  sedare  dissensiones  el  odia ,  nisi  fiant 
compatres,  vel  an  saltem  catholicus  cum  Turca  possit  admitti  ut 
inde  ex  parte  servetur  ritus  Ecclesiae  et  simul  intentioni  parentum 
salisfiat ,  Congr.  S.  O.  die  13  aug.   IG81  ,  respondit  ad  primam  et 


'  Sess.  XXIV,  cap.  II  de  Ref. 

*  In  casii  quod  desertis  in  locis  nullus  sit  qui  patrini  munere  fungi  possit, 
possunl  parentes  baplizandi  co  fungi  quin  conlrahanl  impedimentuni  cognationis 
S.  U.  Inq.  ad  Adm.  Ap.  Auslraliae  15  sept.  1869.  Pariter  S.  Ril.  Gongregatio  die 
IS  febr.  1887  Praef.  aposlolico  Bengalis  cenlralis  respondit:  «  in  casu  quo  haberi 
nequeanl  alios  sponsores  pro  baptismo  solemni  et  confirmatione  feminarum,  posse 
ad  hoc  munus  admilti  Sorores  a  Caritate  ».  Haec  decisio  ut  patet,  extendi  potest  ad 
alias  religiosas  votorum  simplicium,  quae  in  locis  missionum  versanlur. 

»  Congr.  S.  0.  14  ocl.  1656. 


20  PARS    II.   DE    REBUS 


secundam  partem  non  licere.  Denique  arcentur  pubiice  criminosi, 
infames.  Potest  autem  munus  Patrini  per  procuratorem  obiri,  ve- 
rumtamen  in  hoc  casu  iura  exigunt ,  ut  persona  absens  tempore 
habili  hoc  munus  acceptet,  ac  nt  deputans  mandatum  edat  pro  eo 
a  quo  debet  in  tali  caeremonia  representari. 

642.  Quoad  nomen  3°  curandum  ut  iuxta  laudabilem  Ecclesiae 
consuetudinem  semper  imponatur  baptizando  nomen  aUcuius  sancti 
in  martyrologio  romano  dcscripti  ,  omnino  interdictis  nominibus 
obscoenis  ,  fabulosis ,  inanium  deorum  ve!  impiorum  ethnicorum 
hominum,  (jnibus  gentiies  ntuntur  et  neophiti  appeliari  consueve- 
runt ,  antequam  per  baptismum  essent  divinae  gratiae  renati  ^ 
Quod  si  pueriim  baptizandum  deferens  nolit  prorsus  eum  baptizari, 
nisi  imposito  impii  alicuius  nomine ,  non  ideo  fas  est  baptismum 
differre,  sed  puer  baptizandus  est ,  addito  submissa  voce,  nomine 
alicuius  sancti  ^ 

643.  Denique  4°  in  baptismate  aqua  baptismali  utendum  est, 
et  sacris  oleis  eius  anni ,  vel ,  his  deficientibus ,  superioris;  non 
enim  Hcet  baptismum  nec  ad  breve  tempus  ditferre  '.  Inlerroga- 
tiones  vero  in  collatione  baptismi  fieri  debent  latine,  possunt  autem 
primo  latine  factae,  dein  in  vulgarem  linguam  verti,  ut  ab  adulto 
baptizando  vel  a  patrinis  et  matrinis  intelligantur  ,  si  agatur  de 
baptismo  infantium  \ 

CAPUT  II. 

DE  GONFIRMATIONE. 

644.  Alterum  novae  Legis  sacramentum  est  Confirmatio,  quo 
per  chrismatis  unctionem  sub  certa  verborum  forma  datur  bapti- 
zatis  plenitudo  Spiritus  Sancti  ad  firmiter  credendum  et  ad  fortiter 
pugnandum  pro  fide. 

'  Bened.  XIV,  Coast.  Omnium  sollicitudinum  12  sept.  1744. 

*  Gongr.  S.  0.  iun.  1883. 

'  S.  Rit.  Congr.  19  sept.  1859. 

"  Congr.  S.  0.  Feria  IV,  23  aug.  1880.  Collect.  n.  637. 


I 


LIBEH    I.    DK    RKBUS    KCCLF:SIAK   SPIKITUALIBUS  21 

645.  Gonfirmationis  materia  remota  est  chrisma  ex  oleo  oli- 
variiin  et  balsamo  confectum  et  ab  Episcopo  benedictum.  Latinorum 
chrisma  ex  oleo  tantum  et  balsamo ,  graecorum  ex  aliis  praeterea 
triginta  quinque  aromatibus  conficilur  ^ 

646.  Materia  vero  proxima  est  unctio  chrismatis  confirmandis 
applicata  per  manus  impositionem  -.  Hac  vero  impositione  rite  con- 
firmatio  perficitwr,  etiamsi  alia  a  frontis  consignalione  distincta 
manus  impositio  non  adhibeatur.  Sane  proposito  dubio,  an  praeler- 
missa  ab  Episcopo  prima  manuum  impositione  super  confirmandis, 
repetendum  esset  Sacramentum  sub  eonditione,  vel  potius  tuta  con- 
scieutia  sic  confirmati  in  bona  fide  relinquendi  essent,  Sacr.  Congr. 
Fid.  Prop.  die  6  aug.  1840,  respondit:  Non  esse  repetendam  con- 
firmationem  sub  conditione. 

Est  et  hoc  inter  Graecos  Latinosque  discrimen  quod  hi  soiam 
frontem,  ilH  etiam  aures,  nares,  pectus,  oculos  et  pedes  ungunt '. 

647.  Gonfirmationis  forma  sunt  verba:  Signo  te  signo  crucis, 
confirmo  te  chrismate  salutis  in  nomine  Patris,  et  Filii,  et  Spiritus 
Sancti.  Amen. 

648.  Minister  ordinarius  Gonfirmationis  solus  est  Episcopus. 
Trid.  Gonc.  Sess.  V[I,  de  Gonfir.  c.  IIL  Qui  si  coufirmet  in  aliena 
dioecesi  absque  licentia  expressa  Ordinarii  loci ,  illicite  agit ,  et  si 
conlirmat  in  propria,  subditum  confirmare  debet;  attamen  si  con- 
firmet  extraneos,  licite  agit,  quod  consuetudine  et  tacita  Episcopo- 
rum  consensione  est  introductum.  At  vero  simplex  eliam  Sacerdos 
ex  sola  delegatione  Rom.  Pontificis  esse  potest  eiusdem  sacramenti 
minister  extraordinarius.  Graecorum  Sacerdotes  omnes  generatim 
habent  hanc  delegatam  potestatem  ,  per  quam  sacramentum  con- 
firmationis  rite  conferunt.  Sacerdotibus  tamen  italo-graecis  confir- 
mare  vetitum  est  a  Clemente  VIII  *  et  a  Bened.  XIV  ^ 

*  Graecorum  rilum  in  praeparando  unguento  chrismatis  describit  Goarius  in 
Euchol.  Graec,  p.  637. 

*  Ballerini  Theol.  Mor.,  pag.  169. 
'  Cf.  GoARiuM  Euch.  Graec.  p.  356. 
^  Const.  Sanctissimus. 

»  Const.  59,  §  3,  p.  104,  et  Const.  129,  i  4,  p.  322  Bullarii. 


22  FARS    II.    DK    REBUS 


649.  Quoad  ministrum  extraordinarium  confirmationis  nolaii- 
duin  est  in  primis  nemini  characlere  episcopali  non  insignito,  \ei 
cui  alias  usus  pontilicaiium  ex  vero  legilimoque  priviiegio  non 
competit,  fas  esse  in  collatione  chrismalis  adhibere  rocheltum,  mi- 
tram,  baculum  pastorale,  annulum  vel  crucem  pectoralem. 

Ceterum  Sacerdos,  cui  facullas  haec  fuerit  concessa,  iu  primis 
curet  apud  se  habere  ( hrisma  j^er  calholicum  Antistitem  cum  ea- 
dem  Sancta  Sede  comunionem  habentem  confectum,  ac  sciat  sibi 
numquam  licere  sine  eo  Confirmalionem  administrare,  vel  illud  ab 
Episcopis  haereticis  aut  schismaticis  recipere. 

Animadvertat  insuper,  num  in  facultate  sibi  ab  A|)OstoIica  Sede 
iuipertita  alia  etiam  facultas  expressa  legatur,  utendi  scilicet  chri- 
smate  ante  annum  benedicto;  alias  eo  non  utatur  ,  nisi  forte  in 
casu  necessilatis,  cum  a  sacris  canonibus  id  prohibilum  sit. 

650.  Quamvis  omni  tempore  administrari  valeat  Confirmatio, 
coMgruum  tamen  est,  ut  praecipue  in  hebdomada  Pentecostes ,  et 
circa  horam  tertiam,  in  qua  Spiritus  Sanctus  illapsus  est  Apostolis, 
conferatur. 

651.  Nonnisi  baptizati  confirmandi  sunt.  Quod  ad  aetatem  cou- 
firmandorum  attinet,  prae  oculis  habendum  est  Gatechismi  Romani 
monitum  ita  se  habens:  «  Illud  observandum  est  omnibus  ([uidem 
u  post  Baptismum,  Gonfirmationis  Sacramentum  posse  administrari, 
u  sed  ininus  tamen  expedire  hoc  fieri  ,  antequam  pueri  usum  ra- 
u  tionis  habuerint.  Quare  si  duodecimus  annus  expectandus  iion 
«  videatur ,  usque  ad  septimum  certe  hoc  Sacramentum  difTerre 
«  maxime  convenit  ".  Quod  sane  monitum  in  pueris  benevaleuti- 
bus  lociim  habet.  Nam  si  agatur  de  eo,  qui  gravi  morbo  laboret, 
ex  quo  decessurus  praevideatur,  non  solum  prohibitum  non  est  illi 
ante  septennium  sacium  chrisma  administrare  ,  sed  expedit  ut  id 
fiat,  unde  ex  hac  vita  demigrans  maiorem  gloriam ,  iuxta  S.  Tho- 
mae  doctrinam,  in  caelis  conse(|uatur.  Aliae  insuper  iuxta  proba- 
tam  plurium  Theologorum  sententiam  esse  possunt  legitimae  cau- 
sae  antevertendi  septeunium  in  collatione  huius  Sacramenti ,  et 
praesertim  si  praevidetur  futura  diutina  absenlia  Episcopi,  vel  Pre- 


LiuiLii  i.^re^rBmf^^c&rmarm^imrr^mmm^ 


sbyteri ,  cui  facta  sit  faciiltas  illud  administrandi ,  vel  alia  urgens 
necessitas. 

652.  rt  confirmandi,  qui  usum  rationis  habent,  digne  hoc  Sa- 
«ramentum  recipiaut ,  debent  esse  in  gratia  ,  et  ideo  conveniens 
valde  est,  ut  illius  susceptioni  praemittant  Sacramentalem  Confes- 
sionem.  Si  enim  conscii  alicuius  peccati  lethalis  ,  quod  absit ,  ad 
Confirmationem  accederent,  non  solum  huius  Sacramenti  gratiam 
non  reciperent,  sed  gravissimo  sacrilegio  se  illigarent. 

633.  luxta  veterem  Kcclesiae  usum  confirmandi  deberent  esse 
ieiuni,  optandumque  propterea  esset,  ut  id  ipsum  in  praesenti  etiam 
servaretur. 

654.  Sacro  chrismate  liniendi  ante  diligenter  erudiendi  sunt 
iuxta  doctrinam  Cathechismi  Romani  de  natura,  dignitate,  effecti- 
bus  ac  dispositionibus  ad  digne  sacramentum  huiusmodi  recipien- 
dum  praerequisilis.  Item  oportet  ul  iustruantur  circa  fidei  rudi- 
menta,  Decalogi  et  Ecclesiae  praecepta,  circa  actus  virtutum  theo- 
logalium  ,  ac  orationem  Dominicam  ,  et  Apostolorum  Symbolum, 
quae  memoria  tcneant. 

635.  Ceterum  Missionarii  non  omittant  fideles  sibi  creditos 
etiam  hortari,  ut  Confirmationem  debito  tempore  recipiant  nec  non 
ut  parentes  filios  suos  confirmari  curenl ;  etsi  enim  hoc  sacramen- 
tum  non  sit  de  necessitate  medii  ad  salutem  ,  tamen  sine  gravis 
peccati  reatu  negligi  non  potest  cum  illud  suscipiendi  opportuna 
adest  occasio.  Porro  haec  doctrina,  si  prae  omnibus,  qui  sunt  un- 
dique ,  Christifidelibus  vera  est ,  mullo  magis  locum  habet  in  illis, 
qui  in  terris  degunt  haereticorum,  vel  paganorum,  in  (juibus  quan- 
doque  adversus  catholicos  persecutiones  ingruunt,  unde  opus  est 
ut  septiformis  Spiritus  virtute  roborentur,  qua  non  solum  corde 
credant  ad  iuslitiam,  sed  etiam  ore  confessionem  faciant  ad  salu- 
tem,  seque  paratos  exhibeant  pro  Christo  etiam  sanguinem  fundere. 

636.  Cum  hoc  sacramentum  indelebilem  in  anima  characterem 
imprimat,  reiterari  non  debet,  et  proplerea  qui  est  confirmatus  ad 
illud  recipiendum  non  audeat  accedere,  sicuti  nec  excommunicatus, 
interdictus,  in  divinis  communicans  cum  haereticis ,  aut  schisma- 


24  PARS   II.    DE   REBUS 


ticis ,  vel  qui  ritus  idololatricos  usurpat,  sive  alio  modo  publice 
peccat,  item  qui  praeceptum  pascliale  non  adimpleverit. 

657.  Gaveant  confirmandi  ne  sordida  fronte,  capillisque  impe- 
xis  ad  hoc  Sacramenium  accedant  ,  vestibus  tamen  sint  induti^ 
quemadmodum  et  Patrini,  simplicibus  et  ad  modestiam  compositis. 
Mulieres  vero  iilud  suscepturae,  et  quae  Matrinarum  oflicium  exer- 
cebunt,  non  se  in  ecclesia  cum  vanis  ornamenlis,  aut  fucata  facie^ 
sed  cum  omni  modestia  et  reverentia  praesentent. 

Si  confirmandi  nomen  ex  iis  sit  quae  imponi  in  baptismate 
prohiberi  diximus,  in  Confirmatione  commutandum  erit. 

638.  Sunt  etiam  ex  Ecclesiae  praecepto  in  Confirmatione  ad- 
hibendi  sponsores.  Sed  praeter  eos  quos  notavimus  cum  de  Bapti- 
smo  eginms  ,  excludendi  sunt  tum  minores  annis  quatuordecim, 
tum  qui  Sacramentum  confirmationis  nondum  receperunt.  Verum 
quia  contingere  potest  ut  in  locis  missionum  nullus  adsit  qui  antea 
confirmatus  fuerit,  permittitur  in  hoc  casu,  ut  aliqui  sine  Palrino 
confirmentur,  qui  postea  Palrini  ceterorum  esse  poterunt.  Geterum 
ex  regula  generali  non  potest  unus  patrinus  vel  matrina  multitu- 
dini  collectivae  confirmandorum  adesse;  nemo  enim  eodem  tempore 
plus  quam  duos  candidatos  vel  candidalas  suscipere  potest ,  nisi 
necessitas  adsit  eo  quod  impossibile  sit  plures  huic  oflBcio  aptos 
invenire ;  tunc  enim  fas  est  Episcopis  permittere  ut  unus  vel  una 
plures  suscipiat  ^  Qui  patrini  vel  matrinae  munere  fungitur,  sit 
aHus  ab  eo  qui  confirmandum  in  baplismo  suscepit ,  et  mari  qui- 
dem  propter  honestatem  atque  pro  usu  mas,  feminae  femina  as- 
signetur. 

659.  Circa  cognationem  spiritualem ,  quae  in  hoc  Sacramento 
contrahitur,  haec  statuit  Tridentina  Synodus:  «  Ea  quoque  cognatio, 
u  quae  ex  confirmatione  contrahitur,  confirmantem  et  confirmatum» 
u  illiusque  patrem  et  malrem  ac  tenentem  non  egrediatur,  omnibus 
ii  inter  alias  personas  huius  spiritualis  cognationis  impedimentis 
u  omnino  sublatis  ».   Quod  quidem   Concilii  decretum  locum  habet 

*  S.  Univ.  Inq.  16  iunii  1884  ad  Episc.  Verapolit.;  Collect.  n.  696. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCI.ESIAE   SPIRITUALIBUS  2S 

in  iis,  qui  ad  Tridentini  statnla  servanda  adstringuntur.  Ceteri  vero 
disciplinae  in  suis  regionibus  vigenti  tiac  in  re  se  confornient. 

660.  Hoc  Sacramentum  potest  conferri  minus  solemniter ,  et 
praesertim  tum  cum  in  privatis  domibus,  vel  extra  ecclesiam,  seu 
oratorium,  pueris  aegrotantibus,  de  quibus  supra,  conferendum  est^ 
vel  etiam  adultis,  qui  ad  ecclesiam  quacumque  ex  causa,  legitima 
tamen,  accedere  nequeunt.  In  iis  casibus  sacerdos  non  omittat  sal- 
tem  stolam,  si  superpelliceum  tiabere  non  possit,  caveie  etiam  debet,. 
ne  coram  haereticis  aut  schismaticis,  et  multo  minus  eis  ministran- 
tibus,  confirmet. 

661.  Quod  si  tandein  per  Sedem  Apostolicam  alicui  fieri  pote- 
stalem  contingat  Confirmationem  administrandi  in  regionibus ,  in 
quibus  praeter  latinos,  degunt  orientales  calholici,  non  modo  opus 
erit,  ut  supradicta  diligenter  observet^  sed  curabit  etiam  jiriusquafn 
Orientalibus  ipsis  hoc  Sacramentum  conferat ,  ab  Apostolica  Sede 
instructionem  petere  ,  quo  pacto  se  gerere  debeat  erga  orienlales 
uninscuiusque  ritus.  Ut  autem  congruum  quantocius  responsum 
accipiat,  de  nonnuilis  S.  Congregalionem  de  Propaganda  Fide,  sin- 
gillatim  certiorem  reddat  oportet.  Et  primo  quidem  cuius  ritus  sint 
oiientales  huiusmodi  :  an  fuerint  a  quoquam  confirmati,  et  a  qui- 
bus,  videlicet,  an  a  suis  Episcopis  vel  Presbyteris  propriae  nationis, 
an  sponte  petant  confirmari ,  an  Confirmationem  commode  a  suis 
Episcopis  recipere  valeant,  ac  tandem  an  confirmalio  administranda 
sit  in  dioecesi ,  in  qua  actu  resideat  Episcopus  Orientalis ,  qui  sit 
confirmandi  Ordinarius. 

662.  Quoad  vero  facultatem  extraordinariam  proposita  sunt  a 
Vicario  Apostolico  Sutchuensi  sequentia  dubia:  1)  utrum  Provica- 
rius  Apostolicus,  sede  vacante,  ratione  muneris  Provicarii  faculta- 
tem  habet  conferendi  Sacramentum  confirmationis ;  2)  delegandi 
Missionariis  ,  ut  possint  idem  Sacramentum  conferre ,  et  quatenus 
negative  3)  an  huiusmodi  Sacramentum  debeat  iterari  iis,  qui  a 
Missionariis  sola  Provicarii  licentia  fultis  illud  susceperunt.  lam  vero 
S.  G.  de  Prop.  Fid.  mense  sept.  1821  respondit  ad  1  et  2  partem 
dubii  negative;  ad  3  reiteretur,  remoto  scandalo. 


26  PARS    II.    DE    RKBUS 


663.  Quaesitum  est,  utrum  danda  sit  Conlirmatio  illis  neophitis, 
qui  in  articulo  mortis  baptizati ,  omnino  rudes  sunt,  et  vi  morbi 
defatigati  instrui  neiiueunt.  Porro  S.  C.  S.  OflF.  die  10  aprii.  1861 
respondit  *  non  conferendum  esse  Sacramentum  confirmalionis  illis 
neopliitis  moribundis,  quos  Missionarius  capaces  baptismi  credidit, 
nisi  saltom  habeant  aliquam  intentionem  percipiendi  confirmalio- 
nem  ad  robur  animae  suae  adiiciendum. 

CAPUT  III. 

DE   EUCHARISTIA. 

664.  Renatis  cum  Ghristo  per  baptismum  perque  confirmatio- 
nem  roboratis  in  fide,  caeleste  illud  convivium  fidelibus  exhibelur, 
qno  mir.ibilium  suDrum  memoriam  fecit  Dominus  in  eo  divitias 
amoris  sui  veluti  elfundens.  In  Kucharistiae  enim  sacramento  corpus 
€t  sanguis  lesu  Christi  Uei  hominis  sub  speciebus  panis  et  \  ini 
tamquani  cibus  animarum,  vere,  realiter  et  substantialiter  conti- 
netur  per  mirabilem  et  singularem  totins  substantiae  panis  et  vini 
in  corpus  et  sanginnem  Domini  conversionem ,  quae  ita  instituta 
€St,  ut  dum  sacramentum  conficitur ,  lesus  Christus  ipse  simul  in 
verum  et  proprium,  licet  incruentum,  sacrificium  offeratur.  Hinc 
de  Eucharistia  primum  ut  sacramentum  est ,  dein  vero  ut  sacrifi- 
ciuin,  agemus. 

SECTIO  I. 

DE   EUCHARISTIAE   SACRAMENTO. 

665.  De  Eucharistiae  Sacramento  inquirendum  primiim  est 
quaenam  eius  sit  materia  et  forma,  quinam  minister  et  subiectum; 
secundo  de  dispositionibus  agendum  ad  eam  snmendam  requisitis 
ac  de  frequenti  Communione;  tertio  de  modo  eam  infirmis  mini- 
strandi ;  ac  denique  de  modo  eam  asservandi. 

'  Collecl.  n.  685. 


UBER   I.    DE    REBUS   ECCLKSIAE   SPIRITUAMBUS  27 


ARTIGULUS    I. 

De  Materia,  Fornia,  Ministro  et  Subiecto  Eucharistiae. 

666.  Ad  prinium  (|iiod  attinet ,  materia  proxima  huius  Sacra- 
menti  est  corpus  et  sanguis  Chrisli  siib  speciebus  panis  et  vini; 
remota  vero  est  panis  triticeus  aqna  naturali  subactus  et  igne  puro 
decoctiis ,  ac  vinum  de  vite.  Pane  azymo  utitur  Ecclesia  latina  , 
graeca  fermentato;  ulrumque  rile  consecrari  non  ambigitur,  sed 
propriae  Ecclesiae  rilus  ab  unoijuoque  servandus  est.  Hlx  eo  quod 
materia  huius  sacramenti  sit  panis  triticeus  et  vinum  de  vite  se- 
qiiitur:  1)  esse  materiam  dubiam  panem  ex  sil'gene  vel  alica,  in- 
eptam  ex  liordeo,  farre  aut  avena  confeclum,  aut  panem  corruptum. 
Se((uitur:  2)  ineptam  materiam  esse  liquorem  ex  malogranatis  po- 
mis,  vel  moris  exprcssum,  omphacium  i.  e.  liquorem  ex  uvis  non- 
dum  maturis,  acetum  ,  non  lamen  vinum  quod  ceperit  acescere, 
tunc  enim  valida  sed  illicita  erit  consecratio ,  exceplo  necessitatis 
casu,  ex  gr.  ne  populus  missa  careat  die  festo.  Sequitur:  3)  in- 
eptam  esse  materiam,  succum  intra  uvas  maturas  adhuc  contentum, 
viimm  aromatibus  ita  conditum ,  ut  morati  aestimatione  \  ini  spe- 
ciem  amiserit,  secus  si  alteratio  sit  exigua,  quamvis  abs(|ue  neces- 
silate  illicite  consecraretur.  Valide  tamen  sed  illicite  potest  conse- 
crari  mustum,  seu  vinum  recens  ex  uvis  expressum.  Quoad  vinum 
ex  uvis  passis  expressum  ,  an.  1703  ,  die  14  februarii  proposilum 
fuit  dubium  a  V.  losepho  de  lerusalem  Ord.  Min.  Strict.  Obs.  ac 
Missionibus  Aethyopiac  Praefecto  ,  an  liceat  Missionariis  celebrare 
cum  vino  ex  zebibo,  \el  uvis  passis  expresso,  ut  in  regionibus  illis 
fieri  solel.  Sanctissimm,  auditis  votis  Eminentissimoram,  mandavit 
exquiri  prius  per  R.  P.  D.  Assessorem  a  dicto  P.  losepho,  quo  prae- 
cise  modo  conficiatur  vinum  ex  uvis  passis,  vel  zebibo  fin  Aethyo- 
piaj ,  et  postea  iterum  formari  et  proponi  idem  quaesitum  cum 
dicta  expressione  vel  declaratione  ante  DD.  Consultores,  et  succes- 
sive  in  Congregatione  coram  Sanctitate  Sua  habenda.  Uesponsum 
deinde  fuit  a  supradicto  P.  vinum  huiusmodi  in  hunc  fieri  modum: 


28  PARS    II.    DE    REBUS 


sumuntur  ex.  gr.  4  lib.  zebibi,  franguntur,  atque  in  apto  vase  lun- 
duntur,  ac  deinde  totidem  frigidae  aquae  librae  in  idem  vas  infun- 
duntur,  eaque  in  infusione  servantur  per  sex,  octo,  vel  ad  suminum 
decem  horas;  extrahitur  postea  zel>ibi  vel  uvae  passae  materia, 
eaque  exteriori  aqua  purgata ,  aut  panno  stringitur  ,  aut  torculari 
premitur.  Liquor  inde  expressus  vinum  est,  quo  sine  ulteriori  di- 
ligentia  utuntur,  dum  celebrant.  Hac  habita  explicatione,  fuit  iterum 
propositum  dubium  ,  ac  lectis  quoque  relatiortibus,  et  rationihus 
Patris  loannis  Damasceni  Consultoris,  nec  non  variis  experimeri' 
tis  factis  pro  eruendo  dicto  vino,  Sanctissimus,  auditis  votis  Emi- 
nentissimorum  dixit,  licere,  dummodo  liquor  extrahendus  a  zebibo 
vel  uvis  passis  ex  colore ,  odore  et  gustu  dignoscatur  esse  verum 
vinum  ^. 

Ceterum  vigilantia  ac  singulorum  Antistitum  cura  excitata  est 
per  Instructionem  S.  Gongr.  Fid.  Prop.  editam  die  10  martii  1861  ^ 
ad  eas  imponendas  sacerdotibus  praescriptiones  hac  in  re,  quibus 
omne  nullitatis  periculum  a  sacrificio  altaris  aiceatur  *. 

667.  Essentia  formae  huiiis  Sacrameuti  ad  consecrationem  |)a- 
nis  requisita,  his  soHs  verbis  consistit:  Hoc  esl  corpus  meum.  Es- 
sentia  vero  formae  ad  consecrationem  vini  hic  est  calix  sanguinis 
mei  vel  hic  est  sanguis  meus.  Reliqua  vero  verba  non  sunt  de  es- 
sentia,  quamvis  graviter  peccaret,  qui  aliqua  ex  reliquis,  (excepto 
verbo  enim,  cuius  omissio  esset  venialis)  omitteret  vel  mutaret. 
Porro  consecrationis  verba  debent  proferri  simul  recitative  et  enun- 

'  S.  0.  22  iulii  1706.  Gollect.  n.  697.  Item  7  maii  1879. 

*  GoUect.  n.  702. 

*  Quaeri  polesl  an  loco  vini  in  ulraque  puriflcatione,  ubi  magna  sit  vini  pe- 
nuria,  licite  adhiberi  possil  tantum  aqua.  Porro  Sup.  Universalis  Inquisitio  die  14 
iulii  1707  ad  huiusmodi  quaesitum  propositum  ab  Episcopo  Quebecensi,  respondit, 
citra  maxmam  pmunam,  servandas  esse  pro  viribus  Rubricas  Missalis  Romani,  prae- 
sertim  in  purificatione,  seu  prima  ablutione.  Dum  vero  tanla  sit  vini  penuria,  ut  nisi 
sacerdotes  aqua  tantum  uterentur  in  purificalione,  coacti  e.ssent  plures  ad  non  ce- 
lebrandum,  adhiberi  posse  solam  aquam,  declaravit  Congr.  de  P.  F.  in  responsione 
ad  dubia  proposita  a  Missionariis  Sinensibus  die  25  ianuarii  1665. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  29 


tiative,  ita  ut  sacerdos  simul  recitet  quod  Ctiristus  egerit  et  dixerit 
simulque  eadem  verba  in  Christi  persona  pronuntiet. 

668.  iVIinister  Eucharistiae  alter  est  confectionis,  alter  dispen- 
sationis.  Confectionis  est  solus  sacerdos,  dispensationis  est  sacerdos 
€t  in  casu  necessitatis  etiain  diaconus. 

669.  Subiectum  liiucharistiae  esl  quilibet  fidehs  qui  sufiicientem 
rationis  usum  habeat  *.  Porro  de  admittendis  primo  ad  participan- 
dam  Eucharistiam  fideiibus ,  ex  ecclesiasticis  regulis  et  communi 
praxi  docemur ,  ad  eucharisticam  mensam  eos  pueros  admitti  non 
debere,  qui  nondum  huius  Sacrainenti  cognitionein  habent,  con- 
tra(|ue  illos  ad  hanc  mensam  evocandos,  qui  satis  divinam  Kucha- 
ristiam  a  communi  pane  discernunt  quique  ipsi  satis  intelligunt 
quid  sit  apud  christianos  sacra  commuuio  et  quomodo  peragi  debeat. 
Cum  vero  non  omnes  pueri  aequali  tempore  ad  haec  cognosceuda 
perveniant,  idcirco  Missionarius  diligeuter  hoc  totum  exploret.  Ce- 
terum  cum  huiusmodi  cognitio  intra  decimum  et  decimum  quartum 
aetatis  annum  communiter  haberi  soleat,  haec  servanda  regula  est, 
ut  generatim  neino  ante  deciinum  aetatis  expletum  annum  divini 
huius  cibi  particeps  fiat  -. 

670.  (Juoad  adultos,  lege  ecclesiastica  tenentur  ii  eucharisticum 
panem  sumere  semel  in  anno  ,  idque  in  paschate  seu  tempore  pa- 
schali  h.  e.  a  dominica  Palmarum  ad  dominicam  in  Albis  inclusive  '. 
Locus  etiam  est  ecclesiastica  lege  definitus,  in  quo  quisque  prae- 
ceptum  hoc  impleat,  nempe  in  propria  parochiaii  ecclesia  et  non 
alibi,  ne  in  cathedrali  quidem,  neque  in  monasterio  in  quo  degit, 
nisi  ex  parochi  facultate  *.   Sacerdotes   vero   ubicumque  celebrent, 

'  Latini  nunc  sub  unica  panis  specie  communicant.  Graeci  sub  utraque  specie 
Eucharistiam  sumunt,  atque  hanc  consuetudinem  permiltendam  censuerunt  Gonc. 
Florenl.,  Leo  X  in  Gonst.  Accepimus  et  Clemens  VII  in  Gonst.  Provisionis  nostrae, 
Ilalo-graecis  haec  consuetudo  integra  relinquitur  a  Benedicto  XIV  in  Gonst.  Etsi 
_pastoralis,  i  7,  et  Gonst.  Allatae  sunt. 

*  Bened.  XIV,  de  Syn.  dioec.  1.  7,  cap.  12. 
'  Gap.  Omnis  utriusque  sexus. 

*  S.  Gongr.  Epp.  et  RR.  2i  ian.  1848. 


30  PARS   II.    DE   REBUS 


praeceplo  satisfaciunt.  Qui  legitimo  impedimento  detinetur  praece- 
pium  tempore  paschali  adimplendi  et  antea  non  possit ,  verius  te- 
netur  postea  antequam  annus  elabatur.  Ab  hac  lege  adeundae  pro- 
priae  parochiae  excipiuntur  vagi,  peregrini ,  advenae,  qui  ubilibet 
Eucharistiam  sumant,  praeceptum  implent,  iiisi  secus  ferant  alicubi 
aut  consuetudines,  aut  synodalia  statuta.  Regularium  denique  veri 
familiares  paschali  praecepto  satisfaciunt  in  eorum  quibus  famu 
lantur  ecclesiis. 

ARTICULUS    u. 

De  dispositionibus  ad  Eucharistiam  necessariis 
ac  de  frequentia  Cointnunionis. 

671.  Dispositiones  ad  sacram  Eucharistiam  sumendam  ex  parle 
animae  sunt  intenlio  saltem  habitualis  suscipiendi  sacramentuiu ; 
carentia  censurae  ,  quae  sacrameiitorum  susceptionem  prohibeat ; 
status  gratiae,  ita  quidem  ut  qui  est  in  pcccato  mortali  ,  tenealur 
anle  sumptionem  Kucharistiae  conliteri,  nisi  adsit  necessitas  com- 
municandi,  aut  celebraudi  et  confessarius  desit,  tunc  enim  sufficit 
contrilio,  ea  tamen  lege  ut  quamprimum  confiteri  debeat.  Ex  parte 
corporis  dispositio  necessaria  est  ieiunium  uaturale  ita  ut  a  media 
nocte  praecedente  communionem  nihil  per  modum  cibi  vel  |)otus 
aut  medicinae  ab  extrinseco  sumatur.  Certis  tamen  in  casibus  li- 
cilum  est  non  ieiuno  Eucharistiam  sumere,  scilicet:  t)  in  mortis 
periculo.  Non  licet  tamen  sacerdoti  non  ieiuno  celebrare  ad  Via- 
ticum  moribundo  deferendum  ,  nec  cousecrare  in  fermentato  ,  vel 
sine  vestibus  sacris  ,  aut  omisso  ritu  sacrificii ;  nam  consuetudo 
Ecclesiae  ita  inteipretatur  praeceplum  dixinum  Viatici  sumendi, 
ut  non  debeat  dari,  nisi  quando  dari  potest  iuxta  ritum  et  ordinem 
ab  Ecclesia  praescriptum  in  Eucharistia  conficienda  et  ministranda, 
et  modo  convenienti  ac  in  debitis  circumstautiis.  Quocirca  cum 
Eucharistia  non  sit  absolute  necessaria  ad  salutem,  maior  habenda 
est  ratio  reverentiae  ei  debitae  et  unifoi  mitatis  servandae  in  ritu  sa- 
crificii,  quam  utilitatis  privatae  proximi.  2)  Licitum  est  Eucharistiam 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  31 

sumere  non  ieiuno  in  casu  quo  perficiendum  est  sacrificium ,  ex. 
gr.  si  sacerdote  post  consecrationem  deficiente  ,  non  adsit  nisi  sa- 
cerdos  non  ieiunus ,  qui  illud  absol\  at.  ttem  si  sacerdos  advertat 
in  calice  non  fiiisse  nisi  aquam  cuius  iam  partem  sumpsit ,  tunc 
eniiu  debet  consecraro  vinum,  et  consecratum  sumere:  vel  cum 
post  consecrationem  recordatur  se  non  esse  ieiunum:  lex  enim 
divina  faciendi  sacrificium  perfectum  ac  integrum,  praevalet  legi 
ecclesiasticae  de  ieiunio.  Quod  si  sacerdos  ante  consecrationem  ad- 
vertat  se  non  esse  ieiunum,  tenetur  recedere,  si  potest  sine  gravi 
scaiulalo.  3)  Quando  post  ablulionem  supeisint  reliquiae  aliquae  in 
ea  Missa  consecratae  ,  etsi  magnae  sint ,  dum  faciie  recondi  ne- 
queunt  in  pixide  et  Sacraiio:  cum  eiiim  ad  idem  sacrificium  spe- 
cteut ,  sumuntnr  per  modum  unius  refectionis.  Non  licet  tamen 
tunc  sumere  parliculas  allerius  sacrificii ,  quae  sunt  in  ciborio  ad 
illas  renovandas.  4)  Si  periculum  sit ,  !ie  alioquin  luicbaristia  ab 
iiifidelibus  profanetur;  nam  lex  divina  obligat  ad  impedienda  sa- 
crilegia,  cum  injpcdiri  possunt:  et  quod  in  reverentiam  Kucharistiae 
slaliitum  est,  non  debet  obligare  ad  noii  impediendam  eius  prola- 
nalionem  et  irreverentiam. 

672.  Quoad  frequenliam  communionis  notandum  est ,  quod 
frequens  imo  et  quotidiana  communio  a  SS.  Palribus,  a  Summis 
PoiiLificibus  atque  adeo  ab  licclesia  commendatur  fidelibus  \  Ke- 
quiiitur  \ero  et  supponitur  in  singulis  debila  aut  conveniens  dispo- 
silio,  ad  quam  iudicandam  principia  non  sunt  pelenda  ab  iis  au- 
ctoribus  asceticis  el  moralibus ,  in  quibus  reliquiae  veluti  aliquae 
rigorismi  ianseniaui  remanserunt,  sed  a  probatis  auctoribus,  ut  a 
S.  Alphonso  eique  similibus  \ 

•  Conc.  Trid.  Sess.  XXIT,  cap.  VI. 

'  De  quotidiana  SS.  Eucharistiae  sumptione  sub  die  20  decembris  anno  1905- 
a  S.  C.  Concilii  decretum  latum  est  quo  S.  C.  statuil  ac  declaravit: 

1°  Communio  frequens  et  quotidiana,  utpote  a  Christo  Domino  et  a  Catholica 
Ecclesia  optatissima,  omnibus  Ghrislifldelibus  cuiusvis  ordinis  aut  conditionis  pateal;^ 
ita  ut  nemo,  qui  in  statu  gratiae  sit  et  cum  recta  piaque  mente  ad  S.  Mensam  ac- 
cedat,  prohiberi  ab  ea  possit. 


32  PARS   II.    DK    REUUS 


675.  His  principiis  generalibiis  uti  poterit  prudens  Confessarius, 
«ui  ab  auditis  confessionibus  singulorum  animi  sunt  explorati.  Ad- 
vertendum  tamen  est,  Ecclesinm  magis  propondere  ad  suadendam 
«t  enixe  commendandam  frequentiam  communionis  ,  quam  ad  ar- 

2°  Recla  autem  mens  in  eo  est,  ul  qui  ad  sacram  mensam  accedit  non  usui, 
aut  vanilali,  aut  humanis  rationibus  indulgeat,  sed  Dei  placito  satisfacere  velit,  ei 
arctius  caritate  coniungi,  ac  divino  illo  pharmaco  suis  infirmitatibus  ac  defectibus 
occurrere. 

5°  Etsi  quam  maxime  expediat  ut  frequenti  et  quotidiana  Communione  utentes 
venialibus  peccatis,  saltem  plene  deliberalis,  eorumque  afTectu  sinl  expertes,  sutricit 
nihilominus  ut  culpis  mortalibus  vacenl ,  cum  proposito  sc  numquam  in  posterum 
peccaturos;  quo  sincero  animi  proposito,  fieri  non  potest  quin  quotidie  communi- 
cantes  a  peccatis  etiam  venialibus,  ab  eorumque  affectu  sensim  se  expediant. 

4°  Cum  vero  Sacramenta  Novae  legis ,  elsi  efreclum  -suum  ex  opere  operato 
sortiantur,  maiorem  tamen  producant  efTectum  quo  maiores  dispositiones  in  iis  su- 
scipiendis  adhibeantur,  idcirco  curandum  esl  ut  sedula  ad  sacram  Communionem 
praeparatio  antecedat,  et  congrua  gratiarum  actio  inde  sequatur,  iuxta  uniuscu- 
iusque  vires,  condilionem  ac  ofTicia. 

S°  Ut  frequens  et  quotidiana  Communio  maiori  prudentia  fiat  uberiorique  me- 
rilo  augeatur,  oportet  ut  Confessarii  consilium  intercedat.  Caveant  tamen  Confessarii 
ne  a  frequenti  seu  quotidiana  Communione  quemquam  avertant,  qui  in  slatu  gratiae 
reperiatur  et  recta  mente  accedat. 

6°  Cnm  autera  perspicuum  sit  ex  frequenti  seu  quotidiana  S.  Eucharistiae 
sumptione  unionem  cum  Christo  augeri,  spiritualera  vitara  uberius  ali,  animam  vir- 
tutibus  efTusius  instrui ,  et  aeternae  felicitatis  pignus  vel  lirmius  sumenli  douari, 
idcirco  Parochi ,  Gonfessarii  et  concionatores ,  iuxta  probatam  Catechismi  Romani 
doctrinam  (Part.  II,  c.  63),  chrislianum  populum  ad  hunc  tam  pium  ac  tam  salu- 
larem  usum  crebris  admonitionibiis  multoque  sludio  cohortentur. 

7°  Coraraunio  frequens  el  quotidiana  praesertira  hi  religiosis  Institutis  cuiusvis 
generis  proniovealur;  pro  quibus  tamen  firmum  sil  decretura  Quemadmodum  diei 
17  raensis  decembris  1890  a  S.  Congr.  Episcoporura  et  Regulariura  latura.  Quam 
maxirae  quoque  proraovealur  in  clericorum  Serainariis,  quorum  alumni  altaris  inliiant 
servilio;  item  in  aliis  chrislianis  omne  genus  ephebeis. 

8°  Si  quae  sint  Inslitula,  sive  votorum  solemnium  sive  siraplicium  ,  quorum 
in  regulis  aut  constitutionibus,  vel  etiara  calendariis,  Comrauniones  aliquibus  die- 
bus  affixae  et  in  iis  iussae  reperiantur,  hae  normae  taraquara  mere  directivae  non 
taraquam  praeceptivae  putandae  sunt.  Praescriptus  vero  Coraraunionura  numerus 
iiaberi  debet  ut  quid  miniraura  pro  Religiosorum  pietale.   Idcirco  frequentior  vel 


i 


LIBER   I.    DE    REBUS    ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  33 

cendum  ab  ea.  Qua  quidem  in  re  Bened.  XIV  ^  monet  ut  caveat 
Kpiscopus,  ne  aut  universim  improbet,  aut  omnibus  indiscrimina- 
tim  suadeat  quotidianum  ad  sacram  mensam  accessum,  deinde  ex 
decreto  Sac.  Congr.  Conc.  ad  iitem  de  communione  frequenti  prae- 
cidcndam  lato ,  iubente  Iniioc.  XI,  die  22  febr.  1679,  haec  verba 
traiiscribit.  u  In  hoc  igitur  Pastorum  diiigentia  polissimum  invigi- 
labit,  non  ut  a  frequenti,  aut  quolidiana  sacrae  Communionis  sum- 
plione,  unica  praecepti  formula  aliqui  deterreantur,  aut  sujiiendi  dies 
generaliter  constituantur ,  sed  magis  quid  singulis  permittendum, 
per  se,  aut  Parochos,  seu  Confessarios  sibl  decernendum  putet,  il- 
ludque  omnino  provideat,  ut  nemo  a  sacro  Convi\  io,  seu  frequenter, 
seu  quolidie  accesserit,  repellalur;  et  nihilominus  det  operam  ,  ut 
unus(juisque  digne  pro  devolionis  et  praeparationis  modo ,  rarius 
aut  crebrius  Dominici  Corporis  suavitalem  degnstet...  Proderit  eliam 
praeter  Parochorum  et  Confessariorum  diligentiam  ,  o|)era  quoijue 
Co.icionatorum  uli,  et  cum  eis  constitutum  haberi,  ut  cum  Fideles 

quolidianus  accessus  ad  euciiarislicam  niensam  libere  eisdem  patere  semper  debebil, 
iuxta  normas  superius  in  lioc  decreto  Iradilas.  Ut  autem  omnes  utriusque  sexus 
reiigiosi  huius  decreti  dispositiones  rite  cognoscere  queant ,  singularum  domorum 
moderatores  curabunt,  ut  illud  quoiannis  vernacula  lingua  in  communi  legatur  intra 
Oclavam  feslivitatis  Gorporis  Chrisli. 

9°  Denique  posl  promulgatum  hoc  Decretum  omnes  ecclesiastici  scriptores  a 
quavis  contentiosa  disputatione  circa  dispositiones  ad  frequentem  et  quolidianam 
communionem  abslineanl. 

Relatis  autem  his  omnibus  ad  SSmum  D.  N.  Pium  Pp.  X  per  infrascriplum 
S.  C.  Secretarium  ,in  audientia  diei  17  mens.  decembris  1905 ,  Sanctitas  Sua  hoc 
Efnorum  Patrum  decretum  ratum  habuit,  confirmavit  alque  edi  iussit ,  contrariis 
Huibuscumque  minime  obstanlibus.  Mandavit  insuper  ut  mittatur  ad  omnes  locorum 
Ordinarios  et  Praelatos  Regulares,  ad  hoc  ut  illud  cum  suis  Seminariis,  Parochis, 
instilulis  religiosis  el  sacerdotibus  respeclive  communicent,  ct  de  execulione  eorum 
quae  in  eo  statula  sunt  S.  Sedem  edoceant  in  suis  relationibus  de  dioecesis  seu 
instituti  statu. 

Datum  Romae,  die  20  decembris  1905. 

t  ViNCENTius  Card.  Episc.  Praenestinus ,  Praefectiis. 

G.  De  Lai,  Secretarius. 

'  De  Syn.  dioeces.  lib.  VIII. 

ZlTELLI-SOLIERI.    —    II.  3 


34  PARS   II.    DE    REBUS 


ad  ss.  Sacramenti  freijuentiam  (quod  facere  debent)  accesserint,  sta- 
tim  de  magna  ad  illud  sumendum  praeparatione  orationem  habeant^ 
generatimque  ostendant,  eos,  qui  ad  frequentiorem  ,  aut  quotidia- 
nam  salutiferi  cibi  sumptionem  de\oto  studio  excitanlur ,  debere, 
sive  laici  negotiatores  sint ,  si\e  coniugati ,  sive  quicumque  alii, 
suam  agnoscere  infirmitatcm  ,  ut  dignitate  Sacramenti ,  ac  divini 
iudicii  formidine  discant  caelestcm  Mensam  in  qua  Cbristus  est, 
re\ereri  ;  et  si  quando  se  minus  paratos  senserint,  ab  ea  abstinere, 
seque  ad  maiorem  praeparationem  accingere  ».  Denique  concludit 
quod  si  in  Synodo  instituatur  sermo  de  frequenti ,  aul  etiam  quo- 
tidiano  sanctissimae  Kucharistiae  usn,  non  est  deviandum  ab  huius 
decreti  semita  ,  sed  si  quae  Parochis  tradenda  sit  instruclio,  cu- 
randum  est ,  ut  haec  illi  adamussim  respondeal:  praecipue  vero 
monendi  sunt  Gonfessarii  ,  ne  frequentem  ad  Eucharisliam  acces- 
sum  iis  aut  suadeant  aut  permitlant,  qiii  in  gravia  peccala  saepe 
labuntur,  nec  de  poenitentia  peragenda  ,  suaque  vita  emendanda 
sunt  solliciti  ,  sicuti  nec  illis,  qiii  elsi  gravia  evitent  crimina,  vo- 
hintatem  tamen  habent  venialibus  inhaerenlem  \ 

674.  Quoad  moniales  vero  cura  praecipua  Confessarii  esse  del>et 
ut  in  diebus  ex  earum  Ordinis  Instituto  praestitutis  communicent. 
Siquae  vero  puritate  mentis  emineant  et  fervore  spiritus  ila  inca- 
luerint,  ut  frequentiori  aut  quotidiana  sanctissimi  sacramenti  pcr- 

'  Qua  de  re  legendi  sunt  S.  Franciscus  Salesius  Philoteae  parl.  2,  cap.  20,  el 
loannes  Taulerus  serm.  4  in  festo  Ven.  Sacramenti.  —  Quoad  effectus,  ad  quos  Eucha- 
ristia  necessaria  esl,  tria  sunl  animadvertenda.  1)  Garo  et  sanguis  Chrisii  vere  ci- 
bus  est  ac  polus,  adeoque  ad  vitam  supernaluralem  ut  signum  efflcax  et  causa 
refertur  per  modum  cibi  ac  potus  proindeque  vilam  supernaturalem  graliae  et  per 
gratiam  unionem  fideUum  cum  Chrislo,  ut  vivorum  membrorum  cum  capite,  non 
primum  efficit,  sed  supponit  praeexistentem,  atque  ad  eam  nutriendam ,  augendam 
el  conservandam  speciali  modo  pertinet.  2)  Ea  esl  necessaria  ad  salulem  vi  prae- 
cepli  divini  omnibus,  qui  praecepti  sunt  capaces;  hinc  quivis  christianus  et  ratio- 
nis  capax  tenetur  saepius  in  vita  SS  Euch.  sumere.  3)  Est  necessaria  ut  medium 
ad  conservandam  vitam  gratiae  iis  qui  hanc  vitam  possunt  peccando  amittere ,  ila 
tamen  ut  si  absque  sua  culpa  hoc  medio  priventur,  illud  possil  suppleri  aliis  me- 
diis  ad  impelranda  adiutoria  divina. 


LIBER    I.    DK    RKBUS    KCCLESIAK    SPIBITUALIBUS  35 

ceplione  dignae  videantur  ,  id  illis  a  Superioribus  *  permittatur. 
Sac.  Congr.  Conc.  Decr.  cit.  Moniales  \ero  quae  forle  minus  fre- 
quenter  aliquando  ad  sacram  synaxim  accedunt,  nullo  modo  lia- 
beantur  velut  minus  studiosae  perfectionis. 


ARTICULUS    ni. 

-      De  modo  Eucharistiani  infirmis  ministrandi. 

675.  In  mortis  periculo  tenentnr  fideles  Eucliaristiam  accipere, 
cornmunisque  Doctorum  sentontia  est  obligationem  hanc  divini  iuris 
esse  ^  Obligantur  itaque  Paroclii  graviter  aegrotantibus  eam  per 
modum  viatici  deferre.  Debent  etiam  ea  refici  morte  damnati  ( t 
etiam  neophyti ,  dummodo  ii  saltem  discernant  divinam  Kuchari- 
stiam  a  communi  pane,  coguoscendo  et  credendo  in  sacra  hostia 
praesontiam  Christi  Domini  ^ 

676.  Neque  semel  tantum  in  eadem  infirmitate  ,  sed  iterum 
at(|ue  etiam  tertio  sacrosanctum  viaticum  delerri  potest,  tumqiie 
praesertim  otiam  debet,  cum  ipsimet  aegrotantes  iterum  caelestem 
hunc  panem  esuriunt  *.  Dari  etiam  potest  viaticum  et  extrema 
unctio  infirmo,  (fui  iuxta  experientiam  vivet  adhuc  plures  menses, 
sed  intra  annum  morietur  ,  eo  (|uod  quando  urgens  aderit  casus 
eam  recipiendi,  non  poterit  praesens  haberi  Missionarius  ob  distan- 
tiam.  Porro  Beied.  XIV  '"  agit  de  \  iatico  exhibendo,  vel  non  exhi- 

'  Supei-iorum  nomine  in  Decreto  an.  1679  intelligi  Confessarios  ordinarios  et 
non  (lirectores  praevia  participatione  Praelati  ordlnarii  declaravit  eadem  S.  Gongr. 
Conc.  die  14  april.  1725. 

*  Bened.  XIV  de  Syn.,  lib.  7,  cap.  2,  n.  2. 

'  S.  Uri.  rnq.  10  apr.  I86I.  Collect,  n.  734. 

Pueri  eliam  qui  nondum  ad  sacram  communionemadniissi  corripiunlur  morbis, 
quorum  vi  ad  mortem  videntur  contendere,  si  latenlem  sub  speciebus  sacramenta- 
libus  Christum  et  firmiter  credant  et  reverenter  adorent,  sacro  viatico  reficiendi 
sunL  Tanla  enim  non  requiritur  aetas,  ul  quis  in  mortis  arliculo  viatico  munialur. 

"  Bened.  XIV  de  Syn.,  cap.  12,  n.  2. 

"  De  Syn.,  lib.  8. 


36  PARS   II.    DE    REBUS 


bendo  ei ,  (jui  post  perceptam  mane  sanctissimam  Eucharistiam , 
eafiem  die  pmdenter  timetur  moriturus,  atque  recensitis  hinc  inde 
opiiiionibus,  slatuit,  in  tanta  opinionum  varielate,  auctorumque 
discrepantia,  integrum  esse  Parocho  eam  sententiam  amplecti,  quae 
sibi  magis  arriserit,  quin  fiat  reas  violati  Statuti  Synodalis,  quod 
certe  non  potuit  casum  istum  extraoi^dinarium  respicere.  Neque  fas 
esse  Episcopo,  aut  in  Parochum  animadvertere ,  qui  praefato  ae- 
grotanti  Viaticum  denegarit;  aut  quidquam  de  eiusmodi  controver- 
sia  in  sua  Synodo  decernere,  ne  videatur  sibi  arrogare  partes  iudicis 
inter  gravissimos,  hac  super  re,  secum  contendentes  Theologos. 

677.  Porro  quoxis  die,  ne  feria  quidem  VI  in  parasceve  exce- 
pta ,  licet  sacro  viatico  decessuros  munire  ,  dummodo  private  et 
submissa  voce  preces  recitentur  et  psalmis,  praeter  eorum  dierum 
consuetudinem  ,  non  addalur  postremo  gloria  et  in  reditu  ad  Kc- 
clesiam  nequaquam  populus  cum  pixide  benedicatur. 

678.  Generatim  loquendo  non  licet  Iioc  sacramentum  secreto 
deferre  ad  infirmos,  exceptis  necessitatis  casibus,  ex.  gr.  in  locis 
haereticorum  ubi  manifeste  nequit  deferri  '. 

Quomodo  autem  Sanctissimum  Eucharistiae  sacramentum  pri- 
vatim  cum  necessitas  inciderit,  sit  deferendum,  docet  I3ened.  aIV 
Const.  Inter  omnigenas  pro  incolis  regni  Serviae  ac  finitimarum  re- 
gionum,  in  qua  ail:  u  At  ubi  Turcarum  vis  praevalet  et  iniquitas, 
(quod  cum  Gousset  dicendum  quoque  de  absohita  impiorum  paren- 
tum  oppositione)  sacerdos  stolam  semper  habeat  coopertam  vestibus, 
in  sacculo  seu  bursa  pixidem  recondat,  quam  per  funiculos  collo 
appensam  in  sinu  reponat  et  numquam  solus  procedat ,  sed  uno 
saltem  fideli  in  defectu  clerici  associetur  n.  Ltraque  vero  laudato- 
rum  Pontificum  sanctio  a  S.  Gongr.  Fid.  Prop.  in  memoriam  re- 
vocata  est  Instructione  ad  Hiberniae  Episcopos  data  circa  modum 
deferendi  Sanctissimam  Eucharistiam  ad  infirmos,  die  25  febr.  1833, 
quam  Pontifex  Pius  IX  confirmavit.  In  eadem  Instructione  insuper 
decernitur,  quod  causa  qua  Missionarius  in  aliquem  forte  aegrotum 


'  Honorius  III,  cap.  Sane  de  celebr.  missae. 


LIBER    I.    DE    REBUS    ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  37 


incidere  possit,  nullatenus  iustificat  abusum  in  quibusdam  dioece- 
sibus  inolitum,  quo  sacerdotes  Sanctissimum  Sacramentum  a  mane 
usque  ad  vesperam  secum  deferunt,  et  Ordinarii  excitantur  ad  ru- 
rales  aediculas  multiplicandas ,  ut  in  iisdem  frequenter  sacerdotes 
missae  sacrificium  celebrent.  Itidem  proposito  dubio  ,  an  liceat  in 
longissimis  itineribus  secum  ferre  Kucharistiam  ,  ne  ea  Sacerdotes 
priventur ,  Qualificalores  S.  O.  die  27  martii  1665,  responderunt: 
non  licere;  et  Emi  approbarunt  die  15  aprilis  1665. 

679.  Denique  sacramentum  Eucharistiae  non  posse  in  navibus 
deferri,  ne  nautae  et  \e(tores  sine  viatico  decedant,  declaravit  ea- 
dem  S.  U.  Inq.  die  13  iulii   1660. 

ARTIGULUS    IV. 

De  modo  asservandi  Eucharistiam. 

680.  Sacram  Eucharistiam  retinere  tantum  possunt  ecclesiae 
parochiales  ,  cathedrales  et  Regularium  ,  praeter  eas,  quas  aposto- 
liciim  iuvat  indultum  aut  immemorabilis  consuetudo ,  quae  huius- 
modi  indulti  praesumptionem  inducat  \  Potest  tamen  Episcopus 
concedere  facultatem  exponendi  Sanctissimum  Sacramentum  ad 
tempus  ^.  Porro  de  hac  expositione  observandum  est,  vetitum  esse 
in  quacumque  sive  saecularium  sive  regularium  ecclesia  divinam 
Eucharistiam  exponere,  nisi  iusla  eaque  ab  Ordinario  probanda  in- 
tercesserit  causa,  eiusque  consensus  accesserit.  Bened.  XIV  in  epist. 
ad  Episcop.  Waim.  16  apr.  1746  et  in  epist.  ad  Urbis  Vicarium 
27  iulii  1755.  Sacramentum  vero  eucharisticum  privatim  exponere, 
est  ecclesiae  rectoribus  integrum  ^ 

681.  Porro  vetitum  est  Eucharistiae  sacramentum  alio  in  loco 
servare,  praeterquam  in  tabernaculo  in  medio  altaris  posito.  S.  Kit. 
Congr.  mense  augusti  1863.    Eius  vero    tabernaculi   clavis    nec  in 

*  Bened.  XIV,  Gonst.  Quamvis  iusto  30  apr.  1749.  Collect.  n.  747. 

*  S.  Congr.  Conc.  12  aug.  1747. 

*  Bened.  XIV,  in  ep.  cit. 


38  PARS   II.    DE    REBUS 


Sacristia  relinqui  debet,  neque  penes  laicum  servari,  sed  penes  sa- 
cerdotem.  S.  Rit.  Gongr.  22  febr.  1593. 

682.  Aedicula  seu  labernaculum  ubi  divina  asser^atur  Kucha- 
ristia,  sit  regulariter  ex  opere  ligneo,  extra  deaurato,  cuius  inte- 
riores  parietes  album  sericum  ciicumvesliat  ^  Pa\imentum  candido 
sternatur  corporali.  Extrinsecus  vcro  conopeo  item  serico  instar 
tentorii  de  integro  conlegatur.  Conopeuni  vero  poterit  etiam  esse 
ex  panno,  sive  gossypio,  sive  lana,  sive  cannabe  contexto  ^.  Item 
conopeum  numquam  poterit  esse  nigrum,  vetat  enim  nigrum  esse 
honor  Christi  viventis.  Die  vero  qua  omnium  lidelium  defunctorum 
commemoratio  agitur  ,  est  apponendum  violaceum  ,  ceteris  diebus 
cnrandum  ut  concolor  sit  sacris  indumentis,  quibus  Ecclesia  utilur. 
Si  qua  tamen  Kcclesia  hanc  varietatem  ob  inopiam  habere  non 
possit,  conopeum  coloris  albi  perpetuo  sit '. 

683.  Neque  vero  in  tabernaculo  quidpiam  praeter  consecralum 
panem  est  reponendum,  non  olea  sacra,  non  sanctorum  reliquiae, 
non  aliiid  quidvis  quamtumvis  sanctum  sacrumque  videatur  *. 

684.  Nec  possunt  super  tabernaculum  ipsum  reponi  sanctoium 
reliquiae  pictaeque  imagines  ,  adeo  ut  ipsum  inserviat  pro  basi, 
quod  quidem  valere  pro  reliquiis  etiam  Sanctissimae  Grucis  vel  al- 
terius  instrumenti  passionis  publicae  venerationi  expositi,  declara- 
vit  S.  Rit.  Congr.  in  Trid.  12  martii  1836.  Nec  licet  ante  ipsius 
tabernaculi  ostiolum  collocare  alicuius  sancti  reliquia,  vas  florum, 
aut  quidquid  simile. 

685.  Non  procul  a  tabernaculo  una  saltem  diu  noctuque  lam- 
pas  colluceat  oleo  ex  olivis  expresso  ,  ubi  vero  oleum  haberi  ne- 
queat,  vel  non  sine  magna  dillicultate  et  magno  sumptu  ,  Ordina- 
riorum  prudentiae  remittitur  lampades  nutriri  ex  oleis  ,  quantum 
fieri  potest,  vegetalibus  '. 

'  S.  Congr.  Epp.  et  RR.  26  oclob.  1575. 

*  S.  Rit.  Congr.  21  iulii  1855. 

*  S.  Ril.  Congr.  21  iulii  1855. 

*  S.  Congr.  Conc.  8  apr.  1628,  22  febr.  1563. 
»  S.  Rit.  Congr.  9  iulii  1864. 


LIBER    I.    DE    REBUS    ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  39 

686.  Pixides  in  quibus  Eucharistia  excipitur,  quas  maxime  de- 
ceret  anreas  vel  argenleas  esse  ,  sint  saltem  ex  solida  decentique 
materie,  sintque  interius  auro  linitae,  exterius  vero  conopeis  albi 
coloris  contectae. 

687.  Porro  tiim  hostiam  tum  particulas  consecratas  renovare 
identidem  opus  est,  rigidiore  nimirum  tempore  non  tardius  quam 
<]uintodecimo  quoqne  die,  mitiori  ne  tardius  octavo.  Absit  vero  ne 
Missionarios  particularum  sacrarum  iam  facta  corruptio  ,  de  ipsis 
renovandis  admoneat. 

SECTIO  II. 
De  Eucharistiae  Sacrificio. 

artigulcs  i. 
De  applicatione  Saerificii. 

688.  Non  sacramenti  solum  rationem  habet  Eucharistia,  sed 
etiam  sacrificii,  imo  unicum  novae  Legis  sacrificium  est,  non  modo 
adorationis  et  laudis ,  sed  etiam  gratiarum  actionis,  impetrationis, 
et  propitiationis  pro  vivis  ac  defnnctis.  Cum  enim  Christus  ma- 
gnus  Sacerdos,  per  sacerdotum  ministerium  eius  nomine  offeren- 
tium,  constituit  corpus  et  sanguinem  suum  sub  speciebus  panis  et 
vini  secundum  quamdam  sanctissimae  suae  humanitatis  exinanitio- 
nem  a  functionibus  et  rationibus  existendi  connaturalibus  ad  sta- 
tum  cibi  et  potus,  offert  se  in  verum  et  proprium  sacrificium  S 

689.  lamvero  fructus  sacrificii  Eucharistiae  alius  est  generalis 
vel  generalissimus  ,  qui  communicatur  omnibus  fidelibus  non  ex- 
communicatis  et  non  ponentibus  obicem.  Alius  est  specialis  Tqui 
tantum  obvenit  illis  pro  quibus  specialiter  offertur :  alius  est  fru- 
ctus  specialissimus  qui  soli  celebranti  obvenit.  Porro  inquirendum 
in  primis  est  quibus  applicari  illud  possit.  lamvero  offerri  potest 
pro  omnibus,  exceptis  iis  pro  quibus  Ecclesia  offerri  vetat ;  vetat  au- 
tem  pro  excommunicatis  tantum  *.   Hinc  pro  viatoribus  infidehbus 

'  Cf.  Tract.  de  Euch.  Emi  Franzelin. 

*  Bened.  XIV,  Const.  In  superiori  18  raartii  1755,  §  27. 


40 


PARS   II.    DE   REBUS 


quoque  et  nedum  generatim,  sed  etiam  pro  singulis,  oflPerri  potest^ 
pro  animabus  purgatorii  ,  pro  Beatis  quatenus  est  eucharisticum. 
Quid  vero  de  acatholicis  sentiendum  est?  Profecto  distingui  dehet 
inter  missas  pro  acatholicis  vivis  et  pro  defunctis,  atque  inter  mis- 
sas  privatas  et  solemnes  ac  pubiicas.  Missae  privatae  pro  acatho- 
licorurn  conversione  licite  celebrari  possunt,  ita  tamen  ut  sacerdoa 
quidem  fructum  mediurn  pro  spirituali  acathoiici  saiute  applicet, 
sed  privatim  dumtaxat  quin  nomen  illius  publice  denuntiet,  ne  ce- 
teri  vel  scandalum  siimant,  vel  eiusmodi  sacerdotem  nomine  Ec- 
clesiae  agere  existiment.  Sane  quoad  schismaticos  (ideoque  et  hae- 
reticos)  proposito  dubio  «  ulrum  possit  aut  debeat  celebrari  missa 
ac  percipi  eleemosyna  pro  graeco-schismatico,  qui  enixe  oret  atque 
instet  ut  missa  applicetur  pro  ipso  sive  in  ecclesia  adstante ,  sive 
extra  ecclesiam  manente  »  Sacr.  Inqu.  Congr.  fer.  IV,  die  19  apri- 
lis  1837,  respondit :  luxla  exposita  non  licere,  nisi  constet  expresse 
eleemosynam  a  schismatico  praeberi  ad  impetrandani  conversionem 
ad  veram  fidem.  Eadem  vero  die  Gregorius  XVI  resolutionem  hanc 
probavit.  Pro  infidelibus  potest  missa  applicari.  Sane  eadem  Sacr. 
Congr.  die  21  iulii  1865  proposito  dubio  «  utrum  hceat  sacerdotibus 
missam  celebrare  pro  Turcarum  aliorumque  infidelium  inlentione 
et  ab  iis  eleemosynam  pro  missae  applicatione  accipere  »  respondit: 
Affirmative,  dummodo  non  adsit  scandalum  et  nihil  in  missa  spe- 
cialiter  addatur,  et  quoad  intentionem  constet  nihil  mali  aul  erroris 
aut  superstitionis  in  infidelibus  eleemosynam  offerentibus  subesse.  — 
Missae  vero  solemnes  solum  pro  principibus  regnantibus  concedun- 
tur  cl  quidein  eo  solo  respectu  quia  fiunt  pro  regnanle  et  |)ro  rei- 
publicae  prosperitate.  Non  potest  autem  missa  solemnis  pro  defun- 
cto  acatholico  neque  pro  ipso  principe  offerri,quia  principe  defuncto, 
iam  non  amplius  pro  imperante ,  sed  nonnisi  pro  anima  defuncti 
missa  applicari  potest,  quod  sane  non  licet,  etcnim  Gregor.  XVI 
an.  1842,  declaravit  «  Veteri  ac  nova  Ecclesiae  disciplina  interdi- 
ctum  est,  ne  homines  in  externa  notoriaque  haeresum  professione 
defimcti  catholicis  ritibus  honorentur  ^. 


LIBER    I.    DE    REBUS    ECCLESIAE   SPIRITUALIBLS  41 

Ad  summum  missa  privata  cum  enumeratis  restrictionibus  pro 
defuncto  acatholieo  celebrari  potest,  si  ipse  cum  manifestis  poeni- 
tentiae  signis  nec  non  cum  desiderio  calholicorum  fidem  ample- 
ctrndi  obierit  *. 

Pro  calechumenis  vero  defunctis  Hcite  sacrificium  missae  of- 
ferri  potest. 

AR1ICULUS    II. 

De  applicatione  Missae  ralione  stipendii. 

690.  Cum  aequum  sit  qui  altari  inser\it  de  altari  vivere,  fas 
est  ut  sacerdos  qui ,  iuxta  piam  voluntatem  alterius  petentis ,  Sa- 
crificium  ofifert,  eleemosynam  accipiat,  non  tamquam  retribiitionis 
mercedem,  quam  expectare  debet  a  Domino,  sed  tamquam  stipen- 
dium  sustentationis  ^  Et  quoniam  Episcopi  est  iudicare,  quid  sin- 
gulis  presbyteris  in  unoquoque  loco  sit  necessarium  ut  vitam  ho- 
neste  traducant,  hinc  eius  erit  definire  quid  ipsis  rem  divinam  fa- 
cientibus  tribuendum  sit  ^ 

691.  Porro  pUirima  de  missarum  celebratione  ab  Apostolica 
Sede  sunt  constituta  ac  definita,  quae  sacerdoti  cuihbet  sunt  probe 
cognoscenda ,  tum  accurate  adimplenda  ,  quorum  praecipua  heic 
exponemus. 

lamvero:  1°  Sacr.  Gongr.  ConciUi  auctoritate  Urbani  VIII  ilii 
specialiter  attributa  ad  quosdam  super  celebratione  missarum  ab- 
usus  convellendos  ,  die  21  iunii  1625*  sequentia  decreta  edidit: 
1)  Districte  prohibet  sub  poena  nuliitatis,  ne  Episcopi  in  dioecesana 
Synodo,  aut  Generales  in  Gapitulis  generalibus ,  vel  alias  quoquo 
modo  reducant  onera  ulla  missarum  celebrandarum,  aut  post  Gon- 
cilium  Tridentinum  imposita,  aut  in  limine  fundationis,  sed  prohis 
omnibus    reducendis  vel    commutandis  ad  Apostolicam   Sedem   re- 

'  Cf.  cl.  AiCHNER  in  Comp.  luris  ecd. 

*  S.  Thomas  2",  2«%  qu.  100,  art.  2,  ad  2. 

*  Bened.  XIV,  de  Synod.  iib.  5,  cap.  9,  el  in  In-t.  Eccl.  56. 

*  Coiiect.  n.  866. 


42  PARS   11.    I>E    KEBUS 


cunatur.  2)  Deinde  praecepit  ut  a  Sacerdotibus,  Kcclesiis,  Capitulis, 
€oIlegiis,  Hospitalibus,  Societatibus,  Moiiasteriis,  Conveutibus,  Con- 
^regationibus,^  domibus  ac  locis  piis  quibuscumque  absolute  tot  mis- 
sae   celebreulur,  quot  ad   rationem   stipendii  sive   ab  una ,  sive  a 
pluribus  personis  coliati,  (|uantumcum(|ue  incongrui  et  exigni,  prae- 
scriptae  fuerint,  alioquin  ii,  ad  quos  pertinet,  suae  obligationi  non 
satisfaciant ,  quinimo  graviter  peccent  et  ad  restitutionem  tenean- 
tur.  Quapropter  revocat   |)rivilegia  et  indulta  omnia   quamcumque 
ob  causam  concessa,  quibus  indulgetur,  ut  certarum  Missarum  vel 
Anniversariorum  celebratione  ,  aut  aliquibus  collectis  seu  orationi- 
bus,  plurium   earumdem  oneribus  satisfiat.    3)  Prohibuit   sacerdoti 
qui  missam  suscepit  celebiandam  cum  certa  eleemosyna,  ne  eam- 
dem  missam    alteri,  parte  eiusdem  eleemosynae  sibi  retenta,  cele- 
brandam  committat.    4)  Decernit  ut  pecunia  ac  bona    mobilia   ec- 
«lesiis,  capitulis,  monasteriis,  etc,  tam  saecularibus  quam   regula- 
rib  is,  tiadita  vel  relicta  cum  onere   perpetuo   missarum  ceiebran- 
darum,  statim  sub  poena  interdicti  ab  ingressu  ecclesiae  ipso  facto 
incurrenda  ,  deponi    debeant  penes   aedem  sacram  ,  vel  personam 
fide  et  facultatibus    idoneam  ad  effectiim  illa  seu   illorum  pretium 
quamprimum  investiendi  in  bonis  immobilibus  fructiferis  cum  ex- 
pressa  et  individua  oneris  adnexi  mentione.  Ac  si  eadem  bona  im- 
mobilia  auctoritate  Apostolica  alienari  contigerit ,  pretium   sub  ea- 
dem  poena  deponi  atque  in  aliis  bonis  slabilibus  itidem  fructiferis 
cum  eiusdem  oneris   repetitione   atque  adnexione  converti  debeat. 
5)  Prohibuit    eisdem   locis   piis   ac  respeclivis    eorum    Superioribus 
tam  saecularibus,  quam  regularibus,  ne  onera  perpetua   suscipiant 
missarum  celebrandarum,  saecuiares  quidem  sine  Episcopi  vel  eius 
€eneralis   Vicarii ,  Regulares   vero  sine   Generalis  vel    provincialis 
licentia  in  scriptis,  sub  poena,  contra  primos,  interdicti  eo  ipso  ab 
ingressu  ecclesiae,  contra  secundos  privationis  omnium  otTiciorum, 
ac  perpetuae  inhabilitatis  ad  illa,  vocisque  activae  et  passivae  absque 
alia  declaratione  incurrenda.  6)  Kleemosynas  vero  manuales  et  quo- 
tidianas  pro  missis  celebrandis  iidem  accipere  possint ,  si  oneribus 
antea  impositis  satisfecerint,  alioquin  abstineant  ab  huiusmodi  elee- 


LIBER   I.    DK    IIEBUS   ECCLESIAE    SPIRITUALIBUS  43 

mosynis,  etiam  spoiite  obialis  recipiendis,  et  capsnlas  auferant  ab 
ecclesiis  ciini  inscriplione  Eleemosyna  pro  Missts  sub  eisdem  poe- 
nis  ipso  facto  incurrendis.  7)  Episcopus  vero  seu  Vicarius  aut  Ge- 
ncralis  vel  Provincialis  de  licentia  pro  perpetuis  oneribus  requisiti, 
in  singulis  casibiis  diligenter  inquirant  de  missaruni  obligationibus 
cuique  loco  pio  incumbentibus ,  nec  antea  assensum  praebeant, 
quam  eis  legitime  constiterit,  illius  sacerdotes  tam  antiquis  quam 
novis  oneribus  salisfacere  posse.  Itaque  praecipue  animadvertant, 
ut  redditus  relicti  omnino  respondeant  oneribus  adiunctis  secundum 
morem  cuiusque  civitatis  vel  provinciae,  excogitantes  in  novissimo 
die  huius  praetermissi  muneris  rationem  esse  reddituros. 

692.  2°  Porro,  excitatis  super  praemissoriim  decretorum  intel- 
ligentia  infrascriptis  dubiis,  a  memorata  Sacr.  Congr.  Conc,  simili 
auctoritale  a  praefato  Urbano  VIII  specialiter  illi  tributa,  sequentes 
prodierunt  declaraliones. 

1.  Dubiuin.  Si  legatum  sit  ita  tenue ,  ul  nullus  velit  ouus  illi 
iniunctum  subire,  et  si  propter  recursum  ad  Sedem  Apostolicam  pro 
moderatioue  oneris  totum  aut  fere  totum  insumi  oportet  pro  ex- 
pensis  ad  id  necessariis,  quid  faciendum?  Respondit.  Sedem  Apo- 
stolicam  ,  iis  non  obstantibus  ,  esse  adeundam  ,  quae  absque  ulla 
impensa  id  statuet,  quod  magis  expedire  in  Domino  iudicaverit: 
verumtamen  si  in  ipsa  Beneficii  erectione  expresse  cautum  fuerit, 
ut  liceat  Episcopo  iniunctum  onus  reducere  ac  moderari ,  legem 
hanc  fundationis  esse  validam  et  observandam.  —  2.  Dubium.  An 
verba  illa  u  tot  Missae  celebrentur  ,  quot  ad  rationem  attribulae 
eleemosynae  praescriptae  fuerint  n  intelligenda  sint  de  praescriptione 
facta  ab  olTerente ,  vel  ab  Ordinario?  Respondit.  Intelligenda  de 
praescriptione  facta  ab  oUerente:  quod  si  ab  hoc  numerus  Missa- 
rum  non  fuerit  praescriptus,  tunc  praescribendus  ab  Ordinario  se- 
cundum  morem  civitatis  vel  provinciae.  —  3.  Dubium.  An  cum 
Ordinarius  praescripserit  eleemosynam  congruam  iuxta  qualitatem 
loci,  personarum  ac  temporum,  sacerdos  accipiens  stipendium  mi- 
nus  congruo,  teneatur  Missas  illi  ab  oiferente  praescriptas  celebrare? 
Respondit.  Teneri.  —  4.  Dubium.  An  sacerdotes,  qui  tenentur  IVlis- 


44  PAHS   II.    DK    REBUS 


sas  celebrare  ratione  Beneficii  seu  Cappellae,  legati  aut  salarii,  pos- 
sint  etiam  manualem  eleemosynam  pro  Missis  votivis  et  Defuncto- 
riim  recipere,  et  unico  Missae  sacrificio  utrique  oneri  satisfacere? 
Resp.  Non  posse  eadem  Missa  utrique  obligationi  satisfacere.  — 
5.  Dubiiim.  Posito  quod  testator  reliquerit  certum  Missarum  nu- 
merum  absque  praescriptione  eleemosynae  ,  an  haec  ab  haeredi- 
bus  ,  vel  ab  Ordinario  sit  praescribendaV  Resp.  Ab  Ordinario  se- 
cundum  morem  civitatis  vel  provinciae.  —  6.  Dubium.  Cum  S.  C. 
revocaverit  privilegia,  quibus  indulgebatur,  ut  certarum  Missarum 
vel  anniv€Fsariorum  celebratione,  aut  aliquibus  Gollectis,  seu  Ora- 
tionibus,  pluriQm  Missarum  oneribus  in  futurum  suscipiendis,  sa- 
tisfiat,  an  verba  in  futurum  suscipinndis  inteUigenda  sint  de  one- 
ribus  suscipiendis  post  privilegium  ?  Resp.  Ita  esse  intelligenda.  — 
7.  Dubium.  An  permittendum  sit  administratoribus  ecclesiarum,  ut 
retineant  aliquam  eleemosynarum  portionem  pro  expensis  manu- 
tenlionis  ecclesiae,  altarium,  inservientium,  paramentorum,  lumi- 
num,  vini,  hostiae  et  similium?  Resp.  Permitlendum  non  esse,  nisi 
cum  ecclesiae  alios  non  habeant  redditus  in  huiusmodi  usum  licite 
erogandos;  et  tunc  portionem  quam  retinebunt,  nullatenus  debere 
excedere  valorem  expensarum  pro  ipsomet  tantum  Missae  Sacri- 
ficio  necessario  subeundarum;  et  nihilominus  curandum  esse,  ut 
tot  Missae  celebrentur,  quot  fuerint  praescriptae.  —  8.  Dubium.  An 
Rector  Beneficii  ,  qui  potest  per  alium  celebrare ,  teneatur  eidem 
dare  stipendium  ad  rationem  reddituum  Beneficii?  Resp.  Satis  esse, 
ut  tribuat  sacerdoti  celebranti  eleemosynam  congruam  secundum 
morem  civitatis  vel  provinciae,  nisi  in  fundalione  Beneficii  aliud 
cautum  fuerit.  —  9.  Dubium.  An  sacerdotes,  quibus  offertur  elee- 
mosyna  maior  solita  pro  celebratione  Missae,  debeant  dare  eamdem 
integram  iis,  quibus  Missas  celebrandas  committunt ;  an  vero  satis 
sit,  si  dent  eleemosynam  consuelam?  Resp.  Debere  absolute  inte- 
gram  eleemosynam  tribuere,  nec  ullam  illius  partem  sibi  retinere 
posse.  —  10.  Dubium.  An  novas  valeant  eleemosynas  recipere  ii 
sacerdoles,  qui  acceptis  non  satisfecerunt ;  et  quid  si  congruo  tem- 
pore  possint  omnibus  satisfacere?    Resp.    Posse  nova  etiam   onera 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  45 

Missarum  suscipere  ,  dummodo  infra  modicum  terapus  *■  valeant 
omnibus  satisfacere.  —  U.  Dubium.  Quid  si  offerens  eleemosynas 
audito  impedimento  consentit ,  ut  sacerdos  Missam  celebret,  cum 
primum  poterit?  Resp.  Posse.  —  12.  Dubium.  An  poena  interdicti, 
et  aliae  appositae  in  eodem  Decreto  ,  afficiant  tam  eos ,  qui  acci 
piiint  eleemosynas  contra  formam  ibi  praescriptam,  quam  eos  (pii 
non  auferunt  ab  ecclesiis  capsulas  pro  Missis?  Resp.  Has  poenas 
non  habere  locum ,  nisi  in  suscepturis  onera  Missarum  perpetiia 
sine  licentia  Episcopi  vel  eius  Generalis  Vicarii,  aut  Generalis  vel 
Provincialis.  —  13.  Dubium.  An  in  hoc  Decrelo  comprehendantur 
illae  capsulae  ,  quae  apponi  solent  in  ecclesiis  in  die  commemora- 
tionis  omnium  Sanctorum  ,  et  vulgo  dicuntur  u  Casse  de'  xMorti  ". 
Resp.  Comprehendi.  —  14.  Dnbium.  An  in  ecclesiis  magnae  devo- 
tionis  et  concursus  possint  accipi  eleemosynae  pro  Missis,  licet  ce- 
lebrari  nequeant  nisi  post  longum  tenipus,  ne  devotio,  cultus  atque 
concursus  fidelium  minuantur?  Resp.  Non  posse,  nisi  de  consensu 
eurum,  qui  eleemosynas  tradunt.  —  15.  Dubium.  Si  in  hisce  De- 
crelis ,  eorum(iue  prohibilionibus  comprehendantur  privati  sacer- 
dotcs?  Resp.  Comprehendi.  —  1(3.  Dubium.  An  ubi  praefixio  numeri 
Religiosorum  in  quolibet  Monasterio  facta  iam  fuit ,  vigore  similis 
Decreti  sanctae  memoriae  Pauli  V,  absque  computatione  reddiluum 
cuiusque  Religiosi,  sit  denuo  facienda  nec  ne?  Resp.  Esse  iterum 
faciendam.  —  17.  Dubium.  An  Novitii  ad  habitum  regularem  ad- 
missi  possint  ad  professionem  admitti  in  Monasteriis,  in  quibus  ha- 
bitu,  ut  supra,  praefixione  numeri,  commode  sustentari  nequeunt? 
Resp.  esse  admittendos,  si  habiles  existant,  ac  deinde  in  alio  Mo- 
nasterio  esse  collocandos,  ubi  commode  ali  possint.  —  18.  Dubium. 
An  eae  Religiones,  quae  Missarum  onera  suscipere  non  consueve- 
runt ,  ut  sunt  Religiones  Capuccinonim  et  S.  I.,  valeant  coenobia 
ac  domus  erigere,  in  quibus   duodecim  Religiosi  commode  ali  ne- 

*  Die  17  lul.  1655,  Sacr.  Congr.  Gonc.  modicum  tempus  intelligencJnm  esse 
resolvit  infra  mensem,  si  agatur  de  sanctuariis  quae  gravantur  aiiis  missarum 
oneribus.  Duo  vero  mmses  iuxta  S.  Alpli.  aliosque  Theoi.  intelligendi  sunt,  quando 
■agilur  de  singulis  sacerdotibus  quibus  deraandatur  celebratio. 


46  PARS   II.    DE    REBUS 


queunt?  Resp.  Non  posse.  —  19.  Dubium.  An  hoc  Decretum  ,  ut 
non  recipiantur  Con^entus  Regularium,  nisi,  praeler  alia  ad  id  re- 
quisita ,  duodecim  saltem  fratres  in  cis  degere  et  competenler  sus- 
tentari  valeant,  aiioquin  subsint  iurisdictioni  Ordinarii,  locum  ha- 
beat  extra  Italiam  ,  Iiisulasque  adiacentes?  Resp.  Habere  locum 
etiam  extra  Italiam,  Insulasque  adiacentes. 

693.  Ad  haec  3°  eadem  Sacr.  Congregatio  sequentia  Decrela 
edidit,  quae  per  Breve  Quocirca  cum  dilectus  die  123  dec.  1697  ^ 
approbata  et  confirmata  fuerunt.  1)  Decreta  superius  relata  cum 
illorum  declarationibus  Sacra  Congregatio  plenissime  confirmavit, 
universis  praecipiens  ut  eadem  omnimodae  executioni  demanden- 
tur.  2)  Insuper  eos  qui  missarum  celebrationem  onn'ttunt  sub  ma- 
liliosa  vel  irrationabili  spe  earumdem  condonationem  vel  reduclio- 
nem  a  Sede  Apostolica  vel  compositionem  a  Rev.  Fabrica  S.  Pctri 
de  Urbe  obtinendi  ,  cerliores  et  monitos  fecit ,  praefatas  condona- 
tiones  et  reductiones  ab  eadem  Sede  nonnisi  ex  rationabili  causa 
seu  aequa  commiseratione  ,  compositiones  vero  a  dicta  Fabrica, 
nonnisi  ex  causa  pariter  rationabili  et  cum  ciausulis  opportunis, 
praeserlim  cum  illa  dummodo  maliliose  non  omiserint  animo  ha~ 
bendi  compositionem,  alias  gratia  nullo  modo  sufpragetar,  aduiitti 
consuevisse  et  solere,  Quapropter  tales  intentiones,  opiniones,  spcs, 
coutraventiones,  seu  circumventiones  directas  vel  indirectas,  iuj- 
mediatas  vel  mediatas,  tamquam  prorsus  irrationabiles,  iniustas  ac 
illicitas  reprobat,  damnat  et  interdicit.  3)  Decrevit  ut  omnes  Re- 
ctores,  Superiores  ac  ministri  tum  saecularium  tum  regularium  ec- 
clesiarum,  debeant  in  loco  magis  patenti  et  obvio,  retinere  tabellam 
onerum  perpetuorum  et  temporalium  litteris  perspicuis  et  intelli- 
gibilibus  descriptorum,  quorum  implemonto  si  nequeant  intra  breve 
tempus  satisfacere  ,  vel  illa  dumtaxat  et  non  ulteriora  adimplere 
posse  crediderint ,  nullatenus  nova  onera  suscipiant ,  idque  in  ea- 
dem  tabella  similiter  exprimant.  4)  lidemque  teneantur  pariter  in 
sacrario  duos  libros  retinere  ac  in  eorum  altero  singula  onera  per- 

'  Gollect.  n.  867. 


LIBER    I.    DE    REBUS    ECCLESIAE   SFIRITUALIBUS  47 

peliia  et  teinporalia,  in  altero  autem  Missas  manuales  et  tam  illo- 
loriim  quam  illarum  adimplementum  et  eleemosynas  distincle  et 
diligenter  adnolare,  atque  de  iis  exactam  rationem  suis  Superiori- 
bus  reddere.  Verum  tam  Siiperiores,  quam  supradicti  ,  rcddendae 
ralioni  obstricti  sedulo  curent,  ut  in  praefatis  libris  omnes  et  sin- 
gulae  rationes  hiiiusmodi  describantur,  seu  adnotentur.  5)  Praecipit 
ut  Kegiilares  debeant  omnes  eleemosynas  tuin  manualium  ,  tum 
perpetuarum  el  temporalium  missaruin  reponere  in  capsa  in  parti- 
culnri  sub  duabus  clavibus,  quarum  una  penes  Superiorem  localem, 
altera  penes  alium  a  Capitulo  Conventuali  deputandum  retineatur, 
ac  de  eisdem  eleemosynis  et  celebratione  missarum  coram  Patribus 
discretis  seu  Consiliaris  vel  alio  simili  modo  nuncupalis  ,  singulis 
mensibMS  exactam  ralionem  exigere  et  respective  redderc.  6)  Quod 
si  autem  ii,  ad  quos  cura  tabellae ,  capsae  et  librorum  pertinet,^ 
suam  operam  praemissis  non  navaverint  et  Superiores  tam  saecu- 
laies  quam  regulares  rationem  praedictam  non  exegerint,  seu  noi> 
invigilaverint,  ut  quisque  suo  muneri  satisfaciat  in  singulis  respecli- 
vis  casibus,  saeculares  poenam  suspensionis,  regulares  vero  privalio- 
nis  vocis  activae  et  passivae ,  graduum,  officiorum  ac  inhabilitatis 
ad  illa  ipso  facto  et  absque  ulla  declaratione  incurrant.  7)  Decernit 
ut  liaec  decreta  exposita  prostent  in  sacrariis,  et  in  monasteriis  bis 
in  anno  legantur,  atque  excitat  omnes  Ordinarios  et  superiores  ad 
curam  impendendam  ut  eadeni  observentur. 

694.  Ad  haec  4°  Bened.  XIV  *■  primo  animadvertit  missas  esse 
celebrandas  in  illa  ecclesia  seu  loco  ubi  volunt  eleemosynam  confe- 
rentes,  postea  declarat  quemcumque,  qui  eleemosynas  seu  stipendia 
pro  missis  celebrandis  colligens  et  accipiens  ipsas,  retenta  sibi  parte 
earumdem  eleemosynarum  seu  stipendiorum,  celebrare  fecerit,  lai- 
cum  (|uidem  excommunicationis,  clericum  vero  suspensionis  poenam 
sibi  suisque  successoribus  reservatam  ipso  facto  incurrere.  Pius 
vero  IX  in  Const.  Apostolieae  Sedis  excommunicationi  R.  Pontifici 
simpliciter  reser\  atae  subiecit  colligentes  eleemosynas  maioris  pretii 

'  In  Const.  Qmnta  cura  30  iunii  1741. 


48  *  PAKS    II.    DE    REBUS 


pro  missis  et  ex  iis  liicrum  captantes  facieiuio  eas  celebrari  in  locis 
ubi  missarum  stipendia  minoris  pretii  esse  solent  *. 

695.  Tandein  5°  cum  circa  eleemosynas  missarum  graves  quae- 
dam  quaesliones  S.  Sedi  propositae  fueriiit,  eas  Sum.  Pont.  Pius  IX 
Sac.  Congregationi  Concilii  expendendas  ac  resolvendas  mandavit. 
Sunt  autem  liae :  I.  An  turpe  mercimonium  sapiat ,  ideoque  im- 
probanda  et  poenis  eliam  ecciesiasticis  ,  si  opus  fuerit,  coercenda 
sit  ab  Kpiscopis  eorum  bihliopoiarum  vel  mercatorum  agendi  ratio, 
qui,  adhibitis  publicis  invilamentis  et  praemiis,  vei  alio  quocum(|ue 
modo  missarum  eleemosynas  colligunt;  et  sacerdotibus,  (juibus  eas 
celebrandas  committunl,  non  pecuniam  !-ed  libros  aliasve  merces 
rependunt?  II.  An  liaec  agendi  ratio  ideo  colionestari  valeat ,  vel 
quia  nulla  facta  imminutione,  tot  missae  a  memoratis  collectoribus 
«elebrandae  committantur,  quot  collectis  eleemosynis  respondeant, 
vel  quia  per  eam  pauperibus  sacerdotibus  ,  eleemosynis  missaium 
«arentibus  subvenitur?  III.  An  huiusmodi  eleemosynarum  colleclio- 
nes  et  erogationes  tunc  etiam  improbandae  et  coercendae,  ut  supia, 
sint  ab  Episcopis,  quando  lucrum,  quod  ex  mercium  cum  eleemo- 
synis  permutatione  hauritur  ,  non  in  proprium  colligentium  com- 
modum,  sed  in  piarum  institutionum  ei  bonorum  operum  usum 
vel  incrementum   impenditur?    IV.  An   turpi   mercimonio   concur- 

'  Sunt  casus  in  quibus  sacerdos  potest  aiteri  sacerdoti  missam  celebrandam 
delegare  cum  eleemosyna  ordinaria,  sibique  retinere  eius  excessum ,  idque  gene- 
ratim  fitiri  licet  quoties  adsunt  alii  tituli  ceiebrationi  extrinseci.  Eiusmodi  vero  ti- 
tuli  sunt:  1)  Si  missae  inhaereant  beneficio,  vel  cappellaniae.  2)  Si  missa  perpe- 
tua  non  inhaeret  beneficio,  sed  cerlo  cuidam  sacerdoti  demandatur  ita  ut  ipsi  cura 
incumbal  solutioni  consulendi,  quod  onus  pretio  aestimabile  est.  3)  Si  alicui  lega- 
tum  relinquitur  certo  ac  determinato  nuniero  missarum  gravalum ;  at  non  idem  di- 
«endum,  si  aliquis  in  testamenlo  non  tamquam  legalarius  sit  designalus,  sed  execu- 
tor  legati  missarum.  4)  Si  quis  maiorem  stipem  non  tam  intuitu  missae  daret,  quam 
amicitiae,  paupertatis,  gratitudinis.  5)  Si  maius  stipendium  datur  ratione  stolae  vel 
officii  parochialis  vel  dignitalis,  ut  fit  in  missis  nuptialibus,  S.  Gongr.  Goncil.  die 
23  iulii  1874  declaravil  «  integram  eleemosynam  solvendam,  nisi  morali  cerlitudine 
v.onstel,  excessum  communis  eleemosynae  oblatum  fuisse  inluitu  personae  ipsius 
Parochi » .  Gonf.  cl.  Aichner  Op.  cit.  p.  775. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  49 

ranl,  ideoque  improbandi  atqne  etiam  coercendi,  iit  supra,  sint  ii, 
<|ui  acceptas  a  fidelibus  vel  locis  piis  eleemosynas  missarum  tra- 
dunt  bibliopolis ,  mercatoribus ,  aliisque  earum  collectoribus  ,  sive 
recipiant,  sive  non  recipiant  quidquam  ab  iisdem  praemii  nomine? 
V.  An  turpi  mercimonio  concurrant ,  ideoque  impiobandi  et  coer- 
cendi,  ul  supra,  sint  ii,  qui  a  dictis  biblio|)olis  et  mercatoribus  re- 
•cipiunt  pro  missis  celebrandis  libros,  aliasve  merces,  liaium  pretio 
sive  imminuto,  sive  integro?  VI.  An  illicite  agant  ii,  qui  pro  missis 
€elebratis  reci|)iunt  stipendii  loco  libros  vel  alias  merces  ,  seclusa 
quavis  negotiationis,  vel  turpis  lucri  specie?  VII.  An  liceat  Episcopis 
sine  speciali  S.  Sedis  venia  ex  eleemosynis  missarum,  quas  fideles 
celebrioiibus  Sanctuariis  tradere  solent,  aliquid  detrahere,  ut  eorum 
decori  et  ornamento  consulatur,  quando  praesertim  ea  propriis  red- 
dilibus  careant?  Vlll.  An  et  quid  agendum  ab  Episcopis,  ne  iisdem 
Sanctuariis  plures  missarum  eleemosynae  congerantur,  quam  quae 
ibi  intra  praescriptum ,  seu  breve  tempus  absolvi  queant?  IX.  An 
et  quid  agendum  ab  Episcopis,  ut  missae,  siye  quae  singulis  sacer- 
dotibus,  sive  quae  ecclesiis  et  locis  piis  a  fidelibus  celebrandae  com- 
mittunlur,  accurate  et  fideliter  persolvantur?  (^uibus  dubiis  non 
semel  in  propriis  comitiis  sedulo  et  accurate  perpensis,  tandeni  in 
Congregatione  Generali  habita  iii  Palatio  Apostolico  Vaticano  die 
25  iulii  1874,  iidem  Emi  Patres  in  hunc  modum  respondendum 
<;cnsuerunt,  \idelicet: 

Ad  I.  Afflrmative.  Ad  II.  Negative.  Ad  III.  Atlirmative.  Ad  IV. 
AtBrmative.  Ad  V.  Affirmative.  Ad  VI.  Negalive.  Ad  VII.  Negative, 
nisi  de  consensu  oblatonim.  Ad  VIII  et  IX.  Standum  Constitutio- 
nibus  Apostolicis  et  Decretis  alias  datis.  Factaque  die  31  augusti  1874 
de  his  omnibus  SSmo  D.  N.  per  Sacr.  Gongr.  Secretarium  relatioiie, 
Sanctitas  Sua  resolutiones  S.  Gongregationis  Apostolica  sua  aucto- 
ritate  adprobavit  et  confirmavit,  atque  ad  Episcopos  transmitti  iussit, 
tit  ipsi  eas  intra  propriae  iurisdictionis  limites  exequendas,  perpe- 
luoque  et  inviolabiliter  servandas  curent.  Gontrariis  non  obstantibus 
«quibuscumque. 

ZlTELLI-SOLIERI.    —    //.  4 


50  PARS   II.    DE   REBUS 


696.  In  sequelam  resolutionum  praedictarum ,  bina  proposita 
sunt  dubia  seu  : 

I.  An  illicite  agant  ii,  qui  cum  non  sint  bibliopolae  nec  mer- 
catores,  vel  aliter  missarum  celebrandarum  quaesitores,  verum  ec- 
clesiastici  viri,  quibws  sponte  a  fidelibus  missarum  celebrandarum 
eleemosynae  traduntur,  quique  ad  bonos  libros  vel  diaria  religiosa 
evulganda,  eas  celebrandas  offerunt  sacerdotibus ,  ut  inde  hi  acci- 
piant  stipendii  loco ,  libros  vel  ephemerides?  11.  An  illicite  agant 
huiusmodi  sacerdotes,  qui  vel  iis  oblatas  a  supradictis  ecclesiasticis^ 
missas  acceptant,  vel  ipsis  eas  petunt  celebrandas,  ut  inde  queant, 
pro  missis  iam  celebr.ilis,  earum  stipendii  loco  ,  libros  vel  diaria 
acceptare  vel  petere,  cum  ipsi  aliunde  sciant,  aut  sibi  persuadeanl, 
aliter  non  obtenturos  easdem  missas  pro  effectiva  eleemosyna  ce- 
lehrandas?  Quibus  dubiis  S.  Congregatio  in  generalibus  comitiis  ha- 
bitis  die  24  aprilis  1875  respondit :  Negative  in  omnibus  ad  utrum(|ue. 

ARTICULUS     III. 

De  Missae  ileratione. 

697.  Ex  regula  generali  iuxta  vigentem  Ecclesiae  disciplinani, 
semel  tantum  in  die  licet  sacerdotibus  sacrificium  missae  otTerre, 
excepto  die  Nativilatis  Domini.  Attamen  Missionariis  apud  infideles 
et  hcterodoxos  degentibus,  datur  facullas  ab  Apostolica  Sede  mis- 
sam  binandi.  Circa  hanc  facnltatem  S.  Congr.  Fidei  Trop.  per  In- 
structionem  datam  die  24  maii  1870  ^  regulas  ac  principia  praestituit, 
quae  in  memoratae  facultatis  usu  ob  oculos  habenda  sunt.  Atque 
in  primis  declaravit,  quod  quando  in  casu  necessitatis  permittitur 
sacerdotibus  iteratio  missae ,  id  intelligi  debet  de  venia  duas  tan- 
tum  missas  celebrandi,  quamvis  graves  concurrerent  causae,  quae 
maiorem  missarum  numerum  exposcere  viderentur 


..  2 


'  Collect.  n.  792. 

'  Insli-uctio  a  S.  R.  C.  die  12  septembris  1858  edita  pro  sacerdote  Aposlolicatn 
facullatem  habente  bis  Missam  eadem  die  celebrandi  est  sequens: 


LIBIiR    I.    DK    RHBUS   ECCLESIAK   SPIRITUALIBUS  51 

698.  PoiTO  necessitas,  quae  unicus  tilulus  est  ob  quem  facullas 
hncc  conceditur,  desumenda  non  est  ex  parte  inopiae  sacerdoturn, 
sed  ex  parte  necessitalis  spiritualis  populi  et  ex  raritate  sacerdotuin. 
llinc  infertur  non  recte  sentire  qui  diceret  1)  posse  missam  iterari 
dielius  festis  suppressis;  2)  iterari  missam  posse  in  eorum  commo- 
dum  ,  qui  praecepto  salisfacere  vellent  in  suis  privatis  oratoriis  ; 
5)  consuetudinem    esse    titulum    sutVicientem    eodem  die  binandi  ; 

t  Quando  sacerdos  eadem  die  duas  Missas  dissitls  in  locis  celebrare  debet,  in 
priina  ilum  divinum  Sanguinem  sumit,  eum  diligentissime  sorbeal.  Exinde  super 
Gorporale  ponat  calicem  et  palla  tegat,  ac  iunctis  manibus  in  medio  Allari  dicat: 
Quod  ore  sumpsimiis  etc.  ei  subinde  admoto  aquae  vasculo  digilos  lavet  dicens: 
Corpus  tuum  et  abstergat.  His  peractis  Calicem,  super  (;orporale  manentem  adhuc, 
deducla  palla  cooperiat  ceu  mos  est,  scilicet  primum  puriflcatoris  linteo ,  deinde 
palena  ac  palla,  el  demum  velo.  Post  haec  Missam  prosequatur,  el  completo  ullimo 
Evangelio,  rursus  stet  in  medio  Altaris,  et  delecto  Calice,  inspiciat  an  aliquid  divini 
Sanguinis  nec  ne  ad  imum  se  recederit,  quod  plerumque  contingel.  Quamvis  enim 
sacrae  species  primum  sedulo  sorptae  sint,  tamen  dum  sumuntur,  cura  particulae, 
quae  ciiTum  sunl,  undequaque  .«ursum  deserantur,  non  nisi  deposilo  Calic(!  ad  imum 
redeunt.  Si  itaque  divini  Sanguinis  gutla  quaedam  supersit  adhuc,  ea  rursus  ac 
diligenler  sorbealur,  et  quidem  ex  eadem  parle  qua  ille  primum  sumptus  est.  Quod 
nullimode  omitlendum  est,  quia  Sacrilicium  moraliler  dural ,  et  super  exlantibus 
adhuc  vini  speciebus  ex  divino  praeceplo  compleri  debel. 

«  Postmoduin  sacerdos  in  ipsum  Calicem  lantum  saltem  aquae  Cundat,  quan- 
tum  prius  vini  posueral,  eamque  circumaclam  ex  eadem  parte,  qua  Sanguinem  bi- 
berat  in  paratum  vas  dimittat.  Calicem  subinde  ipse  Purificatorio  linteo  abstergat, 
ac  (lemum  cooperiat,  uli  alias  fll  alque  ab  allari  discedaL  Deposltis  vestibus  sacris, 
et  gratiarum  aclione  complela,  aqua  e  Calicc  demissa  pro  reruni  adiunctis  vel  ad 
diem  crastinum  servetur  (si  nempe  eo  rursus  sacerdos  redeat  Miss.am  habiturus) 
et  in  secunda  puriflcalione  in  Calieem  demittatur,  vel  gossipio  aut  slupa  absorpta 
comburatur,  vel  in  Sacrario  si  sit  exsiccanda  relinquatur,  vel  demillatur  in  piscinam. 

«  Cum  autem  Calix,  quo  sacerdos  primum  est  usus,  purificatus  iam  sit,  si  illo 
ipso  pro  Missa  altera  indigeal,  tum  secum  deferat:  secus  vero  in  altera  Missa  di- 
verso  Calice  uli  poteril. 

«  Cum  superior  S.  R.  C.  Instructio  nonnisi  rnsum  respiciat,  quo  Sacerdos  duas 
Missas  dissitis  in  locis  eadem  die  sit  celebraturus;  operae  prctium  visum  est  ex  Com- 
mentariis  Bartholomaei  Gavanti  et  Caietani  Mariae  Merati  hic  ritum.  adiungere  a 
sacerdote  servandum  cum  utramque  Missam  in  eadem  ecclesia  offerre  debet. 


52  PARS   II.    DE    REBUS 


4)  iiiterdictam  non  csse  sacerdoti  niissae  iterationeni  quolies  alius 
liaheri  possit  sacerdos ,  qui  populi  necessilati  valeat  satisfacere. 
Quocirca  prius  quani  admittalur  missae  iteratio,  ^idenduin  erit, 
nuni  aliquod  e  remediis  a  iure  praestilutis  suppelat  ad  consulen- 
dum  spirituali  populi  necessitali.  Hinc  ad  consulendum  necessitali 
in  primis  Parochus  ipse  tenetur  stipendium  alleii  sacerdoti  suppe- 
dilare;  eo  uon  |)otente,  populus,  et  si  ob  paupertatem  is  non  pos- 
sit,  tenetur  Ordinarius. 

699.  Quoad  vero  casus ,  quibus  Kpiscopi  binandi  facultalem 
concedere  possunt,  Bened.  AlV  declaiavit  permitti  eam  posse:  l)  sa- 
cerdoti ,  qui  duabus  parochiis  piaesit  \el  duos  populos  curet  adeo 
seiunctos,  ut  alteruter  Parocho  celebraiili  die  festo  adesse  nulla- 
tenus  possit;  2)  si  uiia  tantum  sit  ecclesia,  in  qua  missa  celebratur 
et  ad  quam  insimul  universus  populus  convenire  non  potest.  Porro 
his  iutervenientibus  casibus,  iteiari  missa  poteiit  etiam  ab  iis  qni 
biuaudi  faciiltate  non  sunl  instructi,  cum  id  coiicedat  ius  commiiuc, 
semper  tamen  dependenter  ab  Ordinario ,  ad  quem  pei  tinet  tiim 
de  vera  existente  necessitate  ,  tum  de  possibilitate  alia  canonica 
remedia  applicandi,  iudicium  feire.  Quin  imo  in  casu  unius  Parochi 

«  Hoc  itaque  in  casu  sacerdos  post  hauslum  in  prima  Missa  diligenler  San- 
guinem  Domini,  omissa  consueta  purificalione,  patena  calicem  et  palla  patenam 
tegens  ac  super  corporale  relinquens,  dicit  iunctis  manibus:  Quod  ore  sumpsimus 
Domine  etc.  Deinde  digitos,  quibus  SS.  Sacramenlum  letigit,  in  aliquo  vase  mundo 
ad  ho(!  in  Altare  praeparalo  abluel ,  inlerim  dicens :  Corpus  tuum  Domine  etc, 
abstersisque  puriflcatorio  digitis  calicem  velo  cooperiel,  veiumque  ponet  super  cor- 
porale  extensum.  Absoiula  Missa,  si  nulla  in  ecclesia  sit  sacristia ,  calicem  eodem 
modo  super  Aliare  relinquet;  secus  vero  in  sacristiam  deferet,  ibique  super  Cor- 
porale  vel  pallam  in  aliquo  loco  decenti  et  clauso  coliocabit  usque  ad  secundam 
Missam;  in  qua,  cum  eodem  Galice  uti  debeal,  illum  rursus  secum  deferet  ad  Al- 
tare,  ac  super  corporale  extensum  reponet.  Cum  aulem  in  secunda  Missa  sacerdos 
ad  Oflfertorium  devenerit,  ablato  velo  de  Calice,  hunc  parumper  versus  cornu  Epi- 
stolae  collocabit,  sed  non  extra  corporale,  factaque  hostiae  oblatione,  cavebit  ne  pu- 
rificatorio  extergat  Calicem,  sed  eum  intra  corporale  relinquens  leviter  elevabit, 
vinumque  el  aquam  eidem  caute  imponet  ne  guttae  aliquae  ad  labia  ipsius  Calicis 
resiliant,  quem  d<Mnde  nuUatenus  ab  inlus  abstersum  more  solito  offeret». 


LIBER    I.    DK    REBUS    ECCLESIAE    SPIRITUALIBUS  •  53 

cum  diiabus  paroeciis,  parochum  non  solum  |  osse,  sed  plane  teneri 
ad  missam  iterandam  animadvertit  Bened.  XIV  ^  Kx  his  consequi- 
tur  leviorem  necessitatem  requiri  ut  vi  facultatis  binatio  permit- 
tatur,  quam  ut  vi  iuris  communis.  Quae  quidem  necessitas,  con- 
scientiose  quidem,  at  non  anxie  diiudicanda  est.  Quare  perperam 
ageret  tam  is  qui  laxe  ,  quam  is  qui  extremo  cum  rigore  hac  in 
re  procederet.  Uno  verbo  charitatis  fidelibns  debitae  haud  minor 
ratio  habenda  est,  quam  legis  binationem  prohibentis.  Porro  haec 
moralis  fidelium  necessitas,  seu  gravis  utilitas,  exurgere  praesertim 
solet  ex  numero  fidelium  qui  alias  sacro  assistere  sine  notabili  dif- 
ficultate  non  possunt ,  atlentis  distantia  ab  ecclesia  ,  temporis  cir- 
cumstantia  ex.  gr.  hiemali*,  viarum  asperitate  etc. 

700.  Quod  ad  numerum  vero  tidelium  ,  qui  satis  sit  ut  missa 
iterari  possit,  in  Const.  Apostolicuin  Ministerium  edita  pro  Anglia 
declaratur  eiusdem  facullatem  posse  adhiberi  u  cum  eorun)  nume- 
rus,  qui  diebus  festivis  tenentur  sacris  assistere  ,  talem  exhibeat 
necessitatem ,  ut  nisi  alicui  sacerdoti  duas  missas  eadem  die  cele- 
brandi  potestas  concedatur  ,  Ecclesiae  mandato  plures  non  satisfa- 
cerent  ».  Cum  haec  generalis  norma  dubium  omne  non  auferat, 
hinc  S.  Congr.  in  more  habuit  huiusmodi  quaestionem  ,  quemad- 
modum  ea  quae  distantiam  respicinnt,  resolvendam  relinquere  pru- 
denli  Ordinariorum  arbitrio ,  a  quibus  facultas  dependet  ^.  Haec 
autem  necessitas  vera  quidem,  sed  moralis  intelligitur,  non  absoluta. 

701.  Circa  stipendium  percipiendum  ab  iis  qui  duas  missas  ea- 
dem  die  celebrant,  Sac.  Gongr.  Fid.  Prop.  regulam  generalem  edidit 
die  15  oct.  1863,  scilicet  non  concedi  presbyteris  eleemosynam  re- 
cipere  pro  secunda  missa  ;  etiamsi  de   illis  agatur,  qui   parochiali 

'  L.  6  de  Syn.  Dioec. 

*  Numerus  circiler  vicenarius  in  decreto  S.  Congr.  Conc.  in  Lingonensi  12 
ian.  1847,  supposita  notabili  diRicullale,  sulTiciens  liabltus  fuit,  dum  idem  numerus 
in  allo  casu  iudicalus  fuiinon  sufficere.  Ad  hoc  igilur  determinandum  ratio  habenda 
est  adiunctorum,  ei  sic  in  casu  in  quo  agebatur  de  detentis  iri  carcere,  favore  mi- 
nus  quam  decem  vel  quindecim  licila  fuit  declarata  binatio,  quae  declaratio  ad  ho- 
spilalia,  et  ad  convenlus  monialium  papali  clausura  adslriclarum  exlendi  potest. 


54  PARS    II.    DK    KEBUS 


nnmere  fungentes  ideo  pro  prima  missa  nequeunt  stipendium  j)er- 
cipere,  quia  eam  pro  populo  applicare  tenentur.  Etsi  vero  volucrit 
ut  haec  norma  generatim  servettir  in  praxi ,  cum  tamen  specialia 
adsint  in  nonnullis  inissionibus  rerum  ac  personarum  adiuncta,  et 
cum  ditticultates  non  pancae  oriri  possenl  si  regula  ipsa  nullas  ex- 
ceptiones  pateretur  ,  Pius  IX  faLuilatem  impertivit  Ordinariis  mis- 
sionum  ut,  iusta  et  gravi  causa  intercedente,  sacerdotes  sibi  subditi 
eliam  pro  secunda  missa  in  eadem  die  celebranda,  stipendium  per- 
cipere  possinl  ac  valeant  S 

ARTICULUS    IV. 

De  loco  et  teinpore  celebrationis. 

7012.  Missae  celebrari  possunt  in  Kcclesia  et  Oratoriis  publica 
auctoritate  Ordinarii  depulatis ,  consecratis  vel  saltem  benedictis, 
nisi  casus  magnae  necessitatis  interveniat  "^ 

703.  Ad  missam  requirilur  altare  ,  cuius  duptex  est  species; 
alia  enim  sunt  altaria  (ixa,  alia  mobilia.  Fixa  ea  dicuntur  quorum 
slructura  moveri  nequil;  mobilia  sunt  quae,  salva  integritate  ,  de 
uno  in  alium  locum  transferri  possunt.  Ab  altari  mobili  dilTert  pri- 
viiegium  altaris  portatilis,  quod  in  eo  consistit  ut  quis  super  allari 
viatico  ubivis  missam  possit  celebrare. 

704.  Porro  inateria  tabulae  altaris  debet  esse  lapidea  *,  unoque 
integro  lapide  constare  \  et  forma  quadrangularis.  Item  in  inedia 
parte  debet  caxitatem  habere  in  qua  reponuntur  in  consecratione 
reliquiae  sanctorum,  sine  quibus  consecrari  non  possunt  ^  Altare 
oportel  tribus  iineis  mappis  esse  contectum,  atque  inter  candelabra 
debet  Grux  et  Christi  Domini  ex  ea  pendentis  imago  prominere. 
Kt  quidem  suprema  est  auctoritate  statutum,  non  posse  rem  divi- 

•  S.  Congr.  Fid.  Prop.  15  oct.  1863. 

*  Conc.  Trid.  Sess.  XXII  de  obs.  in  celebr.  missae. 
'  Collecl.  n.  826. 

^  S.  Rit.  Congr.  17  iunii  1843. 
'  CoUecl.  n.  824,  825. 


LIBEH   I.    DE    HEBUS    ECCLESIAE   SPIHITUALIBUS  55 

narn  fieri  in  altari,  ne  illo  quidem  excepto  in  quo  intra  taberna- 
culuin  divina  eucharistia  asservatur,  nisi  Crux  quam  diximus,  talis 
sit  atque  ita  constituta,  ut  sacerdos  et  populus  sacro  adstans  Cru- 
cifixum  facile  et  commode  possint  intueri.  Quod  si  in  maioris  al- 
taris  tabula  Servator  noster  Cruci  siiffixus  aut  caelatus  appareat, 
tunc  nullam  inter  candelabra  poni  crucem  necesse  est  \ 

703.  In  missae  sacrificio  adhiberi  debent  candelae  industria 
€onfectae  ex  apum  labore,  ct  ex  venia  apostolica  interdum  conce- 
ditur  missionariis  ut  possint  uti  loco  cerae  ,  oleo  ,  et  etiam  oleo 
deficiente,  ut  celebrent  absque  luminibus.  Pariter  ex  Indulto  Apo- 
stolico  conceditur  facultas  utendi  cera  ex  arbore  tluente.  Calix  de- 
bet  esse  aureus  vel  argenteus,  aut  saltem  slamneus,  si  ecclesiarum 
vel  sacerdotum  paupertas  tanta  sit,  ut  maioris  pretii  vasa  compa- 
rare  non  sinat.  De  calice  vero  ex  alluminio  confecto,  lata  est  in- 
structio  a  S.  Uit.  Congr.  die  6  dec.  1866  -.  Debent  aulem  calicum 
cuppae  et  patenae  in  tota  superficie  argento  prius  et  deinde  auro 
in  partibus  a  rubrica  requisitis  obduci  \  Calices  denique  et  patenae 
per  solum  Kpiscopum  consecrari  possunt,  et  iterum  consecrari  de- 
bent  si  fuerint  denuo  inaurati  *. 

706.  Amictus,  albae,  tobaleae,  mappulae  ex  lino  vel  cannabe 
constare  debent,  nunc  fas  est  uti  palla  a  parte  superiori  drappo 
serico  cooperta.  Paramenta  denique,  linteamina  sacra,  exceptis  pu- 
rificatoribus,  debent  esse  benedicta. 

707.  Rubricae  missalis  tempus  intra  quod  missae  celebiari 
possunt,  excepta  sola  missa  solemni  in  nocte  nativitatis  Domini  et 
cxcepto  privilegio ,  aurora  et  meridie  concludunt.  Neque  tamen 
violatae  huius  legis  reus  haberetur,  siquis  parte  horae  tertia  ante- 
vertat  auroram  sic  ut  missam  ad  auroram  ipsam  absolvat,  vel  et- 
iam,  si  absolvat  eamdem  tertia  post  meridiem  horae  parte  elapsa  *. 

'  Bened.  XIV,  Consl.  Accepimus  praestantium. 

*  Collect.  n.  863. 

»  Collect.  n.  864. 

^  Gollecl.  n.  842,  850. 

^'  Bened.  XIV,  Instr.  13. 


56  PARS   II.    DE   REBUS 


Minus  tamen  quam  horam  intervertcre  est  leve  et  ex  gravi  motivo 
innoxium  prorsus,  ex.  gr.  itineris  causa.  Et  si  viaticum  dandum 
sit,  licet  a  media  nocte  missarn  celebrare.  Ne  autem  populus  ca- 
reat  missa,  licet  ad  duas  horas  post  meridiem.  Denique  observan- 
dae  sunt  in  missae  sacrificio  rubricae  in  missali  praescriptae,  qua- 
rum  aliae  sunt  praeceptivae ,  aliae  directivae.  Praeceptivae  sunt 
quae  continent  ali(|nid  quod  ex  iure  vel  legitima  consuetudine  con- 
venienter  praecipitur,  directivae  dicuntur  reiiquae. 

708.  Ultimo  loco  inquirendum  superest  quoties  sub  gravi  qui* 
vis  sacerdos  celebrare  teneatur.  Porro  agitur  hic  non  solum  de  prae- 
cepto  affirmativo  et  indeterminato ,  sed  de  praecepto  naturali  per 
modum  officii  imposito,  siquidem  iuxta  rituale ,  celebrare  est  pri- 
mum  sacerdotis  offlciura.  Porro  quidquid  ad  instar  oflicii  impositum 
est ,  subiecto  inhaeret  per  moduih  habitus  ,  et  quidquid  rationem 
habitus  habet  frequentiam  aliquam  actuum  expostulat.  Hinc  una 
vel  tribus  aut  quatuor  actibus  pro  toto  tempore  quo  officium  per- 
durat,  ei  nullatenus  esset  satisfactum.  His  positis,  S.  Thomas  huic 
quaestioni  respondet :  u  dicendum  quod  quidam  dixerunt  quod  Sa- 
cerdos  potest  omnino  a  celebratione  rite  abstinere,  nisi  teneatur  ex 
cura  sibi  commissa  celebrare  populo  et  sacramenta  praebere.  Sed 
hoc  irrationabiliter  dicitur,  quia  unusquisque  tenetur  uti  gratia  sibi 

data;  unde  Sacerdoti    etiamsi    non    habeat  curam  animarum, 

non  licet  omnino  a  celebratione  cessare  ,  sed  saltem  videtur  quod 
teneatur  celebrare  in  praecipuis  festis  et  maxime  in  quibus  fideles 
communicare  consueverunt  r.  Quae  formula,  subdit  S.  Alph.  *,  in 
praecipuis  festis  iuxta  Sotum  intelligitur  de  tribus  principalioribus^ 
solemnitatibus  i.  e.  Natali,  Paschate  et  Pentecoste;  unde  sententia 
ionge  communior,  subdit  s.  Doctor,  afflrmat  Sacerdotes  non  teneri 
ad  celebraiidum ,  nisi  ter  vel  quater  in  anno.  Kt  haec  sententia 
est  conformis  Decreto  Sac.  Congr.  Concilii  edito  mense  nov.  1696  ^y 
ubi  dicitur  quod  qui  sine  iusta  causa  ter  vel  quater  in  anno  non 
celebravit  peccat  mortaliter  et  potest  ab  Episcopo  puniri. 

'  L.  6,  tracl.  5,  n.  33. 

^  Apud  MoNACELLUM  p.  1,  tit.  5,  form.  9,  n.  15. 


LIBER   I.    DE    REliUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  57 

CAPTT  IV. 

DE  SAGRAMENTO  POENITENTIAE. 

709.  Poenitenliae  virtulem  eiiisque  fruclum  Christus  Dominus 
rilui  a  se  instituto  alligavit ,  quo  christianorum  peccata  clavibus 
Ecclesiae  rite  subiecta  solvuntur  et  lapsis  post  baptismum  ,  bene- 
ficium  mortis  Chrisli  applicatur.  Hoc  sensu  Poenitentia  est  verum 
ac  proprium  Novae  Legis  Sacramenlum  remissionis  gratiam  produ- 
cens  ex  opere  operato.  Porro  Poenitentiae  Sacramentum  christianis 
peccatoribus  necessarium  est  necessitate  praecepti  ac  medii ,  illud- 
que  proprium  habet  ut  institutum  sit  ad  modum  iudicii. 

ARTIGULUS    I. 

De  Materia  el  forma  Sacramenti  Poenitentiae, 

710.  Materia  remota  Sacramenti  poenitentiae  sunt  peccata  post 
baptismum  commissa.  Peccatum  vero  si  est  certum  et  mortale, 
est  materia  necessaria:  si  vero  esl  veniaie,  vel  morlale  aut  veniale 
alias  rite  confessum  et  absolutum,  est  materia  libera  et  sufficiens. 
Quod  si  incertum  seu  dubium  sit,  est  materia  insulficiens. 

Materia  vero  proxima  sunt  actus  poenitentis,  qui  Ires  iure  cen- 
senlur  scilicet  contritio,  confessio  et  satisfaclio. 

Forma  denique  huius  sacramenli  est  absolutio  iuridica  Sacer- 
dotis. 

§  1.  —  De  Contritione. 

711.  Quod  ad  poenitentis  actus  pertinet,  prima  poenitentiae 
pars,  eaque  omnino  essenlialis  atque  potissima ,  est  contritio  seu 
u  animi  dolor  ac  detestatio  de  peccato  commisso  cum  proposito  non 
peccandi  de  cetero  ". 

Porro  contritio  debet  esse  interna  seu  vera,  supejnaturalis, 
summa  et  universalis;  proposilum  vero  debet  esse  firmum,  efficax 
et  universale.  Generica  contritionis  notio  iure  in  perfectam  et  im- 
perfectam  specie  distinguitur  ex  distinctis  specie  motivis,  atque  adeo 


58  PARS   II.    DE    REBUS 


<]iiae  ex  motivo  amoris  Dei  snper  omnia  propter  se  dilecti  conci- 
pitnr  ,  contritio  dicitur  perfecta  ,  quae  vero  ex  alio  supernaturali 
motivo  et  nominatim  ex  timore  Dei  punientis  vel  ex  tiirpitudine 
peccati,  im|)ertVcta  contritio  dici  solet  scu  attritio. 

712.  Notandum  vero  est  quod  cum  ctiaritas  dicitur  super  omnia, 
perfectio  significatur  appretiativi  amoris,  adeo  ut  Deus  omnibus  prae- 
feratur  et  nihii  contra  eum  ametur,  sine  quo  \era  ctiaritas  esse  non 
potesl  ^  non  vero  praeter  iianc  essentialem  perfectionem  significa- 
tur  ut  necessaria  distincta  perfectio  affectus  intensitas. 

713.  Ad  liaec,  cum  dicitur  dilectio  gratuita  Dei  propter  se,  si- 
^gnificatur  quidem  amor  Dei  super  omnia  directe  propter  suam  in- 
finitam  bonitatem,  at  non  excbiditur  necessario  respectus  omnis  ad 
Deum  quatenus  etiam  summum  bonum  nostrum  est,  eo  ipso  quod 
€St  in  sc  summum  bonum. 

714.  Contritio  charitate  perfecta  poenitentem  Deo  reconciliat 
antequam  Sacramentum  aclu  suscipiatur,  id^jue  non  sohim  cum  gra- 
dibus  intensa  est  ac  fervens  ac  longo  tempore  dominans  atque  sub 
omni  respeclu  pura  et  gratuita  ,  neque  solum  cum  non  adest  Sa- 
<iramenli  copia  urgente  necessitate,  ex.  gr.  in  inortis  articulo,  vei 
accedente  martyrio,  sed  dummodo  in  sua  specie  perfecta  sit,  ante 
Sacramenti  susceptionem  iustificat,  iicet  non  sine  voto  Sacramenti. 
Quin  imo  perfectae  contritionis  intensio  tum  ex  j)arte  charitatis.  ut 
lo  juitur  S.  Thomas  -,  tum  ex  parte  doloris  sensibilis  quem  excitat 
Yoluntas  ,  erticere  jjotest  ut  non  solum  culpa  et  poena  aeterna , 
sed  etiam  omnis  temporalis  poena  cum  voto  tamen  Sacramenti  re- 
mittatur. 

715.  Quod  autem  contritio  cum  Sacramenti  voto  iustificat,  non 
ita  est  intelligendum  ac  si  remissio  fieret  vi  Sacramenti  quod  non- 
dum  existit,  vel  vi  quidem  contrilionis  sed  conditionate,  si  Sacra- 
mentum  deinde  suscipiatur,  vel  ita  ut  per  contritionem  culpa  tan- 
tummodo  remittatur,  poena  \ero  aeterna  per  Sacramentum  tollenda 


'  S.  Th.  2''  2««=,  quaesl.  24,  art.  12;  quaest.  184,  art.  3. 
'  IV,  Disl.  27,  quaest.  2,  art.  5. 


LIBER   I.    DE    REBUS    ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  59 

sit,  sed  ita  ut  contritio  intelligatui-  iustificare  cum  relatione  ad  me- 
diiim  seu  Sacramentum  ad  hoc  divinitus  ordinatum  ,  cuius  susci- 
piendi  volunlas  saltem  implicite,  non  modo  tantum  communi  ut 
votum  suscipiendi  alia  sacramenta,  sed  modo  etiam  proprio  in  chri- 
stiana  contritione  continetur  ^ 

716.  Gontritio  vero  charitate  perfecta  non  requiritur  tamquam 
necessaria  disposilio  ut  poenitentiae  Sacramentum  rite  suscipiatur, 
vera  enim  iicet  imperfecta  contritio  et  cordis  conversio  concipi 
etiam  potest  ex  moti\o  timoris  sine  amoris  motivo,  ac  verus  est 
et  utilis  dolor  at(|ue  ad  iustificationem  in  Sacramento  oblinendam 
proxima  atque  sufficiens  dispositio. 

717.  Denique  ex  eo  quod  contritio  sit  absoliitionis  condilio, 
sequitur,  eam  ante  absolutionem  esse  eliciendam ,  post  hanc  enim 
elicita  non  suflicit;  ex  eo  vero  quod  sit  materia  sacramenti  conse- 
quitur  sensibilem  esse  debere  atque  ad  sacramentum  ipsum  ordi- 
natam. 

§  2.  —  De  Confessione. 

718.  Altera  poenitentiae  pars  est  Confessio  ,  seu  accus;itio 
omnium  et  singulorum  peccatorum  mortalium  quae  post  baptismum 
commissa  sunt ,  facta  projjrio  sacerdoti  ad  absoiutionem  virtute 
clavium  obtinendam.  l't  haec  valida  sit  requiritur  1)  nt  sit  fiddis; 
2)  ut  sit  integra.  Fidelis  erit  si  exprimatur  verum,  integra  si  ex- 
primatur  totum. 

719.  Porro  tota  fidelitas  requiritur  in  materia  necessaria,  mentiri 
enim  in  materia  necessaria ,  sive  negando  peccatum  mortale  quod 
commissum  est,  sive  asserendo  peccatum  grave,  quod  factum  non  est, 
est  peccatum  grave  et  consequenter  contra  sacramenti  substantiam. 
Mentitur  aliquis  vero  in  materia  non  necessaria,  aut  negando  v.  gr. 
veniale  quod  factum  est,  aut  asserendo  veniale  quod  factum  non 
est;  si  fiat  primo  modo  erit  peccatum  veniale  et  substantia  sacra- 
menti  consistet,  dummodo  cetera  adsint;   si  autem  secundo  modo 

'  S.  Th.  in  Siippl,  quaesl.  18,  art.  1;  Suarez  de  Poenit.,  disp.  17,  secl.  3. 


60  PARS   II.    DK    RKBUS 


fiat,  peccabitur   graviter  quando  tale  falsum  veniale   fuerit   sacra- 
menti  materia  totalis,  non  vero  cum  fuerit  partialis. 

720.  Integritas  vero  est  materialis  vel  formalis.  Confessio  ma- 
terialiter  integra  est  accusatio  omnium  mortalium  commissorum 
quoad  numerum,  species,  et  circumstantias  deciarandas.  Gonfessio 
formalitei'  integra  est  accusatio  eorum  dumtaxat  mortalium ,  quae 
poenitens  potest  et  debet  declarare  in  iis  circumslantiis,  in  quihus 
versatur.  Per  se  loquendo  integritas  confessionis  ad  valorem  Sa- 
cramenti  requisita  exigit,  ut  quantum  moraliter  fieri  potest ,  de- 
clarentur:  1.  Omnia  peccata  mortalia  tam  occulta  et  interna,  quam 
externa  et  publica,  eliamsi  aliunde  essent  nota  Confessario,  2.  Ko- 
rum  numerus.  3.  Omnes  species  morales.  4.  Omnes  circumstantiae, 
quae  speciem  peccatorum  mutant.  5.  Ipsi  denique  actus  externi. 
Porro  non  requiritur  integritas  materialis,  sed  sutlicit  formalis.  Hinc 
a  confessione  integra  materialiter  excusantur:  1.  Qui  ex  obIi\ione 
inculpabili ,  vel  ignorantia  invincibili,  aliquod  mortale  omittunt. 
2.  Qui  per  gestus,  scripturam,  vel  alia  signa  nequeunt  omnia  de- 
clarare.  3.  Qui  versantur  in  periculo  moriendi  ante  absolutionem, 
nisi  mox  detur;  tunc  enim  auditis  aliquot,  absolvendi  sunt.  4.  Cum 
in  naufragii  periculo  imminenti.  vel  instante  pugna,  nequeunt  omnes 
inlegre  confiteri ;  tunc  enim  sullicit  confessio  confusa ,  qua  omnes 
simul  significant  se  peccasse ,  dolere  de  peccatis,  et  velle  absolvi. 
Si  tamen  unusquisque  potest  saltem  aliquod  peccatum  in  particulari 
confiteri  privatim,  ad  id  tenetur.  5.  li,  quorum  idioma  non  nisi  ex 
parte  |intelligi  potest  a  confessario,  si  nequeant  alteri  confiteri,  sitque 
necessitas  coniitendi ,  vel  iuxta  aliquos  urgeat  praeceptum  annuae 
confessionis.  6.  Sacerdos,  dum  peccatum  suum  confiteri  nequit  abs- 
que  fractione  sigilli  confessionis.  7.  Quicumque  confiteri  nequit 
aliquod  peccatum  sine  gravi  damno  confessioni  extrinseco,  tempo- 
rali ,  vel  spirituali ,  sive  proprio,  sive  eliain  alieno ;  nam  lex  cha- 
ritatis  obligat  ad  diligendum  proximum  sicut  nos  ipsos,  ac  proinde 
ad  vitandum  eius  damnum  ;  ut  si  prudenter  timeas,  ne  confessarius, 
qui  solus  haberi  potest,  frangat  sigillum.  Sed  tunc  requiritur  iusta 
causa  confitendi  hic  et  nunc  tali  confessario,  cuiusmodi  esset  prae- 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  61 


I 


ceptuin  confitendi ,  vel  necessitas  celebrandi  ad  vitandum  grave 
scandalum  ,  aut  infamiam  ;  alioqui  adeundus  est  alius  confessor , 
vel  dilTerenda  confessio,  si  commode  dilTerri  queat.  Item  si  infirmi 
vila  periclitentur  in  accuratioii  peccatorum  declaratione,  vel  si  in- 
tegra  confessio  laborantis  morbo  valde  contagioso  a  longe  audiri 
nequeat,  nec  prope  sine  periculo  proximo  mortis  confessoris,  tunc 
siquidem  audito  uno  aut  altero  peccalo,  potest  absolvi.  At  magnus 
populi  concursus  ,  die  Indulgentiae,  vel  festivitatis,  ut  Paschatis, 
per  se  praecise  non  excusat  ab  integritate  confessionis ;  quia  tunc 
non  adest  sufiiciens  necessitas  dimidiandae  confessionis:  et  maximi 
inde  abusus  ac  magna  incommoda  orirentur.  Hinc  Innocentius  XI 
damnavit  hanc  propositionem :  Licet  sacramentaliter  absolvere  di- 
midiate  confessos,  ratione  niagni  concursus  poenitentium ,  qualis 
ex.  gr.  potest  contingere  in  die  alicuius  magnae  festivitatis ,  aut 
indiilgentiae. 

Confessio  sacramenlalis  integra  exigitur  a  neo  couversis,  cum 
sub  conditione  rebaptizantur  '. 

721.  Geterum  cum  in  confessione  audienda  Sacerdos  et  medi- 
cum  agere  debeat  et  iudicem,  debet  idcirco  omnium  primum  pec- 
catoris  et  peccati  circiimstantias  cognoscere,  ut  recte  iudicet  utque 
opporlune  ac  salubriter  medeatur.  Quare  si  poenitens  numerum  et 
species  et  circumstantias  immutantes  species  non  expresserit,  eum 
Sacerdos  prudenter  interroget.  Interroget  etiam  de  his  quae  igno- 
rans  lacet  eoque  magis  de  iis,  quae  per  negligentiam  aut  verecun- 
diam  omittit  -.  Sed  in  poenitentibus  interrogandis  diligenlissime 
caveat,  tum  ne  irrogetur  ulla  Saciamento  iniuria  peccatum  tacendo, 
tum  ne  aperte  nimis  interrogando,  novae  poenitentibus  ingerantur 
malitiae  ,  praesertim  si  de  mulieribus  aut  adolescentibus  agatur. 
Quod  si  poenitens  socium  criminis  habeal ,  nefas  est  Confessario 
huius  nomen  aut  domum  exquirere,  multoque  magis  poenitentem 
ad  haec  revelanda  compellere.   Quam   quidem  praxim  Bened.  XIV 

'  S.  Congr.  S.  0.  17  iunii  1715,  17  decembris  1868.  Collect.  n.  955. 
'  Bened.  XIV,  Consl.  Sacramentum  Poenitentiae. 


62  PAKS    II.    DE    RKBUS 


damnat  tanquam  scandalosam  et  perniciosam  ac  tam  famae  proximo- 
nim,  qiiam  ipsi  Sacramento  iniuriosam;  et  siquis  ausus  sit  docere 
vel  defendere,  aut  voce  aut  scriptis,  licitam  esse  praxim  huiusmodi, 
id  est  el  exquirere  nomen  complicis  et  reticenti  absolutionem  ile 
negare,  excommunicationem  incurret  ipso  iure  Rom.  Pontifici  reser 
vatam  ^  Complicem  vero  heic  accipere  debemus  non  in  re  turpl , 
sed  in  quovis  peccato. 

722.  Quoad  confessionem  per  interpretem  duo  quaeri  possunt: 
1)  an  sit  exigenda ;  2)  an  sit  permittenda.  Girca  primum  explorata 
res  est,  neminem  teneri  ad  confitendum  per  interpretem;  cum  soh" 
Sacerdoti  peccata  nostra  aperire  teneamur:  omnia  sua  solus  pec- 
cata  confiteatur  proprio  Sacerdoti,  inquit  Innoc.  in  c.  oninis  utrius- 
que  sexus  ,  tit.  de  poenitentia  ,  ^idelicet  insinuans,  quod  si  solus 
confiteri  nequit',  confiteri  non  teneatur.  Posse  vero  poenitentem, 
si  velit,  per  interpretem  confiteri,  nemo  negat.  Haec  responsio  Sa- 
crarum  Urbis  Congregationum  decretis  consenlanea  est.  In  Congre- 
gatione  enim  particulari  Prop.  Fid.  -  decretum  fuit:  quamvis  docente 
Concilio  Tridentino,  nullo  sit  divino  praecepto  mandatum,  nec  satis 
consulto  lege  aliqua  liumana  praecipi  possit,  ut  delicta,  praesertim 
secreta,  publica  confessione  aperiantur ;  tamen  visum  est  Palribus 
deputatis,  eidem  sacrac  Sgnodo  inhaerentibus,  ros,  qui  vellent  sponte 
per  interprelem  conjileri ,  non  debere  per  Viearium  Apostolicum 
Constantinopolilanum  prohiberi,  cum  sufficiat  praocavere  abusus, 
et  scandala,  et  curare,  ut  interpretes  admoneantur  de  obligatione, 
quam  habent  servandi  naturalis  secreti.  Et  proposilo  ann.  1653 
sequenti  dubio :  Qua  ratione  se  gerere  debent  Missionarii  cum  poe- 
nitentibus,  quorum  idioma  ignorant?  S.  Congr.  diei  10  febr.  1668 
respondit :  Missionarii  hortentur  poenitentes  ignaros  idiomatis  Mis- 
sionariorum  ad  adhibendum  interpretem ,  per  quem  confiteantur 
omnia  peccata  :  quod  si  hoc  nolint,  saltem  confiteantur  aliqua  per 
interpretem,  et  reliqua  per  nutus  et  signa  quantum  possunt,  quod 


Pius  iX,  Const.  Apostolicae  Sedis. 
Collect.  n.  951. 


LIBER    I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  63^ 

si  nidla  velint  per  interpretem  confiteri,  confiteantur  per  signa  et 
nutus  oinni  meliori  modo,  sicul  fil  cuni  mutis :  sed  Missionarii  cu- 
rent  addiscere  ex  unaquaque  lingua  ihi  usuali,  illa  pauca  verba,. 
quae  sunt  neeessaria  ad  explicanda  praecipua  peccata  contra  De- 
calogum,  et  contra  quinque  praecepta.  Ecclesiae. 

723.  Cum  ignorans  Confessarii  idioma  renuat  confiteri  per  in- 
terpretem,  petat  vero  a  Missionariis  peccatoriim  absolutionem  ob 
confessionem  nutibus  et  signis  (iuintaxat  factam  vel  faciendam  , 
absolvi  licite  potest,  ut  Theologi  docent,  et  ut  ex  solutione  patet 
dubii  quod  sequitur :  IJtrum  in  regionibus  longinquis  catholicus 
multis  anyiis  inconfessus,  et  signis  dumtaxat  ob  defcctwn  idiomatis^ 
pelens  absolutionem  peccatorum ,  possit  absolvi  absque  ope  inter- 
pix'tis?  Emi  approbarunt  vota  PP.  Theologorum,  videlicet,  non  esse 
opus  interprete  in  casu  proposito ,  sicut  etiam  posse  et  debere  ab- 
solutionem  peccatorum  impertiri  exhibenti  signa,  quae  potest,  dum- 
modo  sufficiant  ad  exprimendum  aliquod  peccatum  in  specie.  In 
casu  vero,  quo  quis  conetur  quantum  potest,  exhibere  signa  pecca- 
torum  in  specie,  nequeat  autem  omnino  intelligi,  absolvi  posse  per 
solam  manifestationem  peccatorum  in  genere  ^ 

724.  Quoad  modum  vero  excipiendi  confessiones,  haec  notanda 
sunt.  Solent  confessiones  sacramentales,  excepta  infirmitatis  causa, 
audiri  in  ecclesiis  et  quidem  in  sedibus  ad  id  constitutis.  De  con- 
fessionibus  feminarum  praecipitur  ,  ne  audiantur  alibi  ,  quam  in 
teiiiplis  aut  publicis  oraloriis,  numquam  \ero  in  sacrariis,  numquam 
in  earum  vel  aliorum  domibus,  nisi  infirmitatis  casu.  Porro  in  ec- 
clesiis  et  oratoriis  audiantur  in  sede  confessionali ,  quae  qualibus 
cratibus  munitae  esse  debeant,  discendum  ex  Rit.  Komano.  Hae 
vere  sedes  non  in  ecclesiarum  abditis,  sed  in  patentibus  et  conspi- 
cuis  earum  locis  sint  positae  ^.  Vetitum  et  mane  ante  illucescentem 
diem  et  vespere  post  signum  salutationis  angelicae,  dempta  infir- 
mitatis  causa  feminas  audire  confitentes.  Cum  vero  infirmitatis  causa 


'  S.  Congr.  Supr.  Inqu.  28  febr.  1653. 

'  S.  Conerr.  EE,  et  RR.  in  Palav.  21  iunii  1620.  Cfr.  Collect.  n.  962. 


64  PARS  II.  DE  rp:bus 


postulante,  femlnis  sacramentiim  administratur  in  earum  domibns, 
fiat  id  aperta  cubiculi  ianua  et  Sacerdote  sic  constituto,  ut  quam\is 
minime  audiri,  videri  tamen  j^ossit  ^ 

725.  Pro  missionibus  regularium  ,  eadem  S.  Congr.  die  26  iu- 
nii  1780  ^  Instructionem  emanavit,  qua  praescribitur  u  hospitia  et 
stationes,  seu  domos  quaslibet  cuiuscumque  Ordinis,  Congregationis, 
aut  Instituti  Regularis  in  locis  missionum  ubicumque  existentes,  in 
quibus  duo  vel  tres  Missionarii  latini  ritus  commorantur  seu  com- 
morari  contigerit,  clausurae  legibus  subiici,  ita  ut  nemini  Regulari 
cuicumque  omnino  liceat,  ullam  feminam  intra  privata  eorumdem 
hospitiorum  seu  stationum  cubicula,  mansiones,  recessus  sub  quovis 
titulo,  specle  aut  praetextu  introducere  multoque  minus  sanctissi- 
mum  pocnitentlae  sacramentum  ibidem  ipsis  administrare,  nec  mu- 
lieribus  sub  quarumcumque  licentiarum  obtentu ,  praedicta  hospi- 
tiorum  privata  cubicula,  mansiones,  recessus  ingredi,  sub  poenis  a 
sacris  canonibus  ac  supramemoratis  Pontificum  constitutionibus  in- 
flictis  adversus  clausurae  violatores.  Ut  autem  ad  eorumdem  hospi- 
tiorum  interna  oratoria,  ecclesias  ac  loca ,  ubi  sacra  peraguntur, 
mulieribus  quoque  pateat  accessus,  ut  sacrosancto  missae  sacrilicio 
aliisque  ecclesiasticis  functionibus  intersint ,  atque  sacramentum 
poenitentlae  susciplant,  eadem  S.  Congr.  declarat  ac  decernit  ad- 
mitti  posse  mulleres  in  Internis  ecclesils  ,  cappellls  aut  oratoriis 
publicis  hospitlorum  praedictorum  ,  ad  quae  tamen  recto  tramlte 
accedant,  nec  in  cubicula  aut  privatas  manslones  dellectant  et  per 
eamdem  per  quam  accesserunt  viam  revertantur.  lubet  praeterea 
et  praecipit  S.  Congr.  ut  mulierum  confessiones  palam  in  ecclesiis, 
Cappellls  aut  publicis  oratorils  ubi  adsunt,  ubi  vero  deslderantur, 
in  alio  loco  patentl  ac  pervio  el  ianuae  hospltii  quantum  fieri  potest 
viciniore  a  respectlvis  Ordlnarils,  et  hls  deficlentibus  ,  a  locallbus 


'  S.  Gongr.  Supr.  Inqu.  die  5  nov.  1601.  —  11  april.  1619.  —  23  ian.  el  12 
febr.  1620.  —  50  nov.  1623.  S.  Gongr.  Fid.  Prop.  12  iunii  1764.  Ad  haec  S.  Congr. 
Fid.  Prop.  die  17  aug.  1839  iussit  eas  nonnisi  tectas  velamine  audiondas  esse. 

*  Gfr.  GoUect.  n.  960. 


LFBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE    SPIRITUALIBUS  65 

Misslonum  Superioribus  designando,  interposita  crate  ferrea  vel  alio 
repagulo  inter  os  Confessaril  ac  mulleris  poenltentis,  audlantur.  Qui 
secus  fecerint  ac  saiuberrlmis  hisce  ordlnallonibus  contralverlnt, 
poenas  contra  clausuiae  violatores  ac  sacrorum  canonum  et  apo- 
-stolicarum   constltutionum   praefatarum    contemptores  incurrant  ;?. 

§  3.  —  De  Satisfactione. 

726.  Tertla  poenitenliae  pars  est  satisfactio,  seu  executlo  operls 
^  Gonfessarlo  In  poenltentiam  peccatorum  virtute  clavium  poeni- 
ienti  iniuncla.  Porro  cum  satlsfactlo  perlineat  ad  integrltatem  Sa- 
€ramentl,  debet  a  Gonfessarlo  imponl  et  a  pocnltente  adimpleri,  nisl 
necessitas  Impediat. 

727.  Hac  in  re  memlnlsse  debet  Gonfessarius  duplicern  sustl- 
«ere  personam ,  nimirum  iudicls  et  medlci ,  et  nec  iudlcium  sine 
raisericordia  sibl  esse  faclendum ,  nec  mlsericordiam  sine  iudicio. 
Ut  autem  iudlcium  slne  miserlcordia  faceret  qui  pro  levloribus  pec- 
catis  gravlsslmas  poenas  Imponeret,  ita  iudlcis  munerl  deesset,  qui 
pro  gravisshnls  culpis  poenas  Iniungeret  levlores.  Habenda  Insuper 
ei  est  ratlo  virlum,  sexus,  aetatls  sui  poenllentls. 

728.  Satisfacllo  exigenda  non  est  ante  absolutlonem,  eaque  nee 
proprla  auctorltate  a  poenltente  Immutarl  ,  neque  per  substitutam 
personam  expleri  poterlt.  Geterum  addendum  helc  est,  poenis  etiam 
<livlnltus  iinmissis  vel  sponte  susceptls,  satlsfacere  nos  posse,  at  sa- 
cramentalis  poenitentia  ad  gratiam  concun  it  et  non  modo  ex  nalura 
operls  vim  habet  expiativam,  sed  etiam  virtute  clavium,  quam  qul- 
^em  sacramentalem  vlm,  prout  S.  Thomas  expllcat  ^  praeter  opera 
iniuncta  ,  partlclpare  quadamlenus  possunt  aha  etiam  bona  poenl- 
tentls  opera,  quae  generali  formula  ad  remlssionem  peccatorum  a 
^acerdote  quodammodo  universallter  sunl  adsclta. 

'  Quodlib.  5,  quaest.  13,  arl.  28. 


2lTELLI-S0LIERI.    —    //. 


66  PARS   II.    DE    REBUS 


§  4.  —  De  Absolutione. 

729.  Absolutio ,  quae  est  pars  essentialis  huius  sacramenti  et 
dicitur  forma  in  qua  praecipue  huius  sacrainenti  vis  sita  est,  est 
prolatio  sententiae  facta  a  Sacerdote  potente  et  volente  absolvere 
a  peccatis.  Absolutio  non  potest  dari  absentibus  per  epistolam  vel 
per  internuncium,  nec  dari  potest  nutibus  aliisque  signis,  sed  verbis- 
a  Sacerdote  prolatis.  Verba  autem  debent  esse  haec:  u  Ego  te  ab- 
solvo  a  peccatis  tuis  in  nomine  Patris,  etc.  v.  Omnia  haec  verba 
necessario  proferri  debent  necessitate  praecepti,  non  vero  necessitate 
sacramenti,  ad  huius  enim  valorem  sufficerent  verba  «  Absolvo  te  n^ 
Quamvis  vero  sacramentalis  efficientia  optime  per  indicativam  ab- 
solutionis  formulam  significetur,  quam  nuncadhibere  iubemur,  potest 
tamen  per  se  satis  exprimi  formula  etiam  deprecativa,  qtia  instru- 
mentalis  et  ministerialis  causae  dependentia  a  causa  principe  directe 
significatur,  ut  ex  liturgicis  antiquitatis  monumentis  colligilur. 

730.  Porro  illud  in  primis  Confessarii  habere  debent  animo  fi- 
xum,  potestatem  Sacerdotibus  datam  in  eos,  qui  ad  poenitentiae 
tribunal  accedunt,  discreto  iustoque  iudicio  tum  in  remittendis  pec- 
catis,  tum  in  retinendis  esse  exercendam.  Etenim  Confessor  (inquit 
Suarez  disp.  52,  sect.  2)  tenetur  iustitiam  et  religionem  in  eius  ad- 
ministratione  servare;  quia  et  iudicium  et  actionem  sacram  exer- 
cet.  Cui  muneri  ut  satisfaciat ,  unum  ex  praecipuis  est,  ut  dispo- 
sitionem  conscientiae  poenitentis  sufjicienter  agnoscat.  Est  enim  prae- 
cipuum  huius  materiae  fundamentum,  non  posse  Confessorem  licit& 
poenitentem  absolvere,  nisi  ille  sit  bene  dispositus  ad  absolutionem 
suscipiendam.  Primo,  quia  non  potest  ipse  absolvere,  nisi  quem 
Christus  etiam  absolvit,  gerit  enim  vices  Christi,  et  quae  ipse  solvit 
in  terris,  debent  soluta  manere  et  in  caelis,  alias  clavis  errabit,. 
et  minister  illa  abutetur,  et  peccabit.  Secundo,  quia  tenentur  mi- 
nistri  Sacramentorum  non  dare  illa  indignis.  Tertio,  quia  est  iu- 
dex,  et  tenetur  iustum  iudicium  facere.  Ex  quo  fit,  priusquain  ab- 
solvat  necesse  esse,  ut  prudenter  iudicet,  poenitentem  esse  disposi- 
tum:   quia  alias  se  exponeret  periculo  errandi;  et  sine  sufficienti 


LIBER    I.    DE   REBUS    ECCLESIAE   SPIPITUALIBUS  67 

cognitione  operaretur.  Hinc  in  Instruct.  S.  Congr.  Fid.  Prop.  ad  Sa- 
cerdotes  Tonkinenses  an.  i736  '  data,  haec  prae  oculis  Missionariis 
habenda  proponuntur  u  Absolutio  dari  prorsus  debet  poeniteuti  rite 
disposito.  Et  quamvis  multi  dentur  casus  ,  in  quibus  denegatio  et 
dilatio  absolutiouis  medicarnen  sit  opportunum  et  subinde  necessa- 
rium,  atque  adeo  Sedes  Apostolica  adversus  mollem  et  praeposteram 
nonniillorum  casuislarum  in  concedenda  absolutione  facilitatem  in- 
surrexit,  tamen  exceptis  casibus  in  quibus  fideles  utpote  non  dispo- 
siti  absolvi  non  possunt ,  promiscua  et  passim  adhibita  cuiusque 
peccati  retentio,  causa  concipiendi  maiorem  adversus  crimina  hor- 
rorem  et  adquirendi  meliorem  dispositionem  ad  beneficium  absolu- 
tionis  obtinendum,  non  est  profecto  medicina  ,  nec  castigatio  con- 
grua  umquam  invitis  poenitentibus  adhibita  ab  Kcclesia,  sed  a  solis 
rigidis  et  imprudentibus  confessariis  contra  omne  fas  usurpata  et  a 
tribus  Romanls  Pontificibus  proscripta  n. 

731.  Negari  \ero  absolutio  debet  iis  omnibus,  qui  debita  dispo- 
sitione  carent,  quales  sunt  qui  nulla  dant  siyna  doloris,  qui  odia 
et  inimicitias  deponere,  aut  aliena,  si  possunt,  restituere,  aut  pro- 
ximam  peccandi  occasionem  deserere,  aut  alio  modo  peccata  dere- 
linquere ,  et  vitam  in  melius  emendare  nolunt ,  aut  qui  publicum 
snandalum  dederunt,  nisi  publice  satisfaciant,  et  scandalum  tollant. 
Rit.  Quid  vero  de  his  qui  in  occasione  peccandi  versantur?  Occa- 
sionum  peccandi  duplex  genus  distinguitur ,  alia  est  enim  occasio 
proxima,  altera  remota.  Proxima  est  illa  in  qua  quis  positus  saepe 
cadit ,  quod  intelligendum  esl  non  absolute  sed  respective,  ita  ut 
verbum  saepe  mensuretur  a  vicibus,  quibus  positus  est  in  occasione. 
Hinc  qui  singulis  diebus  positus  est  in  occasione  et  cadit  ter  in 
mense,  non  dicitur  saepe  cadere,  attentis  siquidem  triginta  vicibus, 
quibus  in  occasione  versatur,  ter  cadere,  non  est  saepe  cadere,  e 
contra  qui  semel  in  hebdomada  positus  est  in  occasione  et  cadit 
ter  in  mense,  dicitur  saepe  cadere,  quia  attentis  quinque  vicibus 
quibus  positus  est  in  occasione ,   ter  cadere  est  saepe  cadere.    Kx 

'  CoUect.  n.  971. 


68  PARS    II.    DE    REBUS 


his  facile  intelligitiir,  quae  occasio  remola  dicaUir,  et  occasionem 
quae  respectu  unius  proxima  est,  respectu  alterius  remotam  esse 
aut  fieri  posse. 

732.  Porro  cum  quisque  teneatur  ex  praecepto  divino  ac  nalu- 
rali,  fugere  etiam  peccandi  occasionem  ne  se  exponat  periculo,  se- 
quitur  ut  ipsa  persistentia  in  occasione,  etiamsi  quis  in  ea  non  cadat, 
generatim  sit  peccatum.  Nihilominus  concurrere  ea  possunt  aHquando 
adiuncla,  quae  obiigationem  fugiendi  occasionem  seu  periculum  pec- 
cati  tollunt.  Circa  quam  materiam  haec  tradi  solet  regula:  Si  oc- 
casio  est  proxima  et  voluntaria,  (nam  necessariam ,  scilicet  eam 
quam  quis  vel  omnino  vitare  non  potest,  vel  non  sine  gravi  damno 
aut  incommodo,  per  se  non  tenetur  nisi  remolam  reddere)  perma- 
nere  in  ea  est  semper  peccatum.  Si  vero  occasio  est  remota,  per- 
manere  in  ea  est  peccatum  (luolies  fit  sine  iusta  causa  ^ 

735.  His  positis,  dicimus,  prima  vice  absolutio  reguiariter  danda 
esl  tum  habituatis,  tum  his  qui  in  occasione  ulcumciue  necessaria 
versantur,  dummodo  serio  promittant  hanc  ex  proxima  remotam 
reddere.  Subinde  \ero  his  qui  versantur  in  occasione  voluntaria 
dari  convenit,  si  ea  non  esl  in  esse,  si  est  in  esse,  quidam  putant 
adhuc  dari  posse,  quidam  contra  sentiunt,  nisi  prius  illam  dimise- 
rint ,  qua  quidem  in  re  Gonfessoris  erit  ex  \  ariis  personae  ,  loci , 
temporis,  causae  adiunctis  iudicare,  quid  caritas  et  prudentia  magis 
expediens  suadeat  -. 

ARTICULUS    II. 

De  Ministro  Poenilentiae. 

734.  Subiectum  immediatum  iudicialis  Kcclesiae  potestatis  re- 
mittendi  retinendique  peccata,  adeoque  Minister  sacramenti  poeni- 
tentiae ,  solus  est  Sacerdos  rite  ordinatus.  Nemo  autem  Sacerdos 
sive  saecularis,   sive  regularis  quem  Ordinarius  non  approbaverit , 

*  Ita  coUigitur  ex  doctrina  S.  Th.  2",  2»«=,  q.  10,  arl.  9  in  flne.  Gfr.  Gastrop. 
de  pecc.  tract.  2,  disp.  2,  p.  9,  S  3.  Ioan.  de  Gardenas  Tracl.  i.  de  probab.  disp.  18. 

*  Cfr.  D'Annibale  De  Sac.  Poenit. 


LIBER    I.    DE    REBUS    ECCLESIAE    SPIRITLALIBUS  69 

potest  quorumque  confossiones  audire  et  irrita  prorsus  esset  eius- 
liein  absolutio,  idque  inteiligenduin  cst  de  canonicis  etiain  cathedralis 
ecclesiae  *. 

733.  Est  autem  approbatio,  Ordinarii  de  alicuius  Sacerdotis  ad 
audiendas  confessiones  idoneitate  iudicium.  Qua  ex  definitionc  patet, 
approbationem  esse  quid  distinctum  a  iurisdictione  ,  siquidem  ap- 
probare  est  declarare  aliquem  dignum  cui  a  legitimo  Superiore  pos- 
sint  reipsa  et  in  actu  secundo  comrnitti  subditi ,  in  quos  clavium 
potestatem  exerceat,  iurisdictionem  vero  conferre,  est  ipsi  subdilos 
assignare. 

Approbatio  duplex  est ,  expressa  scilicet  et  taeita.  Approbatio 
si  Episcopo  videbitur  necessarium,  facienda  est  examine  praemisso, 
eitjue  integrum  est  ius  vocandi  ad  novum  examen  Sacerdotes  illos, 
quos  ipse  approbavit.  Imo  poterit  etiam  Parochos  ad  examen  revo- 
care,  si  prudens  suspicio  de  corum  imperitia  suboriatur  ex  noviter 
deductis  etiam  extraiudicialiter  indiciis.  Quod  si  haec  imperitiae 
indicia  non  supervenerint,  non  poterint  Parochi  ab  eodem  Episcopo 
a  quo  approbati  fuerunt,  iterum  vocari  ad  examen,  at  poterunt  a 
successore  ^  Porro  qui  approbatus  est  ab  uno  Episcopo  pro  sua  dioe- 
cesi,  non  esi  censendus  approbafcus  pro  aliis  dioecesibus,  sed  in  sin- 
gulis  no^a  approbatione  indiget.  Attamen  Sacerdotes  iter  transma- 
rinum  suscepturi ,  possunt  ab  Ordinario  loci  unde  naves  solvunt, 
donari  facultate  ad  excipiendas  fidelium  secum  navigantium  con- 
fessiones  tempore  navigationis ,  usque  duin  perveniant  ad  locum , 
ubi  alius  Superior  ecclesiaslicus  iurisdictione  pollens  constitutus  sit^ 
736.  Quoad  regulares  tenendum  est,  eorum  Praesules  ordinaria, 
celcros  delegata  iurisdictione  pollere  quoad  eos  qui  regularium  iure 
censentur.  Quoad  vero  confessionem  saecularium,  Regulares  iuris- 
dictionem  accipiunt  a  Romauo  Pontifice  ,  sed  egent  Ordinarii  loci 
approbatione  ad  confessiones  excipiendas  *.     Ex  hac  vero  approba- 

'  S.  Congr.  Conc.  1  apr.  1796. 

'  RoTA  Decis.  257,  258,  p.  2.  Recent. 

*  S.  U.  Inqu.  17  Martii  1869  ad  Ep.  Nannet. 

'*  Ex  Decr.  Urbani  VIII  an.  1628  el  Innocentii  X  an.  1648. 


70  PARS    II.    DE    REBUS 


tione  determinatur  eomm  potestas  quoad  locum,  quoad  genus  per- 
sonarum,  quoad  tempus  ^  quoad  casus  -. 

757,  Utrum  vero  ei ,  cui  semel  data  fuerit  sine  ulla  temporis 
limitatione  approbatio,  auferri  possit,  adhuc  lis  sub  iudice  est,  ideo 
ad  tempus  omnibus  dari  solet  ^  At  Kpiscopus  nequit ,  inconsulta 
Aposlolica  Sede,  omnibus  simul  unius  conventus  Gonfessariis  eam 
adimere  K  Attamen  ab  Kpiscopo  successore  pro  maiori  conscientiae 
suae  quiele,  poterunt  denuo  examinari,  et  si  minus  idonei  reperti 
fuerint,  reprobari  ^  Hoc  vero  non  poterit  Yica'iu8  Capilularis  ®. 

738.  Ad  validum  exercitium  iudicialis  potestatis  remittendi  re- 
tinendique  peccata,  praeter  approbationem,  requiritur  in  Sacerdote 
potestas  iurisdictionis,  quae  vel  ordinaria  vel  delegata  est.  Cf.  quae 
diximus  in  Gap.  III  de  Lpisc.  Porro  hanc  iurisdictionem  Kcclesia 
aliquando  supplet  cum  scilicet  i)  error  communis  habetur,  2)  cum 
subest  opinio  probabilis  in  dubio  iuris.    Tandem  prorogari  potest ". 

759.  Lt  quis  hanc  iurisdictionem  exerceat  valide,  requiritur  ut 
error  substantialis  ac  metus  non  intercedat.  Geterum  si  falso  quis 
putavit  sibi  iurisdictionem  deesse  et  tarnen  eam  exercuit,  valet 
absolutio  ^ 

740.  Insuper  ad  confessiones  audiendas  non  sufficit  iurisdictio 
praesumpta,  nec  sutlicit  (|Uod  sit  petita,  sed  non  obtenta.  Non  suf- 
ficit  pariter  iurisdictio  existimala,  nisi  credatur  communi  errore  et 
huic  errori  occasionem  dederit  titulus  coloratus,  quo  casu  Ecclesia 
eam  supplet. 

741.  Notandum  heic  est ,  in  praxi  iuxta  praesentem  Ecclesiae 
disciplinam,  approbationem  et  iurisdictionem  simul  eodem  actu  Prae- 

'  Consl.  Apostolici  Ministerii  Inn.  XIII  confii-mata  a  Bened.  XIII. 

*  Ex  Alex.  YII  12.  Gregorio  XIII  Gonst.  Cum  in  Sacra. 
'  Bened.  XIV,  Nolif.  86,  De  Synodo  dioec.  1.  IX,  16. 

*  S.  Gongr.  Epp.  et  Reg.  20  nov.  1615. 

'  S.  Pius  V,  Gonst.  Romani  Pontificis  1571. 

"  S.  Gongr.  Epp.  et  RR.  19  iunii  1806.  Cf.  D'Annibale  p.  143,  part.  III,  nol. 

^  Gf.  D'Annibale  1.  c. 

«  De  Lugo  de  Poenit.  19  18.  Cf.  D'Annibale  p.  56,  part.  I,  nol. 


LIBER   I.    DE    REBLS    ECCLESIAE    SPIRITUALIBUS  71 

lati  sacerdotibus,  exceptis  regularibus  exemptis,  conferri.  Hinc  usu 
"Communi  iurisdictio  etiam  approbatio  dicitur. 

ARTIGOLUS    IH. 

De  Sigillo. 

742.  Nemo  ignorat  nullo  unquam  casu  aut  periculo  fas  esse , 
violare  sacramentale  sigilium,  quae  quidem  obligatio  mortuo  etiam 
poenitente  perdurat.  Huius  custodiendi  lex  non  modo  importat  ut 
€onfessarius  abstineat  a  loquendo  de  rebus  ex  valida  confessione 
sibi  cognitis,  sed  etiam  ex  invalida ,  sacrilega  vel  incoepta  ,  modo 
facta  sit  animo  se  accusandi  in  foro  conscientiae.  Si  enim  fieiet 
€x  alia  causa  ex.  gr.  ioco,  aut  solo  animo  Gonfessarium  decipiendi, 
tentandi  etc.  sigilli  obligatio  evanesceret.  Hinc  proposito  diibio  «  an 
Sacerdotes  teneautur  sigillo  in  casu  quo  facinorosi  aliqui  fingunt  se 
confiteri,  sed  realiter  illis  dicunt  velle  quantltatem  pecuniae,  alias 
«os  occident:  Sanctissimus  die  51  iulii  1659  in  Gongr.  S.  0.  man- 
davit  rescribi,  quod  oretenus  confessariis  significet  (Vic.  Apost.)  in 
hoc  casu  non  militare  sigillum  confessionis  adeoque  eos  posse  prae- 
missis  solitis  protestationibus  et  servatis  consuetis  cautelis  necessa- 
riis  ad  evitandum  incursum  in  irregularitatem,  revelare  Superioribus 
facinus  hoc  quod  latrones  audent  perpetrare  ». 

743.  Porro  obligatione  sigilli  obstringuntur  praeter  confessarium: 
1)  interpres  ;  2)  Superior  ad  quem  delatus  sit  casus  reservatus; 
3)  iuxta  communiorem  doctrinam  ,  Doctor  de  poenitentis  licentia 
consultus  a  confessario  ;  4)  qui  causaliter  vei  malitiose  alienam 
onfessionem  audivit ;  5)  ille  cui  Sacerdos  confessionem  aiterius 
revelavit. 

744.  Duplici  vero  modo  violatur  sigillum  :  formaliter  et  direete 
revelando  peccatum  aliquod  in  confessione  auditum ,  si  poenitens 
indicatur  aut  innotescere  potest ;  2)  indirecte  aliquid  dicendo ,  fa- 
«iendo,  vel  omittendo  ex  quo  deveniri  possit  in  probabilem  alicuius 
poenitentis  suspicionem.  Ad  hanc  vero  violationem  requiritur  ut 
aliquo  modo  indicetur  persona,  quae  peccatum  revelatum  commi- 


72  PARS    II.    DE    REBUS 


sit,  aut  ea  dicantur  ex  quibus  ea  possit  innotescere.  Neque  uti  iicet. 
notitia  habita  in  confessione  ad  exteriorem  gubernationem  aiicuius 
conventus  vel  monasterii ,  si  exinde  metuenda  sit  aut  revelatio. 
alicuius  peccati,  aut  gravamen  poenitentis  ^ 


ARTIOUI.US    IV. 

De  casibus  reservatis. 

745.  lurisdictionis  potestatem  iure  suo  limitibus  coercere  pos- 
sunt  Pontifices  Maximi  in  Ecclesia  universali  et  in  sua  quisque  dioe- 
cesi  Episcopi  per  casiium  reservationem,  (jua  invalida  prorsus  red- 
ditur  abiolutio  extra  mortis  articulum. 

746.  Reservari  autem  possunt  vel  peccata  vel  censurae ;  in  illjs. 
Ordinarius  iurisdictionem  non  dat,  in  his  datam  adimit  ad  hoc  ut 
reservata  superioris  iudicio  subiiciantur.  Hinc  sive  poenitens  ea  in- 
culpabiliter  omiserit,  sive  Confessarius  ea  imprudens  absolverit,  ab- 
solntio  nullius  momenti  est,  nec  proderit  utriusque  bona  fides,  quia 
reservatio  recidit  in  legem  irritantem  ^ 

747.  Porro  peccatnm  prout  innuimus,  reservari  potestvel  sine  cen- 
sura  vel  cum  censura :  reservata  peccata  sine  censura  Romano  Pon- 
tifici  duo  sunt,  absolutio  a  calumniosa  sollicitationis  accusatione  % 
et  receptio  munerum  a  Regularibus  utriusque  sexus,  quorum  valor 
sit  ultra  10  scutata  romana. 

748.  Reservationes  factae  a  Romeno  rontilice  sunt  perpetuae^ 
Ordinnrii,  nisi  slatutae  sint  in  synodo  dioecesana,  cessant  resoluto 
iure  reservantis  *. 

749.  Ut  usus  lalis  iuris  reservandi  sit  licitus,  requiritur  ut  adsit 
ratio  quae  usum  ipsum  honestum  reddat.  Non  una  autem  ratia 
praesto  est,  omnes  hac  una  complexi  sunt  Patres  Tridentim'  nimi-^ 

'  Clemens  VIII,  Decret.  edit.  1594. 

*  Gf.  D'Annibale  part.  III,  144. 

'  Bened.  XIV,  Gonst.  Sacramentum  Poenitentiae. 

*•  Cf.  D'Annibale. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLKSIAE   SPIRITUALIBUS  TS 

mm  christiani  populi  disciplina.  Sane  ratio  est  ut  deferreantur 
magis  liomines  a  quibusdam  peccatis,  cum  eorum  videant  difficilio' 
rem  esse  absolutionem  eamque  a  maiore  Pnielato  petendam  esse ; 
ratio  est  etiam  ut  efflcacior  correptio  certis  peccatoribiis  adhibeatur^ 
quam  Praelatus  Superior  vel  soliis  aliquando  vel  facilius  quam  cae- 
teri,  praestare  potest,  utque  scandala  et  animarum  pericula  citius^ 
et  securius  amoveantur.  In  praxi  quamvis  non  possit  quoad  usum 
prudentem  reservationis  certa  norma  ubique  custodienda  praescribi, 
attamcii  instar  regulac  esse  possunt  quaedam  generalia  monita  et 
decrefa,  quae  a  Sacris  Urbis  Congregationibus  hac  in  re  prodiernnf. 
Hinc  cum  minor  fructus  sperari  possit  a  missionariorum  ministerio^ 
si  in  tam  dissitis  regionibus ,  in  tam  exiguo  ministrorum  numera 
tantisquc  temporum  ansiusliis,  nova  casuum  reservatione  arctioribus 
eorum  iurisdictio  circumscribatur  limitibus ,  ideo  Ecclesiae  bonum 
postulat,  ne  plures  nunc  casus  reserventur,  quam  canonica  lex  prae- 
scribit  et  vetus  postulat  consuetudo  \  Nec  ditliciles  praebere  se  de- 
bent  Ordinarii  in  concedcnda  praesertim  Sacerdotibus  a  sede  epi- 
scopali  remotis.  facultate  absolvendi. 

750.  Quoad  absolutionem  a  reservatis  notandum  est  in  mortis 
articulo  nullam  esse  reservationem  ,  atque  ideo  omnes  Sacerdoles , 
quoslibet  poenitentes.  a  quibusvis  censuris  atque  peccatis  absolvere 
possunt  ^  Qui  tamen  a  censuris  Romano  Pontifici  speciali  moda 
reservatis  absolvit  poenitentem;  cum  moneat  teneri  si  convaluerit, 
se  sistero  eidem  R.  P.  eidemqiie  plane  parere,  recidet  enim  in  ccn- 
suras  easdem   si  praestare  haec  renuat  ^     Diximus  qui   a  censuris 

'  S.  Congr.  Fid.  Prop.  Instr.  1817. 

'  Conc.  Trid.  Sess.  XIV,  cap.  7. 

'  Quaesitum  est  a  S.  Congregalione  R.  el  U.  Inqu.  I.  Utrum  tuto  adhuc  lenerf 
possit  senlenlia  docens  ad  Episcopum  aut  quemlibet  Sacerdotem  approbatum  devoiv» 
absolutionem  casuum  et  censurarum  etiain  speciali  modo  Papae  reservalorum  , 
quando  poenitens  versatiir  in  impossibilitate  personaliter  adeundi  S.  Sedem?  II.  Qua- 
tenus  negaiive,  utrum  recurrendum  sit  saltem  per  litleras  ad  Emum  S.  Poeniten- 
tiariae  Praefeclum  pro  omnibus  casibus  Papae  reservatis ,  nisi  Episcopus  habeat 
speciale  indultum ,  praeterquam  in  articulo  mortis ,  ad  obtinendam  absolvendi  fa- 
cullatem?  III.  Sac.  vero  Poenilentiaria  sequens  3"»  dubium  proposuit ,  nempe ,  an 


74  PARS   II.    DE    REBUS 


R.  P.  speciali  modo  reservatis,  quia  haec  obligatio  non  afficit  qui 
peccata  reservata  vel  alias  censuras  habent  \ 

751.  Kxtra  mortis  articuluin  ,  tantum  possunt  directe  a  reser- 
vatis  absolvere  ipse  reservans,  reservantis  superior  et  ab  alterutro 
-delegatus. 

752.  Monendi  sunt  confessarii  quod  qui  casum  reservatum  in 
propria  dioecesi  habentes  in  aUeuam  digrediuntur,  in  qua  casus  ipse 
non  est  reservalus,  iiluc  absolvi  possunt  a  Gonfessario  approbato  -. 
Nou  potest  autem  absolvi  qui  eo  pergat  in  fraudem  reservationis 
in  sua  dioecesi  vigentis,  seu  ob  principalem  linem  obtinendi  abso- 
lutionem  vitandique  iudicium  proprii  pastoris,  non  vero  si  alio  fine 
illuc  diverteret  ex.  gr.  fine  confitendi. 

753.  His  quai'  diximus  aliqua  sunt  addeuda,  de  delicto  complicis 
«t  de  peccato  eius  qui  accepit  donum  a  Regularibus  utiiusque  sexus. 

loleranda  sit  sententia  eomm,  qui  docenl,  praeditos  indulto,  quo  arctatur  potestas 
absolvendi  quibusdam  adiectis  conditionibus,  posse  niliili  facere  lias  restrictiones 
et  uti  iure  communi?  lamvero  feria  IV  die  23  iunii  1886,  Emi  ac  Riiii  Palres  Car- 
dinales  in  rebus  Fidei  Generales  Inquisitores,  suprascriptis  dubiis  mature  perpensis, 
respondendum  censuerunt:  Ad  !■"  altenta  praxi  S.  Poenilentiariae  praesertim  ab 
edita  Gonslitutione  Apostolica  s.  m.  Pii  IX  quae  incipit  «  Apostolicae  Sedis  »  Ne- 
gative.  Ad  2'"  afflrmative;  at  in  casibus  vere  urgentioribus ,  in  quibus  absolutio 
differri  nequeat  absque  periculo  gravis  scandali  vel  infamiae,  super  quo  Gonfessa- 
riorum  conscientia  oneratur,  dari  posse  absolutionem,  iniunctis  de  iure  iniungendis, 
a  censuris  etiam  speciali  modo  Summo  Pontifici  reservatis,  sub  poena  tamen  rein- 
cidentiae  in  easdem  censuras,  nisi  saltem  infra  mensem  per  epistoiam  et  per  me- 
dium  Gonfessarii  absolutus  recurrat  ad  S.  Sedem.  Ad  5'"  provisum  in  praeceden- 
tibus.  Feria  IV  die  30  lunii  1886.  SSinus  resolutionem  Einorum  PP.  adproi)avit  et 
jconfirmavil. 

'  Notandum  lieic  est  quod  si  quis  bona  iide  confitetur,  nesciens  suum  pec- 
catum  esse  reservatum,  vel  confitelur  apud  Gonfessarium,  qui  nescit  casum  ipsum 
esse  reservatum,  bona  fides  excusat,  sed  relinquit  onus  sistendi  se  Superiori,  ubi 
error  inculpabiiis  cessaverit.  Qui  vero  confessus  est  peccatum  reservatum  apud 
Confessarium  habentem  potestatem  absolvendi  a  reservatis,  elsi  fecerit  confessionem 
invalidam,  tainen  cognita  peractae  confessionis  invalidilale,  potest  a  Sacerdote  ab- 
solvi  non  habente  potestatem  casus  reservatos  absolvendi,  qui  prior  Gonfessarius 
sustulit  reservationem. 

*  Clemens  X,  Gonst.  Supema. 


LIBER   I.   DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  75 

754.  PoiTO  de  Confessario  quoad  poenitentem  complicem  in 
peccato  turpi,  sic  est  habendum,  illi  ne  pro  tempore  quidem  iubi- 
laei  facultatem  hunc  absoivendi  suppetere  ,  ac  nullam  omnino  et 
irritam  futuram  absolutionem,  si  eam  impertierit  etiamsi  absolverit 
inscius  seu  reservationis  seu  poenitentis  quem  non  agno\it.  Verum 
si  is  poenitens  in  mortis  articulo  sit  constitutus,  tum  solum  ab  eo 
€onfessario  absolvi  poterit ,  cum  nullus  omnino  Sacerdos  adsit, 
etiam  minime  alias  approbatus,  cui  sine  scandalo  aut  infamia  con- 
fiteri  possit.  Ac  si  absque  necessitate  huiusmodi  Confessarius  eum 
paenitentem  absolverit ,  in  excommunicationem  latae  sententiae 
Romano  Pontifici  reservatam  speciali  modo  incidet.  At  valide  ab- 
solvet. 

755.  Hanc  censuram  incurrit  etiam  qui  simulat  absolvisse.  Li- 
berum  vero  est  absolvere  personam  complicem  ,  quae  a  peccato 
complicitatis  absoluta  iam  fuit  per  alium  confessarium,  at  nisi  cogat 
necessitas,  suadendum  ut  complex  ab  hoc  se  abstiueat  \ 

756.  Ad  haec;  casus  iste  id  peculiare  habet,  quod  in  generali 
et  amplissima  concessione  facultatum,  quae  fit  a  S.  Sede  pro  variis 
locorum  adiunctis  personarumque  officio,  prout  in  locis  missionum, 
absolvendi  ab  omnibus  casibus  S.  Sedi  reservatis  etiam  ob  censuram 
speciali  modo  reservatam ,  expresse  excipiatur  absolutio  complicis 
in  peccato  turpi  ^ 

757.  Ad  alterum  quod  attinet  de  jlonis  a  regularibus  acceptis, 
sutFiciat  notasse,  excipi  dona  remuneratoria  et  rerum  medicinalium. 

758.  Postremo  qui  a  Sacerdote  hoc  sacramento  abutente  fuerit 
sollicitatus  ad  turpia,  etiamsi  longum  a  soliicitatione  tempus  efflu- 
xerit,  fueritque  sollicitatus  pro  alia  persona,  non  potest  absolvi,  nisi 
sollicitantem  ad  Ordinarium  vel  ad  Apostolicam  Sedem  detulerit,  aut 
si  statim  non  possit,  delaturum  quam  primum  polliceatur  ^ 

759.  Denuntiatio  veri  excipi  etiam  poterit  a  Vicario  Apostolico. 
Eteuim   cum  quaesitum   fuerit  a  Sup.  Univ.  Inquisit.  «  An  Vicarii 

'  S.  0.  20  maii  1867. 

*  S.  Un.  Inqu.  Fer.  IV,  4  apr.  1871. 

*  Gregor.  XV,  Const.  Universi;  Bened.  XIV,  Const.  Sacramentum  Poenitentiae. 


76  PARS   II.    DE   REBUS 


Apostolici  absque  speciali  facnltate  possint  accipere  denuntiationes 
in  materia  sollicitationis  ad  turpia,  et  an,  eiiismodi  deiinntiationibus 
acceptis,  teneantur  eas  ad  S.  Ofiicium  deferre  v  Emi  Patres  Inqui- 
sitores  Generales,  in  fer.  IV  20  iunii  anni  1885,  respondendum  cen- 
suerunt:  u  Supplicandum  SSrho  pro  extensione  ad  omnes  Vicarios 
Apostolicos  Instnictionis  pro  Vicario  Apostolico  Cocincinae  diei 
1  iunii  1773  S  cuni  addito  quod  remittant  ad  S.  Oniciuin,  per  me- 

'  Instnictio  Sac.  Congr.  Fi'l.  Prop.  data  Vicario  Aposlolico  Cocincinae  super 
dubiis  a  se  propositis  de  mandato  Pii  Pp.  VI,  in  Congr.  S.  0.  iunii  1775.  Gollect. 
n.  949. 

Primum  Diihium.  An  Gonslilutio  Benedicti  XIV  adversus  sollicitantes  obliget 
etiam  Missionarios  Franciscanos,  qui  ministerium  exercent  in  Gocincina. 

Secundmn  Dubium.  An  eadem  Gonstitutio  restringi  possit,  ac  moderari  in  ali- 
quo  casu  in  eodem  regno  Gocincinae. 

Gonstilutio  novissima  Benedicli  XIV  cuius  initium  est,  Sncrnmentum-  Poeni- 
tentiae,  aeque  ac  ceterae  a  pluribus  Pontiflcibus  editae  adversus  Sacerdoles  ad  lurpia 
solUcilanles  in  actu  sacramenlalis  confessionis,  vel  eius  occasione  et  praetextu,  et 
prout  praescrlbitur  in  iisdem  Gonstilutionibus,,  afflcit  absolute  et  absque  uUa  limi- 
tatione  omnes  Confessarios  etiam  cuiuscumque  Ordinis  et  Instituti,  in  quibuscum- 
que  orbis  partibus  huiusmodi  facinora  perpelrantes.  Hinc  esl  quod  ad  dubia  per  te 
proposita,  Sanctitas  Sua,  re  mature  perpensa,  ad  primum  affirmative,  ad  secundum 
negative  respondit. 

Verum  cum  non  ubique  dalum  sit  in  huiusmodi  delicti  prosequulione  ea 
omnia  deducere  ad  praxim  quae  ea  iisdem  apostolicis  Constitulionibus  et  tribuna- 
lium  institutis  sancita  sunt,  hinc  est  quod  Sanctitas  Sua,  pro  eximia  sapienlia,  man- 
davit  libi  aliqua  praescribatur  methodus,  iuxta  quam  in  re  huiusmodi  procedere 
possis  in  quantum  hariim  regionum  circumstantiae  tibi  permittent,  ad  impedien- 
dum,  saltem  ex  parle,  ne  lam  immane  facinus  late  serpat,  neque  altius  radices 
agat  in  perniciein  fidelium  animarum  tuae  curae  concreditarum,  atque  in  maximuin 
scandalum  Infidelium  el  detrimenlum  Chrislianae  Religionis  el  fidei. 

In  primis  tibi  pro  regula  tenendum  est,  quod  omnia  iura  vetant  ne  ad  cri- 
minum  punitionem  deveniatur,  nisi  prius  per  probationes  a  lege  praescriplas  con- 
stet  de  delicti  perpetralione. 

A  lege  stalutum  est  ut  probaliones  huiusmodi  habeantur  tantum  vel  ex  rei 
confessione,  vel  attestalione  duorum  saltem  testium  probatae  fidei ,  qui  dictis  vel 
factis,  de  quibus  testimonium  ferunt,  una  simul  praesentes  adfuisse  nilide  et  ab- 
solule  testentur. 


LIBP:R    I.    DE    KEBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  77 


dium  S.  C.  de  Propaganda  Fide  in  epislola  ciausa ,  nomina  solliei- 
tanti  im  ".  Summus  vero  Ponlifex  Leo  XIII,  in  Audientia  eiusdem 
feriae  ac  diei,  decretum  tmorum  Paliiim  approbavit  et  pelitam  con- 
cessit  extensionem. 

Privilegium  tainen  esl  in  causis  quae  inslituunlur  de  crimine  sollicitationis, 
quod,  ul  plurimum,  remoiis  arbilris  secreto  perpetratur,  ul  ad  plenam  probationcm 
faciendam  admitlanlur  etiain  attestationes  singulares  mulierum  vel  virorum  de  facto 
proprio  denuncianlium  ,  dummodo  tamen  numerum  trium  personarum  attingant. 
Huiusmodi  denunciationes  libi  lamquam  Superiori  iurisdictionem  habenti  secrelo 
deferri  debent,  neque  ab  aliquo  omilti  possunl  absque  culpa  lethali. 

Sed  cum ,  in  summa  dlfficultate  itinerum  in  his  regionibus ,  fere  impossibile 
erit  ut  personae  sollicilatae  ad  tuam  audientiam  accedant,  ut  rile  deferant  suas  de- 
nunciationes,  tunc  tibi  permissum  erit  delegare  ad  eas  recipiendas,  modo  ut  supra 
enuntialo,  allqiem  Sacerdolem  probatae  lidei,  qui  tamen  non  sil  de  ipsa  sollicita- 
tione  vel  suspeclus  vel  denunciatus. 

Acceplis  per  le ,  uno  vel  allero  modo  ,  denunciallonibus ,  quae  semper  esse 
debenl  iuramento  firmatae,  earum  pondus,  qualitates  et  clrcumstaniias  serio  el  ac- 
curate  perpendas  necesse  est,  et  praesertiin  ullam  curam  non  praetermitles  ut  tibi 
perspectum  et  exploratum  evadat,  quod  mulieres  vel  viri  denunciantes  sinl  boni 
nominis ,  neque  ad  accusandum  vel  odio ,  vel  inimicitia ,  vel  alio  humano  aflfectu 
adducanlur.  Oporlel  enim  ut  testes  huiusmodi  singulares  ab  omnibus  privalis  affe- 
ctionibus  siiit  immunes,  ut  ipsis  iiitegra  fides  haberi  possit. 

Praemissis  his,  et  audito  reo  eo  modo  quo  commode  fieri  poteril,  si,  ex  omni- 
bus  rile  el  accurate  perpensis,  tibi  satis  perspecta  evadat  admissi  criminis  verilas, 
tunc  demum  poteris  devenire  ad  illi  interdicendum  in  perpetuum  ne  confessiones 
excipiat,  sublrahendo  omnes  et  quascumque  facultates  in  id  muneris  eidem  etiam 
per  quodcumque  privilegiuin,  vel  etiam  ab  ipsa  S.  Sede  impertitas.  Praeterea,  de- 
clarare  poteris  eumdem  reum  obnoxlum  esse  ceteris  poenis  spirilualibus|  in  Con- 
stitutionibus ,  et  praesertim  in  Gregoriana  sancitis;  tibi  quoque  fas  erit  illum  sus- 
pendere  a  sacrosancti  Sacriflcii  celebralione. 

Cum  vero  difficillimum  sane  erit,  in  his  tam  dissitis  et  disparatis  regionibus, 
haec  omnia  adamus?im  servare,  et  cum,  si  aliqua  ex  his  omittantur,  iustitia  non 
paiiatur  at  poenae  infliganlur  adversus  reos  de  quorum  crimine  tali  pacto  adhuc 
sullicienter  non  constat,  tunc  consultius  fortasse  ages,  si  in  huiusmodi  causis  extra 
iudicii  ordinem  procedas,  ad  occurrendum  tanto  malo  mediis  et  modis  magis  faci- 
libus  et  expedilis,  quos  tibi  suggeret  in  casibus  particularibus  tua  perspecta  pru- 
dentia  cum  animarum  zelo  coniuncla,  et  cura  quam  debes  habere  praecipuam  de 
conservanda  pace  et  concordia  inter  Operarios  apostolicos,  praesertim  diversi  In- 
stituti  et  nationis. 


78  PARS   II.    DE    REBUS 


760.  Non  est  autem  denuntiatio  ditTerenda  ultra  niensem.  Et 
negligentes  sive  culpabiliter  omittentes  denuntiare  intra  mensem, 
excommunicationem  latae  sententiae  nemini  reservatam  incur- 
runt  ^ 

761.  Poenitens  vero  denuntiandi  obligationi  obnoxius,  si  forte 
sollicitanti  Confessario  morem  gesserit ,  non  tenetur  culpam  suam 
aperire,  ludicibusque  gravissime  est  vetitum  in  denuntiantis  cuipam 
ullo  modo  inquirere ,  imo  et  in  acta  referre  siquid  ab  hoc  minus 
caute  de  se  dictum  fuerit.  Poenilenti  vero  aperiat  Confessarius  si 
per  calumniam  sollicitationis,  de  qua  agitur,  Sacerdotem  accuset, 
irretiturum  seipsum  teterrimo  scelere  ac  tali,  a  quo  nisi  per  Sum- 
mum  Pontificem  extra  morlis  articulum,  non  possit  absolvi. 


ARTICULUS    V. 

De  Confessione  Monialium. 

762.  In  generali  facultate  confessiones  audiendi,  numquam  in- 
cluditur  facultas  excipiendi  monialium  confessiones.  Hinc  ad  has 
audiendas  Sacerdotes  etiam  regulares  quicumque  sint,  speciali  indi- 
gent  approbatione  etiamsi  ageretur  de  monialibus,  quae  regulariun- 
gubernio  subsunt  ^.  Neque  vero  si  quispiam  certum  ad  monaste- 
rium  sit  destinatus  ut  ibi  ordinarii  aut  extraordinarii  Confessarii 
munere  fungatur ,  debet  idcirco  existimare  approbatum  se  esse  ad 
id  munus  in  alio  monasterio  exercendum,  nec  approbatus  pro  una 

•  Gonst.  Apost.  Sedis.  —  Quoad  sollicitalionem  notandum  est  1)  quod  ea  debet 
esse  facta  a  Sacerdcie  tamquam  a  Confessario ,  hinc  vel  in  actu  confessionis  sive 
immediate  ante  sive  immediate  post,  vel  extra  confessionem  occasione  vel  praetextu 
vel  simulatione  confessionis. 

Notandum  2)  est  quod  si  casus  occurrerit  quo  adhibitis  omnis  generis  horta- 
lionibus  et  minis  poenitenles  nullo  modo  ad  denunciandum  induci  queant,  Gonfes- 
sarius  opus  caritatis  faciet  si  suppresso  eomm  nomine,  ad  Sacr.  Poenitentiariam 
casum  deferat. 

*  Gregorius  XV,  Const.  Inscrutabili. 


LIBER    I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  7^ 


vice,  expleta  deputatione,  confessioiies  monialium  poterit  excipere 
ulterius  ^ 

765.  Porro  quod  attinet  ad  Gonfessarios  ordinarios,  si  agatur 
de  monialibus  alicui  Superiori  regulari  obnoxiis,  Praelatus  ipse  prae- 
sentare  et  proponere  eos  debet,  Episcopo  approbandos.  Singulis  \ero 
trienniis  ordinarii  Confessarii  mutari  debent  ^,  et  debent  esse  in  ae- 
tate  40  annorum  constituti.  Facultas  vero  eumdem  confessarinm 
confirmandi  ea  condilione  solet  a  S.  Congr.  concedi ,  ut  si  agatur 
de  secundo  triennio ,  consensus  duarum  saltem  ex  tribus  partibus^ 
sororum  capitulariter  ac  per  secreta  sufTragia  praestandus  requiratur; 
si  vero  de  ulterioribus  trienniis,  omniurn  piae  domus  sororum  con- 
sensus,  nt  supra  praestandus,  necessarius  sit  \ 

764.  Qua  quidem  in  re  die  22  apr.  1872,  proposita  fuerunt 
S.  Congr.  Epp.  et  RU.  sequentia  dubia :  1)  quomodo  intelligenda  sit 
vox  illa  capitulariler,  n  im  scilicet  de  sororibus  quae  ordinarie  ca- 
pitulo  intersunt  et  in  eo  iure  sutlragii  gaiident  habentes  vocem  sive 
passivam  sive  activam ,  vel  de  omnibus  indiscnminatim  sororibu* 
etiam  novitiis  et  conversis?  2)  Quomodo  intelligenda  et  applicanda 
vox  illa  sit  capitulariter  in  domibus  sororum  in  dioecesi  aliqua 
exislentium,  quae  quasi  extra  clausuram,  caritatis  operibus  exterins^ 
addicuntur,  neque  proinde  stabiliter  in  eadem  domo  permanent, 
cum  illae  domus  non  sint  sui  iuris,  sed  sub  regimine  congregatio- 
nis  generalis  detinenturV  3)  In  multis  Parochiis  praesertim  ruralibus 

'  Gregor.  XV,  Const.  cit. 

*  S.  Congr.  Conc.  2  sepl.  1642. 

'  Loquendo  etiam  de  feminarum  Congregationibus  quae  verae  moniales  non 
sunt,  seu  de  novis  Institutis  votorum  simpiicium  cuiusmodi  est  Congregatio  Sororum 
a  Nazareth,  S.  Congr.  Epp.  et  RR.  animad.  5,  in  earumdem  conslitutiones  die  27 
Sepl.  1861  edixit  t  Circa  confessarium  extraordinarium  observandae  sunt  praescri- 
ptiones  Sacri  Concilii  Trid.  et  Const.  Bened.  XIV  quae  incipit  Pastoralis  curae  ideo- 
que  non  semel  lantum  in  anno  praedictus  Confessarius  advocandus  eril,  sed  sallem 
bis  aut  ler  in  anno  et  si  opus  erit  etiam  pluries  » .  Et  revera  posito  confessario  Or- 
dinario  et  adempta  Sororibus  facullale  advocandi  alium  confessarium  quem  libuerit, 
ad  consulendum  libertati  et  securilati  conscientiarum  provida  ac  sollicita  mater 
Ecclesia,  exlraordinarium  requiril. 


^O  PARS    II.    DE    UKliUS 


«idsunt  duae  vel  tres  et  vix  (|uatuor  praedictaium  Clongregationuin 
Sorores,  piieilarum  educationi  iiiservientes,  quae  non  habent  saccl- 
Jum  privalum,  sed  ecciesiam  j)arociiialcm  sicut  ceteri  fiequentant, 
ibidem  Missae  et  caeteris  olTiciis  assistentes,  Sacramenta  tum  Poe- 
nitentiae,  tum  Kucharistiae  recipientes,  elc.  quomodo  in  his  appli- 
«anda  vox  illa,  capiudariler.  4)  Voces  illae  oinnium  piae  domiis 
sororam  consenms  debentne  intelligi  de  uiianimitate  absoluta ,  vel 
ianlum  morali?  -  lam  vero  eadem  S.  Coiigregatio  respondit :  ^  Ad  t 
intelligendas  esse  eas  tantam  sorores,  quae  ordinarie  capitul  >  in- 
tersunt.  Ad  2  intelligendum  esse  de  iis  sororibus  quae  praefatas  do- 
mos  inhabitant  tum  cum  triennium  confessarii  complelur,  et  vocem 
habent  in  capitulo.  Ad  5  sorores  de  quibus  agitur  posse  peragere 
«xtra  piam  propriam  domum  sacramentalem  confessionem  penes 
quemcumque  Confessarium  ab  Ordinario  approbal;iim.  Ad  4  allirma- 
ti\e  ad  primam  partem,  negative  ad  secundam  t?. 

765.  Episcopi  aliique  monasteriorijm  Praelati  subiectis  sibi  Mo- 
nialibus  praeter  ordinarium,  extraordinarium  Confessarium  bis  aut 
ter  in  anno  exhibere  tenentur  iuxta  Decretum  Conc.  Trid.  sess.  XXV 
de  Reg.  c.  X.  Hoc  autem  Decretum  decl^ratum  et  ampliatum  esl 
a  Benedicto  XIV  ^  deceinente:  1)  Confessarium  extraordinarium  te- 
neri  audire  omnium  moniahum  aliarumque  in  monasterio  degen- 
tium  confessiones ,  illas  autem  ad  id  non  arctari ,  sed  debere  tan- 
tuni  coram  illo  se  sistere,  saltem  ad  salutaria  monita,  etiam  extra 
confessionem  excipienda ;  idque  ad  tollendas  suspiciones  et  obiocu- 
tiones  iuxta  decretum  Innocentii  XI.  Hanc  vero  extraordinarii  de- 
putationem  vult  Benedictus  extendi  ad  omnes  mulierum  commu- 
nitales ,  quae  unum  ordinarium  ministrum  poenitentiae  habent. 
i2)  Hunc  regulariter  deputandum  esse  ab  eo,  ad  quem  spectat  ordi- 
narii  confessarii  electio  et  deputatio.  3)  Si  Episcopus  neglexerit  ex- 
traordinarium  deputare,  deputandum  esse  a  Cardinali  maiori  poeni- 
tentiario,  si  requisitus  fuerit  a  Monialibus,  ex  approbatis  tamen  a 
iocorum  Ordinariis  pro  excipiendis  monialium  confessionibus.  Si  vero 

'  Const.  Pastoralis  5  aug.  1748. 


LIBER   I.    DK    REBUS    ECCLKSIAK    SFIHITUALIBUS  81 

lianc  deputationem  neglexerit  Praelatus  Regularis,  deputandum  esse 
4ib  Ordinariis  loconim.  4)  Tam  I^piscopum  qiiam  Praelatum  regula- 
rem  teneri  pt^culiarem  Gonfessarium  concedere  moniali  graviter 
aegrotanti,  si  illum  petat,  sicut  et  illi  quae  licet  non  inlirma ,  ob- 
firmate  tamen  i-ecuset  confessario  ordinario  contiteri.  Iste  autem 
peculiaris  Confessarius  assignandus  a  Praelato  RegUlari,  semper  debet 
€sse  ex  approbatis  ab  Kpiscopo  pro  monialibus.  (juotl  si  ille  eui  mo- 
nialis  regularibus  subiecta  confiteri  cupit,  non  sit  ex  approbalis  , 
tunc  Episcopus  eumdem  approbel  tot  vicibus,  quot  expedire  iudi- 
caverit.  3)  Posse  Episcopum  iuxta  decretum  Congr.  Conc.  anno  1573 
a  Gregorio  XIII  approbatum,  assignare  semel  vel  pluries  pecUliarem 
€onfessarium  tam  saecularem,  quam  regularem  alterius  drdinis  et- 
dem  moniali  regularibus  subiectae ,  reluctanti  eonfiteri  ordinariioi 
Confessario.  6)  Non  esse  interdictum  pluries  etiam  quam  tribus  vi- 
€ibus  in  anno,  extraordinarium  nedum  omiiibUs,  sed  etiam  singulis 
monialibus  olterre ,  si  non  ex  animi  levitate  ,  neqUe  ex  indiscreta 
<illectionis  singularitate  illum  petant,  quod  remittitiir  iudicio  et  dis- 
^retioni  Praelatorum.  7)  Quoscumque  Superiores  regulares  teneri  bis 
aut  ter  in  anno  deputare  hunc  extradrdinaiium  monialibus  sibi  sub- 
iectis,  cpji  saltem  semel  in  anno  sit  ex  Clero  saeculari,'  aut  ex  alio 
ordine  regulari,  tributa  facultate  Episcopis  suppleridi  eorumdem  de- 
fectum,  appellatione  remota.  8)  Ordinarium  Confessarium ,  durante 
«xtraordinario ,  accedere  non  posse  ad  cdnfcssionem  excipiendam 
cuiuscumque  intra  monasterium  aut  piam  domum  degentis,  etiam 
Superiorissae,  novitiae,  etc.  sub  poenis  arbilrio  Praeiatorum,  quorum 
regimini  monasteria  aut  piae  domus  subiectae  sunt.  9)  Extraoidi- 
nario,  sive  Communitati,  sive  allcui  in  monasterio  degenli  peculiari 
deputato,  expleto  suo  munere,  inlerdictum  esse  accessuni  ad  idem 
monasterium  sub  poenis  in  accedentes  ad  Moniales,  et  cum  ipsis 
conversantes  statutis. 


2lTKLM-SOMKBI.    —    //. 


82  PARS    II.    DE    REBUS 


ARTICOLUS    VI. 

De  Indulgenliis. 

766.  Remissa  culpa  et  poena  aeterna  per  Saeramenlum  Poeni- 
tentiae  rite  susceptum  ,  soivenda  superest  plerumque  temporalis 
poena,  quae  relaxari  etiam  extra  poenitentiae  sacramentum  potest 
Ecclesiae  auctoritate.  Voiuit  enim  Deus  extare  satisfactionum  the- 
saurum  ab  unigenito  Dei  Filio  Ecclesiae  militanti  adquisitum ,  ad 
cuius  thesauri  cumulum  Beatae  Dei  Genitricis  omniumque  sancto- 
rum  merita  adminiculum  praestant  *.  Porro  thesaurum  hunc  per 
beatum  Petrum  eiusque  successores  Vicarios  suos  commisit  fidelibuti 
salubriter  dispensandum.  Hinc  patet,  Ecclesiam  per  indulgentias 
ita  poenitentes  a  poena  absolvere,  ut  simul  Deo  solvat  debitam  sa- 
tisfactionem  ex  superabundantibus  satisfactionibus  Christi  et  sancto- 
rum,  atque  adeo  completa  indulgentiae  notio  continetur  tum  abso- 
lutione  vi  clavium,  tum  pretii  solutione  Deo  facta  ab  ipsa  Ecclesia 
pro  eo,  qui  a  poena  absolvitur. 

767.  Porro  duplici  ratione  Pontifices  Maximi  potestate  ipsis  at- 
tributa  utuntur,  una  quidem  qua  plena  poenae  temporalis  post  de- 
letam  culpam  luendae  condonatio  seu  remissio  conceditur ,  altera 
vero  qua  conceditur  tantum  ,  quantum  aequaret  canonicas,  si  has 
fideles  poenitentes  obirent  poenitentias  annorum  aut  dierum  certi 
definitique  numeri.  Hinc  distinctio  indulgentiae  in  plenariam  et 
partialem.  Aliae  autem  sunt  indulgentiae  pro  vivis,  aliae  pro  defun- 
ctis,  aliterque  illae  atque  hae  conceduntur :  in  illis  enim  elargiendis 
iudiciaria  ex  potestate  agitur;  defunctis  vero  conceduntur  modo 
tantum  suffragii  satisfactorii,  scilicet  non  quidem  iuridica  absolutione, 
quemadmodum  fit  in  subditos ,  sed  tantum  pretii  solutione.  Quae 
autem  indulgentiae  pro  vivis  concessae  sunt  velle  defunctis  appli- 
care  et  vicissim,  consilium  foret  inane.  Eae  vero  ita  pro  vivis  in- 

'  Clemens.  VIT  in  Extrav.  com.  1.  l\ ,  tit.  9,  c.  2;  Pius  VI,  Consl.  Auctorem 
fidei;  Bened.  XIV,  Consl.  Apostolica,  §  3. 


LIBER    I.    DE    REBUS    ECCLESIAE   SPIRITUALIBLS  83 

terdum  conceduntur,  ut  etiam  in  defunctorum  beneficium  impendi 
queant,  quod  ex  apostolicis  litteris  est  cognoscendum. 

768.  Indulgentia  datur  subiecto  capaci,  scilicet  baptizato ,  non 
excommunicato,  et  subdito,  ex  cuius  parte  requiritur,  ut  iniuncta 
adimpleat  opera  ,  et  saltem  ultimum  opus  coniungatur  cum  statu 
gratiae.  Non  posse  autem  per  preces  iam  obligatorias  satisfieri  pre- 
cibus  a  Summo  Pontifice  praescriptis  ad  lucrandam  Indulgentiam 
plenariam  declaravit  S.  Congr.  Ind.  in  Briocen.  29  maii  1841.  Quando 
vero  ad  Indulgentias  lucrandas  praescribitur  oratio  pro  fine  deter- 
minato  v.  g.  extirpatione  haereseos,  non  requiritur  intentio  expli- 
cita  expressa  singulis  vicibus,  sed  sufflcit  habitualis  et  interpretativa. 
Ceterum  Indulgentiae  pro  aliqua  festivitate  concessae,  nisi  aliud  ex- 
presse  habeatur  in  indultis,  incipiunt  a  media  nocte  et  durant  usque 
ad  mediam  noctem  insequentem  ^ 

769.  Quando  Summus  Pontifex  Indulgentiam  quamlibetconcedit 
Urbi  et  Orbi ,  ut  fideles  talem  Indulgentiam  in  variis  dioecesibus 
lucrari  possint ,  non  requiritiir  ut  haec  indulgentia  ab  Ordinariis 
locorum  promulgetur ,  sed  sufflcit  ut  fideles  certi  sint  praedictam 
Indulgentiam  a  Summo  Pontifice  fuisse  concessam  ^. 

770.  Quoad  vero  Indulgentias  locales,  quae  cuidam  loco  e.  g. 
ecclesiae,  altari,  afflguntur,  expectanda  erit  publicatio  Ordinarii,  et 
eius  recognitio,  ut  fideles  sciant  an  sint  Indulgentiae  plenariae  vel 
partiales,  et  quae  sint  conditiones  assignatae  ad  illas  acquirendas  '. 
Relate  ad  conditiones  ad  lucrandas  Indulgentias  requisitae ,  notan- 
dum  est ,  harum  concessionum  initium  a  die  petendum  esse  quo 
concessionis  litterae  datae  fuerunt,  non  ab  eo  quo  publice  Indul- 
gentia  proponitur.  Indulgentia  vero  alicui  feslo  alligata,  potest  ad- 
quiri  alio  die,  ad  quem  solemnitas  et  exterior  celebratio  festi  trans- 
feratur,  non  vero  si  tantum  Offlcium  cum  Missa  transfertur  *. 


'  S.  C.  Indulg.  in  Gmeven.  12  ian.  1878.  Goilecl.  n.  1026. 

'  S.  C.  Indulg.  1  iul.  1839.  CoUect.  n.  1017. 

'  S.  C.  Indulg.  in  Rhotomagen.  31  aug.  1844. 

*  S.  C.  Indulg.  9  aug.  1852.  Collect.  n.  1020. 


84  PARS    II.    DK    RHBUS 


771.  Quoad  clausulas ,  quae  in  Indulgentiariirn  rescriptis  inve- 
niuntur,  suHiciat  notasse  quod  \erba  u  qui  vere  poenilentes,  con- 
fessi  et  Sacra  Communione  refecti  ccclesiam  visitaverint  »  quae  in 
Indulgentiarum  litteris  inseri  solent,  exigunt  Jit  confessio  omnino 
peragatur  etiam  ab  iis,  qui  nullius  sibi  lelhalis  culpae  conscii  sint. 
Potest  vero  confessio  dumtaxat,  aut  confessio  et  communio,  peragi 
die  qui  immediale  praecedit  sequentem  pro  qua  concessa  luit  in- 
dulgentia,  quacumque  de  causa  ^  Apostolicis  Indulgenliarum  litteris 
solet  haec  clausula  apponi:  «  Volumus  autem  ut  si  aiias  christifi- 
delibus  dictam  ecclesiam  quolibet  anui  die  visitantibus  aliqua  alia 
Indulgentia  perpetua,  vel  ad  tempus  nondum  elapsum  duratura  con- 
cessa  fuerit,  praesentes  litterae  nullae  sint  «.  Haec  clausula  neque 
ad  privilegium  altaris  pro  defunclis  relertur,  neque  ad  indulgentias 
concessas  certis  personarum  coelibus,  aut  perageutibus  certa  ac  de- 
finila  pia  opera  in  ecclesia  vel  altari,  de  quibus  apostolicae  litterae; 
cum  his  enim  omnibus  consistit  vis  novae  concessionis,  quemadmo- 
dutn  ea  consistit  cum  indulgentiis  stalionum  Urbis  et  septem  alta- 
riuiii  instar  septem  altarium  Basilicae  Vaticanae  concessis  et  cum 
indulgentiis  quae  pro  unica  vice  conceduntur. 

772.  Geterum  eodem  die  lucrari  possunt  plures  indulgentiae 
plenariae  quando  pro  unaquaque  praescripta  est  perceptio  divinae 
Eucharistiae,  servatis  tamen  respective  aliis  appositis  conditionibus  -. 
Insuper  declaratum  est  confessionem  praeterquam  pro  indulgentia 
in  lorma  iubilaei ,  necessariam  iis  non  esse  qui  frequenti  peccato- 
rum  confessione  animum  studentes  expiare,  semel  saltem  in  hebdo 
mada  ad  sacramentum  poenitentiae  accedere,  nisi  legitime  impe- 
diantur,  consueverunt  et  nullius  lethalis  culpae  a  se  posl  peractam 
ultimam  confessionem  commissae  sibi  conscii  sunt  ^  Ad  haec,  cum 
quaesitum  fuisset  i)  utrum  confessio  praescripta  per  singulas  heb- 
domadas  peragi  debel  infra  septem  vel  potius  infra  octo  dies,  2)  an 


'  S.  G.  Indulg.  6  ocl.  1870. 

'  S.  C.  Indulg.  in  Briocen.  29  maii  1841.  Collect.  n.  1037. 

'  S.  C.  Indulg.  9  dec.  1763.  Coliecl.  1031. 


LIBER   I.     DE   REBUS    ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  85 

verba  iiifra  duas  hebdotnadas  (quod  concedi  solet  pro  locis,  ubi 
dillicilis  est  confessio  hebdoniadalis)  stricte  inter(3retanda  sinl  ita 
ut  confessio  peragi  debeat  infra  quatuordecini  dies  vel  potius  suf- 
ficiat  bina  coiifessio  in  mense,  S.  Congr.  [ndulg.  die  23  nov.  1878 
respondit:  Ad  Im  aflirmative  ad  Im  partem,  idest  praescriptam  con- 
fessionem  peragi  debere  quoHbet  decurrente  septem  dierum  spa- 
tio;  negative  ad  2m  partem.  Ad  2m  afTirmative  ad  Im  partem,  idest 
praescriptiim  confessionem  peragi  debere  quoiibet  decurrente  qua- 
tuordecim  dierum  spatio;  negative  ad  2m  partem.  In  iis  locis  vero, 
in  quibus  ob  inopiam  confessariorum  nequeant  fideles  frequenter 
confiteri  ,  confessio  peracta  infra  hebdomadam  ante  festivitateni 
suffragari  potest  ad  lucrandam  indulgentiam,  dummodo  nulMus  le- 
thaiis  culpae  fideles  eonscii  sint  ^  Verba  denique  infra  hebdoma- 
dani  significant  octo  dies  tantum  quae  festivilatem  immediate 
praecedunt,  non  vero  hebdomadam  illam  totam,  et  integram  quae 
ante  festum  decurrit  ^ 

773.  Christifideles,  qui  ob  physicum  permanens  aliquod  impe- 
dimentum  domo  egredi  non  possunt,  etiam  in  communitate  et  sub 
regula  viventes,  acquirere  possunt  omnes  et  singulas  indulgentias 
plenarias  iam  concessas,  vel  in  posterum  concedendas  et  quas  alias 
acquirere  possent  in  locis  in  quibus  vivunt,  si  in  eo  physico  statu  non 
essent,  pro  quarum  acquisitione  praescripta  sit  sacra  communio  et 
visitatio  alicuius  ecclesiae,  vel  publici  Oratorii  in  locis  iisdem,  dum- 
modo  vere  poenitentes  confessi,  ac  ceteris  omnibus  absolutis  con- 
ditionibus,  si  quae  iniunctae  fuerint,  loco  sacrae  Communionis  et 
^isitationis,  alia  pia  opera  a  respectivo  Confessario  iniungenda  fi- 
deliter  adimpleant  ^  Ad  supplendam  impotentiam  preces  recitandi 
iniunctas  pro  indulgentiis,  qua  destinentur  Surdo-Muli ,  latum  est 
decretum  a  S.  C.  Ind.  die  15  mart.  1852  *  cuius  vi  statuitur  :  1)  Quod 
si  inter  opera  pro  lucranda  Indulgentia  praescripta,  sit  visitatio  ali- 

'  S.  Gongr.  Indulg.  12  iun.  1822.  Gollecl.  n.  1035. 

'  S.  Congr.  IndLlg.  in  Mechlinien.  die  15  dec.  1841.  Collcci.  n.  1038. 

'  S.  Congr.  Indulg.  18  sepl.  1862  (;t  16  ian.  183o.  Collect.  n.  1044. 
''  Collect.  n.  1042. 


86  PARS    II.    DE    REBUS 


cuius  Ecclesiae,  Surdo-Muli  Ecclesiam  ipsam  devote  visitare  tenean- 
tur,  licet  tantum  mentem  in  Deum  elevent,  et  pios  affectus.  2)  Quod 
si  inter  opera  sint  publicae  preces,  Surdo-Muti  possint  lucrari  In- 
dulgentias  iis  adnexas  corpore  quidem  coniuncti  ceteris  lidelibus  in 
eodem  loco  orantibus,  sed  pariter  mente  tantum  in  Deum  elevata 
et  piis  cordis  affectibus.  3)  Quod  si  agalur  tantum  de  privalis  ora- 
tionibus,  proprii  Mutorum  et  Surdorum  Gonfessarii  valeant  easdem 
orationes  commutare  in  alia  pia  opera ,  aliquo  modo  manifestala  , 
prout  in  Domino  expedire  iudicaverint. 

774.  Insuper  per  S.  Gongr.  Indulg.  in  decreto  16  ian.  1886  Leo 
Pp.  XIII  dignatus  est  concedere,  servatis  de  iure  servandis,  indul- 
gentiam  plenariam  sacerdoti  primum  sacrum  facienti  eiusque  con- 
sanguineis  ad  tertium  usque  gradum  inclusive,  qui  primo  eidem 
sacro  interfuerint;  ceteris  vero  christifidelibus  adstantibus,  indul- 
gentiam  septem  annorum  totidemque  quadragenarum. 

775.  Aliquid  nunc  innuendum  est  de  indulgenlia  Viae  Crucis. 
lam  ;in  erigendis  stalionibus,  reqiiiritur  tam  Sacerdotis  erigenlis 
deputatio,  ac  Superioris  localis  consensus,  quam  respectivi  Ordinarii 
vel  Antistitis  et  Parochi,  nec  non  Superiorum  Ecclesiae,  Monasterii, 
Hospitalis,  et  loci  pii,  ubi  eiusmodi  erectio  fieri  contigerit  deputatio. 
Gonsensus  vero  et  liceiUia  in  scriptis  pro  singulis  casibus  et  cum 
specifica  designalione  loci  et  non  aliter  expediri  et  quandocumque 
opus  fuerit,  exhiberi  debent  sub  poena  nullitatis  ipsiusmel  erectionis 
ipso  facto  incurrendae  ^  Indulgentiae  non  cessant,  et  proinde  opus 
non  est  nova  erectione,  si  stationes  et  Gruces  renoventur  et  mu- 
tentur,  salva  substantia,  vel  si  innovetur  substantia  dummodo  sint 
denuo  benedictae  -.  Neque  cessant  si  cruces  amoveantur.  Quod  si 
cruces  primitus  benedictae  omnino  pereant  vel  tollantur  iterum 
nova  erectio  et  benedictio  requiritur  ad  adquirendas  indulgentias, 
si  vero  pereant  vel  tollantur  ex  minori  parte,  licet  alias  illis  sub- 
stituere  absque  nova  erectione  et  benedictione  ^ 

'  S.  C.  Indulg.  3  aug.  1748  et  21  iun.  1879. 
-  S.  G.  Indulg.  in  Camerinm.  16  dec.  1760. 
'  S.  G.  Indulg.  in  Aginnen.  20  sept.  1839. 


LIBER    I.    DE   REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  87 

776.  In  privato  sacrae  Viae  Grucis  exercitio  ad  lucrandas  in- 
duigentias  semper  requiritur  transitus  ab  una  statione  ad  aliam. 
Idem  dicendum  de  exercitio  publico,  casu  quo  ex  praedicto  transitu 
t^xcitanda  non  timetur  perturbatio;  si  autem  haec  timetur,  sufficit 
ut,  unoquoque  de  populo  suum  locum  tenente,  sacerdos  cum  duo- 
bus  clericis  sive  cantoribus  circumeat.  In  hoc  casu  tamen  suaden- 
dum  videtur,  ut  populus  vertat  se  ad  singulas  stationes  necnon  ad 
«asdem  genuflectat  ac  erlgat  se  cum  sacerdote. 

777.  Antequam  huic  brevi  tractatui  finem  imponamus ,  non- 
nulla  adnotanda  sunt  circa  Induigentiam  plenariam  in  mortis  ar- 
ticulo.  lam  vero  Summus  Pontifex  Glemens  XIV  omnibus  et  singulis 
Patriarchis,  Archiepiscopis,  Episcopis,  Vicariis  Apostolicis,  nec  non 
Praefectis  seu  Superioribus  Missionum  tam  Cleri  saecularis  ,  quam 
regularis  in  locis  Missionum,  concessit  facultatem  impertiendi  be- 
nedictionem  cum  indulgentia  plenaria  lideiibus  praedictis  ad  ex- 
tremum  agonem  redactis,  cum  ea  etiam  extensione,  ut  facultatem 
huiusmodi ,  Sacerdotibus ,  et  respective  Missionariis  eorum  iurisdi- 
ctioni  subiectis,  pio  locis  tamen  suarum  dioecesium  vel  pro  Missio- 
num  districtibus  tantum,  communicare  possint.  In  hac  benedictione 
impertienda  servanda  est  formula  praescripta  a  Bened.  XIV  *■.  Gum 
autem  facile  contingat  ,  ut  aliqui  ex  praedictis  christifideHbus  ex 
hac  vita  decedant,  quin  Kcclesiae  sacramenlis  fuerint  muniti ,  et 
absque  sacerdotis  cuiuslibet  assistentia,  etiam  illis  plenariam  indul- 
gentiam  concessit,  si  saltem  contriti  nomen  lesu  ore  cum  possint, 
sin  minus  corde  ,  invocaverint ,  et  mortem  tamquam  stipendium 
peccati  de  manu  Domini  ea  qua  decet  christiana  animi  demissione 
et  humihtate  susceperint,  animamque  in  manus  Creatoris  sui  com- 
mendaverint. 

778.  Porro  cum  Vic.  Ap.  Sutchuensis  petiisset,  quidnam  censeri 
deberet  mortis  articulus,  Congr.  S.  O.  mense  ian.  1780  declaravit, 
€am  temporis  circumstantiam  satis  esse  ut  ea  rite  impertiatur,  quae 
sufflcit   extremae  ipsi  unciioni  conferendae;    cum    nempe  inlirmus 

•  In  Const.  data  die  9  apr.  1747  quae  incipit :  Pia  Mater  Ecclesia. 


88  PARS   II.    DE   REBUS 


\i  inorbi  cernitur  ad  interitum  vergere.  Neque  pioxiinus  agoni 
tempus  expectandum  esse,  quo  aegrotus  vix  sui  compos  ad  eos  piane 
animi  motus  edendos  impar  est,  quos  lUtuale  Romanum  efflagitat, 
ut  tanti  l)eneficii ,  sicut  extremae  unctionis  tructus  uberius  perci- 
piatiir.  Quae  quidem  confirmata  sunt  a  S.  C.  Indulg.  die  iSdec.  1885, 
proposito  enim  dubio  «  utrum  Benedictio  Apostolica  cum  indulgontia 
plenaria  in  mortis  articulo  dari  possit  post  collata  extrema  sacra- 
menta,  cum  periculum  quidem  mortis  adest,  non  tamen  imminens  n 
S.  Gongr.  respondit:  Afiirmative  et  hanc  responsionem  ex  rei  natura 
pro  omnibus  aegrotis  Christifidelibus  in  mortis  periculo  constitulia 
valere. 

779.  Quamobrem  e  Missionariorum  debito  erit  post  adhibitam 
infirmo  sacramentalem  unctionem  ,  eumdem  excitare  ad  ea  anima 
concipienda,  quae  in  eodem  rituali  libro  leguntur ;  mox  vero  tam 
insigni  beneficio  plenariae  remissionis  eumdem  communire,  idque 
tum  potissimum  praestare,  cum  se  haud  reversurus  praevideat. 

780.  Porro  haec  benedictio  impertienda  est  etiam  piieris,  qui  de- 
fectu  aetatis  primam  communionem  nondum  receperunt.  Non  potest 
autem  pluries  impertiri,  eadem  permanente  infirmitate,  etsi  diurna. 
Secus  vero  dicendum,  si  infirmus  convaluerit,  ac  deinde  quacum- 
que  de  causa  in  novum  mortis  periculum  incidat.  Potest  autem 
concedi  etiam  damnatis  ad  mortem. 

CAPLT  V. 

DE  EXTREMA  UNCTIONE. 

781.  Extrema  Unctio  est  Sacramentum  a  Christo  Domino  in- 
stitutum  ad  conferendam  aegrotis  vita  periclitantibus  gratiam  ad 
resislendum  tentationibus  ,  ad  patienter  dolores  ferendos ,  peccati 
reliquias  abstergendas  atque  ad  valetudinem  corporis,  quatenus  non 
sit  animae  nocitura,  consequendam. 

782.  Materia  remota  huius  Sacramenti  est  oleum  olivarum  ab 
Episcopo  benedictum.  Hinc  Paulus  V  in  Congr.  Generali  Iniv.  Inqu. 


LIBER    I.    UE    KKhLS    KCCl.HSIAK    SFIHrriALIHl  S  89- 


l 


coram  se  habita  die  15  ian.  1635  declaravit,  lenierariain  et  errori 
proximam  propositionem  qiiod  Sacramentum  extremae  rnclionis 
oleo  episcopali  benedictione  non  consecrato  ministrari  valide  possit. 
Ac  dubio  proposito  an  in  casu  necessitatis  l-arochiis  ad  validilatein 
Sacramenti  extremae  Inctionis  uti  possit  oleo  a  se  benediclo,  die 
14  sept.  1842  eadem  S.  Vn.  Inqu.  respondit  negative  ad  formam 
decreli  15  ian.  1635,  quae  resolutio  j)robata  est  a  Greg.  XVI  ^ 

785.  xMateria  proxima  est  unclio  in  forma  crucis  quinque  seu- 
suum,  scilicet  oculorum,  aurium,  narium,  oris,  manuum  vel,  siquis 
aliquo  horum  careat,  partis  ei  proximae.  Ad  haec,  nisi  aliud  usus 
ferat ,  ungendi  sunl  pedes  et  renes ,  sed  renes  virorum  tantuni. 
Sacerdoles  vero  ungendi  in  parle  manuum  exferiore. 

78i.  Quoad  unclionem  renum  ,  S.  Rit.  Congr.  die  14  augu- 
sti  1838  rescripsit  Archiepiscopo  IJllraiectensi,  in  cuius  archidioecesi 
inusitata  ea  erat,  ut  curaret  paulatim  et  sensim  sine  sensu  dispo- 
nere  fideles  ad  istam  quocjue  spedalem  unctionem  recipiendam. 

Absque  necessitatis  causa  non  licet  uti  stylo  seu  virgula  ar- 
gentea  in  peragenda  extrema  unctione  -'. 

783.  Huius  Sacramenti  forma  sunt  \erba:  Per  istam  sanctatn 
unclionem  et  suam  piissimam  misericordiam  indulgeat  tibi  Domi- 
nus  quidquid  per  visum,  auditum  etc.  deliquisti,  amen  in  singulis 
repetita  ;  si  tamen  necessitas  urgeat,  satis  est  sub  unica  forma  omnes 

'  Quamquam  oleum  huiusmodi  ab  Episcopo  debeat  esse  benedictum,  tamen 
nec  irriium  dicendum  esl  Sacramenlum  a  graecis  presbyteris  ciim  oleo  ab  ipsi^ 
benedicto  collatum  ,  neque  ea  de  causa  reprehendi  debent:  tum  quia  de  Episcopi 
licentia,  et  conniventia,  et  tolerantia  Sedis  Apostolicae  id  fieri  possit,  ul  celebriores 
theologi  docent:  tum  quia  consuetudo  haec  a  mille  ampliusannis  in  graeca  Ecclesia 
obtineat,  ut  ex  eiusdem  Ritualibus  probant  Arciidius,  et  Goarius,  vigueritque  etiam 
apud  Armenos,  ut  ex  epislola  iiquet  loannis  XXII  ad  Osimum  eorumdem  Regeni: 
tum  demum  quia  a  Clemente  VIII  el  Benedicto  XIV  Const.  Etsi  Fastoralis ,  pro 
Graecis,  qui  Episcopis  latinis  subsunl,  decretum  est:  Nm  sunt  cogendi  presbyteri 
graeci  olea  sancta  praeter  Chrisma  ah  Episcopis  latinis  dioecesanis  accipere,  cxm  htt- 
iusmodi  olea  ab  eis  in  ipsaoleorum,  et  Sacramenti  exhibitione,  ex  veteri  ritu  confi- 
ciantur,  et  benedicantur. 

'  S.  Ril.  Congr.  9  maii  1857.  Colleci.  n.  llol. 


"90  PARS    II.    DK    REBUS 


unctiones  perficere;  imo  si  aegroliis  niorbo  contagioso   laboret  aul 
animam  agat,  satis  erit  unica  unctio. 

786.  Subiectum  huius  Sacrameuti  homo  est,  christianus,  qui 
sit  infirmus,  ac  etiam  peccati  capax;  quamobrem  pueri  ante  usum 
rationis,  et  qui  nunquam  rationis  usum  exercuerunt  amentes,  quod 
per  visum,  auditum  etc.  non  potuerint  peccare,  huiiis  Sacramenli 
incapaces  habentur. 

787.  Debet  vero  esse  in  probabih  mortis  periculo  conslitulus, 
in  quo  versari  intelligitur  quisquis  gravi  morbo  laborat.  Gum  hoc 
periculum  debeat  oriri  ex  infirmitate  corporis,  hinc  sequitur ,  ne- 
mini  corpore  non  aegrolanti ,  in  exitu  licet  vitae  sit  conslitutus, 
hoc  Sacramenlum  esse  conferendum ,  cuiusmodi  sunt  ultimo  sup- 
pHcio  afflciendi,  nemini  item  non  aegrotanti ,  (jui  vel  in  praesens 
veniat  vitae  discrimen,  cuiusmodi  sunt  dimicationem  inituri,  ^ei 
muHeres  pariturae,  nisi  his  accesserit  pecuharis  et  lethalis  corporis 
^egritudo.  Senibus  vero,  etsi  nullo  aiio  morbo  laborent,  si  prae  senio 
deficere  atque  morituri  in  dies  videantur,  conferenda  ea  erit,  non 
debet  denique  conferri  extrema  unctio  illis  neophitis  moribundis, 
quos  missionarius  capaces  baptismatis  credidit,  nisi  saitem  habeant 
aiiquam  iiitenlionem  recipiendi  hoc  sacrameulum  in  beneficium 
^inimae  pro  mortis  tempore  ordinatum. 

788.  Huius  Sacramenti  minister  est  solus  Sacerdos  ^,  sed  solus 
Parochus  in  sua  paroecia  aut  qui  ab  eo  iicentiam  [accepit  est  mi- 
nister  ordinarius.  Ceteri  itaque  sacerdotes  nunquam  sibi  ministerium 
lioc  sumere  possunt,  nisi  cum  Parochus  iusserit,  aut  permiserit, 
vei  cum,  Parocho  abseute,  summa  indigentis  necessitas  id  postulet -. 

789.  Regularibus  tamen  iicet  suis  subditis  suisque  familiaribus 
tantum  administrare  unclionem  extremam.  li  autem  soli  famiiiares 
habentur  qui  eo  tempore  intra  monasterii  septa  religiosis  commu- 

'  Graeci,  aliique  Orientales,  qui  Graecomm  mores  imitanlur ,  in  huius  Sacra- 
menti  adminislratione  seplem  adtiibent  sacerdotes,  et  si  septem  non  adsinl,  sal- 
lem  tre*. 

*  Bened.  XIV,  de  Syn.  1.  8,  rap.  7,  n.  5.  Goilecl.  n.  1145. 


I 


LIBER   I.    UE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  91 

nia  ita  degunt ,  ut  regularibus  famulentur  et  ab  iis  vieissim   alan- 
tur  *. 

790.  Porro  in  eodem  mortis  periculo  Sacramentum  hoc  non 
est  iterandum.  Si  aulem  infirmi,  quibus  adhibita  fuit  extreraa  un- 
ctio  ,  convaluerint  in  novumque  postea  inciderint  vitae  periculuin 
poterunt  rursus  iuvari  huius  Sacramenti  subsidio.  Quod  si  immi- 
nuto  morbo  ,  periculum  iilud  cessasse  prudenter  exislimetur ,  sed 
postea  aegrotus  antequam  convaiescat  rursus  periculum  subeat, 
iuxta  praesentem  Ecciesiae  disciplinam  rursus  hoc  Sacramento  iu- 
^ari  poterit  ". 

791.  Oleum  infirmorum  custodiendum  in  ecclesia  est  in  cavo 
a  cornu  evangeiii  altaris  maioris,  vei  eius  altaris  in  quo  divina 
posita  est  Eucharistia.  Sit  hoc  cavum  interius  decenti  serico  vio- 
lacei  coloris  obductum,  eiusque  ostium  clavi  apud  Parochum  aUumve, 
sed  omnino  fideiem  virum,  servanda  muniatur.  Supra  ostiolum  vero 
legatur  epigraphe :  «  Oleum  Inlinnorum  ».  Hinc  non  licel  ob  com- 
moditatem  iilud  in  domo  sacerdotis  asservare,  excepto  casu  magnae 
distantiae  ab  ecclesia,  quo  casu  servetur  domi  rubrica  quoad  hone- 
stam  et  decentem  tutamque  ipsius  custodiam  \ 

792.  Gum  autem  singuiis  annis  ex  Ecclesiae  praecepto  sacra 
sint  olea  renovanda,  caveant  quicumque  ea  asservandi  ius  liabent, 
ne  vetere  utantur.  Acceptis  oleis  recens  benedictis ,  quidquid  ex 
veteribus  superest,  quamprimum  comburendum  est;  nernpe  aut  in 
lampade  quae  ante  divinam  Eucharistiam  collucet  ad  ardendum  po- 
natur,  aut  tanta  quanla  opus  erit  gossipii  massa  sacro  illo  liquore 
imbuatur  idque  iterum  atque  iterum  donec  vasa  probe  extergantur, 
gossipium  vero  igne  absumatur  et  cineres  in  sacrarium  deiiciantur. 

793.  Quamquam  vero  negandum  non  sit,  oleo  consecrato  non 
consecratum  posse  misceri ,  id  tamen  faciendum  non  est  quando 
sacrum  oleum  post  consecrationem  distribuitur,  sed  quando  neces- 


'  Bened.  XIV,  Instr.  55,  n.  7. 

'  Bened.  XIV,  Instr.  55,  cap.  8,  n.  4. 

»  S.  Rit.  Congr.  16  decenibr.  1826.  Collecl.  n.  1145. 


92  PARS   II.    DE    REBUS 


sitas  exigat ;  summa  tamen  scrupulositate  agemlum  id  est,  ut  sei 
licet  cum  oleum  aliquando  deficere  vel  non  sufficere  posse  videatur 
neque  aliud  benedictum  haberi  queat,  modico  oleo  non  benedicto 
in  minori  quantitate  superinfuso  reparetur.  Potest  autem  oleum  non 
benedictum  pluribus  vicibus  benedicto  superinfundi,  ita  ut  olcum 
additum ,  consideratis  omnibus  additionibus  simul,  non  fiat  quan- 
titas  maior  benedicti  ^ 


GAPUT  VI. 

DE    ORDIi\E. 

794.  Ksse  in  Kcclesia  catholica  hierarchiam  divinitus  institu- 
tam,  quae  constat  ex  Kpiscopis,  Presbyteris  et  Ministris,  dogma  est^ 
quod  absque  fidei  iactura  \erti  dubio  non  potest.  Haec  antem  hie- 
rarchia  non  ut  in  veteri  testamento  carnali  generatione  et  succes- 
sione  fundatur,  sed  electione  et  ordinatione  statuitur,  qua  homines 
a  Deo  vocati  et  ex  hominum  reliquo  assumpti,  diversisque  in  gra- 
dibus  constituti,  divino  mancipantur  obsequio  et  altaris  deserviunt 
sacrificio.  Hinc  Ordo  est  Sacramentum  quo  stabiliter  potestas  con- 
fertur  ad  consecrandam  Kucharistiam  et  ad  alia  ecclesiastica  mi- 
nisteria  rite  obeunda. 

795,  Materia  remota  est  res  quae  traditur,  |)roxima  eius  tra- 
ditio.  Cum  vero  in  minoritms  Ordinibus  tradantur  instrumenta,  hinc 
est  quod  maleria  Ostiariatus  sunt  claves  ecclesiae,  Lectoratus  Uber 
sacrarum  lectionum  vel  Scripturarum ,  Kxorcistatus  liber  exorci- 
smorum,  Acolythatus  urceofi  et  candelabrum  cum  cereo  extincto. 
Maiorum  vero  est ,  in  Subdiaconatu  sola  instrumentorum  traditio, 
id  est  calix  vacuus  cum  patena  vacua  ac  libri  Epistolarum  ;  Diaco- 
natus  impositio  manus  et  hber  Evangeliorum ;  Praesbyteratus  im- 
positio  manuum,  calix  cum  vino  et  patena  cum  hostia.  Episcopatus 
vero  materia  tum  remota  quam  proxima  est  sola  impositio  manuum. 

'  S.  Congr.  Rit.  23  sept.  1682. 


LIBKR    I.    DE    IIKBUS    KCCLESIAK    SPIUn  UALIBUS  93 

796.  Ordinis  forma  consistit  in  verbis  ab  Ordinante  pronun 
ciatis,  proLit  in  Pontificali  praescribuntur, 

797.  Minister  ordinnm  maiorum  est  solus  Kpiscopus  consecra- 
lus  *■ ,  minorum  vero  potest  esse  etiam  Sacerdos  ex  delegatione 
Summi  Pontificis.  Porro  ut  minister  ordinet  valide,  sutlicit  (suppo- 
sitis  aliis  requisitis  essentialibus)  ut  intentionem  habeat.  Ad  hoc 
autem  ut  ordinet  licite,  requiritur  ut  ea  omnia  servet,  quae  sacri 
canones  ac  ritus  Ecclesiae  praescribunt;  de  quibus  agendum  bre- 
viter  est. 

798.  lam  haec  sunt:  l)  11  Episcopus  ordines  conferat  suo  sub- 
dito,  "1)  qui  debitis  qualitalibus  aetalis,  probitatis ,  et  scientiae  in- 
structus  sit,  et  5)  titulo  ordinalionis  praeditus;  4)  ut  Ordines  con- 
ferat  legilimo  ordine,  tempore,  et  gradatim ;  5)  praehabitis  procla- 
mationibus. 

ARTIGULUS    I. 

l)e  Episcopi  Subdito. 

799.  Innocentius  XII  -  (juatuor  ex  causis  quemhbet  Episcopo 
subdi  posse  statuit;  nimirum  ratione  beneficii,  originis,  domicilii 
et  familiaritatis. 

800.  Porro  beneficium  debet  esse  in  dioecesi  obtenlum,  pacifice 
possessum,  et  sustentationi  sutliciens,  nempe  iuxta  taxam  synoda- 
lem ,  quae  eo  loci  viget  *;  et  si  aliquid  desit ,  non  potest  suppleri 
ex  patrimonio  in  eadem  vel  ex  benefieio  in  alia  dioecesi  ex  Coust. 
Apostolicae  Sedis.  ISihil  vero  interest,  utrum  beneficium  residentiale 

'  Si  Episcopus  renuntiaveril  episcopatum,  haec  renunliatio  si  facta  sit  lantum 
loco,  adimet  facultatom  ordinis  conferendi,  excepto  casu  quo  resignans  ab  alio  Epi- 
scopo  rogatus  sit  ad  eos  conferendos,  si  facta  sit  loco  simul  el  dignilati,  revocat 
omnino  eamdein  facultalem,  et  qui  ab  eo  ordinatus  est  characlerem  recipit,  sed  or- 
dinem  exercere  non  potest. 

^  In  Gonsl.  Speculatores  dala  prid.  non.  nov.  1694. 

'  Innoc.  XIII,  Consl.  Apostolici  ministerii;  Bened.  XIII,  Gonst.  In  supremo  23 
sepl.  1724. 


94  PARS    II.    DK    REBUS 


sit,  vel  non.  Episcopo  vero  beneficii  fas  non  erit  sacris  ordinibus 
initiare  beneficiatum,  qui  testimonialibus  litteris  tam  Episcopi  ori- 
ginis  quam  domicilii,  si  alibi  hoc  habeat,  instructus  non  sit.  Ceteruni 
ut  quis  alicui  Episcopo  subditus  fiat ,  sufficit  beneficium  simplex  , 
vel  beneficium  ecclesiasticum,  quamvis  ad  nutum  amovibile,  dum- 
modo  aliter  proxisum  fuerit  de  sustentationis  perpetuo  titulo  con- 
stituendo  ^  Non  sufficit  autem  ad  subieclionis  titulum  Cappellania 
laicalis,  quamvis  perpetua  ^.  Si  quis  plura  beneficia  in  diversis  dioe- 
cesibus  habeat,  poterit  ab  eo  ordinari  Episcopo,  quem  ipse  maluerit. 

801.  Secundo  loco  aliquis  Episcopo  subditus  fit  ratione  originis, 
cum  scihcet  naturaliter  natus  sit  in  eius  dioecesi  ,  vel  in  ea  tum 
cum  natus  est  domicihum  habebat  pater  eius,  non  vero  si  in  ea 
pater  versabatur  itineris,  negotiorum,  vel  temporarii  muneris  causa, 
V.  g.  medici,  Praetoris  ',  quo  casu  nullatenus  eiusmodi  fortuita  na- 
tivitas,  sed  vera  et  naturalis  patris  origo  erit  attendenda.  Quod  si 
quis  alicubi  ex  accidenti  tamdiu  moratus  fuerit,  ut  canonicum  im- 
pedimentum  ibi  conlrahere  potuerit ,  necessariae  eidem  sunt  Epi- 
scopi  dioecesis  illius  testimoniales  ad  Episcopum  originis  datae.  Si 
pater  in  aliena  dioecesi ,  ubi  filius  natus  |est ,  domicilium  de  iure 
plene  contraxerit,  tunc  non  origo  patris,  sed  domicihum  recens  con- 
tractum  attendi  debet  pro  ordinatione  eiusdem  filii. 

802.  De  filiis  alicubi  naturaliter  aut  per  accidens  ortis,  Hono- 
rante  *  inquit :  «  Unde  regula  generalis  pro  invenienda  ad  ordines 
origine  haec  est:  nato  fifio,  vel  pater  eo  tempore  ahcubi  domicilium 
habebat,  vel  non  ?  Si  domicihum  habebat,  fihus  erit  originarius  pa- 
terni  domicilii,  sive  in  eo  natus  sit,  sive  non;  si  pater  nullibi,  tem- 
pore  nativitatis  filii,  domicilium  contraxit,  originarius  erit  loci  pa- 
ternae  naturalis  originis  ,  idest  loci  in  quo  pater  naturaliter  ortus 
est,  nisi  pater  in  loco,  ubi  filius  ex  accidenle  natus  fuerit,  sedem 
postea  domicilii  de  iure  contraxerit,  quod  tum  ex  praedicta  Const. 


*  S.  C.  Conc.  in  Pient.  Oril  18  iulii  1733. 

*  S.  C  Conc.  in  Tiburt.  Capipell.  11  iun.  1710. 

*  SCHMALZGRUEBER   II,   2,   21. 

^*  In  Prax.  Secret.  Trib.  Vic.  cap.  1. 


LIBER   I.    DE    REBUS    ECCLESIAE   SPIRITUALIBLS  9& 

Speculatores,  tum  ex  dictis  abunde  constat  ».  Unde  origo  matris  ad 
effectum  recipiendi  ordines  non  sulTragatur. 

805.  Tertia  causa  subiectionis  est  domicilium  certum  ac  sta- 
bile.  Attamen  si  ordinandus  e  loco  originis  ea  aetate  digressus  sit, 
qua  aliquod  impedimentum  contrahere  potuerit ,  vel  alio  loco  per 
accidens  per  notabile  tempus  (sex  menses  circiter)  commoratus 
fuerit,  tunc  testimoniales  Episcopi  originis  domiciliique  accidentalis 
eidem  necessariae  sunt.  Aetas  autem  ad  impedimentum  contrahen- 
dum  capax  est  ea,  quae  septennium  excessit.  Ad  adquirendum  \era 
stabile  domicilium,  iuxta  Innoc.  XII  Const.  requiritur,  ut  quis  vel 
I)  per  decennium  saltem  in  eo  loco  commoratus  sit,  vel  2)  maio- 
rem  rerum  ac  bonorum  suorum  partem  cum  extructis  aedibns  ibi 
posuerit,  ac  insuper  ibi  per  considerabile  tempus  commoratus  fuerit 
et  iuramento  suum  perpetuo  ibidem  permanendi  animum  demon- 
straverint. 

804.  Poterit  autem  quis  domicilium  mutare  eo  fine,  ut  ab  Epi- 
scopo  novi  domicilii  promoveatur  ad  ordines ,  quos  Episcopus  ori- 
ginis  iniuste  denegavit.  Ceterum  etsi  quis  duo,  vel  plura  domicilia 
legalia  insimul  possit  obtinere,  attamen  ad  eflectum  ordinationis  dua 
vel  plura  domicilia  simultanea  componi  non  possunt  in  diversis^ 
dioecesibus,  quia  ex  duabus  conditionibus  ab  Innocentio  XII  mox 
recensitis,  ambae  convenire  nequeunt  in  duobus  ,  vel  pluribus  do- 
miciliis.  Quando  pater  domum  originariam  deserit,  et  in  alienam 
digreditur  dioecesim,  ibique  fixerit  sedem,  bona  emerit,  et  pro  cive 
se  gerat,  si  filius  \  elit  promoveri  ad  ordines  ab  Episcopo  huius  dioe- 
cesis ,  S.  Congr.  Conc.  iubet,  ut  ad  normam  Innocentianae  Const. 
iuramentum  emittat,  se  vere  el  realiter  animum  habere  ibidem 
permanendi  ^  In  novo  domicilio  eligendo  iuramenti  praestatio  re- 
quiritur  sive  a  palre,  cum  filius  in  minori  aetate  et  sub  patris  po- 
testate  est,  sive  ab  ipso  filio,  quando  est  sui  iuris. 

805.  Quarta  causa  subiectionis  est  familiaritas  cum  Episcopo,^ 
dummodo  ordinandum  per  triennium  in  suo   servitio  secum   reti- 

'  In  Tarraconen.  Ord.  18  apr.  1744. 


\)iy  PAP.S    !l.     ir:    UKiJLS 


nueril,  eumderiKnie  suis  suinplihus  ahieril.  Trienniiim  verum  in- 
legrum  et  complelum  esse  debel,  et  accedere  debent  litterae  testi- 
moniales  Kpiscopi  originis  seu  domicilii,  De!)et  insuper  Episeopus 
I^eneHciuin  sutliciens  saltem  intra  mensem  a  die  habitae  ordinalionis 
eidem  conferre,  ac  in  leslimonio  ordinationis  diserlam  mentionem 
facere  tam  de  titulo  famiUaritatis,  quam  de  lestimonialihus  proprii 
Praelali.  Haec  vero  necessilas  henelicium  conferendi  ^cessat ,  si  is 
aliud  beneficium  aut  palrimonium  haheat.  In  hoc  triennio  potest 
computari  lempus,  (juo  cum  Episcopo  commoralus  est  ante;|Uam  ad 
episcopatum  e-»set  promolus  \  Familiaris  vero  in  casu  censetur  is, 
qui  tlpiscopo  inservit,  in  eius  aede  commoratur ;  eiusque  sumptibus 
alitur;  binc  ex.  gr.  nepotes  lilpiscopi ,  qui  allerius  dioecesis  sunt, 
iicet  cum  eo  commoreutur,  et  ab  eo  alantur,  nisi  simul  eidem  in- 
servianl,  non  possunt  titulo  familiaritatis  sacris  initiari  ordinibus 
sine  dimissoriis  proprii  Episcopi  '\ 

806.  Denique  notandum ,  quod  qui  in  una  dioecesi  natus ,  in 
alia  domicilium  haheat,  in  tertia  henelicium  ,  a  quovis  trium  isto- 
rum  l^)isLopor(iin  poteril  ordines  susciperel,  idque  etsi  ab  uno  eo- 
rum,  aliquem  ordinem  acceperit. 

807.  Regulari  solemniter  professo  unus  est  proprius  Kpiscopus, 
scilicet  coenobii,  ubi  qui  ordinandus  est  commoratur.  Hinc  ^  Supe- 
riores  regulares  possunt  pro  arbitrio,  Hegulari ,  qui  praeditus  qua- 
litatibus  requisitis  or.Iines  suscipere  pjstulet,  litteras  Idimissoriales 
concedere,  ad  Kpiscopum  lamen  dioecesanum,  nempe  illius  mona- 
sterii  in  cuius  familia  ab  iis  ad  quos  perlinet,  is  regularis  positus 
fuerit.  Si  Kpiscopus  dioecesanus  al)sit,  vel  ordinationem  iion  haheat, 
vel  Sedes  episcopalis  vacet,  fas  erit  Praelato  regulari  mittere  ordi- 
nandum  ad  quemcumque  alium  Kpiscopum  ,  dummodo  tamen  ah 
hoc  Kpiscopo,  qui  ordines  eidem  confert,  examinetur  quoad  doctri- 
nam,  et  dunmiodo  ipsi  regulares  non  distuleririt  de  industria  con- 
cessionem  dimissorialium  ad  id  tempus,  quo  Kpiscopus  dioecesanus 

'  S.  Coiigr.  Conc  iii  Qitanim.  9  nov.  1589. 

*  Cf.  Zambom  verbo  Sacra  OnHnatio,  arl.  2,  ii.  9. 

^  Ex  tlecrelo  S.  C.  Conc.  24  Aiio:.  1619,  20  iulii   1675. 


LIBKH   I.    DE    REBLS    ECCLESIAE   SPIHITLALIBUS  97 

vel  abfiieril;,  vel  nullas  habiturus  sit  ordinationes  *.  In  iis  autem 
litteris  dimissorialibus  huiusmodi  causa  absenliae  dioecesani  Epi- 
scopi ,  vel  ordinalionum  non  habendarum ,  exprimenda  esfc.  Quod 
si  regulares  ordinandi  morenlur  in  monasterio  nullius  dioecesis, 
huiusmodi  dimissoriae  concedi  debent  ad  Jilpiscopum  viciniorem. 

808.  In  praesens,  durante  Iriennio  probationis  et  ante  profes- 
sionem  solemnem,  non  licet,  prout  diximus,  dimissorias  concedere 
religiosis,  nisi  ad  tonsuram  et  minores  ordines  ^. 

809.  Sunt  aulem  Ordines  regulares,  qui  speciali  privilegio  prae- 
diti  siint,  iit  a  quolibet  calholico  Episcopo  eorumdem  alumni  ordi- 
nari  possint. 

810.  Notandum  quod  suspensionem  per  annum  I.  s.  Rom.  Pont. 
reservatam  incurrunt  ab  ordiiuim  collatione  ordinantes  alienum 
subditum  etiam  sub  praetexlu  beneticii  statim  conferendi,  aut  iam 
collati,  sed  minirne  sutlicienlis,  absque  eius  Kpiscopi  lilteris  dimis- 
sorialibus  ,  vel  eliam  subdilum  proprium  qui  alibi  tanto  tempore 
moratus  sit  ut  canonicum  impedimentum  ibi  contrahere  potuerit 
absque  Ordinarii  eiiis  loci  litteris  testimonialibus  ^ 


AKTICUI.US    II. 

De  reqaisitis  Ordinandi. 

811.  Episcopus  debet  ordinare  suuin  subditum  debitis  requisitis 
praeditum.  Porro  haec  requisita  alia  sunt  positiva,  alia  negativa. 
Positiva  recensentur  certa  aetas,  scientia,  pietus. 

812.  Ad  aetatem  quod  pertinet ,  lanta  ea  esse  debet ,  quanta 
sutTiciens  sit  ad  iniunctum  otticium  recte  peragendum.  (Juapropter 
requiritur  pro  prima  tonsura  annus  septimus,  pro  minoribus  ordi- 
nibus  aetas  determinata  iion  est ,  pro  subdiaconatu  vigesimus  se- 
cuiidus.  Hinc  qui  ingreditur  22  aetatis  annum  vespere  sabbati,  non 

'  Bened.  XIV,  Gonsl.  Impositi  nobis  27  febr.  1747. 
'  S.  C.  super  statu  Kegular.  12  ian.  1858. 
*  Const.  Ap.  SeiUs. 

ZlTELLI-SOLIEKI.     —     //.  7 


98  PARS    II.    DE    REBUS 

poterit  ad  subdiaconatum  promoveri  mane  eius  diei.  Pro  diaconatu 
requiritur  annus  vigesimus  terlius,  pro  presbyteratu  vigesimus  quin- 
tus  omnes  incepti ;  pro  Kpiscopatu  trigesimus  completus.  Ab  aetate 
vero  Episcopus  dispensare  non  potest. 

815.  Quoad  scientiam  vero  exigitur  ad  tonsuram  ut  quis  teneat 
rudimenta  fidei  et  scribendo  legendoque  profecerit,  ad  minores  or- 
dines  peritia  latinae  linguae,  ita  ut  illam  intelligat  '.  Ad  subdiaco- 
natum  et  diaconatum  peritia  litterarum,  et  earum  rerum,  quae  ad 
ordinem  exercendum  perlinent  '.  Ad  presbyleratum  eiusmodi  scien- 
tia,  quae  idoneum  etficiat  ad  docendum  populum  ea  quae  ad  salu- 
tem  necessaria  sunt,  et  ad  sacramenta  administranda  \  ita  ut  qui 
ad  eiusmodi  ordinem  promoventur  sallem  theologiae  moralis  com- 
petenter  periti  sint  \ 

814.  Denique  ordinandi  pietate  et  vitae  probitate  praelucere 
debent  et  sacramento  confirmationis  iniliati  esse  debent. 

815.  Impedimenta  quae  ex  requisitis  negativis  dimanant,  di- 
cuntur  irregularitates.  Irregularitas  est  impedimentum  canonicum, 
quo  prohibetur  susceptio  Ordinum,  et  eurum  exercitium.  Sive,  est 
inhabilitas  iure  canonico  inducta,  impediens  susceptionem  Ordinum, 
et  susceptorum  exercitium.  Difl"ert  a  censura,  cum  haec  sit  poena 
medicinalis  ob  culpam  inflicta,  et  ad  emendationem  delinquentis 
ordinata,  irregularitas  vero  immediate  et  primario  statuta  sit  non 
ad  punitionem,  emendationemve  delinquentis,  sed  ad  honorem  sacri 
ministerii,  qui  postulat,  ut  qui  ad  altaris  ministeriuin  assumuntur, 
sint  et  integri  corpore,  et  animo  puri,  unde  non  necessario  suppo- 
nit  culpam,  ut  censura.  Fertur  tamen  aliquando  per  modum  poenae 
vindicativae,  sed  secundario  ,  quatenus  ob  delicti  maculam  aliquis 
censetur  indignus  sacro  ministerio,  ob  cuius  reverentiam  primario 
infligitur.  Porro  nomine  Ordinum  hic  intelligitur  etiam  prima  ton« 

'  Conc.  Trid.  cap.  XI,  Sess.  XXIII  de  Reform. 
»  Conc.  Trid.  cap.  XIII,  Sess.  cit.  de  Reform. 
3  Conc.  Trid.  cap.  XIV,  Sess.  cit.  de  Reform. 
'^  Bened.  XIII,  Gonst.  In  suprema  25  sept.  1723. 


LIBER   I.    DK    REHUS   ECCLtiSiAK   SPIRITLAI.IBUS  99 

siira,  ut  constat  ex  praxi  Ecclesiae,  et  communi  Doctorum  sensu : 
ea  enim  est  dispositio  ad  Ordines. 

8i(j.  Circa  irregularitatem  notanda  siint  seijuentia:  1)  Nulla  est 
irregularitas  ab  homine,  sed  omnis  est  a  iure  universali  S  Bonifa- 
cius  VIll,  declarat  per  celebrationem  in  ecclesia  polluta  non  fuisse 
contractam  irregularitatem,  cam  id,  inquit,  non  sit  expressum  in 
iure,  scilicet  communi  -.  2)  Irregularitas  contrahitur  ante  omnem 
sententiam,  etiam  ob  defectum  vel  crimen  occultum,  et  non  tollitur 
per  absolutionem,  sed  per  dispensationem.  3)  Potest  quis  pluribus 
irregularitatibus  etiam  eiusdem  speciei  detineri  ob  idem  factum  plu- 
ries  commissum.  Quare  obtinens  dispensationem  irregularitalis  cum 
expressione  alicuius  causae  ,  non  censetur  dispensatus  in  omnibus 
aliis  irregularitatibiis  contractis  ex  alia  causa  non  expressa.  4)  Non 
prohibet  usurn  iurisdictionis,  quae  exerceri  potest  sine  actu  ordinis. 
Hinc  Parochus  irregularis  potest  delegare  ad  sacramenta  suis  paro- 
chianis  ministranda  ,  quamvis  ei  non  liceat  illa  ministrare.  Valide 
tamen  absolveret,  cum  non  privetur  potestate  iurisdictionis. 

817.  lamvero  irregularitas  dividitur  in  eam  quae  provenit  ex 
deliclo  et  in  eam  quae  provenit  ex  defeclu. 

818.  Irregularitates  ex  delicto  provenientes  quatuor  recensen- 
tur.  Prima  oritur  ex  homicidio  vel  mutilatione.  Secunda  ex  itera- 
tione  baptismi.  Tertia  ex  vetito  Ordinum  exercitio.  (Juarta  ex 
haeresi. 

819.  Irregularitas  ex  delicto  adnexa  in  primis  est  voluntariae 
(sive  in  se  sive  in  causa)  occisioni  vel  mutilationi  hominis  iniustae; 
nam  qui  ut  se  defendat  occidit ,  vel  mutilat  cum  moderamine  in- 
culpatae  tutelae,  irregularitatem  non  incurrit.  Incurritur  autem  ir- 
regularitas,  sive  occisio  fiat  per  se,  sive  per  alium  tam  facto,  quam 
mandato,  ope  proxima,  aut  vi  vel  dolo  etliciendo  ne  occisus  sibi, 
vel  ei  alius  opituletur,  non  vero  si  solum  rala  habeatur.  Ka  vero 
non  inducitur  per  homicidium  casuale.   Sub  tiomicidio  comprehen- 

'  Ex  cap.  18  de  sent.  excomm.  in  6". 
*  Cap.  18  de  sent.  excomm.  in  6°. 


100  l^ARS    II.    DK    HKBUS 


ditur  etiam  abortus  foetus  animati,  effectu  secuto.  Per  mutilalionem 
vero  incurritur  ,  si  (^ui^  membrum  sciens  et  volens  muliiat  sive 
alleri  sive  sibi. 

820.  Irregularitas  ex  delicto  adnexa  est  \iolalioni  sacramenti, 
cuius  nomine  hic  venit  tanlum  baplismus;  nec  quaelibet  \iolatio 
eam  inducit,  sed  tantum  illa  per  (luam  baptismus  iteratur.  Kx  itera- 
tione  baptismi  irregularis  fit  rebaplizans,  rebaptizatus,  et  qui  reba- 
plizanti  minislrat;  neque  excusatur  (pii  ex  levi  dubio  circa  \alorem 
baptismi  illud  sub  condilione  repetit.  Sed  opus  est:  1)  baptismo 
\ero  et  perfecto ;  ideo  non  contraliitur,  si(|uid  valori  eius  desit,  nec 
si  alteruler  conditionem  serio  apposuerit:  Si  non  sum,  \el  si  non 
es  baptizatus;  2)  notorio  et  solemni.  Haec  irregularilas  proliibet  a 
sola  Ordinum  susceptione  et  non  a  susceptorum  exercitio. 

821.  Ex  vetito  Ordinum  exercilio  fit  irregularis  clericus  qui 
exercet  ordinem  quem  non  habet;  \el  qui  quem  habet  exercet  dum 
est  irretitus  censura  ,  quae  \etat  ordinem  exercere ,  non  vero  si 
tantum  prohibitus  sub  censura  ordinem  exercere ,  illum  exerceat; 
denique  is  qui  scienter  celebrat  in  loco  nominatim  interdicto.  Ad 
liaec  requirilur  ut  ordinem  exerceat  ex  officio,  temere,  scienter  et 
solemniter  ,  id  est  si  actus  est  eiusmodi  ,  qui  exerceri  non  potest 
nisi  ab  his  qui  talem  ordinem  habent. 

822.  Irregularitas  adnexa  est  haeresi ,  apostasiae  et  schismati. 
Haeretici  generatim  irregulares  sunt,  sive  in  haeresi  baptizati  fue- 
rint,  sive  a  catholica  religione  ad  eam  defecerint.  Sola  apostasia  a 
lide  irregularem  facil.  Sciiisma  vero  irregularitatem  inducit  (piando 
cum  haeresi  coniungitur. 

823.  Irregularitates  ex  defectu  etiain  (juatuor  recensentur,  (}ua- 
runi  prima  oritur  ex  defectu  animae,  secunda  ex  defectu  corporis, 
tertia  ex  defectu  status,  quarta  ex  defectu  lenitatis. 

824.  Porro  ex  defectu  animae  irregularitas  oritur:  I)  ex  de- 
fectu  usus  rationis;  2)  ex  defectu  scientiae  pro  ordinibus  requisitae; 
3)  ex  defectu  fidei  in  parentibus,  haereticis,  cessat  si  parentes  con- 
vertantur  ad  fidem.  Filii  vero  haereticorum ,  qui  in  haeresi  persi- 
stunt  vel  mortui  sunt,  sunt  irregulares  etiam   in  Germania ,  aliis- 


LIBER    I.    I)K    RKBUS    ECCLESIAK   SPIRITUALIBUS  101 

que  in  locis.  ubi  impune  grassantur  haereses  K  4)  Oritur  ex  defe- 
ctu  fidei  obfirmatae,  ut  in  neophitis. 

825.  Secunda  irregularilas  imposila  est  carentiae  bonorum  cor- 
poris,  quae  sunt  integritas,  proportio ,  ac  sanitas.  Per  integritalis 
(lefeclum  intelligitur  vilium,  ob  quod  munera  ecclesiastica  quis  cuin 
dignitate  exercere  non  possit,  vel  aegre,  et  indecore.  Hac  de  cau.;a 
irregulares  sunt:  a)  muti,  surdi,  et  caeci;  b)  epileptici ;  c)  qui  vel 
manus  habent  amputatas,  vel  carent  digitis  poUice,  et  indiee,  non 
enim  si  carent  digitis  aliis,  nisi  id  eorum  culpa  evenerit;  d)  abste- 
mii,  qui  sic  abhorrent  a  vino,  ut  ad  \omitnm  provocentur,  eadem- 
que  ralione,  qni  Iremulas  liabent  maniis,  ut  facile  calicem  possint 
edundere;  demum  e)  (pii  corpore  sic  deformes  sunt,  ut  ad  risum, 
et  contemptum  moveant,  cuius  deformitatis  iudicium  Kpiscopi  pru- 
dentiae  relin(|uittn'  ^. 

826.  Tertia  irregularita-;  oritur  ex  defectu  status.  Huc  perlinenl 
defeclus  nalalium,  llberlatis,  bonae  faniae,  sacramenti.  Hinc  1°  ille- 
gitimi  omnes,  idest  extra  nuplias  nati,  irregulares  censentiir.  lam 
in  dubio,  an  quis  natus  sit  in  nujitiis  illegitimis,  habendus  esl  tam- 
(|uam  legitimus.  Kxpositi  vero,  cnm  praesumantur  esse  illegitimi, 
dispensantur  ad  caulelam.  Porro  haec  irregularitas  tollitur  legiti- 
matione,  (juae  fit  per  rescriptum  Summi  Pontilicis,  vel  per  profes- 
sionem  religiosam,  (non  tamen  pro  praelaturis  sive  saecularibus  sive 
regularibus) ,  vel  per  subscHjuens  matrimonium.  Tollitur  praeterea 
dispensatione,  quam  Summus  Ponlifex  solus  pro  sacris  ordinibus, 
beneliciis  curatis,  et  dignilalibus  Gapitulorum  impertitur;  Kpiscopus 
autem  pro  prima  tonsura ,  minoribus  ordinibus ,  et  beneficiis  sim- 
plicibus  ,  quae  ordinem  sacrum  non  exigunt.  2°  Kx  defeciu  liber- 
tatis  irregulares  sunt:  1)  servi,  scilicet,  (|ui  ex  iure  genlium  subeunt 
servilutem,  iiisi  domini  ordiiialioiii  eorum  consenserint ;  2)  ii  omnes, 
qui  ex  munere  vel  olTicio  vel  negotio  saeculari  clericis   interdicto. 


•  Congr.  S.  OfT.  ad  Ep.  Harlamen.  die  9  iulii  1884. 

'  lus  dispensandi   in   iiTcgularibus  ob  defectuin  corporis,  perlinet  ad  Ronia- 
num  l^ontificem. 


102 


PARS   II.    DE    HKBUS 


ex.  gr.  tutoris,  obligantur  suae  adminislralionis  reddere  rationes, 
nisi  illud  munus  ante  deponant,  et  nisi,  redditis  ralionibus,  ab  iis 
fuerint  absoluli,  vel  (!e  reddendis  caverint,  non  si  agalur  de  causa 
privilegiata  v.  gr.  tutela  ecclesiae  vel  pauperum;  ii  autem  si  fuerint 
ordinati,  non  probibentur  exercitio  ordinis;  3)  coniugati,  qui  ordi- 
nari  ^el  religionem  ingredi  neqneuiit,  nisi  uxores  consentiant,  eae- 
que  religionem  profiteautur  \el  saltem  castitatis  perpeluo  servan- 
dae  votum  emittant,  a])probanle  Kpiscoj)o ;  4)  Monachi,  seu  regulares 
professi ,  nisi  Superioris,  cuius  volunlali  sunt  obnoxii ,  conseusus 
accedat.  5°  E\  defectu  bonae  famae  irregulares  sunt  qui  infamia 
iuris  laborant,  sed  probabilius  post  iudicis  sententiam,  seu  qui  sunt 
rei  notorii  delicli,  cui  a  sacris  canonibus  adnexa  est  infamia.  4°  jr- 
regularitas  ex  defectu  sacramenli  oritur  ex  bigamia,  (juae  tripiex 
est,  vei^a,  inlerprelaiiva,  eX  siniililadinaria.  rem  eit,  quaudo  (piis 
duplex  matrimonium  successivc  contraxit  ,  et  utrumque  consuin- 
ma\it.  Inlerpretaliva,  (|uaiido  quis  ducit  uxoreiii  viduain,  eauKjue 
iam  a  suo  marito  priore  agnitam  et  ipse  agnoscit,  aut  mulierein 
ab  alio  fornicarie  corruptam ,  aut  siquis  commisceat  uxori  suae 
Japsae  m  adullerio.  Siniilitudinaria  vero  est,  si  quis  sacro  ordine, 
aut  solemni  \oto  castilalis  obstrictus,  audeat  matrimonium  coiitra- 
bere  et  consummare  ^  Solus  Romanus  Ponlirex  dispensare  potest 
a  bigamia  veia  et  interpretativa,  a  bigamia  similitudinaria  potest 
dispensare  Kpiscopus  ^ 

827.  (Juarla  irregularitas  oritur  ex  lenilatis  defectu  ,  (piam  is 
contraliit,  qiii  voluntarie  active  proxinie  licet  iuste  ad  necem,  vel 
mutilationem  liominis  concurrit ,  \el  physice  vel  moraliter  ,  idest 
mandando,  adiuvando,  consentiendo,  ut  advocatus,  vel  procurator 
accusatoris,  testes ,  iiisi  accesserint  compulsi  vel  iusto  praecepto , 
notarius,  iudex,  et  demum  ipse  accusator,  nisi  ipse  expresse  pro- 
testetur,  se  vindictam,  seu  poenam  sanguinis  non  intendere,  sed 
emendalionem  vel  remedium  taiitum;  vel  denique  negative,  si  sci- 


'  Can.  14,  causa  2,  quaest.  1. 

*  Cap.  1  et  4  de  Clerici>  coniugalis. 


LIBER    I.    DE    REBUS    KCCLESIAE   SPIRITUALIBUS  103 

licet  homicidiiiin,  vel  mutilatio  sequatur  ob  negligentiam  eius,  qui 
non  ex  ciiaritate  sola,  sed  ex  officio,  et  iustilia  tenetur  impedire. 
Ceterum  hanc  irreguiaritatem  non  contrahit:  1)  qui  non  proxme 
sed  remote  ad  homicidium  vel  mutilationem  concurril,  ut  armorum 
artifex,  aut  venditor,  qni  nesciat  eum,  cui  arma  conficit,  aut  \en- 
dit,  his  usurnm  ad  illud  hornicidium,  vel  mutilationem ;  2)  qni  noii 
voluntarie  sed  necessario  ad  homicidium  vel  rnutilationem  concur- 
rerit;  3)  non  contrahitur  si  mors,  vel  mutilatio  non  fuerit  sequuta. 
4)  Non  contrahunt  ii,  in  quibiis  nullus  lenitatis  defectus  argui  potest 
ex  mutilatione ,  ut  medici  etc.  Ab  hac  irregularitate  nemo  potest 
dispensare  nisi  Rom.  Pontifex  licet  fuerit  occulta.  Notandum  quod 
in  bello  iniusto  si  vel  unus  occisus  vel  mutilatus  fuerit ,  omnes 
fiunt  irregulares :  in  bello  iusto  iiemo,  exceptis  clericis,  nisi  iussi 
vel  in  magno  rerum  discrimine  pugnaverint.  Qui  dubitat  an  ex 
multis  occisis  vel  mutilatis  aliquem  occiderit  vel  mutilaverit ,  non 
est  irregularis. 

828.  In  supplici  libello  quo  dispensatio  petitur  ab  irregularitate, 
si  pluribus  sit  adstrictus,  exprimendae  sunt  omnes  diversae  speciei, 
et  etiam  eiusdem  speciei,  si  circa  diversa  subiecta  versantur.  Dis- 
pensatio  nulla  indigel  certa  verborum  forina,  imo  dari  potest  etiam 
facto. 

829.  (Juod  spectat  ad  irregiilaritatis  cessationem  haec  tenenda 
sunt :  irregularitates  quae  oriuntur  ex  temporaneo  defectu  aetatis, 
libertatis,  scientiae,  ipsas  per  se  extingui,  cum  primum  cessaverit 
ipse  defectus ;  si  oriantur  ex  vitio  permanente,  opus  esse  dispen- 
satione  ,  quae  iUi  etiam  necessaria  est  ,  qui  tdubitat ,  num  certum 
actum  commiserit ,  sed  plane  constet  irregularitatem  illi  actui  ad- 
nexam  esse,  id  quod  dicitur  dubium  facti  ^  Dispensatio  vero  non 
reqiiirilur  in  dubio  iuris  -.  ^ 

'  Cap.  12  de  homicid. 

*  Irregularitas  lollitur  Apostolicae  Sedis  dispensatione.  Vide  Consl.  Ben.  XIV 
in  eius  Bullario  57.  Nihilominus  Episcopi  dispensant  in  irregularitate  ex  delicto  oc- 
culto,  excepta  irregularitate  proveniente  ex  occulta  haeresi,  apostasia  el  schismate, 
quae  speciali  modo  reservata  est  Rom.  Ponlifici.  Dispensant  pariter  in  irregularitate 


104  PARS  II.  DE  REBUS 


ARTICULUS  III. 

De  tituln  Ordinationis. 

850.  Circa  ordiiinlionis  titulum  lata  est  die  27  aprilis  1871  a 
S.  Congr.  Prop.  Fid.  instructio,  cuius  surnma  se([uens  est  ^ 

1.  Cum  indecorum  omnino  sit,  atque  a  Clericorum,  qui  in  sa- 
cris  Ordinibus  constituuntur,  dignitate  prorsus  alienum,  ut  ipsi  aut 
emendicatis  suhsidiis  aut  ex  sordido  quaestu  ea  quae  ad  victum 
necessaria  sunt,  sibi  comparare  cogantur;  nemo  ordinari  in  sacris 
permittitur,  exceptis  religiosis  solemiiiter  professis,  abs([ue  titulo. 

2.  PoiTO  geminus  distinguilur  titulus,  ecclesiasticus  scilicet,  ac 
patrinionialis.  Ilic  postremus  obtinet,  cum  ordinandus  talibus  bonis 
certis,  stabilibus  ac  frugiferis,  aliunde  quam  ab  Ecclesia  provenien- 
tibus,  est  instructus,  ([uae  ad  congruam  eius  sustentationem  suf- 
ficere  E[)isco[)i  iudicio  censeantur.  Ad  [miefatum  accedit  litulus 
pensionis,  ([uae  non  modo  ad  congruam  clerici  alimoniam  sufficere, 
sed  el;  [)er[)etua  esse  debet.  Atque  lii  duo  tituli  extraordinarii  cen- 
sendi  sunt  ac  veluli  ex  dispensatione  admittunlur  ,  si  nimirum 
Episcopus  pro  Ecclesiae  necessitale  aut  commodo  aliquem  ita  or- 
dinandum  esse  iudicaverit  ^. 

5.  Ecclesiasticus  \ero  titulus  in  beneficialeni  subdividitur ,  ac 
paupertatis,  ([uibus  aliae  quaedam  veluti  subsidiariae  at([ue  extra- 
ordinariae  S[)ecies  adiiciendae  sunt,  tituli  nem[)e  niensae  coninumis, 
atque  servitii  ecclesiae,  missionis,  sufficientiae,  et  collegii.  Est  autem 
titulus  beneficii  ius  per[)etuum  percipiendi  fructus  ex  bonis  Ecclesiae 
pro[)ter  otlicium  ali([Uod  spirituale,  ecclesiastica  auctoritate  consti- 
tutum ;  at([ue  hic  ordinarius  ac  [)raeci[)uus  titulus  sacrae  Ordina- 
tionis  dici  debet. 

ex  bigamia  similitudinaria,  ex  defectu  natalium  pro  susceptione  ordinum  minorum. 
Quoad  vero  defeclus  corporis ,  eorum  cognitio ,  non  vero  dispensalio  pertinel  ad 
Episcopum. 

'  Collect.  n.  1179. 

■^  Patrimonium  consistere  debel  in  re  immobili  frugifera,  vel  ea  quae  inslar 
mmobilis  ex  iure  est,  ex.  gr.  ex  versuris  publiois  vel  ex  censibus. 


LIBER   I     I)E    REBUS    ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  105 


4.  Paupertatis  vero  titiilus  in  religiosa  prolessione  est  positus, 
\i  cuius  qui  solemnia  vota  in  probata  Religione  emiserunt,  vel  ex 
redditibus  bonorum,  si  quae  ipsamet  Religio  possideat,  vel  ex  piis 
fidelium  largitionibus  omnia  communia  habent ,  quibus  ad  vitam 
alendam  indigent.  Quem  vero  vocant  communis  mansae  titulus^ 
eos  clericos  attingit,  qui  Religiosorum  more  in  commimi  vitae  di- 
sciplina  degentes,  aut  nulla  iiuncupant  vola,  aut  siuiplicia  tantum, 
proindeque  e  domo  religiosa  exire  aut  dimilti ,  atque  ad  saeculum 
redire  permittuntur.  IVeque  enim  ad  eos  pertinet  titulus  pauper- 
talis  \  Verum  ex  liisce  clericis  ii  dumlaxat  conununis  mensae  ti- 
tulo  promoveri  ad  sacros  ordines  possunt,  ([uorum  Congregationes 
aut  [nstituta  peculiari  ad  id  j)ri\ilegio  ab  Apostolica  Sede  aucta 
fuerint. 

5.  Titulus  servilii  Ecdesiae  iis  ({uandoque  conceditur,  (jui  cum 
benelicio  ecclesiastico  vel  pensione  careant,  aut  palrimonialia  alia- 
que  bona  non  possideant,  ea  lege  ordinantur ,  ut  alicui  ecclesiae 
sint  mancipali  ,  ex  cuius  servilio  et  eleemosynis  a  piis  christifide- 
libus  elargiendis  substentari  possint,  et  ab  eadem  ecclesia  nullo  un- 
quam  tempore  amoveri  \e\  ipsi  recedere  nequeant,  nisi  aliter  eis^ 
pro\isum  fuerit;  quo  titulo  ut  suis  Clericis  sacros  ordines  conferret, 
s.  m.  Sixtum  V  Patriarchae  Venetiarum  indulsisse  constat. 

6.  Deuicjue  titulus  missionis,  de  quo  potissimum  heic  sermo 
est,  praetermissis  titulis  sufficientiae  el  collegii  (quos  utpote  raro 
occurrentes  tantum  commemorasse  sat  sit),  adhiberi  consuevit,  cum 
alius  legitimus  titulus  haud  suppelit,  pro  iis  (|ui  maioribus  ordiuibus 
initiari  cupiunl,  ul  ap jslolicarurn  missionum  servitio  sese  devo- 
veant.  Id  autem  saepe  contingil  in  locis  missionum  ,  iu  quibus  ea 
est  rerum  conditio ,  ut  comriiune  l^^cclesiae  ius  cir"ca  ea,  quae  ad 
praer'(*quisitum  pro  sacr-a  ordinatioue  titulum  spectant,  servar'i  ad- 
amussim  ne({ueant,  Oui  veio  huiusmodi  titulo  ordinati  sunt,  ii  ex 
a{)ostolico  ministerio  in  missione,  cui  fuerunt  addicti ,  ad  victum 
necessaria  consequunlur. 

'  Ul  ex  Const.  Romanus  Pontifex  S.  Pii  V  deducitur. 


106  PARS    II.    DE    REBUS 


7.  Sed  exploratum  est,  Ordinarios  clericis  titulo  inissionis  nul- 
latenus  posse  sacros  Ordines  conferre,  nisi  speciali  S.  Sedis  indullo 
muniti  sint;  agitur  enim  de  titulo  extraordinario  ,  qui  praeter  ius 
commune  adliibitus  fuit.  Quod  quidem  induitum  Superioribus  mis- 
sionuin  aut  Collegiorum  seu  Gongregatiouum,  quae  missionibus  in- 
serviunt,  vel  ad  certum  tempus,  vel  ad  praefixuin  casuum  nume- 
rum  concedi  solet.  Meminerint  autem  Superiores  eo  parce  utenduui 
sibi  esse:  neque  enini  litulo  missionis  omnes  absque  delectu  sacris 
erunt  Ordinibus  initiandi  Clerici,  qui  ad  missionum  curriculum  in- 
eundum  utcumque  dispositi  videantur.  Si  enim  iuxta  S.  Pauli  mo- 
nitum  manus  nemini  cito  imponendae,  id  potissimum  valet,  cum 
sermo  est  de  iis  qui  iii  arduum  aposlolici  ministerii  opus  assumun- 
tur.  Quare  hic  litulus  adhibendus  erit  in  eorum  dumtaxat  favorem, 
qui  animi  indole  et  docilitate  ,  intentionis  reclitudine  ,  aptitudine 
ingenii ,  profectu  in  sacris  studiis,  morum  integrilate  ,  ac  rerum 
mundanarum  contemptu,  spem  faciant,  sese  strenuos  futuros  fore 
h^vangelii  praecones;  super  quo  eorumdem  Superiorum  conscientia 
districte  oneratur. 

8.  Non  secus  ac  Alumni  Collegiorum  pontificiorum,  ii  omnes 
qui  titulo  missionis  inter  sacros  ministros  cooptari  cupiunt,  tenen- 
tur  prius  iuramentum  emittere,  quo  spondeant  missioni  cui  destinali 
sunt  vel  deslinabuntur,  se  fore  perpetuam  operam  daturos;  quod 
quidem  ab  iis  qui  hoc  titulo  frui  volunt ,  S.  Sedes  ut  missionum, 
<(uarum  sumptibus  illi  aluntur,  servitio  consuleret,  exigere  constanter 
consuevit  ^ 

'  Fonnula  iuramenti  ab  iis  praestandi  qui  titulo  missionis  oi-dinantur  sequens 
est:  «t  Ego  N.  Filius  X.  Dioecasis  vel  Vicarialus  N.  spondeo,  et  iuro,  quod  postquam 
ad  sacros  Ordines  promotus  fuero,  nullam  Religionem,  Societatem,  aut  Congrega- 
tionem  regularem  sine  speciali  Sedis  Apostolicae  licentia,  aut  S.  Congregationis  de 
Propaganda  Fide  ingrediar,  neque  in  earum  aliqua  professionem  emillam. 

Voveo  pariler  et  iuro,  quod  in  hac  Dioecesi,  aut  Vicariatu,  vel  (')  in  Missione 
cui   S.   Sedi   vel   S.   Gongregationi   de   Propaganda  Fide  me  destinare   placuerit, 

*  luxta  hunc  alterum  modum  iurare  debent,  qui  nondum  alicui  missioni  addidi 
fuerint. 


LIBKR   I.    DE    REBUS    ECCLESIAK   SPIRITUALIBUS  107 

•J.  Necesse  non  est,  ut  qui  ad  ss,  Ordines  hoc  titulo  evehendus 
est  actualiter  in  missione  versetur  ,  sed  suificit ,  ut  paratus  sit  ad 
missiones  obeundas,  quando  et  quomodo  Superiores  eum  mittendum 
censuerint  ac  ire  iubeant. 

10.  Kis,  (|ui  hoc  titulo  sunt  ordinati,  vi  praestiti  iuramenti  in- 
terdicitur  in  tieUgionem  ingredi  absque  venia  S.  Sedis;  eius  nam- 
que  iudicio  reservatum  est ,  praevia  Ordinarii ,  cui  intererit,  reia- 
lione,  iudicare,  utrum  missionum,  quarum  servitio  ii  sunt  addicli, 
necessitas  id  patiatur.  Scilicet  publicum  bonum  privato  antecellal 
oportet,  ea  nimirum  ralione,  qua  aliquibus  Ordinibus  concessum  est, 
ne  eorum  religiosis  ad  arctiorem  sine  suorum  Su|)eriorum  licentia 
transire  fas  sit. 

11.  Quemadinodum  alii  tituli  ,  ita  etiam  hic  ,  de  quo  agitur  , 
iuxta  canonicas  sancliones  amitti  potest,  atqne  ab  Ordinariis  auferrt, 
de  consensu  tamen  S.  Congregalionis,  cuius  est  sic  ordinatos  prae- 
stiti  iuramenli  vinculo  exsolvere.  Ouod  si  amisso  titulo  generatim, 
aut  eliam  titulo  missionis,  alter  ei  non  subslituatur,  Sacerdos  haud 
proplerea  remanet  suspensus;  sed  Ordinarii  tenentur  compellere 
ordinatos  ad  allerius  tituli  subrogationem ,  prout  sacris  canonibus 
consultum  est.  Id  Sacra  Congregatio  in  generalibus  comitiis  diei 
1  septembris  1856  declaravit. 

12.  Pariler  Sacerdotes  regulares,  qui  vota  solemnia  nuncupa- 
runt,  atque  ex  Apostolica  indulgentia  in  saeculo  vivere  permittun- 
tur,  vel  ({ui  ediderunt  vota  simplicia  et  e  suis  Congregationibus  seu 
Institutis  egressi  sunt,  ne  cum  proprii  gradus  dedecore  emendicare 
cogantur ,  ad  sibi  de  canonico   titulo   provideiidum  obligentur;    in 

perpeluo  in  divinis  administrandis  laborem  moum,  ac  operam  sub  omnimoda  dire- 
ctione,  et  iurisdiclione  R.  P.  D.  pru  teinpore  Ordinarii  pro  salule  animarum  impen- 
dam,  quod  etiam  praeslabo,  si  cum  praedictae  Sedis  Apostoiicae  licentia  religionem, 
Societatem,  aul  Congregationem  regularem  ingressus  fuero,  et  in  earum  aliqua  pro- 
fessionem  emisero. 

Item  voveo,  et  iuro,  me  praedictum  iuramentum,  et  eius  obligationem  intel- 
ligere,  et  observalurum.  Sic  me  Deus  adiuvet  et  liaec  sancla  Dei  Evangelia».  Col- 
lect.  n.  1179. 


108  PAHS    II.    DE    REBUS 


locis  vero  Missionum  ipsi  probare  saitem  tenentur,  sibi  suppetere 
riiedia,  quibus  propriae  sustentationi,  ut  par  est,  consiilant. 

15.  Qui  titulo  certae  alicuius  missionis  ad  ecclesiasticos  Ordines 
adscenderunt ,  ubi  Missionarii  oflicium  dimiserint,  procul  dubio 
s  lum  amittunt  titulum,  ac  de  alio  sibi  providere  del)ent;  si  \ero 
allerius  missionis  servitio  depulentur  ,  ut  huius  missionis  litulum 
assumant,  nova  opus  erit  S.  Sedis  concessione  ;  nerfue  enim  eis 
sulfragatur  facultas,  si  quam  oblinuerit  eius  missionis  Ordinarius, 
memorato  titulo  Clericos  ordinandi. 

14-.  Ordinarii  in  missionibus  utantur  opera  illorum  etiam  sa- 
cerdotum  ,  qui  aliis  tituiis  ad  sacros  Ordines  admissi  fuerunt ,  ser- 
vatis  de  iure  servandis  ;  neque  enim  ipsi  possunt  eos  adstringere 
ad  titulum  missionis  subrogandum.  O^i'"  immo  horlalur  S.  Congre- 
gatio  Ordinarios,' ut  quantum  fieri  potest,  alii  quoque  legitimi  tituli 
pro  sacra  ordinatione  introducanlur. 

15.  Tandem  Sacra  Congregalio  animad^ertens  incremento  Mis- 
sionum  plurimum  posse  conducere  ,  si  qui  in  Collegiis  si\e  Semi- 
nariis  utriusque  Cleri,  evangelii  praecones  mox  futurl,  educati  sunt, 
vel  qui  tilulo  missionis  ad  Ordines  fuere  promoti,  animo  identidem 
recolant  iusiurandum,  quo  se  obslrinxerunt,  cooperandi  Deo  in  sa- 
lutem  animarum;  eos  hortatur,  ut  in  annos  singulos  anniversaria 
die  praeslili  iuramenti  illud  repetere  curent,  serio  meditanles  di- 
vinam  erga  se  bonitatem  ,  ([uae  eos  coustituit  verbi  minislros  ad 
annuntianda  mirabilia  virtutis  ac  potenliae  suae;  ({uain  immarce- 
scibilis  gloriae  corona  eis  in  caeli?  parala  sit,  si  ollicium  suum  san- 
cte  impleverint;  (piamque  e  contra  districtum  maneat  iudicium,  si 
negligentia  vel  socordia  sua  ,  (|Uod  absit,  quemquam  perire  conti- 
gerit.  Id  autem  ,  quo  promptius  et  alacrius  praestent ,  noverint 
s.  m.  Pium  VI  in  audientia  diei  7  maii.  1773  unicuique  illorum 
plenariam  indulgentiam  ,  animabus  quotiue  in  Purgatorio  deteutis 
applicabilem,  et  perpetuis  valituram  temporibus  impertitum  fuisse, 
non  solum  cum  praedictum  iuramentum  primo  emiserint,  verum 
etiam  cum  illud  stato  iam  die  renova\erint,  dummodo  in  utro(iue 
casu  conscientiam  suam  poenitentiae  Sacramento  expiare  non  omit- 


LIBKK    I.    DK    UKHUS    KCCLKSIAK    SPIHrrUALIBUS  109 

lant,  atque  eiicharisticam  commiinionem  suscipiant,  vel  Missae  ce- 
lebrent  sacrificium  ". 

851.  (^)uoad  vero  tituluin  Missionis  notari  debet  ([uod  in  Gon- 
gregalione  generali  de  Prop.  Fide  die  4  febr.  1873^  proposita  sunt 
(lubia  se(|uenlia  :  I.  An  et  quomodo  declarandum  sit,  sacerdotes  ti- 
tulo  missionis  ordinatos ,  ([ui  indignos  se  reddiderunt  ad  exercen- 
dum  sacrum  minislerium  ,  privatos  remanere  eodem  titulo  et  Or 
dinarios  non  obligari  ad  suslentationem  praebendam  illis  nihil  la- 
horantibus?  II.  In  numero  secundo  instruclionis  dicitur  amisso  litulo 
missionis  Ordinarios  teneri  compellere  ordinatos  ad  alterius  tituli 
subrogalionem.  Quaeritur  an  ad  hoc  comi^ellere  debeant  illos  Mis- 
ssionarios  in  casu  praedicto,  in  quo  missionibus  non  [^ossunt  [)raefi(i, 
[latrimoniuui  non  habent,  beneficia  non  existunt,  quin  et  indigni  sunt 
quibus  beneficium  commiltatiir?  III.  Si  sacerdos  regularis  egrediatur 
de  Congregalione  sua,  debet  ne  Episcopus  dare  ei  litulum  missionis, 
exacto  iuramento,  antequam  eum  admittat  ad  sacrum  ministerium 
iii  sua  dioecesi  ;  vel  si  velit  Kpiscopus  [)rius  experiri  utrum  sacer- 
dos  ille  idoneus  sil  missionibus  suis  ,  [jotest  ne  eum  reci[)ere  ad 
tempus  ,  et  missionem  ei  committere?  IV.  Si  sacerdos  ex  una  ad 
alteram  dioecesim  transire  velit,  ap[)robante  Ordinario  suo,  est  ne 
necesse  ,  ut  emittat  novum  iuramentum  ,  et  ad  tale  iuramentuin 
nuin  requirilur  nova  concessio  Sanctae  Sedis?  V.  Kst  ne  necessaria 
licentia  Sacrae  Congregationis  ut  sacerdos  ordinatus  titulo  missionis 
(|uin  iuramentum  praesliterit ,  possit  ab  illa  dioeuesi  ,  pro  ([ua  or- 
(linatus  fuit,  ad  aliam  Iransire? 

832.  0^'i'>us  dubiis  responsum  est.  Ad  1'"  in  casu,  [)rout  expo- 
nitur,  praevia  declaralione  eiusmodi  Sacerdoti  ab  Episcopo  facienda, 
et  quamdiu  praedictus  Sacerdos  in  sua  pra^a  vivendi  consuetudine 
perseveret ,  nullum  exhibens  sincerae  resipiscentiae  signum  ,  Epi- 
scopum  non  teneri  ad  sustentationem  illi  praebendam.  Seiunctim 
autem  a  resolutione  dubiorum  per  epistolam  significetur  Ordinario, 
ut  ad  dictam  declaralionem  non  deveniat,  nisi  postquam   [)aternis 

'  GoHecl.  n.  il80. 


110  PAHS    II.    DK    REBUS 


ac  repetitis  monitis  eiusmodi  Sacerdotem  ad  resipiscendum  frustra 
invitaverit  et  de  eius  criminibus  et  publica  diffamalione  probatio- 
nes  certas  etiam  extraiudicialiter  conquisitas  sibi  comparaverit,  quas 
in  casu  recursus  exhibere  valeat  Sacrae  Congregationi.  Ad  2'"  in 
casu  proposito  praedictam  instructionis  dispositionem  non  habere 
locum.  Ad  5'"  S.  Congregatio  indulget,  ut  Kpiscopus  antequam  con- 
ferat  titulum  missionis  Regularibus  e  suo  Ordine  egressis,  possit 
eos  miltere  ad  tempus  congruum  ad  aliquam  missionem  regendam 
experimenti  et  probationis  causa,  exceptis  apostatis,  et  iis  qui  ut- 
pot<'  incorrigibiles  eiecti  fuerunt,  quos  perpetuae  suspensioni  obno- 
xios  esse  voluit  Lrbanus  VIII  decreto  edito  per  S.  Congr.  Concilii 
die  21  sept.  1624.  Ad  4'"  atiirmative  ad  utrumque,  et  ad  o"'  affir- 
mative. 

833.  Denique  notandum  est,  quod  leges  communes  tituio  Be- 
neficii,  et  titulo  Patrimonii  sunt:  a)  Ut  alterutrum  habeat  census 
congruos  iuxta  taxam  constitutam  in  dioecesi ;  b)  census  nulli  obli- 
gatos ;  c)  ut  Ordinandus  non  possit  se  beneficio  vel  patrimonio  ab- 
dicare  vendendo  aut  alteri  resignando,  nisi  de  Episcopi  auctoritate 
cum  alterius  tituli  perpetui  ac  sufficientis  legitima  substitutione. 
Non  potest  autem  quis  ordinari  ad  id  quod  propria  industria ,  vel 
honesto  otficio  lucraturus  est,  neque  ad  redditus  bonorum  mobilium; 
potest  autem  ex  titulo  pensionis,  vel  census,  vel  cappellaniae  in- 
amovibilis. 

834.  Si  aliquis  Episcopus  sacris  insigniverit  ordinibus  clericum 
absque  titulo,  tunc  si  Episcopus  conscius  fuit  defectus  tituli,  debet 
suo  sumptu  alere  clericum  ordinatum,  si  hic  non  possit  suis  pro- 
priis  redditibus  se  sustentare  ;  secus  si  conscius  non  fuit.  Suspen- 
sionem  per  annum  a  collatione  ordinum  R.  Pontifici  reservatam 
ipso  iure  incurrunt,  qui,  excepto  casu  legitimi  privilegii,  ordinem 
sacrum  contulerint  absque  titulo  beneficii  vel  patrimonii  clerico  in 
aliqua  Gongregatione  viventi,  in  qua  solemnis  professio  non  emit- 
titur,  vel  refigi.)SO  nondum  professo  ^  Suspensionem  per  triennium 

'  Const.  Ap.  Sedis. 


LIBKR   I.    DE    HKBUS    KCCLKSIAK   SPIBITUALIBLS  111 

R.  Pont.  reservatani  a  collatione  ordlnum  ipso  iure  incurrunt  ali- 
quem  ordinanles  absque  titulo  beneficii  vel  patrimoaii  cum  pacto, 
nt  ordinatus  non  petat  ab  ipsis  alimenta  ^ 

ARTICULUS   IV. 

De  legibus  ipaius  Ordinationis. 

835.  Leges,  quae  ordinationem  ipsam  respiciunt  sunt:  i)  ut 
ordinatio  fiat  legitimo  ordine;  2)  legilimo  intervallo;  5)  legitimo 
tempore ;    4)  legitimo  loco. 

836.  1.  Ordinatio  debet  fieri  legitimo  ordine  et  non  per  saltunu 

837.  2.  Debet  ordinatio  fieri  legitimo  intervallo,  i.  e.  servatis 
interstitiis.  Quantum  esse  debeat  interstitium  inter  unius  et  alte- 
rius  minoris  ordinis  susceptionem,  nulla  lege  est  definitum;  ab  ul- 
timo  minorum  ordinum  gradu  ad  subdiaconatum  annus  debet  in- 
tercedere  ;  idemque  lemporis  spatium  inter  singulos  ordines  ma- 
iores.  Qui  annus  non  naturalis,  sed  ecclesiasticus  esse  debet  ^. 

838.  Episcopo  competit  facultas  dispensandi  clericos  tam  sae- 
culares,  quam  regulares  (nisi  agatur  de  Instituto,  cui  ex  privilegia 
concessum  est  ordinari  absque  interstitiis,  tuno  enim  Superiori  per- 
tinet  dispensatio)  a  lege  interstitiorum  ^  at  minime  conferre  potest 
minores  ordines  et  subdiaconatum,  vel  duos  sacros  ordines  uno  die 
aut  duobus  continuis  *.  Haec  facultas  competit  etiam  Vicario  Capi- 
tulari .  elapso  anno  sedis  vacantis,  et  cum  arclatis  infra  annum , 

'  Const.  Ap.  Sedis. 

'  S.  C.  Conc.  in  Palest.  5  febr.  1593. 

'  Bened.  XIII,  die  26  martii  1725,  mandavil  ut  in  posterum  in  qualibet  ordi- 
natione,  prima  tonsura  dumlaxat  absque  ullo  alio  ordine ,  tam  saecularibus  quam 
regularibus,  eodem  die  conferri  deberet. 

*  In  Form.  I  facultalum  quae  danlur  a  S.  Congr.  Prop.  Fid.  conceditur  etiam 
illa  ordinandi  non  servatis  inierstitiis.  Porro  cum  omne  privilegium  ila  sit  inter- 
pretandum  ut  privilegiato  non  sit  inutile,  et  facullas  haec  ceteroquin  Episcopis  iam 
ex  Tridentino  competat,  hinc  facullas  Formulae  eo  sensu  accipienda  esl,  quod  le- 
vior  causa  ad  eius  usum  requiratur  quam  Goncilium  Trid.  exigat. 


112  PAKS    II.    DK    REBUS 


pertinet  eliam  Vicario  Generali,  si  habeat  mandatum  generale,  veris 
cxistentibus  causis,  non  vero  Praelalis  inferioribus  vei  regularibus. 
Isus  autem  hiiius  aucloritatjj  dispensandi  ,  non  ex  mero  arbilrio 
<lirigendus  est  ab  l:^piscopo,  sed  habita  dumtaxat  ratione  nccessitalis 
uul  utilitatis  l^^cclesiae  ,  quae  verba  disiunctive  intelligenda  sunt, 
non  copulatixe.  Hoc  vero  arbitrium  iu  hanc  rationem  moderatum, 
quod  Episcopo  ordiiianli  relictum  est,  vim  suam  exerit  etiain  quando 
Indultum  extra  tempora  per  Breve  Apostolicum  impetratum  est. 

Geterum  nulla  |)oena  sancita  est  pro  eo  qui  accipit  sive  miuores 
■ordines,  sive  maiores  absque  interstitiis. 

831).  5.  Uebet  ordinatio  fieri  legitimo  tempore,  quod  varium  est 
pro  variis  ordinibus.  Sane  prima  tonsura  (pialibet  anni  die  et  hora 
potest  conferri,  minores  ordines  diebus  dominicis  et  festis  de  prae- 
-cepto ,  id  est  non  in  quibus  fit  otTicium  ,  sed  in  quilms  utrumque 
praeceptum  servalur  a  populo  '  ,  et  in  Missa  eos  conferre  decet. 
Sacri  Ordines  sabbatis  quatuor  Temporum ,  sabbato  ante  Domini- 
cam  Passionis,  et  Sabbato  sancto  tantuin  conferri  debent,  et  semper 
intra  Missam.  Kpiscopatus  diebus  dominicis  vel  natalitiis  Apostolo- 
rum  et  hora  diei  tertia.  Quae  quidem  de  statutis  ordinalionis  tem- 
poribus  disciplina,  contraria  consuetudine  subverti  nequit.  Geterum 
cum  ex  apostolica  facultate  Episcopns  extra  tempora  ordines  con- 
fert ,  omnino  legendum  est  Breve  Apostolicum  iuxta  Pontificale 
Uomanum  -. 

llecipiens  ordines  extra  tempora,  incurrebat  suspensionem  latae 
sententiae  ab  executione  ordinum,  quos  male  receperat,  et  si  in  iis 
ministrasset  erat  irregularis.  Haec  tamen  poena  non  habet  amplius 
locum  contra  taliter  ordinatos  post  Constitutionem  Apostolicae  Sedis. 

'  S.  Rit.  Congr.  23  maii  1836. 

*  S.  Rit.  Congr.  die  13  maii  1835.  —  Quoad  facultatem  conferendi  ordines 
extra  tempora  concessam  in  Form.  I  Episcopis  missionariis ,  Episcopus  Mariano- 
polilanus  sequentia  dubia  solvenda  proposuit:  1.  Ulrum  facullas  haec  limitetur, 
nisi  specialissimum  adsil  indultuin,  ad  solos  dies  quibus  de  iure  coramuni  conferre 
licet  ordines  minores,  scilicet  dies  festivos  de  praecepto  etiam  in  fidelium  favorem 
abrogatos?  2.  An  saltem  ad  omnes  dies,  in  quibus  recitatur  officium  ritus  duplicis? 
Porro  S.  Rit.  Gongr.  respondit  affirmalive  ad  !>"  partem,  negative  ad  2'". 


LIBER   I,    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  113 

840.  (Jiioad  locum  cpnfercndi  ordines  notandum  est,  quod  ton- 
sura  et  Ordines  minores  possunt  conferri  in  quoiibet  honesto  loco. 
Ordines  sacri  conferri  debent  in  Cathedrali,  vocatis  et  praesentibus 
Canonicis.  Si  non  fuerit  ordinatio  generalis,  sed  tantum  aliquarum 
personarum,  potest  ubique  Episcopus  eam  habere,  et  etiam  in  Cap- 
pella  sua  privata  ^  Si  autem  sit  generalis  ,  in  Ecclesia  cathedraJi 
peragenda  est  -. 

ARTIGULUS    V. 

De  Denuntiationihus. 

841.  Ad  existentiam  recensitarum  qualitatum  cognoscendam, 
-et  cuiuscumiiue  irregularitatis  defectus ,  duo  solent  ordinationem 
praecedere,  scilicet  proclamationes  et  scrutinium.  Parochus  itaque 
uno  ante  onlinationem  inense  nomina  eorum,  qui  erunt  ad  singulos 
maiores  ordines  assumendi,  quos  habet  in  sua  parochia  subiectos, 
populo  frequenli  Iribus  vicibus  denuntiet ,  iubeatque  omnes  ad  se 
vel  ad  Kpiscopum  quantocius  deferre,  si  quem  eorum,  quos  nomi- 
nari  audierunt,  no\erint  l^cclesiae  iuribus  prohiberi  ne  ad  sacros 
ordines  evehatur. 

84i2.  Triplex  vero  ante  ordinationem  praemitti  scrutinium  de- 
bet.  Concilium  Tridentinum  ^  primum  statuit,  ut  illi  qui  adscensum 
ad  maiores  ordines  quaerunt ,  uno  mense  ante  ordinationem,  Epi- 
scopum  adeant,  qui  Parocho  aut  alteri  committet ,  ut  de  ordinan- 
dorum  natalibus,  aetate,  moribus  et  vita  ,  a  fide  dignis  diligenter 
inquirat,  et  litteras  teslimoniales  ipsam  iuquisitionem  factam  con- 
tinentes,  ad  Episcopum  transmittat.  Alterum  scrutinium  est,  quod 
paucis  ante  ipsam  ordinationem  diebus,  arbitrio  Episcopi  est  insti- 
tuendum,  et  fit,  cum  Episcopus  peritis  viris  sibi  adscitis,  qui  Exa- 
jninatores  vocantur,  ordinandorum  genus,  personam,  aetatem,  in- 

'  S.  C.  Gonc.  in  Meliten.  20  nov.  1592. 

'  S.  R.  Gongr.  16  sepl.  1747. 

'  Cap.  V,  Sess.  XXIII  Conc.  Trid.  de  Reform. 

ZlTELLI-SOLIERI.    —    //.  8 


114  PARS   II.    DE   REBUS 


stitutionem,  mores,  doctrinam,  e.t  fidem  sedulo  expendant  *.  lus^ 
autem  instituendi  hoc  examen  competit  etiam  Episcopo  ad  ordines^ 
conferendos  delegato,  etiamsi  ab  Episcopo  delegante  fuerit  factum. 
Tertium  denique  scrutinium  fit  in  ipsa  ordinatione  (de  quo  loquitur 
Cap.  unic.  de  scrut.  in  ordine  faciendo),  quando  Episcopus  in  ipso- 
actu  ordinationis  quaerit,  utrum  ordinandi  digni  sint  ut  initientur, 
cui  Arcliidiaconus  respondere  debet  iuxta  scientiam  publicam,  quam-^ 
vis  ut  persona  privata  habeat  notitiam  de  occulto  impedimento. 

ARTIGULUS    VI. 

De  ohligationibus  Ordinatorum. 

843.  Ut  Sacri  Ordines  sanctius  et  liberius  exerceantur  ,  duae 
sunt  leges,  quibus  ordinati  obligantur  ;  scilicet  lex  recitationis  officii 
divini ,  et  lex  coelibatus.  De  prima  nihil  attinet  dicere :  de  altera 
nonnuUa  adiiotanda  sunt  de  subiecto  legis,  et  de  eius  dispensatione. 

844.  Porro  in  Ecclesia  occidentali  omnino  id  praecipitur  ,  ut 
in  sacris  ordinati  coeHbes  sint:  hinc  si  quis  coniugatus  ,  vivente^ 
uxore,  velit  Sacris  initiari,  necessarium  est  ut  iis  praescriptionibus 
pareat,  quas  infra  exponemus  in  Tractatu  de  Matrimonio. 

845.  Circa  vero  dispensationem  a  lege  coehbatus,  sufficiat  no- 
tasse,  quod  subdiaconi  non  raro,  diaconi  rarius,  praesbyteri  raris- 
sime  dispensati  fuerunt.  De  Ecclesiae  orientalis  discipHna  supra  lo- 
cuti  iam  sumus. 

CAPUT  VII. 

DE   MATRIMONIO. 

846.  Matrimonium  sponsalibus  initiatur ,  consensu  perficitur,. 
copula  consummatur,  aliquando  piene  vel  minus  plene  dissolvitur. 
Primum  igitur  de  sponsalibus,  deinde  de  iis  quae  ad  matrimonium. 
ipsum  referuntur  disserendum  est. 

'  Gonc.  Trid.  Sess.  XXIII,  cap.  VII  el  XII  de  Reform. 


LIBER   I.    DE   REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  115 


AKTICULUS  I. 

De  Sponsalibus. 

847.  De  Sponsalibiis  (|iiatuor  inquirenda  sunt:  1)  quid  ea  sint, 
et  quae  iisdem  essentialia;  2)  ([uae  accidentalia;  5)  qui  eorum  ef- 
fectus;  4)  denique  an  et  propter  quas  causas  dissolvi  possint. 

1.  Sponsaiia  sunt  «  promissio  deliberata  ,  mutua  ,  et  vera,  ac 
signo  sensibili  expressa,  futuri  niatrimonii  inter  personas  determi- 
natas ,  ac  de  iure  habiles  ^  ».  Promissio  debet  esse  mutua ,  id  est 
promissio  ac  repromissio  ex  utraque  parte  acceptata ,  ita  ut  spon- 
salia  non  coaiescant,  si  una  pars  promittat,  et  alia  acceptet,  quin 
tamen  simul  promittat.  Debet  esse  vera,  hinc  non  sufficit  merum 
propositum,  nec  promissio  contrahendi  sponsalla,  nec  sutiicit  pro- 
missio  ficta  aut  iocosa,  quae  tamen  in  foro  externo  nunquam  prae- 
sumitur ,  sed  probanda  est.  Debet  esse  libera,  unde  nec  amentes, 
nec  ebrii,  neque  rationis  usu  carentes,  contrahere  ea  possunt.  Debet 
esse  exterius  manifestata  vel  verbis  ,  vel  scripto  ,  vel  aliis  signis  , 
quae  iuxta  communem  intelligentiam  et  loci  consuetudinem,  futuri 
matrimonii  promissionem  exprimant.  Debet  esse  inter  determinatas 
personas ,  ac  inter  personas  de  iure  habiles ,  ad  quod  duo  requi- 
runtur,  aetas  scilicet  competens,  quae  est  septennium  ^,  ac  absentia 

*  Nulla  esl  sponsalium  contrahendorum  forma  a  iure  communi  praescripla; 
hinc  valida  sunt  stalim  ac  vir  et  mulier  ad  contrahendum  habiles,  serio  ac  deli- 
berate  futuras  nuptias  mutuo  promittant.  Apud  latinos  obligalio  conlrahendi  eccle- 
siastica  sponsalia,  seu  quae  antiquitus  sacro  celebrabantur  ritu,  sublata  est,  gravibus 
id  exigenlibus  causis  et  civilia  tanlum  sponsalia  coniugio  praemitti  solent.  At  apud 
Orientales ,  quae  antiquilus ,  eadem  quoque  hodie  disciplina  servatur ;  sponsalia 
enim  scripto,  precibus  Euchologio  contentis,  Ecclesiae  benedictione,  annuio,  arrha, 
osculoque  adhibito,  aliisque  celebrantur  caeremoniis :  quae  quidem  solemnitas  est 
apud  eos  necessaria,  ad  effectus  qui  ex  iure  positivo  dimanant  consequendos  in 
foro  ecclesiastico,  quae  necessitas  a  civili  potestate  primitus  fortasse  sancita ,  vim 
legis  non  obtinuisset,  nisi  ab  ecclesiastica  aucloritate  confirmata  fuisset.       3| 

*  Sponsalia  sive  inter  infanles  contracla,  sive  a  maiori  cum  infante,  pro  in- 
fectis  haberi  debent,  adeo  ut  nec  publicae  honestatis  impedimenlum  pariant.   Ea 


116  PARS    II.    DE    REBUS 


impedimrnli  tiim  dirimenlis,  tum  impedientis.  Irrita  enim  sponsalia 
sunt  inter  eos  (|ui  vel   impediente    tantum  impedimento   I;(l)orant. 

2.  Accidenlalia  sponsalium  revocari  possunt  ad  modum ,  quo 
contraliuntur,  el  ad  pacta  accessoria.  Modus  varius  esl,  potest  enim 
quis  ea  inire  vel  per  se,  vel  per  Procuratorem.  Possunt  praelerea 
contrahi  \el  pure  et  simpliciter,  vel  in  diem,  vel  sub  condilione. 
Pure  inita,  idest  nullo  die  vel  conditione  adiecta,  statim  obligant, 
quamvis  aliquod  temporis  spalium  dandum  sit  ad  ea  implenda. 
Contraliuntur  ^ero  in  diem,  cum  qiiis  spondet  se  malrimonium  ini- 
turum  intra  certum  tempus,  quo  exacto  ,  «juisque  redeat  ad  liber- 
tatem  suam.  Denicjue  conditionate  inita  non  obligant ,  nisi  condi- 
tione  impleta.  Si  conditio  sil  turpis ,  et  substantialilus  matrimonii 
bonis  ad\ersa,  nulla  erunt  sponsalia  ;  si  lurpis  tantum,  vel  impos- 
sibilis  ,  pro  non  adiecta  habebilur.  Facla  denique  accessoria  sunt 
\el  arrhae  ^el  poenae  contra  iniuste  resilientes. 

5.  Duo  sunt  praecipui  sponsalium  eHectus,  primus  ex  ipso  na- 
turali  iure  omnibus  pactionibus  communis  orilur,  alter  vero  a  iure 
positivo  prolluit.  SponsaHbiis  semel  initis  ,  naturalis  inter  sponsos 
obligatio  nascitur  (pia  alter,  altero  poslulante  ad  tldem  adimplen- 
dam  adigitur,  nisi  \el  nuplias  dilTerendi  vcl  a  contractu  resiliendi 
legitima  subsit  causa.  Alter  sponsalium  etfectus  est  impedimentum 
dirimens  quod  ex  publica  honestate  canones  petunt,  de  quo  infe- 
rius  agemus. 

848.  Si  quis  fidem  sponsalium  reiiuat  adimplere,  duo  suppetunt 
iuris  remedia,  iudicis  monitio,  et  censurarum  inflictio,  quae  pru- 
denti  ipsius  iudicis  arbitrio  remittitur  ^  cum  coactiones  ditflciles 
soleant  exitus  tiabere. 

ipsa  vero  quae  inter  impuberes  celebranlur,  quamvis  iure  canonico  caulum  sit  va- 
lere,  alque  obligalionem  inducere,  slalutum  lamen  est  propler  imbecillitalem  iudicii, 
ul  post  puberlatem ,  ab  iis  resilire  liceal ,  neque  is  qui  ad  pubertalem  primus  ad- 
venerii,  teneatur  alium  expectare,  sed  statim  resilire  valeat,  imo  el  debeat,  si  spon- 
salia  probare  nolil,  alioquin  postea  non  audiatur.  C.  S.  Off.  ad  Vic.  Ap.  Sutchums. 
febr.  1779. 

'  Cap.  2  h.  t ,  cap.  10  h.  t.,  cap.  17  h.  t. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  117 

4.  Spoiisalia  dlssolviintur:  1)  Mutuo  sponsi  el  sponsae  con- 
sensu.  Otnnis  enim,  res  per  quascuinque  causas  nascitur,  per  eas- 
dem  dissolvitur  \  idque  etsi  fuerint  iuramento  firmala:  quia  in 
omni  iuramento  promissorio  subiutelligiliir  conditio,  i^isi  promis- 
sarius  remittat.  Modo  tamen  amtm  sint  piiberes,  nam  irnpuberes 
ante  pubertatem  resiliie  non  possunt '.  2)  Per  matrimonium  valide 
contractum  cum  alia  persona  ,  quamvis  sponsalia  fuerint  iurata  ** 
5)  Per  siiperveniens  impedimentum  matrimonium  dirimens,  ex.  gr. 
affinitalem  inter  sponsos  contractam  ,  ex  unius  fornicatione  cum 
persona  consanguinea  alterius  in  primo  vel  secundo  gradu.  4)  Per 
discessum  unius  in  regionem  longinquam  sine  consensu  alterius  *, 
nam  digrediens  censetur  iuri  suo  cedere.  3)  luxta  multos,  per  no- 
tabilem  moram  culpabilem  sponsi  vel  sponsae  in  contrahendo  ma- 
trimonio  intra  tempus  constitutuui.  (Juia  qui  est  in  tali  mora,  cen- 
setur  alteri  obligationem  remittere,  quamvis  ipse  ex  parte  sua  adhuc 
teneatur,  si  alter  velit  matrimonium  inire:  nam  culpa  non  liberat 
eum  ab  obligatione  contracta ;  alias  commodum  ex  ciilpa  reporta- 
ret.  6)  Per  fornicationem  sponsi  vel  sponsae  cum  tertia  persona 
post  sponsalia  etsi  iurala  ^  Sola  tamen  pars  innocens  libera  est, 
nec  privatur  iure  suo  ob  alterius  culpam.  Sponsus  vero,  qui  cognito 
suo  iure  resiliendi,  cognovit  carnaliter  sponsam,  leiietur  illam  du- 
cere,  uam  per  hoc  censetur  suo  iuri  renuntiasse ,  et  sponsalia  re- 
novasse.  7)  Per  professionem  unius  in  religione  approbata,  aut  per 
susceptionem  Ordinis  sacri,  cum  utraque  matrimonii  incapacitatem 
pariat.  8)  Ob  quamlibet  mutationem  notabilem  in  altero  superve- 
nientem  sponsalibus,  quae  si  prius  extitisset,  a  sponsalibus  merito 
absterruisset ,  et  ob  qiiam  conseiisus  datus  nou  censeatur,  secun- 
dum  piudens  iudicium,  extendi  ad  talein  casum  ;  ut  si  superNcniat 
notabilis  deformitas,  aut  infirmitas,  morbus  contagiosus,  mulilatio  * 

'  Gap.  1  de  reg.  iur. 

'  C  7  de  spc  nsal.  impuber. 

'  Ex  cap.  22  el  31  de  sponsal. 

*  G.  5  de  sponsal. 
'  G.  25  de  iureiur. 

*  Ex  c.  2S  de  iureiur. 


118  PARS   II.    DE   REBUS 


Item  infamia,  graves  iiiimicitiae  inter  utramque  familiam,  vel  inter 
ipsos  sponsos  ortae,  paupertas,  sponsae  corruptio  etsi  per  vim,  de- 
fectus  dotis  promissae  ,  magna  mutatio  morum  in  peius  ,  haeresis 
tum  per  sCj  tum  ob  periculum  perversionis  in  coniuge  vel  in  prole. 
Denique  ,  si  quid  istorum  vel  simile  antea  latens  ,  detegatur  post 
sponsaiia:  ut  si  quae  putabatur  legitima,  vel  nobilis,  vel  dives,  vel 
virgo,  talis  non  sit  K  Secus  dicendum,  si  aliquid  istorum  ante  spon- 
salia  non  latuerit,  atque  eo  non  obstante,  aliquis  sciens  ac  volens 
promiserit,  excepta  haeresi.  Non  possunt  tamen  dissolvi  sponsalia 
ob  haereditatem  alterutri  obvenientem ;  quia  alter  per  hoc  non  est 
factus  deterioris  conditionis.  9)  Si  ex  matrimonio  mali  exitus  ti- 
meantur  ^,  vei  grave  scandalum,  perturbatio,  etc. 

849.  Quando  praedictae  causae  sunt  manifestae  non  requiritur 
ludicis  sententia  ad  sponsalia  dissolvenda ,  secus  requiritur.  Quod 
si  sponsus,  cognito  iure  suo  resiliendi,  nihilominus  carnaliter  spon- 
sam  cognovit ,  censetur  tacite  iuri  suo  renuntiasse,  et  sponsalia 
ratificasse  ^ 

ARTIGULUS    II. 

De  Matrimonii  natura. 

850.  1.  Matrimonium  in  triplici  statu  esse  potest,  scilicet  na- 
turae,  vel  societatis  civilis,  vel  societatis  Ecclesiae.  Primum  est  quod 
contrahltur  inter  personas  non  baptizatas,  nullisque  civilibus  legibus 
obstrictas.  Alterum  est  quod  contrahitur  inter  personas  non  baptl- 
zatas,  sed  legibus  civilibus  subiectas.  Tertium  denique  est  quod  inter 
personas  christianas,  vel  quarum  una  saltem  christiana  sit,  initur, 
quo  sub  respectu  malrimonium  est  u  Sacramentum  inter  baptizatas 
personas  ,  quo  vir  et  miilier  iure  naturall  et  eccleslastico  habiles 
mutuo  consensu  vincluntur  foedere  maritall  unico  et  indissolubih  ». 


'  Ex  1.  S  de  spon-^al. 

*  Ex  cap.  17  de  sponsal. 

'  Laymann,  de  Matrim.  cap.  2,  n.  20. 


LIBER   I.    DE   REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  119 

Ex  ipsa  vero  huius  Sacramenti  natura  scilicet  ex  institutione  et 
voluntate  Christi,  in  coniugiis  christianorum  inseparabilis  est  ratio 
«ontractus  et  Sacramenti.  Hinc  apparet  quodnam  sit  ferendum  iu- 
dicium  de  matrimonio  quod  vocant  civile,  deque  ea  civiH  legisla- 
tione,  quae  profanat  nuptias  a  Christo  consecratas  et  legalem  con- 
cubinatum  matrimonii  civilis  nomine  cohonestatum  inducit,  cum 
«onstet,  ut  ipsis  Pii  IX  verbis  utamur  \  inter  fideles  matrimonium 
dari  non  posse,  quin  uno  eodemque  tempore  sit  Sacramentum,  at- 
que  idcirco  quamlibet  aliam  inter  christianos  viri  et  mulieris  prae- 
ter  sacramentum  coniunctionem  ,  cuiuscumque  etiam  civilis  legis 
vi  faclam ,  nihil  ahud  esse ,  nisi  turpem  atque  exitialem  concubi- 
natum. 

2.  Materia  huius  Sacramenti  remota  sunt  corpora  contrahen- 
tium,  materia  proxima  est  consensus  expressus,  quatenus  significat 
traditionem ;  forma  est  ipsemet  consensus  expressus  per  verba  aut 
nutus,  quatenus  indical  acceptationem  utriusque  partis;  ministri 
vero  sunt  ipsi  contrahentes. 

3.  Matrimonium  est  legitimum,  quod  iuxta  leges  et  per  con- 
sensum  legitimum  contrahitur,  habetque  rationem  contractus  na- 
turalis  'K  Ratum  seu  approbatum  ab  Ecclesia  est  illud  quod  praeter 
rationem  contractus  naturalis,  habet  etiam  dignitatem  Sacramenti, 
seu  quod  inter  baptizatos  contrahitur.  Consummatum  denique  est 
quod  carnali  copula  perfectum  est. 

4.  Denique  ratione  inodi  quo  illud  contrahitur  ,  matrimonium 
dividitur  in  -publicum ,  et  occultum  seu  conscientiae ,  cui  adiungi 
potesl  illud  ad  morganaticam.  Publicum  est  quod  initur  publice 
coram  Parocho  et  testibus:  occultum  quod  ita  contrahitur,  ut  co- 
ram  populo  non  adpareat. 

831.  Quibus  autem  et  quomodo  matrimonia  occulta  sint  per- 
mittenda,  quahter  celebranda,  quaeque  iis  celebratis  agenda  ut  con- 

'  Alioc.  27  sept.  1852. 

*  Cum  infidelium  matrimonia  noa  sint  Sacraraenta ,  nec  iiieo  iure  canonico 
regi  possint,  ne  contrahentes  in  re  tam  gravi  sint  exleges,  verius  Principum  sive 
fidelium  sive  infidelium  poleslate  el  iurisdictione  reguntur.  D'Annibale  p.  213. 


120 


PARS    II.    DE    REBUS 


sulatur  proli,  intelligendum  est  ex  Const.  Bened.  XIV  Satis  vobis 
ann.  1741.  Porro  leges  in  ea  praescriptae  aliae  antecedunt  contra- 
ctum  ipsum,  aliae  concomitantur,  aliae  subsequuntur. 

852.  F.eges  quae  occultum  matrimonialem  contractum  antece- 
dunt  sunt:  1)  ut  denunciationes  nonnisi  propter  legitimas  et  graves 
causas  dispensentur  ab  iis  ad  quos  pertinet;  2)  ut  diligens  fiat  in- 
quisitio  super  qualitatibus  personarum,  quae  tale  matrimonium  con- 
trahere  petunt,  an  videlicet  sint  sui,  vel  alieni  iuris,  an  sint  cle- 
rici,  an  soluti  a  vinculo  alterius  matrimonii. 

853.  Quae  concomitantur  sunt:  1)  ut  Parochus  potius ,  ut  pe- 
ritior,  quam  alius  Sacerdos  de  Episcopi  vel  Parochi  licentia ,  huic 
matrimonio  assistat ;  2)  ut  per  Parochum  vel  alium  Sacerdotem 
qui  opportuna  cum  facultate  assistentiam  praebet,  moneantur  con- 
trahentes  ut  sobolem  procreandam  regenerari  baptismi  lavacro  cu- 
rent,  ut  eam  legitimam  agnoscant  eamque  pietate  bonisque  moribus 
imbuere  studeant,  fruique  bonis  temporalibus  patiantur  a  maioribua 
relictis  vel  provida  legum  auctoritate  delatis.  Nec  Parochus  matri- 
monio  assistat,  nisi  prius  ista  monuerit. 

854.  Quae  subsequuntur  sunt :  1)  ut  celebrato  matrimonio^ 
exhibeatur  Episcopo  illius  dpcumentum  cum  nota  loci  et  temporis 
testiumque  qui  celebrationi  interfuerunt ;  2)  ut  Episcopus  curet  tale 
documentum  transcribi  in  libro  prorsus  distincto  ab  altero,  in  quo 
matrimonia  publice  contracta  de  more  adnotantur;  3)  ut  talis  liber 
pro  matrimoniis  secretis  adposite  compactus,  clausus  et  sigillis  ob- 
signatus  in  Gancellaria  caute  custodiatur,  eaque  circa  illum  serven- 
tur,  quae  in  citata  Pontificis  decretali  sapienter  disponuntur;  4)  ut 
proles  progenita  ex  occulto  huiusmodi  matrimonio  ,  baptizetur  in 
ecclesia,  Episcopo  denuntietur  a  patre  baptizati,  vel  matre,  ac  no- 
tetur  in  altero   libio  secreto,  iisdem  cautelis  asservando  in  Curia. 

855.  Denique  matrimonium  ad  morganalieam  est  quando  vir 
nobilis  post  susceptos  ex  nobili  uxore  filios ,  ea  iam  defuncta,  co- 
ram  Parocho  et  testibus,  obtenta  prius  a  proclamationibus  dispen- 
satione ,  alteram  ex  humiliori  ordine  ducit,  addita  conditione,  ut 
tam  mulier  quam  fdii  ex  eo  matrimonio  nascituri  ,  nihil  sibi  iuris 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  121 

ex  eo  adquirere  possint,  praeterquam  ad  ea  quae  ad  victum  sunt 
necessaria.  Hinc  tam  mulier  quam  lilii  a  titulis  et  successione  bo- 
norum  exsortes  sunt. 


AKTIGULUS    III. 

De  conditionibus  requisitis  ad  Matrimonium 
valide  contrahendum. 

856.  rria  ad  matrimonium  valide  contrahendum  requiruntur: 

1)  ut  contratientes  sint  habiles;  2)  ut  verus  ac  mutuus  contrahen- 
tium  consensus  per  verba  de  praesenti  exprimalur ;  3)  ut  lalis  con- 
sensus  praestetur  coram  Parocho  ac  testibus.  De  prima  ac  tertia 
conditione  in  titulo  de  impedimentis  tractabimus;  hic  igitur  de  con- 
sensu  lantum  disserendiim  esl. 

857.  Porro  consensus  ad  matrimonium  reijuisitus  debet  esse 
verus,  taUs  autem  praesumitur  in  foro  externo,  nisi  probetur  con- 
trarium ;  debet  esse  piene  deliberatus ,  et  signo  aliquo  exieriori 
expressus.  Potest  autem  etiam  per  procuratorem  exprimi.  Requiri- 
tur   tamen    1)  ut  procurator  ad  hoc    habeat    mandatum    speciale ; 

2)  ut  procurator  alium  sibi  non  substituat ,  nisi  hoc  ei  sit  specia- 
liter  permissum;  3)  ut  procurator  anteqiiam  contraxerit,  non  fuerit 
a  domino  revocatus:  alioqui  matrimonium  nullum  est,  eliamsi  tam 
ipse  quam  pars  quacum  contrahit ,  revocationem  ignoret.  Debet 
praelerea  consensus  esse  liber  a  coaclione  seu  metu  gravi.  Sulficit 
autem  consensus  con<iitionatus,  si  conditio  apposita  sit  de  praesenti, 
vel  de  praeterito,  eaque  subsistat,  subsistente  enim  conditione,  con- 
sensus  aequivalenter  est  absolutus.  Si  autem  conditio  sit  de  futuro 
contingenti ,  suspendifcur  valor  matrimonii,  usque  ad  conditionis 
eventum,  quem  tenentur  contrahentes  expectare.  Si  conditio  adiecta 
repugnet  naturae  aut  fini  matrimonii  irritum  est  matrimonium  '. 
Si  autem    conditio   adiecta   non    repugnet    nalurae  aut  fini  matri- 

•  Gf.  cap.  Si  conditiones  de  cond.  app. 


122  PARS   II.    DE    REBUS 


monii,  licel  sit  tiirpis  aut  etiam  impossibilis ,  pro  non  adiecta  ha- 
betur,  et  validum  est  matrimonium. 

838.  Notandum  est  matrimonia,  quorum  nuUitas  in  foro  con- 
scientiae  cognoscitur,  sed  non  potest  in  foro  externo  probari,  non 
posse  declarari  nulla  in  foro  externo.  Neque  praefati  coniuges  ad 
aliud  possunt  admitti  matrimonium,  quamdiu  impedimentum  prio- 
ris  matrimonii  manet  occultum,  atque  nuUitas  praedicti  matrimonii 
non  est  probata  in  foro  externo.  Hinc  si  ii  ad  alias  nuptias  trans- 
ierint,  secundum  matrimonium  nullum  est  habendum  in  foro  ex- 
terno.  Quo  in  casu  non  licet  huiusmodi  coniugibus,  etiamsi  nullum 
adsit  neque  timeatur  scandalum,  in  posteriori  matrimonio  remanere, 
quamdiu  nullitas  prioris  in  foro  externo  probata  non  fuerit;  sed 
monendi  sunt  ut  impedimentum  notum  faciant,  et  Vic.  Ap.  utatur 
facultate  dispensandi  ^ 

ARTIGULUS    IV. 

De  requisilis  ad  Malrimonium  licite  contrahendum. 

839.  Ad  matrimonium  licite  contrahendum  requiritur:  1)  ut  pe- 
tatur  parentum  consensus,  ob  reverentiam  ipsis  debitam.  Quamvis 
enim  consensus  parentum  non  sit  necessarius  ad  valorem  matri- 
monii  ^,  tamen  necesse  est  illum  petere  ad  llceitatem  coniugii ;  in- 
consultis  enim  parentibus  vel  iure  invitis ,  inire  nuptias ,  insignis 
contemptus  est ;  et  de  hac  necessitate  intelligendi  sunt  Canones  et 
Patres  requirentes  consensum  parentum.  Parentes  tamen  haud  va- 
lent  eorum  dissensu  impedire  filiorum  connubium  '. 

860.  Requiritur  2)  ut  fiant  denuntiationes,  seu  proclamationes. 
Etenim  Gonc.  Trid.  *  sic  statuit  a  ut  in  posterum  antequam  matri- 
monium  contrahatur,  ter  a  proprio  contrahentium  Parocho,  tribus 


'  S.  C.  de  Prop.  Fid.  11  febr.  1804,  ad  Vic.  Ap.  CociQcinae.  Collect.  n.  1225. 

*  Ex  Trid.  Sess.  XXIV,  cap.  4  de  Reform. 

'  S.  G.  Conc.  in  Milevitana  Remotionis  impedimenti  20  martii  1880. 

'^  Sess.  XXIV  de  Reform.,  cap.  1. 


LIBER   I.    DE   REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  123 

continuis  diebus  festivis,  in  eeclesia  inter  Missarum    solemnia  pu- 
blice  denuntietur  inter  quos  matrimonium  sit  contrahendum  *■  v. 

861.  Hae  vero  denuntiationes  stabiiitae  sunt,  ut  si  quod  lateat 
impedimentum  detegatur;  hinc  quisquis  hoc  sciat,  licet  occultum 
sit,  ad  Parochum  vel  Episcopum  deferre  tenetur.  Quaestio  autem 
an  denuntiationes  fieri  possint  die  festoj  suppresso,  iliustratur  tribus 
causis  in  S.  Gongr.  Concilii  pertractatis  ,  sciiicet  in  Brunen.  ^,  in 
Tudertina  Denunciationum  matr^im.  *  et  in  Pinerolien.  *  in  quibus 
licet  decisa  non  fuerit  quaestio  iuris  ,  ex  principiis  tamen  positis 
liquet,  eo  tantum  in  casu  peragi  posse  ,  quando  duo  concurrunt , 
soiemnium  nempe  celebratio,  et  frequens  populi  accessus  ad  eccle- 
siam.  Non  prohibetur  etiam  illas  fieri  in  Vesperis  solemnibus.  PiusIX, 
(lie  8  sept.  1869  indulsit  Vicariis  Apost.  Indiae,  cum  necessitas  in- 
ciderit,  eas  facere  diebus  ferialibus. 

862.  Proclamationes  debent  fieri  in  Ecclesia  parochiali  nuptu- 
rientiuin  a  proprio  Parocho,  qui  alium  ecclesiasticum  virum  dele- 
gare  potest ,  non  vero  iaicum.  Ceterum  quoad  denuntiationes  no- 
tandiim  est,  quod:  a)  Si  contracturi  ex  diversis  parochiis  sint,  utro- 
bique  fieri  debent.  Si  alteruter  vel  uterque  sponsus  ab  una,  ubi  diu 
habitaverat,  in  aliam  parochiam  ibidem  habitaturus  recens  migra- 
verit,  in  utraque  item  totidemque  vicibus  erit  matrimonium  denun- 
tiandum.  Quaenam  autem  cornmoratio  sufiiciat,  ut  in  sola  actualis 
habitationis  parochia  fiant,  ex  statutis  dioecesanis,  vel  his  deficien- 
tibus,  ex  usu  dignoscendum  est;  plerumque  sex  menses  indicantur. 
b)  In  loco  originis  iamdiu  derelicto,  regulariter  necessaria  non  est 
matrimonii  denuntiatio ,  nisi  agatur  de  vagis.  Si  vero  dubitetur, 
sintne  aliquo  loco  faciendae  denuntiationes,  Ordinarii  iudicium  ex- 
quirendum  est.  Vagorum  autem  matrimonium  denuntiare  [nunquam 


'  Una  sallem  deauntiatio  fieri  debet  in  iis  eliam  regionibus  ac  parochlis,  in 
quibus  Trid.  Conc.  publicalum  non  fuit. 
^  17  iunii  1780. 
'  19  apr.  1823. 
•*  7  apr.  1862. 


124  PARS   II.    DE    REBUS 


licet,  nisi  facultate  ab  Ordinario  obtenta.  c)  Parochus  non  denun- 
tiabit  rnatrinionium,  nisi  petentibus  iis  ipsis,  qui  contractuii  sunt. 
(/)  Parochus  ad  proclamationes  non  deveniat',  nisi  ante  a  sponsis 
quaesierit  an  denuntiari  publice  velint,  est  enim  sedulo  inquiren- 
dum  sponte  ne  et  libere  uterque  in  matrimonium  consentiat.  Sci- 
scitetur  etiam ,  nisi  aliunde  ea  cerlo  noverit,  quanam  ipsi  aetate 
sint,  ubi  demorati  fuerint ,  an  in  catholicae  fidei  rudimentis  sint 
satis  instructi ,  an  adsit  consensus  parentiim  ,  praesertim  vero  in- 
quirat  de  statu  libero,  qua  in  inquisitione  observanda  ea  sunt,  quae 
a  S.  Congr.  Inquisit.  praescripta  fuerunt  annis  1658  et  t663,  ac 
denuo  sub  Clemente  X,  die  21  aug.  1670,  et  sub  Leone  XII,  die 
23  dec.  1827.  Nonnulla  dubia  circa  Instructionem  an.  1670  recen- 
tius  proposita,  resolvit  S.  OtT.  die  24  febr.  1847.  Eadem  Instructio 
in  memoriam  revocatur  in  recentissima  Sup.  Inq.  Instructione  ad 
.probandum  obitum  alicuius  coniugis  K  Quod  si  praefatorum  Decre- 
torum  exsecutio  difflcilis  sit  in  nonnullis  circumstantiis,  recurren- 
dum  est  ad  Sedem  Apostolicam  ,  quae  Ordinariis  solet  indulgere, 
ut  remedio  iuramenti  suppletorii  utanlur. 

863.  Si  infra  duos  menses  post  novissimam  denuntiationem, 
matrimonium  non  contrahatur ,  denuntiationes  repetantur  necesse 
est,  nisi  aliud  Episcopo  visum  fuerit.  Ubi  non  sunt  in  usu  ,  resti- 
tuendae  sunt. 

864.  Ceterum  Parochi  ne  unam  (juidem  ex  hisce  denuntiatio- 
nibus  praetermittere  possunt ,  aut  etiam  interrumpere  ,  nisi  Ordi- 
narius  veniam  fecerit  ,  et  gravissime  monentur  Episcopi ,  ut  sint 
difficiiiores  ad  remittendas  publicationes,  a  quibus  conlracturi  ma- 
trimonium  saepe  per  malitiosam  suggestionem  petunt  dispensari  '. 
Nihilominus  ,  legitima  causa  interveniente  ,  dispensari  potest,  imo 
aliquando  etiam  debet ,  tum  in  ordine  ad  aliquam ,  tum  etiam  ad 
omnes  denuntiationes  ,  primo  quidem  ab  Episcopo,  si\e  ab  iis  qui 
iurisdictionem  episcopalem  habent,  cuiusmodi   est  Capitulum  Sede 


'  Cf.  LuciDi  p.  517,  toni.  3. 

'  Bened.  XIV,  Consl.  Satis  Vobis. 


LIBKR    I.    DE    REBUS    ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  125 

vacante  ,  Abbas  nulli  Kpiscopo  subicctus  relale  ad  suos  subdilos, 
Legalus  a  lateie  in  legationis  provincia,  Cardinales  pro  suis  litulis. 
Secundo  dispensari  etiam  legitime  potest  a  Vicario  Generali  ,  non 
vero  a  foraneo  ,  nisi  Episcopus  aliter  disposuerit.  Tertio  poterit  et 
a  Parocho,  si  duo  haec  concurrant:  1)  quod  non  patoat  aditus  ad 
Episcopum;  2)  quod  dispensationis  causa  talis  sit  et  tanta,  ut  Kpi- 
scopus  teneretur  ad  dispensandum. 

863.  Legitime  vero  dispensandi  causae  ad  duo  capita  reduci 
possunt.  Primum  est  probabilis  timor,  sive  suspicio  quod  matrimo- 
nium  malitiose  impediatur,  de  qua  causa  expresse  meminit  Conc. 
Trid.  Sess.  XXIV.  Alterum  est  prudens  peiiculum  gravis  damni  sne 
animae,  sive  corporis,  sive  lamae. 

866.  Ad  poenas  (juod  allinet  contra  eos  qui  culpabiliter  denun- 
tiationes  omittunt  statulas,  nolandum  est,  (piod  prima  habetur  in 
Cap.  Cuin  inhihilio  ^  his  verbis :  "  Si  parochialis  sacerdos  tales  (con- 
trahentes)  sine  denuntiationibus  coniunxerit,  per  Iriennium  ab  of- 
licio  suspendatur  ^.  Haec  tamen  poena  fWendae  sententiae  est. 
Secunda  poena  ex  eodem  capite  procedit  contra  ipsos  contrahentes, 
et  slatuit  ut  illis  condigna  poenitentia  imponatur.  Tertia,  quae  ha- 
betur  in  Cap.  /ix  tenore,  statuit  ut  si  coniuges  prolem  suscipiant 
ignorantes  se  impedimento  aliquo  dirimenle  laborare,  et  matrimo- 
niurn  contraxerint ,  non  praemissis  denuntiationibus ,  proles,  quae 
aliunde  a  iure  tamquam  legitima  admitteretur  ,  tamquam  legitima 
non  habeatur.  Quarta  denique  in  Conc.  Trid.  ^  est  amissio  spei  dis- 
pensationis  obtinendae  super  impedimento  postea  detecto  ;  seu  dif- 
licilius  contrahentes  dispensationem  consequentur. 

*  De  Gland.  Spons. 
»  Sess.  XXIV,  cap.  5. 


126 


PARS  II.  DE  REBLS 


ARTIGULUS  V. 


De  impedimentis  Matrimonii  tum  dirimentibiis 
tum   impedientibus. 

867.  Impedimentum  Matrimonii  est  obslaculum,  quod  illud  red- 
dit  vel  omnino  invalidum  vel  saltem  illicitum.  Unde  impedimenta 
Matrimonii  sunt  duplicis  generis:  alia  enim  dicuntur  dirimentia, 
quae  ipsum  contractum  irritant ,  seu  impediunt  quominus  valide 
ineatur,  tollunt  enim  habilitatem  contrahendi;  alia  vero  dicuntur 
impedimenta  impedientia,  quae  matrimonium  illicitum  reddunt. 

868.  Porro  exclusive  propria  et  solius  Ecclesiae  est  potestas 
constituendi  impedimenta  matiimonii.  Hinc  practice  consequitur, 
matrimoniis  Hdelium,  quibus  nullum  obstat  canonicum  impedimen- 
tum,  suam  quoad  inaritalem  nexum  inesse  vim  et  valorem,  qua- 
hacumque  tandem  fuerint  impedimenta  a  saeculari  potestate,  Ec- 
clesia  nec  consulta  nec  probante,  perperam  ac  nulliter  constituta  ^ 
Gontra  vero  matrimonium  cuin  ecclesiastico  impedimento  attenta- 
tum,  nulla  civili  lege  cohoneslari,  perinde  ac  si  validum  esse  pos- 
set  ut  contractus,  licet  invaiidum  esset  ut  Sacramentum.  Cum  vero 
impedimenta  sint  vel  recidant  in  leges  inhabilitantes,  ideo  nec  igno- 
rantia,  nec  vis,  nec  metus,  ab  eis  incurrendis  potest  excusare.  His 
generatim  praemissis,  de  singulis  impedimentis  bre\  iter  agemus. 


SECTIO  I. 

DE    IMPEDIMENTIS    DIRIMENTIBUS. 

869.  Impedimenta  dirimentia  hodie  existentia  sunt  defectus 
consensus,  conditio  matrimonii  substantiae  contraria,  error ,  con- 
ditio  servilis  ignorata,  vis  et  metus,  raptus,  clandestinitas,  cogna- 
tio  sive   naturalis  (consanguinitas) ,  sive   spiritualis,  [sive   legalis 

*  S.  Poenit.  1  iunii  1824  ex  Instr.  Sup.  Inqu.  per  Sacr.  Congr.  Conc. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  127 

(adoptio),  affinitas,  honestas  publica,  ligamen,  crimen,  cultus  dis- 
paritas,  ordo,  votuni,  seii  professio  religiosa,  aetas,  impotentia. 

870.  Impedimenta  dirimentia  alia  inducta  sunt  iure  naturae 
vel  divino,  alia  vero  iure  ecclesiastico. 

871.  Impedimentis  iuris  naturae  vel  divini,  ligantur  omnes  sive 
baptizati,  sive  infideles:  impedimentis  vero  iuris  ecciesiastici,  soli 
baptizati.  Haereticos  vero  impedimentis  iuris  ecclesiastici  ligari 
constat  ^  Neque  excipiendum  est  impedimentum  clandestinitatis,^ 
sed  ab  eo  in  determinatis  tantum  circumstantiis  haeretici  sunt  liberi. 

872.  Porro  impedimenta  matrimonii  ex  sex  causis  dimanant, 
alia  scilicet  ex  defectu  consensiis,  alia  ex  defectu  naturae,  alia  ex 
defectu  libertatis,  alia  ex  defectu  modi,  quo  matrimonium  initum 
est,  alia  ex  defectu  illius  reverentiae,  quae  propinquis  debetur,  alia 
ex  defectu  sanctitatis.  De  singulis  summatim  agendum  est. 

875.  Consensus  multiplici  ex  capite  in  matrimonio  ineunda 
deficere  potest,  sive  ob  errorem,  sive  ob  conditionem,  sive  ob  mm 
et  metum,  sive  ob  raptum,  sive  ob  insaniam  et  furorem.  Ordiamur 
a  primo. 

§  1.  —  De  impediniento  erroris. 

874.  Duplex  distingui  debet  erroris  genus.  Vel  enim  error  est 
quoad  substantiam,  sive  quoad  personam  contrahentium,  vel  quoad 
qualilates  personae.  Uterque  est  aut  antecedens,  seu  dans  causam 
contractui,  quo  praecognito  contractus  initus  non  fuisset,  aut  con- 
comitans,  qui  non  dat  causam  contractui,  ac  talis  est  ut  si  fuisset 
praecognitus,  nihilominus  initus  fuisset  contractus. 

875.  lam  error  quoad  substantiam  sive  quoad  personam,  sive 
sit  antecedens,  sive  concomitans,  sive  vincibilis,  sive  invincibilis, 
impedimentum  dirimens  constituit ;    errantis  enim  nullus  est  con- 


I'  Bened.  XIV,  Gonst.  Magme  nobis  29  iun.  1748;  Consl.  Ad  tuas  manus 
8  aug.  1748;  Const.  Singulari  Nobis  9  febr.  1749;  litt.  12  sept.  1750,  ad  Episc.  Vra- 
lislavienseni;  Pii  VI  Rescript.  ad  Card.  de  Frankenberg;  brevi  PiiVII,  8oct.  1803,. 
ad  Archiep.  Mogunt. 


128  PARS    II.    DE    REBUS 


sensus.  Enor  quoad  qiialUales  peisonae  regulariter  et  per  se  lo- 
<]uendo  non  reddit  irritum  nialrimonium,  licet  ex  dolo  alterius  partis 
processerit,  vel  alTnmari  possit  errantem  nequaquam  \oluisse  inire 
matrimonium,  si  qualitatem  illam  novisset  \  Diximus  errorem  quoad 
qualitates  7'egulariter  et  per  se  loquendo  non  reddere  irrituin  ma- 
trimoniurn;  si  enim  qualitas  sit  praecise  posita,  ut  conditio  con- 
sensus,  vel  si  qualitas  sit  signum  diacriticum  personae,  seu  si  ipsa 
qualitas  personam  determinat,  tunc  error  quoad  qualitatem  censetur 
refundi  in  substantiam,  et  matrimonium  irritum  reddit. 

§  2.  —  De  impedimento  conditionis. 

876.  Per  impedimentum  conditionis  venit  et  intelligitur  con- 
ditio  servilis  ignorata  \e\  ab  utroque  ,  vel  ab  alterutro  ex  contra- 
hentibus. 

877.  (Juoad  hoc  impedimentum  notandum  est:  1)  (Juod  nomine 
«onditionis  servilis  venit  servitus  stricte  talis,  ratione  cuius  persona 
aliqua  subiicitur  dominio  alterius,  et  quidem  ita  ,  ut  possit  etiam 
venumdari  a  suo  domino.  2)  Quod  licet  servitus  ista  pertineat  ad 
qualitatem,  et  non  ad  personae  substantiam,  nihilominus,  quia  error 
sive  deceptio  (juoad  hoc  gravissima  secuin  trahil  incommoda,  ideo 
optimo  iure  ab  Ecclesia  statutuin  est  ut  ea  impedimentum  dirimens 
«onstituat ,  sive  servitus  ignorata  fuerit  per  ignorantiam  invinci- 
bilem  ,  sive  vincibilem  et  crassam  ,  si\e  per  errorem  anteceden- 
tem  sive  per  concomitantem.  Cum  autem  sit  a  iure  ecclesiastico, 
non  dirimit  matrimonium  inter  infideles.  5)  Quod  si  dicta  servitus 
non  ignoretur,  matrimonium  validum  est,  idque  etiamsi  contraha- 
tur  nolente  domino.  4)  Quod  impedimentum  proveniens  a  dicta 
servili  conditione  extenditur  etiam  ad  servitutem  diminutam ,  sci- 
licet  quae  talis  sit  solum  ad  tempus.  5)  Notandum  quod  nomine 
servitutis  de  qua  agitur,  etiam  venit  illa,  quae  personam  servam 
non  reddit  vilem,  ut  si  quis  matrimonium  contraheret  cum  femina 
primaria,  et  principe  bello  capta.  6)  Notandum,  quod  absque  dispen- 
satione    potest   matrimonium  validari  per  consensum  ,  prout   mox 

'  S.  C.  Conc.  in  Valachien.  Matrimmii  20  dec.  1862. 


LIBER   I.    DE   REBUS   ECCLESIAE    SPIRITUALIBUS  129 

dicemus  ,  datum  sive  expresse,  sive  tacite  *.  7)  Si  post  matrimo- 
iiium  pars  serva  libera  evaserit ,  et  quidem  priusquam  pars  libera 
cognoveril  eam  fuisse  servam,  matrimonium  non  convalescit. 

§  3.  —  De  impedimento  vis,  et  metus. 

878.  Metus  alius  est  gravis,  alius  levis,  alius  iuste  incussus,  et 
alius  iniuste  incussus,  alius  est  iniuste  incussus  ad  finem  extor- 
ijhbendi  matrimonium,  et  alius  iniuste  incussus  ad  alios  fines.  De- 
nique  alius  est  metus  proveniens  a  causa  extrinseca  et  libera,  alius 
proveniens  a  causa  intrinseca  ct  non  libera. 

879.  His  praemisis  dicimus,  ut  vis  ac  metus  matrimonium  |di- 
rimat  requiritur:  i)  ut  sit  a  causa  libera ;  2)  ut  sit  gravis ;  3)  in- 
iuste  incussus;  4)  ad  extorquendum  matrimonium.  Metus  debet 
csse  gravis,  scilicet  cadens  iu  constantem  virum  ".  Gravitas  vero 
aestimanda  erit  a  iudice,  spectatis  circumstantiis  et  qualitatibus  per- 
sonae,  natura  mali,  »t  subiecto  metum  incutiente.  Requiritur  ut  sit 
iniuste  incussus,  ad  quod  determinandum  duo  considerari  debent, 
scilicet  ulrum  metum  incutiens  sive  publica,  sive  privata  persona 
sit,  ius  tiabeat  matrimonium  illud  exigendi ;  ac  praeterea  utrum  ius 
ei  sit  minandi  et  exequendi  quod  minatur.  Si  alterutrum  deest, 
metus  ut  iniuste  incussus  habebitur. 

880.  lure  antiquo  pars  quae  metum  fuerat  passa,  poterat  deinde 
supplere  defectui  cousensus  vel  expresse,  vel  tacite  seu  per  aliquod 
factnm  (|uod  consensum  significaret.  At  post  Concilium  Trid.  requi- 
ritur  in  his  casibus,  ut  consensus  iterum  ponatur  coram  Parocho 
<et  duobus  vel  tribus  testibus,  si  impedimentum  fuerit  publicum,  si 
vero  occultum,  sufBcit  consensum  clam  renovare  *.  Sane  idem  Pon- 
tifex  ad  Episcopum  Hieracensem  rescripsit,  matrimonium  in  faciem 
-Ecclesiae  coram  Parocho  et  testibus  semel  initum,  quamvis  ex  de- 

'  Cap.  2  et  4  h,  t. 
*  Cap.  15  de  sponsal.  el  malrim. 

'  Ex  decl.  S.  Pii  V  apud  Fagnanum  cap.  Is  qui  de  flde.  Ex  resp.  S.  Poeni- 
-tentiariae  apud  Bened.  XIV,  Inslr.  86. 

ZlTELLI-SOLIERI.    —    II.  9 


130  PARS   II.    DE    REBUS 


fectu  liberi  consensus  invalidum,  convalescere  ipso  facto  per  copu- 
iam  libere  supervenienlem  absque  necessitate  iterandi  formam  Tri- 
dentini  Concilii  semei  impletam.  Dum  vero  Tridentini  formula  ser- 
vata  non  est,  necesse  erit  omnino  ipsam  implere. 

§  4.  —  De  impedimento  raptiis. 

881.  Raptus  est,  violenta  mulieris  abductio  matrimonium  con- 
trahendi  causa.  Ut  igitur  habeatur  raptus,  necesse  est:  i)  ut  mulier 
abducta  fuerit;  i.  e.  translata  de  loco  in  locum ,  saltem  de  doma 
in  domum  ,  non  enim  sutHceret  ab  uno  cubiculo  ad  aliud  ;  2)  ut 
invita  ;  3)  ut  malrimonii  cum  raptore  contrahendi  causa  abducatur; 
secus  enim  raptus  non  constituit  impedimentum  dirimeus  ^ 

882.  Inde  a  citata  declaratione  in  more  positum  est,  ut  in  dis-^ 
pensatione  ab  hoc  impedimento,  formulae  diimmodo  mulier  rapta 
non  fuerit  addatur  ad  hoc  rapta  non  fuerit. 

883.  lure  novissimo  Trid.  Concilii  impedimentum  raptus  per- 
durat  quousque  rapta  sub  potestate  raptoris  sit. 

884.  In  dubio  an  raptus  matrimonii  ineundi  causa  vel  ex  libi- 
dine  fuerit  commissus,  circumstantiae  ponderandae  sunt,  et  prae- 
sertim  inquirendum  an  raptor  nuptias  iam  antea  ambiverit,  ac  re- 
pulsam  tulerit,  quo  casu  matrimonii  ineundi  causa  raptum  fecisse 
censebitur.  Quod  si  ex  circumstanliis  iudicium  ferri  nequeat,  prae- 
sumitur  raptum  habuisse  locum  causa  ineundi  matrimonii.  Utrum 
vero  idem  dicendum  sit  cum  non  vir  mulierem,  sed  mulier  virum 
rapuerit,  disceptatur,  et  communius  negatur. 

885.  Contra  raptores  mulierum  eisque  consilium,  auxilium  et 
favorem  praebentes  adhuc  post  Gonst.  Apostolicae  Sedis  viget  ex- 
communicationis  censura  ipso  faclo  incurrenda,  sed  nemini  reser- 
vata,  prout  Trid.  Synodus  ^  eam  inflixit. 

886.  Sunt  praeterea  perpetuo  infames,  omniumque  dignitatum 
incapaces  raptor,  et  omnes  ei  consilium,  auxilium  et  favorem  prae- 

'  Ut  declaravit  S.  C.  G.  die  23  ian.  1S86. 
*  Sess.  XXIV,  cap.  6  de  reform.  matr. 


LIBER   I.   DE   REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  131 

bentes  ipso  iure:  et  si  Clerici  sint,  de  proprio  gradii  moti.  Tenetur 
praeterea  raptor  mulierem  dotare  prudenti  iudicis  arbitrio,  sive  eam 
duxerit,  sive  non.  Hae  vero  poenae  sunt  ferendae  senlenliae :  at- 
tamen  post  petitam  dispensationem  Kpiscopus  propler  appositionem 
manus  Fontificis  ab  iis  nequit  absolvere;  hinc  si  Episcopo  com- 
mittatur  dispensationis  executio,  absolvet  tamquam  delegatus  Apo- 
stolicae  Sedis. 

887.  Ad  hoc  impedimentum  incurrendum  nihil  refert  an  mulier 
rapta  sit  virgo  vel  vidua  ,  an  probis  moribus  sit  praedita  nec  ne, 
sutlicit  enim  ut  cum  intentione  matrimonii  ineundi  abducatur. 


888.  Quoad  amentes  seu  quoad  eos,  qui  liberum  rationis  usum 
non  habent ;  quales  sunt  stulti,  furiosi,  imbecilies  ea  imbecillitatis 
specie,  quae  electionis  et  deliberationis  capacitatem  auferat,  aucto- 
res  notant  quae  sequuntur. 

889.  Certum  est  1)  omnes  istos  iure  naturali  inhabiles  esse  ad 
contrahendum  matrimonium,  quod  iibertatis  usum  requirit.  Etenim 
si  nequidem  de  bonis  suis  per  seipsos,  et  independenter  a  curatore 
disponere  possunt ,  quanto  minus  de  persona  sua  disponere  pote- 
runt,  eamque  in  perpetuum  obiigare  ? 

890.  Certum  est  2)  quod  si  amentes  lucida  rationis  intervalia 
habeant,  iisque  durantibus  contrahanl  nuptias,  valide  contrahunt, 
quia  tunc  adest  consensus  sufflciens.  idem  dicendum  de  iis ,  qui 
debile  habent  ingenium,  sed  non  eo  usque,  ut  hinc  ratio  libertatis 
perimatur;  attamen  huiusmodi  homines  ab  ineundo  matrimonio,  si 
fieri  potest,  avertendi  sunt,  tum  ob  funestos  recurrentis  amentiae, 
vei  debilitatis  ingenii  elTectus;  tum  quia  matrimonii  scopus  est  ipsa 
etiam  debita  et  attenta  proUs  educatio,  quae  vix,  ac  ne  vix  quidem 
ab  hominibus  in  eo  miseriae  statu  constitutis  expectari  potest. 

891.  Quod  si  instet  familia  apud  Parochum,  ut  tales  personas 
coniungat,  is  ante  omnia  Episcopum  consuiere  debet,  ne  gravibus 


132  PARS    ri.    DE    REBUS 


se  exponal  iucommodis.  Etsi  eiiim  quilibet  praesumatur  sanae  men- 
tis;  el  qui  allegat  seu  alii  obiicit  furorem,  debeat  ipsum  probare ; 
cum  lamen  de  dementi  statu  constat ,  tnnc  ei ,  qui  factum  suum 
tuetur,  seu  matrimonii  vaiiditatem  defendit,  probandum  incumbit 
ipsum  durantibus  jucidis  intervallis  fuisse  ceiebratum. 

892.  Deventendum  nunc  est  ad  aiiam  ciassem  impedimentorum, 
quae  oriuntur  ex  defectu  naturae.  Natura  in  ordine  ad  matrimo- 
nium  deficere  potest  sive  in  iis  ,  qui  tenera  in  aetate  versantur  , 
sive  in  iis  qui  debiles  sunt  corpore,  et  frigidi ,  ac  maleliciati  di- 
cunlur.  Hinc  duplex  impfdimentum  oiitur,  aetalis  scilicet,  et  ini' 
poleniiae. 

§  5.  —  /)e  impedimento  aetatis. 

895.  Ad  matrimonium  ineundum  legitimam  pubertatis  aetatem 
requiri,  compertum  cst,  (piae  in  iure  ita  praefinitur,  ut  si  mares 
decimum  quartum  aelalis  annum,  feminae  duodecimum  non  habeanl, 
ineundis  nuptiis  impares  sint.  Klenim  plerumque  hac  aetate  mino- 
res,  neque  matrimonii  vim  intelligunt,  neque  physica  aptitudine 
ad  coniugii  usum  pollent.  Quin  imo  ciusmodi  aetas  ,  nisi  constet 
malitiam  supplevisse  aetatem,  completa  esse  debet,  ut  valide  con- 
trahi  possit.  lam  contingeie  potest  quod  aliqua  gravis  causa  urgeat, 
ut  puer  vel  puella  matrimonium  ante  aetalem  a  sacris  canonibus 
praestitutam  ineat.  Porro  deficiente  rationis  discrelione  ad  intelli- 
gendam  vim  matrimonii  et  indissolubile  vinculum  ,  a  nulla  pole- 
state  humana  poterit  dispensari.  Si  praecessil  habilitas  moralis,  licet 
adhuc  sit  impubes,  Pontificis  Max.  est  dispensare  ad  nubendum  *. 
Si  denique  utraque  aptitudo,  moralis  nempe  et  physica,  praecesse- 
rit,  requiritur  declaratio  Sedis  Aposlolieae  \e\  Ordinarii. 

894.  Impedimenlum  aetatis  iuris  ecclesiastici  est,  hinc  matri- 
monia  infidelium  contracta  ante  praescriptam  aetatem,  praesertim 

'  Bened.  XIV,  Consl.  Magme  nobis  29  iunii  1748. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  133 

in  Africa  et  iii  Sinis,  dummodo  adsit  consensiis,    censenlur  vaiida 
ut  non  semel  declaravit  S.  Iniv.  Inquisitio. 

§  6.  —  De  impedimento  impotentiae. 

893.  Licet  nuptias  non  concubitus,  sed  consensus  faciat,  et  li- 
cet  concubitus  ad  matrimonii  vei  itatem  non  requiratur ,  certum 
tamen  est,  maritalem  statum  ad  fiiios  procreandos  a  natura  fuisse 
invectum:  hinc  potentia  ad  coeundum  necessaria  est  ad  contra- 
ctum  matrimonialem  ,  et  si  quis  laboret  physica  impotentia  sive 
naturali,  sive  accidentali,  antecedenli  et  perpetua,  inhabiiis  est  ad 
nuptias  contrahendas. 

896.  Impotentia  alia  est  absoluta  ,  qua  quis  est  impotens  re- 
spectu  omnium;  alia  respectiva,  qua  quis  est  impotens  respectu 
alicuius  tantum.  EL  utraque  subdividitur  in  perpetuam  et  tempora- 
lem.  Perpetua  est  ea,  quae  tolli  nequit  sine  miraculo,  vel  sine  pec- 
cato,  vel  sine  vitae  periculo.  Temporalis,  quae  tolli  potest  sine  pec- 
cato,  vitae  periculo,  et  miraculo,  scilicet  mediis  licitis,  ordinariis 
sive  naturalibus  sive  supernaturalibus,  ut  precibus,  exorcismis  con- 
tra  malelicia  etc. 

897.  lamvero  impotentia  perpetua  antecedens  matrimonium , 
quamvis  se  teneat  ex  parte  unius,  illud  irritat  tum  iure  canonico, 
ut  patet  ex  titulo  de  frigidis  etc,  tum  iure  naturali :  quia  malri- 
monium  consislit  in  mutua  traditione  polestatis  corporis  ad  copulam  * 
aptam  generationi.  At  impotentia  perpetua  ex  natura  rei,  ideoque 
iure  naturali,  impedit  talem  Iraditionem ;  nemo  enim  potest  tra- 
dere  potestatem  actus,  quem  nullo  modo  habet  in  sua  potestate , 
nec  se  obligare  ad  id,  quod  dare  vel  facere  nequit,  .cum  impossi- 
bilium  nulla  obligatio  sit  ^  Quare  impotentia  perpetua  absoluta  di- 
rimit  matrimonium  respectu  omnium ;  respectiva  solum  respectu 
illius  personae  ad  quam  est.  Impotentia  vero  lemporalis  nuilo  iure 
irritat  matrimonium,  c.  6  de  frigid. 

'  L.  46  de  reg.  iur. 


134  PARS   II.    DE    REBUS 


898.  In  praxi  animadverti  debet  varias  praescriptas  esse  sole- 
mnitates,  quae  sedulo  servari  debent,  ut  matrimoniales  causae  de 
impotentia  definiantur. 

899.  Non  solum  exacte  servandae  sunt  praescriptiones  Bene- 
dicti  XIV  in  Const.  Dei  miseratione  \  sed  impotentia  plene  probari 
debet.  Porro,  ut  dilucide  exponit  cl.  Feije  ^  ludex  ecclesiasticus  ad 
comprobandam  veritatem  istius  impedimenti  decernere  debet  inspe- 
ctionem  corporum  contrahentium  ,  quae  exploratio  in  viris  fit  a 
duobus  saltem  medicis,  adhibitis  honestis  mediis,  in  mulieribus,  a 
duabus  obstetricibus,  adstante  semper  et  praesente  honesta  matrona 
ad  hoc  deputata.  Peracto  examine,  si  signa  impotentiae  evidentia 
physice  non  sunt,  coniuges  iurisiurandi  religione  interposita  affir- 
mare  debent,  nunquam  matrimonium  cousummare  valuisse,  et  au- 
dito  testimonio  septimae  manus  ,  idest  septem  consanguineorum 
utriusque  coniugis,  vel  saltem  vicinorum  bonae  famae,  si  consan- 
guinei  haberi  nequeant,  qui  iurent  se  credere  coniuges  dixisse  ve- 
rum  ,  auditisque  peritis  et  obstetricibus  ,  si  defensori  matrimonii 
nulla  alia  probatio  exquirenda  videatur ,  finis  imponetur  probalio- 
num  collectioni  ,  atque  publicabitur  processus.  Locus  deinde  erit 
defensionibus  et  publicationi  sententiae,  quae  si  nullitatem  decer- 
nat,  nunquam  transit  in  rem  iudicatam,  imo  ut  coniux  potens  (vel 
si  impolentia  fuerit  respectiva  utraque  pars)  alias  inire  nuptias 
queat,  requiruntur  binae  sententiae  conformes,  non  obstante  quavis 

'  consuetudine  contraria  ^  Geterum  cum  impedimentum  sit  publicum, 
partes  nequeunt,  etiam  secluso  incontinentiae  pericuio,  simul  co- 
habitare  ut  frater  et  soror,  nisi  scandaium  in  casu  particulari  amo- 
veri  possit. 

900.  Quod  si  signa  dubia  sint,  recurrendum  est  ad  triennale 
experimentum  computandum  a  tempore  attentatae  copulae,  si  per 
plures  annos  coniuges  cohabitarunt,  a  die  vero  quo  ludex  senten- 


'  3  novembr.  1741. 

*  In  opere  de  impedimentis  matrimonii,  cap.  24. 

*  S.  G.  C  in  Marianen.  Dubia  super  Matrimonio  15  decembr.  1877. 


LIBER   I.    DE   REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  135 

tiam  protulit  si  paulo  post   matrirnonium  contractum  reclamatum 
cst,  sed  hoc  experimentum  fere  exolevit. 

901.  Transacto  triennali  experimento  ob  dubia  impotentiae  si- 
^na  concesso,  si  non  iteratur  instantia,  nihil  praestatur,  sed  si  ite- 
ratur,  denuo  facienda  est  inspectio.  Qua  peracta,  si  signa  impoten- 
tiae  sive  physice  evidentia,  sive  moraliter  certa  reperta  sunt,  pro- 
nuntiari  potest  nullitas,  expletis  quae  superius  diximus.  Si  vero  ne 
moraliter  quidem  certa  fuerint  reperta,  sed  dubium  maneat,  viden- 
dum  est  quid  ipsi  coniuges  asserant.  Si  vir  neget  fuisse  consum- 
matum  matrimonium,  femina  vero  afTirmet,  fides  est  habenda  af- 
firmanti,  nisi  vir  per  aspectum  corporis  convincat  eam  esse  virgi- 
nem.  Si  femina  neget,  vir  autem  afTirmet,  tides  habenda  est  viro, 
nisi  muHer  per  aspectum  corporis  probet  se  virginem  esse.  Quando 
vero  dubia  manent  signa,  praxis  est  dispensandi  in  matrimonio  rato, 
ilummodo  constet  non  esse  consummatum.  Addi  ctiam  solet  clau- 
sula,  ut  pars  impotens  aliud  matrimonium  non  contrahat  incon- 
sulta  S.  Congr.  quae  interdictio  est  tantum  impedimentum  impe- 
diens.  Sententia  vero,  qua  matrimonium  diremptum  est,  cum  num- 
quam  transeat  in  rem  iudicatam,  ideo  si  postea  apparuerit  impo- 
tentiam  vel  nullam  vel  non  perpetuam  fuisse  ,  ad  matrimonium 
diremptum  redeundum  est,  quamvis  uterque  coniux  ad  alia  vota 
transierit  ^  Geterum  si  putati  coniuges  sunt  in  bona  fide,  regula- 
riter  in  ea  relinquendi  sunt  ^  In  casu  quo  lex  civilis  non  permittat 
irritum  declarare  matrimonium,  et  vicissim  illud  nullum  iudicet  lex 
canonica,  in  subsidium  potest  vocari,  remoto  tamen  scandalo,  pro- 
prie  dictum  civile  divortium. 

§  7.  —  De  impedimento  ligaminis. 

902.  Ex  libertatis  defectu  oritur  impedimentum  ligaminis  in  eo 
consistens,  quod  quis  aliud  matrimonium  valide  inierit,  quo  stante, 

'  Bened.  XIV,  Const.  Dei  miseratione. 
*  Annib.  de  Matr.  pag.  258. 


136  PARS   II.    DE    REBUS 


alterum  contrahi  nuUatenus  potest.  Et  ipsi  polyganii  infideles,  qui 
ad  fidem  con\ertuntur,  eam  relinere  tenentur  in  uxorem,  cum  qua 
primum  matrimonium  valide  contraxerunt. 

903.  Nulli  vero  coniugato  fas  est  ad  alias  nuptias  transire,  nul- 
lumque  temporis  lapsum  sufficere  potest,  ut  coniugibus  liceat  alteri 
nubere,  nisi  prius  constiterit  morali  certitudine  priorem  coniugem 
obiisse  K  Quando  vero  moralis  haec  certitudo  de  morte  prioris  con- 
iugis  habeatur,  ex  diversis  Apostolicae  Sedis  documentis  colligi- 
tur  ^  Horum  documentorum  summa  est:  1)  Necessarium  est  docu- 
mentum  authenticum  obitus  ab  auctoritate  ecclesiastica,  vel  etiam 
civili,  si  ab  illa  nequeat  haberi.  2)  In  huius  documenti  defectu  sup- 
pletur  per  depositiones  testium,  qui  sint  saltem  duo ,  iurati ,  fide 
digni,  et  qui  de  propria  deponant  scientia ;  qui  si  propinqui  de- 
funcli  sint,  maius  pondus  habebunt.  3)  Unius  testis  depositio  per  se 
non  sufiicit,  nisi  aliis  fulciatur  adminiculis,  ex.  gr.  quod  coniux 
iam  in  gravi  aetate  erat  tempore  discessus,  vel  aeger  etc.  Haec  si 
desint,  debet  esse  certum  in  testimonio  nihil  reperiri,  quod  non  sit 
verisimile  et  congruum.  4)  Si  testis  de  visu  non  adsit,  sufficiunt  de 
auditu  ,  dummodo  omni  fide  digni  sint.  5)  In  defectu  omnium  te- 
stium,  ex  coniecturis,  praesumptionibus,  indiciis  et  adiunctis  pro- 
batio  petenda  erit  prudenti  iudicis  arbitrio.  6)  Fama  adiula  aliis  ad- 
miniculis,  obitum  probat,  dummodo  a  duobus  saltem  testibus  fide 
dignis  et  iuratis  comprobetur  ,  qui  deponant  de  rationabili  causa 
ipsius  famae.  7)  Facienda  tandem  est  investigatio  per  publicas  ephe- 
merides. 

§  8.  —  Z)e  impedimento  criminis. 

904.  Duplici  ex  capite  inducitur  impedimentum  criminis,  nimi- 
rum  ex  adulterio,  vel  ex  coniugicidio. 

'  Cap.  In  praesentia  19  De  spons.,  el  cap.  2  De  secund.  nup. 

'  Cuiusmodi  sunt  Const.  Cum  alias  20  aug.  1670  Clenienlis  X;  Jnslructio  S.  0. 
22  iunli  1822  el  Instruclio  eiusdem  S.  0.  quae  incipit  Matrimonii  vincult  data  die 
13  maii  1868.  Collect.  n.  1372,  1363  et  sqq. 


LIBER   I.    DE   REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  137 

905.  1.  -  In  casu  adulterii,  in  diiplici  eventu  impedimentum 
illud  exoritur :  1)  nempe  quando  aduiler  ciim  adultera  nuptias  de 
facto  contrahit,  vivente  adhuc  coniuge,  quem  uterque  vel  alteruter 
habet;  2)  quando  adulterium  committitur  cum  promissione  matri- 
monii  contrahendi  post  coniugis  obitum,  quem  alteruter  vel  uter- 
que  habet  ^  Quocirca  adulterium  solum  impedimentum  non  indu- 
cit,  neque  sola  promissio  data,  vivente  legitima  uxore,  de  nuptiis 
ineundis  post  eius  obitum ,  aut  solum  coniugium  de  facto  initum 
absque  adulterio,  inducit  dictum  impedimentum.  Nihil  vero  interest 
utrum  promissio  de  praesenti  vel  de  futuro  matrimonio  praecedat 
aut  comitetur  aut  sequatur  adulterium ;  semper  enim  impedimen- 
tum  contrahitur. 

906.  In  utraque  autem  specie  variae  concurrere  debent  condi- 
tiones.  Siquidem  ad  inducendum  impedimentum  cx  adulterio  cum 
promissione  matiimonii  tres  re(|uiruntur  conditiones  ex  parte  adul- 
terii:  1)  ut  sit  verum,  nimirum  sub  valido  matrimoiiium  patratum, 
sive  matrimonium  sit  ratum,  sive  consummatum,  sive  adulter  ha- 
bitet  cum  coniuge  vivente,  sive  sit  per  divortium  separatus;  2)  ut 
copuia  adulterina  sit  consummata  id  est  perfecla ;  3)  ut  adulterium 
sit  formale  scilicet  ut  sit  cognitum  complici.  Verum  si  uterque 
adulter  fuerit  coniugatus  et  alterutrius  tantum  matrimonium  utri- 
que  sit  cognitum,  id  satis  est,  ut  impedimentum  contrahatur,  quia 
adulterium  formale  est  ex  utriusque  parte.  —  Ex  parte  vero  pro- 
missionis  tria  exiguntur:  i)  ut  sit  serla  et  aliquo  signo  manifestala 
atque  a  complice  acceptata;  2)  ut  nullo  modo  promissio,  si  prae- 
cesserit ,  ante  adullerium  revocata  fuerit;  3)  requiritur  ut  tam 
promissio  quam  adiilterium  sub  eodem  legitimo  matrimonio  inter- 
veniant  ^ 

'  Can.  Relatum,  Caus.  31,  q.  i. 

^  Quoad  promissionem  condiiionalam  tiaec  proponilur  doctrina.  o)  Impedi- 
menlum  existil,  si  conditio  sit  de  praeterito  vel  de  praesenli ,  et  verificetur.  b)  Si 
condilio  de  fuluro  ante  adulterium  deficiat,  impedimentum  ex  communi  doctrina 
non  oritur;  si  post  adulterium  deficial  anle  obitum  coniugis ,  seu  ante  soiutum, 
quod  nunc  est  rnatrimonium,  sunt  qui  impedimentum  putent  existere,  sed  probabi- 


138  PARS   II.    DE    REBUS 


907.  Ad  alterum  casum  quod  pertinet  scillcet  ad  adulterium 
cum  matrimonio  de  facto  inito  requiritur  ut  adulterium  expositas 
iam  conditiones  habeat,  et  ut  matriinonium  atlentatum  sit  vivente 
eodem  coniuge. 

908.  2.  -  Ex  aitero  capite,  nempe  ex  coniugicidio,  in  duplici 
quoque  eventu  contrahitur  impedimentum,  quorum  primus  est  cum 
vir  et  muHer,  non  interveniente  adulterio,  insimul  machinati  sunt 
in  mortem  coniugis  alterutrius,  eo  animo,  ut  possint,  coniuge  e 
vivis  erepto ,  contrahere  inter  se  nuptias.  Alter  contingit  quando 
committunt  adulterium,  et  inde  ipsorum  alter  animo  ineundi  nu- 
ptias  interficit  suum  vel  complicis  in  adulterio  coniugem.  Porro  in 
utroque  casu  impedimentum  contrahitur,  etiamsi  nulla  intercesserit 
matrimonii  promissio. 

909.  Ut  per  coniugicidium  absque  adiilterio,  contrahatur  im- 
pedimentum,  tria  requiruntur:  1)  Ut  aiterutrius  coniugis  mortem 
machinatus  sit  uterque,  non  enim  sola  ratihabitio  caedis  coniugis 
ab  altero  patratae  sullicit,  sed  necessario  utriusque  machinatio  prae- 
cedere  debet;  2)  ut  ex  tali  machinatione  secuta  sit  mors,  non  suf- 
ficit  \  ero  si  contigerit  ex  imperitia  vel  negligentia  medici  aut  ipsius 
defuncti ;  3)  ut  conspiratio  ista  fuerit  facta  animo  nuptias  contra- 
hendi,  satis  autem  est  si  alteruter  tantum  ex  conspirantibus  hanc 
intentionem  habuerit.  Probabilius  est  intentionem  aliquo  signo  de- 
bere  esse  patefactam,  ex.  gr.  donis,  litteris  amatoriis. 

910.  Ad  inducendum  vero  impedimentum  ex  coniugicidio  una 
cum  adulterio  requiritur  ex  parte  adulterii,  ut  sit  verum,  consum- 
matum  atque  utrinque  formale:  ex  parte  coniugicidii,  ut  ea  inten- 

lius  non  existit,  nam  non  verificata  conditione  promissio  censelur  ac  si  non  facta. 
Verum  communis  est  doclrina  impedimentum  oriri,  si  ante  adulterium ,  vel  post, 
sed  ante  obitum  coniugis  conditio  impleatur.  c)  Si  condilio  de  futuro  suspensa  ma 
neat  quando  moritur  coniux ,  opinamur  impedimentum  non  existere ,  quia  adulte- 
rium  non  concurrit  cum  promissione.  d)  Si  conditio  sit  impossibilis  vel  in  se  turpis, 
in  foro  externo  censebilur  impedimentum  existere,  quia  in  eo  coudiliones  huiusmodi 
habentur  pro  non  adiectis. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  139 

tione  patratum  fuerit  ut  homieida  cum  altero  adultero  contrahere 
possit ,  et  mors  secuta  fuerit ,  non  autem  requiritur  ut  communi 
consilio  mors  coniugi  illata  fuerit  *. 

911.  Cum  hoc  impedimentum  sit  de  iure  ecclesiastico,  hinc  esl 
quod  baptizati  qui  forte  crimen  huiusmodi  in  infldelitate  commi- 
serint,  eodem  impedimento  minime  afflciuntur.  Gonstat  ex  resolu- 
tione  S.  Congr.  Fid.  Prop.  die  23  august.  1852  ^  Sane  proposito 
dubio  u  Vir  infidelis  qui  ante  baptismum  copulam  habuil  cum  in- 
fideli  uxore  alterius,  cui,  annuente  muliere  fidem  de  futuro  matri- 
monio  acceptante  ,  mortem  intulit,  potestne  post  utriusque  bapti- 
smum  matrimonium  inire  cum  dicta  muliere  ».  S.  Congr.  respon- 
dit:  Affirmative. 

912.  Si  vero  unus  complex  est  fidelis,  alter  infidelis,  tunc  si 
fidelis  etiam  ea  posuit  quae  impedimentum  inducant,  hoc  existit ; 
secus  vero,  si  solus  infidelis  illa  posuerit.  Si  unum  ex  iis,  quae  ad 
impedimentum  postulantur ,  contigit  in  infidelitatej,  alterum  vero 
post  baptismum,  impedimentum  non  existit,  excepto  tamen  si  in 
prima  huius  impedimenti  hypothesi  promissio  quidem  vel  atten- 
tatio  matrimonii  lociim  habuit  in  infidelitate  ,  sed  in  ea  post  ba- 
ptismum  perseverantes  adulterentur;  tunc  enim  promissio  illa  vel 
attentatio  revera  virtualiter  perseverat,  seu  veluti  renovatur  post 
baptismum. 

'  Impedimentum  criminis  multiplex  erit,  si  adulierium  et  coniugicidium  eius- 
modi  sint  stipata  circumstantiis,  ul  prima  quoque  vel  secunda  hypothesis  inde  exm*- 
gat.  Hinc  multiplex  est  criminis  impedimenlum: 

I.  Quando  una  e  tribus  hypothesibus  expositis  veriflcatur  circa  diversa  ma- 
trimonia. 

II.  Quando  circa  unum  matrimonium  veriflcantur  plures  ex  dictis  hypothe- 
sibus. 

III.  Quando  harum  plures  verificantur  circa  diversa  matrimonia. 

IV.  Quando  in  prima  hypothesi  cum  adullerio  concurrit  tum  promissio,  tum 
attentatio ,  vel  quando  in  alterutro ,  vel  utroque  primae  hypothesis  casu,  multipli- 
catur  impedimenlum  per  unam  pel  plures  e  tribus  prioribus  modo  indicatis  multi- 
plicitatis  causis. 

*  Collect.  n.  12S6. 


140  PARS   II.    DE   REBUS 


§  9.  —  De  impedimento  clandestinitatis. 

913.  Non  soluni  intrinsecae  honestati  Matrimonii  consuiendum 
est,  sed  etiam  extrinsecae  solemnilati;  sub  quo  respectu  oritur  im- 
pedimentum  clandestinitatis. 

914.  Hoc  impedimentum  inductum  est  iure  novissimo,  scilicet 
a  Conc.  Trid.  *■  in  Cap.  Tametsi  decernitur:  u  Qui  aliter  quam  prae- 
sente  Parocho,  vel  alio  Sacerdote  de  ipsius  Parochi,  seu  Ordinarii 
licentia,  et  duobus  vel  tribus  testibus,  matrimonium  conlrahere  at- 
tentabunt,  eos  S.  Synodus  ad  sic  contrahendum  omnino  inhabiles 
reddit,  et  huiusmodi  contractus  irritos  et  nullos  esse  decernit  w. 
lamvero  in  hoc  Conc.  Trid.  Decreto  nonnulla  breviter  observanda 
sunt  ad  praxim  necessaria.  Et:  1)  quidem  inquiremus  ubinam  obli- 
get;  2)  (luinam  censealur  Parochus  proprius;  3)  quandonam  domi- 
cilium  vel  quasi  domicilium  censeatur  adquisitum;  4)  quaenam 
causae  excusent  ab  observantia  Decreti ;  5)  quibus  in  locis  publica- 
tum  fuerit. 

915.  1.  Ad  primum  quod  attinet,  impediraentum  clandestini- 
tatis  non  ubique  locorum  viget,  sed  dumtaxat  in  illis  paroeciis  in 
quibus  decretum  hoc  Concilii  promulgatum  est,  post  30  dies  ab  ipsa 
promulgatione.  Haec  vero  praesumitur  ubi  decretum  fuit  aliquo 
tempore  in  Paroecia  observatum  tamquam  decretum  Concilii,  vel 
Romani  Pontificis  \  Quare  si  publicatio  sit  facta  in  synodo  dioece- 
sana  vel  per  edictum  generale  Episcopi,  quin  deinde  Parochi  decre- 
tum  ipsum  synodale  vel  edictum  in  Parochia  legerint,  non  tenen- 
tur  parochiani  hac  disciplinari  lege. 

916.  Ceterum  non  possunt  Episcopi,  publicare  hoc  decretum  in 
locis  in  quibus  publicatum  non  fuit,  absque  peculiari  facultate  Apo- 
stolicae  Sedis. 

917.  Ad  2"  quod  pertinet,  notandum  est  quod ,  quamvis  sive 
sponsi  sive  sponsae  adsit  Parochus,  matrimonium  valide  celebretur, 


•  Sess.  XXIV,  cap.  1  Tametsi  de  Reformat.  Matr. 

*  Bened.  XIV,  Const.  Paucis. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  141 

honestatis  tamen  ratione  suadente  mos  servatiir,  iit  hic,  nimirum 
cui  sponsa  subest,  uhumque  coniungat.  Cum  vero  olFicium  paro- 
chiale  eminenter  contineatur  in  iis,  qui  Parocho  superiores  sunt, 
hinc  matrimonium  contractum  coram  Ordinario,  postquam  coepit 
possessionem  dioecesis,  Vicario  Generah  et  Capitulari,  validum  erit, 
etiamsi  Vicarius  Generalis,  inscio  Episcopo  vel  contra  eius  volun- 
tatem,  matrimonio  assislat.  Idem  dicendum  de  Gardlnalibus  in  suis 
ecclesiis  titularibus,  de  Legatis  a  latere,  etiam  inscio  vel  invito  Kpi- 
scopo,  in  territorio  propriae  legationis. 

918.  Kx  Conc.  Trid.  Parochus  debet  esse  proprius,  et  talis  est 
Parochus  domicilii  vel  quami  douiicilii;  non  sutlicit  enim  originis, 
siquidem  non  locus  in  quo  quis  natus  est,  sed  ille  in  quo  habitat, 
parochianum  lacit  ^ 

919.  Parochus  autem ,  licel  excommunicatus,  suspensus ,  aut 
interdictus  etiam  ab  adminislralione  Sacrameiitorum  (nisi  cum  de- 
creto  irritante  data  suspensio  fuerit  a  U.  Pontilice)  valide  assisten- 
liam  praebet  matrimonio;  idemque  dicenduin  de  Parocho  putativo 
cum  titulo  coloralo.  Invalidum  tainen  cominuniter  censetur  matri- 
monium  contractum  coram  l^arocho,  qui  publicus  haereticus  sit  et 
declaratus. 

920.  Potest  Parochus  alteri  hanc  facultatem  delegare,  dummodo 
delegatus  Sacerdos  sit,  et  suflicit  generalis  deiegatio  ex.  gr.  ad  ex- 
ercenda  munia  parochialia,  ad  administranda  Sacramenta.  At  dele- 
gatus  scire  debet  mandatam  sibi  iurisdictionem  fuisse ,  id(]ue  sive 
voce,  sive  scripto,  alias  nihil  agit.  Delegatus  vero  non  potest  alteri 
hanc  facultatem  subdelegare  nisi  ipse  ad  universitatem  causarum  sit 
delegatus;  is  enim  potest  subdelegare  ad  casum  particularem,  dele- 
gatus  vero  ad  casum  particularem,  nequit  subdelegare.  Licentia  au- 
tem  mere  praesumpta  non  sufflcit ;  quae  enim  ad  valorem  et  for- 
mam  substantialem  alicuius  actus  requiruntur  ,  iam  tunc  adesse 
debent ,  quando  actus  geritur  ,  ita  ut  ratihabitio  subsequens  hunc 
defectum  nequeat  sanare.  Suflicit  autem  tacita  delegatio. 

*  Bened.  XIV,  Gonst.  Paucis  abhmc. 


142  PARS    II.   DE    REBUS 


92t.  Ad  testes  quod  attinet,  nulla  eorum  qualitalum  ratio  ha- 
betur ;  hinc  omnes  hac  de  re  testimonium  ferre  poterunt,  dummodo 
natura  idonei  sint,  et  licet  inviti  et  rehictantes  adsint.  Non  exclu- 
duntur  mulieres,  ludaei,  aut  ininores,  parentes,  moniales  etc.  Ne- 
que  testes  rogati  esse  debent.  Eorum  autem  praesentia  simultanea 
sit  oportet  cum  praesentia  Parochi  ,  nec  sutflcit  successiva ;  non 
suflicit  physica,  sed  moraiis  requiritur;  videre  eiiim  et  audire  con- 
trahentes  debent,  aut,  nisi  videant,  audire  notam  ipsorum  vocem. 

922.  3.  Ad  domiciiium  duo  simul  requiruntur,  scilicet  habitatio 
et  animus  semper  manendi,  qui  animus,  nisi  aut  verbis  expressus 
sit  aut  actis  quae  illum  signiticent,  ex  decennali  habitatione  prae- 
sumitnr.  Cum  autem  praesumptio  veritati  cedat,  omnino  cessat,  si 
constet  aliquem  ob  accidentalem  causam  alicubi  habitare,  qua  de- 
ficiente  discessurus  est;  quod  si  cessante  tali  conditione  vel  otlicio, 
quis  ita  habitare  perseveret,  ut  ex  circumstantiis  erui  debeat  ani- 
mus  perpetuo  manendi  ,  domicilium  contractum  censebitur.  Ad 
illud  tamen  amittendum  npn  suflicit  actualis  discessus,  nec  longa 
absentia,  sed  requiritur  ut  animus  non  redeundi  constet  sive  ver- 
bis  sive  factis. 

923.  Quasi  domicilium  non  quidem  uno  mense,  ut  nonnulli  as- 
serunt ,  adquiritur,  sed  per  talem  habitationem  ,  quam  comitetur 
animus  eam  continuandi  per  maiorem  anni  partem.  Neque  obstat 
quod  *■  Bened.  XIV.  admiserit ,  mense  quasi  domiciiium  adquiri. 
Haud  enim  ille  ex  iure  quaesivit  quanto  tempore  comparatum  quasi 
domicilium  censeatur  ,  sed  unum  solum  intendit ,  quod  praesum- 
ptionem,  angustiori  limite  inensis  coercuit,  cum  alii  diutius  expe- 
ctandum  putarent.  Mensis  igitur  adiicitur  ad  praesumptionem,  non 
ad  terminum.  Quocirca  si  de  animo  non  constet,  mense  praesu- 
mitur,  sin  minus,  praesumptio  veritati  cedit ,  ac  deficiente  animo 
deficit  domicilium. 

924.  Heic  vero  notandum  est  quod  Sup.  Univ.  Inq.  fer.  V  loco  IV 

'  In  Const.  Paucis. 


LIBER   I.    DE   REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  143 

die  6  maii  1886*  decrevit,  Concllio  Baltimorensi  postulante,  sup- 
plicandum  Sanctissimo  ut  decernere  dignetur  in  Statibus  Americae 
Foederatis  ^  se  transferentes  e  loco  ubi  viget  Cap.  Tametsi  \n  alium 
locum,  dummodo  ibi  continuo  commorati  fuerint  per  spatium  sal- 
tem  unius  integri  mensis  et  status  sui  libertatem  uti  iuris  est  com- 
probaverint ,  censendos  esse  ibidem  habere  quasi  dornicilium  in 
ordine  ad  matrimonium,  quin  inquisilio  facienda  sit  de  animo  ibi 
permanendi  per  maiorem  anni  partem.  Sanctissimus  vero  fer.  IV, 
12  dic.  praedictum  EE.  PP.  decretum  suprema  sua  auctoritate  ra 
tum  habere  et  confirmare  dignatus  est ,  contrariis  quibuscum(jue 
non  obstantibus. 

925.  Siquis  duobus  in  locis  domicilium ,  vel  in  uno  quasi  do- 
micilium,  in  alio  domicilium  habet,  in  potestate  sua  est  utro  eorum 
malit,  matrimonium  contrahere.  Parochus  autem  ruralis,  ubi  mo- 
rantur  nobiles  ruslicationis  causa ,  non  potest  valide  matrimonio 
eorum  assistere. 

926.  (^uoad  domicilium  quarumdam  personarum ,  praestiterit 
heic  notare:  1)  quod  qui  sui  iuris  non  est,  patris  vel  tutoris  do- 
micilium  relinet,  quousque  eidem  non  renuntiet ;  2)  uxor  defuncti 
mariti  domicilium  habet  donec  ei  non  renuntiet;  3)  ofTiciales  pu- 
blici,  professores  alicuius  facultatis  vel  discipuli  et  alii  qui  moran- 
tur  in  aliquo  loco  propter  officium  non  perpetuum  ,  habent  quasi 
domicilium  in  ea  paroecia  in  qua  incolunt,  (ac  simul  retinent  ve- 
rum  domicilium  alibi)  si  per  aliquod  temporis  spatium  ibi  versen- 
tur,  animumque  habeant  ibi  per  integrum  saltem  semestre  morandi; 
4)  Alumni  Seminariorum  vel  CoIIegiorum,  puellae  in  Conservatorio 
vel  Monasterio  educationis  causa  degentes  extra  civitatem  propriam, 
quasi  domicilium  habent  in  paroecia  in  qua  situm  est  Collegium, 
Seminarium,  Conservatorium,  nec  verum  domicilium  amittunt,  quod 

'  CoUect.  n.  1413. 

*  Domicilium  vel  quasi  domicilium  heic  aeslimandum  est  non  ex  iure  quod 
viget  in  eo  loco  in  quo  matrimonium  contrahitur,  ex.  gr.  in  Anglia,  ubi  quasi  do- 
micillum  moram  exigit  15  dierum,  sed  ex  iure  canouico.  Neque  suppleri  potesl  per 
simplicem  adscriptionem  inter  municipes.  S.  C.  Conc.  28  aug.  1864. 


144  PARS   II.    DE    REBUS 


alibi  iiabent  et  cui  non  renuntiaiunt  *.  Sunt  auctores  qui  dicunt 
((uod  si  ii  matrimonium  velint  contrahere,  remittondi  sunt  ad  do- 
mum  pareiitum;  hoc  non  \  idetur  esse  exactum.  Nam  si  ibi  quasi 
domicilium  habent,  ibi  valide  coiitrahunt,  etsi  deceat  ut  ad  paren- 
tes  remittantur.  Non  possunt  autem  contrahere  matrimonium  co- 
ram  Rectore  vel  Capellano  [nstituti,  nisi  is  licentiam  obtinuerit. 
Si  vero  sint  in  Conservatorio  vel  Seminario  etc.  in  urbe  propria, 
Parochus  proprius  erit  parochus  domicilii  paterni ,  vel  fraterni  et 
insuper  erit  parochus  quasi  domicilii  etiam  ille,  in  cuius  paroecia 
«conservatorium  situm  est.  3)  Famulis  domicilium  est  in  paroecia 
in  qua  famulantur.  6)  Expositi  morantes  in  hospitio  debent  matri- 
monium  contrahere  coram  Parocho  illius  paroeciae  in  qua  hospi- 
tium  existit,  Si  \ero  non  sint  in  hospitio,  sed  aliis  commissi  sint 
«ducationis  causa  \el  famulatus,  debent  contrahere  coram  Paro- 
■cho  heri  etc.  -.  7)  Coniugandi  milites  sortiuntur  Parochum  eius  loci, 
ubi  stationis  vel  praesidii  causa  commorantur,  non  vero  illius  loci 
ubi  sunt  in  expeditione  '.  8)  Incarceratus  non  potest  contrahere  ma- 
trimonium  coram  Parocho  carceris,  si  custodiae  tanlum  causa  ibi 
sit  detentus:  potest,  si  perpetuo,  aut  ad  notabile  tempus  ibi  luat 
poenam.  9)  Infirmi  regulariter  non  adquirunt  quasi  domicilium  in 
hospitali,  et  casu,  quo  gravi  inlirmitate  laborantes  contrahere  de- 
beant  matrimonium,  aut  recurrendum  est  ad  Parochum  loci  domi- 
cilii  vel  quasi  domicilii,  ut  eius  delegatio  obtineatur,  aut  haec  ab 
eius  Ordinario  petenda  est,  et  exquirendum  iudicium  Ordinarii  loci  *. 
Denique  vagorum  nuptiis  assistere  debet  Parochus  loci  in  quo  actu 
versantur. 

927.  4.  Ad  causas  quod  attinet ,  quae  ab  observantia  decreti 
eximere  possunt,  haec  quae  sequunlur  notanda  sunt.  Quod  matri- 
inonia  clandestina  rata  et  firma  consistunt  ubi  decretum  vel  num- 


'  S.  G.  Epp.  et  Reg.  8  ocl.  1723. 

*  S.  G.  Gonc.  in  lanuen.  Brephotrophii  5  iulii,  22  novemb.  18o6. 

^  Bened.  XIV,  Inst.  Eccl.  88,  n.  9. 

■^  Bened.  XIV,  Imt.  Eccl.  33,  n.  13,  et  Inst.  88,  n.  3. 


LIIJKR   I.    DK    RKBUS    KCCLESIAK   SPIRITrALIBUS  145 

ijaam  publicatum  fuit,  vel  numquam  observatum  tdmquam  eius- 
niodi  Concilii  decretum,  vel  si  quando  observatum  fuil,  longo  dein 
temporis  intervallo  in  desuetudinem  abiit  S  Quodnam  vero  tem- 
poris  intervallum  requiratur  ad  hanc  desuetudinem  inducendam, 
detiniri  generatim  nequit,  sed  in  casibus  particuiaribus  Sedes  Apo- 
stolica  est  consulenda.  Non  quaelibel  autem  consuetudo ,  sed  lon- 
gissimi  temporis,  scilicet  100  annorum,  abrogare  potest  decretum. 
Quando  Parochia  in  qua  facta  fuit  publicatio  dividilur  in  duas,  ne- 
cesse  non  est  nova  publicatio  in  nova  parochia.  Quod  si  parochiae, 
in  qua  decretum  viget  adiungatur  locus  in  quo  non  obligabat,  vel 
si  paroeciae  in  qua  decrefcum  non  obiigat  adiungatur  locus  in  quo 
«bligabat ,  in  priori  casu  ,  locus  adiiuictus  liber  est  a  decreto  ,  in 
posteriori  vero  manet  subiectus  decreto.  Eximit  ab  eius  observa- 
tione  impossibililas  physica  vel  moralis.  Hinc  (|uando  Parochus  alius- 
<|ue  competens  adiri  nequit  vel  nonnisi  ditlicillime  ,  et  cum  gravi 
periculo,  \aiet  matrimonium  clandestine  contractum.  Notaudum 
vero  grave  incommodum  communitatis  tantum  eximere  ab  obser- 
vatione  decrcti,  non  vero  incommodum  personae ;  agitur  enim  de 
decreto  irritante,  in  quo  primum  tantum  respicitur.  Nec  ignoran- 
tia,  aut  epicheia  sulfragari  possunt.  Grave  autem  incommodum  com- 
munitatis  censetur  communiter,  si  per  mensem  difTiciiis  sit  accessus 
-ad  Paroclium.  in  iis  vero  casibus,  in  quibus  integre  observari  ne- 
queat  decretum  eo  quod  l^arochus  vel  alius  ad  id  muneris  rite  de- 
signatus  absit,  ac  nonnisi  difiicillime  et  periculosissime  ad  eumdem 
aditus  pateat,  iniri  debent  coniugia  coram  duobus  saltem  testibus, 
iisque  quantum  licuerit,  christianis.  Ita  vero  contrahentes,  ne  sa- 
€ramenti  dignitas  vilescat,  obligantur  lege  sistendi  se  coram  Paro- 
cho,  vel  Missionario,  quandocumque  reduci,  ut  rite  ab  eo  benedi- 
ctionem  accipiant.  Missionarius  autem  vel  Parochus  redux,  quando 
sibi  de  consensu  coniugum  constiterit,  antequam  coniuges  benedicat 
€0S  edoceat,  eiusmodi  benedictionem  ad  ritum  unice,  non  ad  vali- 

'  Pius  Vfl  in  Brevi  ad  Archiep.  Moguntinum. 

ZlTELLI-SOLIERl.    —  //.  10 


146  PARS    II.    DE    REBUS 


ditatem  pertinere  coniugii ,    ac   propterea   ne  committat  ut  rursus 
consensus  per  nova  verba  exprimatur  ^ 

928.  Quid  iuris  in  illis  locis,    in   quibus   vel  Tridentinum  non 
est  receptum,  vel  in  quibus  desit  copia  Parochi? 

Hac  in  re  prae  oculis  habenda  est  declaratio  Sacr.  Congreg. 
Conc.  edita  die  19  ian.  an.  1607,  cui  addenda  est  hmitatio,  quae 
in  Const.  Benedicti  XIV  quae  incipit  Matrimonia  habetur.  Sacra 
igitur  Congregatio  ita  censuit :  Ubi  decretum  Concilii  non  est  pu- 
blicatum,  valere  matrimonia  contracta  absque  observantia  formae 
a  Concilio  ipso  praescriptae.  Imo  sponsalia  ipsa  transeunt  in  verum 
matrimonium  per  copulam  subsecutam.  Uuae  vero  sunt  regulae  ad 
diiudicandam  matrimonii  existentiam  in  hoc  casu.  Prima  est :  Si 
ulraque  pars,  aut  alterutra,  negat  matrimonium  fuisse  initum,  et 
huius  existentia  aliunde  probari  non  possit,  in  foro  externo  partea 
ipsae  non  censentur  in  matrimonio  iunctae,  etiamsi  copula  carnalis^ 
locum  habuerit.  Si  tamen  post  inita  sponsalia  habita  fuerit  copula, 
in  foro  externo  adest  matrimonlum  praesumptum,  id  est  praesum- 
ptio  iuris  et  de  iure  erit,  matrimonium  existere  et  sponsalia  cen- 
sentur  per  copulam  transiisse  in  matrimonium,  nisi  probetur  alte- 
rum  matrimonium  ante  hanc  copulam  contractum.  Nec  iuvat  si 
ipsi  asserant  se  in  actu  copulae  nihil  aliud  intendisse,  quam  natu- 
rali  inclinationi  satisfacere.  Altera  regula  est :  Utraque  parte  ma- 
trimonii  existentiam  aflirmante,  haec  pro  certa  habetur.  Si  tamen 
pronuntiandum  esset  inter  matrimonium  (juod  partes  olim  inituin 
asserebant ,  et  aliud  publice  contractum  et  plene  per  suos  testes 
probatum,  pro  posteriore  hoc  iudicium  fertur  quoties  non  afferatur 
plena  matrimonii  prioris  clandestini  probatio.  Quod  si  sponsus  et 
sponsa  non  maritali  affectu,  sed  fornicario  coiverint,  non  ideo  eo- 
rum  sponsalia  in  verum  matrimonium  transeunt  coram  Deo,  ac 
proinde  coram  Deo  sive  in  foro  conscientiae  possunt  ad  alia  vota 
transire.  Sed  si  in  forum  externum  ac  iudiciale  deducta  sit  copula, 
possent  iidem  ab  ecclesiastico  iudice  legitimorum  instar  coniugum 


*  S.  C.  Fid.  Prop.  14  ian.  1821. 


LIHKU    I.    I)E    RKBLS    ICCCLESIAE   SPIRITUALIBUS  147 

haberi.  Quo  in  casii  deberet  coniux  poenam  quamlibet  ipsamque 
excommunicationem  humiliter  potius  sustinere,  quam  cum  hac  al- 
tera  muUere  carnale  commercium  exercere  non  sine  lethah  culpa  K 

929.  Quaeritur  an  recedentes  a  locis  in  quibiis  Tridentinum  Con- 
cilium  receptum  est  et  accedentes  ad  loca  in  quibus  non  viget , 
valide  matrimoniiim  contrahant,  non  servata  Concilii  forma  ?  Porro 
si  tam  vir  quam  mulior  incolae  sint  loci  in  quo  Concilii  Decretum 
promulgatum  est,  vel  ipsi  se  transferunt  in  locum  ubi  publicatum 
non  est  animo  ibidem  domicilium  vel  quasi  domicilium  figendi,  vel 
solo  animo  ibidem  matrimonium  clandestinum  contrahendi.  In  pri~ 
ma  hypothesi  validum  erit  matrimonium ,  unicuique  enim  ius  est 
ubicumque  maluerit  domicilium  vel  quasi  domicilium  figere,  adeo- 
que  etiamsi  videatur  id  facere  in  fraudem  hominis  aut  legis,  ex.  gr. 
ne  coram  proprio  Parocho  vel  ut  sine  Parochi  praesentia  matrimo- 
nium  celebret  ubi  decretum  non  viget,  valide  contrahit,  siquidem 
nemo  in  fraudem  agit  qui  suo  iure  utitur.  In  alia  vero  hypothesi 
matrimonium  nuHum  erit. 

930.  Qiiod  si  unus  ex  contrahentibus  domicilium  vel  quasi  do- 
micilium  habeat  in  loco  in  quo  Decretum  viget,  alter  vero  in  quo 
non  viget,  in  hoc  loco  clandestine  coiitractum  matrimonium  vale- 
bit,  siquidem  pars  altera  communicat  alteri  privilegium,  in  altero 
vero  loco  contractum  nullum  erit.  Hanc  ob  causam  Sup.  Univer. 
Inquis.  ^  ad  quaesitum  propositum  a  Vic.  Apost.  Constantinopoli- 
tano,  utrum  valeret  matrimonium  a  quodam  Calvinista  cum  puella 
catholica  contractum  coram  ministro  acatholico  Lutetiae  Parisio- 
rum,  et  alterum  ab  eodem  civiliter  contiactum  coram  Consule  Bo- 
russiae  Constantinopoli,  declaravit,  primum  ob  clandestinitatis  im- 
pedimentum  esse  invalidum,  alterum  vero  validum,  eo  quod  Lute- 
liae  Parisiorum  decretum  Coucilii  viget  tam  pro  calholicis ,  quam 
pro  acatholicis,  Constantinopoli  vero  non  viget  nisi  pro  catholicis 
latinis,  hinc  cum  pars  heterodoxa  nata  sit  vel  domicilium  habeat 
in  ea  civitate,  suum  privilegium  parti  catholicae  communicat. 

'  Cap.  44  de  seat.  excomm. 
*  An.  1878. 


148  -  PARS   II.    DK    RKHUS 


93i.  Denique  notandum  est  quod  si  qui  domiciliati  sunt  in  loco 
ubi  Decretuni  Trid.  nullatenus  obligat,  in  aliuin  divertant  locum  in 
quo  omnes  obligat,  invaiide  ciandestine  contrahunt  in  hoc  loco, 
exceptio  enim  a  iege  communi  non  est  peisonaiis. 

932.  l-^xtreinum  est  ut  aliqua  lieic  innuamus  de  haereticorum 
matrimoniis  ac  de  mixtis  coniugiis,  non  observata  forma  Conciiii. 
Porro  certum  est  quod  lege  ecclesiastica  oinnes  ligantur  baptizati, 
quo  nomine  haeretici  etiam  veniunt,  defectio  si((Uidem  ab  Ecclesia 
calhoiica  eos  ab  obligatione  servandi  ecclesiasticas  leges  non  exi- 
mit.  Sane  Sup.  Univ.  Inq.  *■ ,  ad  diibium  propositum  ab  Episcopo 
Cameracensi  utrum  in  dioecesi  Camerac,  ubi  Concil.  Trid.  promul- 
gatum  fuit,  haberi  debeant  niatrimonia  protestantium ,  qui  num- 
quarn  religionem  catholicam  ainplexi  sunt  quique  coram  magistralu 
civili  tantum  contraxere,  veluti  nulla  aut  veluti  dubia,  respondit: 
matrimonia  ibi  inter  haerelicos  conlracta  habenda  esse  ab  Ecclesia 
tamquam  invalida.  Id  vero  procedit,  etiamsi  coniugia  ineantur  in 
sacellis  ac  domibus  exemptis  regii  ministri  acatholici  vel  agatur 
de  nuptiis  mixtis. 

935.  Excipiuntur  tamen  loca  quae  foederatorum  Ordinum  do- 
minio  in  Belgio  subiiciebantur ,  in  quibus  quamvis  promulgatum 
fuerit  Decretum  Concilii,  tamen  per  Gonstit.  Bened.  XIV  4  nov.  1741 
statutuin  est:  1)  Valere  matiimonia  inita  vel  ineunda  inter  duos 
coniuges  haereticos  sine  catholici  parochi  praesentia.  2)  In  eadeiu 
addebatur  idem  dicendum  esse  de  matrimoniis  mixtis  et  de  matri- 
moniis  haereticorum  inter  se  vel  mixtis,  quae  extra  fines  dominii 
foederatorum  Ordinum  contrahuntur  ab  iis,  qui  addicti  sunt  legio- 
nibus  seu  militaribus  copiis ,  quae  ab  iisdem  foederatis  Ordinibus 
soient  transmitti  ad  conterminas  arces  custodiendas  et  muniendas 
vulgo  dictas  de  barriere,  dummodo  uterque  coniux  ad  easdem  co- 
pias  pertineat.  Denique  hanc  declarationem  complecti  etiam  civita- 
tem  Mosae  Traiectensis  a  republica  foederatorum  ()rdinum  iure 
oppignorationis  possessam,  quaestiones  vero  circa  matrimonia  inita 

'  Die  18  iunii  1831. 


LIBER    I.    DE    REBUS    ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  149 


in  regionibus  catholicoruin  principum  ab  iis  qui  doinicilium  habent 
in  regionibus  foederatorum  Ordinum  dominio  subiectis  ,  nec  non 
illis  (fuae  in  foederatis  provinciis  contrahuntur  ab  iis,  qiiorum  do- 
micilium  est  in  dominio  principum  catholicorum,  solvendas  esse  ex 
iuris  canonici  regulis  iam  constitutis  de  domicilio  et  quasi  domi- 
cilio;  haec  vero  in  praesens  non  amplius  subsistunt  \ 

*  Ad  declaralionem  Benedictinae  Constitutionis  praestiterit  referre  aliqua  dubia 
resoluta  a  Sup.  Un,  Fnqu.  Porro  circa  matrimonia  mixta,  quaesitum  fuit,  an  pro 
intelligenlia  declarationis  Benedicti  XIV  pro  Hollandia  comprehendi  possent  sub 
nomine  haeretici :  1)  Illi  qui  catholice  baptizati,  a  pueritia  nonduni  septennali  in 
haeresi  educantur,  ac  haeresim  profilenlur;  2)  Qui  non  tam  in  haeresi  quam  ab 
haereticis  educantur,  nuila  scilicet  vel  vi.x  ulia  haerelicae  doctrinae  instructione  ac- 
cepta  et  cultu  non  frequentato,  licet  ?Iiquoties  participato;  5)  Qui  adhuc  pueri  in 
manus  haereticorum  incidentes  haereticae  sectae  adiungunlur;  4)  Aposlaiae  ab  Ec- 
clesia  catholica  ad  haereticam  sectam  transeuntes ;  5)  Qui  nali  et  baptizati  ab  hae- 
reticis  adoleverunt,  quin  idlam  solemnem  haereseos  profe-;sionem  emiserint,  ac  ve- 
luti  nullius  religionis.  Porro  S.  G.  6  apr.  1859  respondit  ad  effectum  mairimonii, 
supranumeratos  comprehendi  in  laudata  Bened.  XIV  declaratione. 


150 


ELENCHUS 

Locorum,  in  quibus  Tridentinum  Decretum  de  matrimoniis  clandestinis 
publicatum  est,  et  eorum  in  quibus  publicatum  non  est. 


I. 


LOCA    IN   QUIBUS   PUBLICATUM    FUIT. 


NOMINA  LOCORUM 


NOTANDA 


EUROPA 


1.  Italia    universa    et    Insulae    adia- 

centes. 

2.  Galliae  universae. 

3.  Hispaniarum  Regna. 

4.  Lusitaniae  Regnum. 

5.  Poloniae  Regnum. 

6.  Archiducatus   Austriacus   et  prov. 

eidem  adnexae, 

7.  Silesia  sup.  et  inferior. 

8.  Bohemia. 

9.  Moravia. 

10.  Hungaria. 

11.  Moldavia. 

12.  Valachia. 

13.  Ulmia. 

14.  Tres  Electoratus,  Coloniensis,  Mo- 

guntinus,  Trevirensis. 

15.  Ducatus  Cliviensis. 


Ut  notum  est  ex  inOTe  ubique  recepto  de 
celebrandis  coniugiis  iuxta  Jormam  a  Tri- 
dentino  praescriptam. 

Statim  a  celebratione  eiusdem  Concilii. 


Philippo  II  imperante.  Gibraltariae  tamen 
valent  matrimonia  clandestina  haeretico- 
rum  et  mixta. 

Opera  piissimi  Kegis  Sebastiaui. 

Ex  Senatus  ac  Regis  Slgismundi  Decreto. 

Sub  Imperatore  Maximiliano  eiusque  suo 
cessoribus. 


Praesertim  vero  in  superiori,  quae  provin- 
cia  nunc  magna  ex  parte  subest  Borussiae. 

Prout  fldem  faciunt  litterae  an.  1626  ad  Con- 
greg.  S.  Offlcii. 

Ut  constat  ex  aclis  S.  O.  11  maii  1633. 

Universim,  si  nonnuUas  excipias  peculiares 
regiones,  ut  aliqui  contendunt. 

Publicatum  tamen  fuit  inter  catholicos,  ad- 
eoque  non  in  ecclesiis  schismaticoruni  , 
quorum  illa  Provincia  referta  est. 

In  ecclesiis  tantum  catholicorum  nec  for- 
tasse  in  omnibus. 

Quae  urbs  nunc  subest  ditioni  Regis  Wiir- 
tembergensis. 

Qui  po.stea  maxima  ex  parte  cesserunt  Re- 
gno  Borussiae.  Publicatum  etiam  fuit  in 
Monasteriensi  dioecesi  sub  eiusdem  Re- 
gni  dominio. 

Sub  Rege  Borussiae. 


151 


NOMINA  LOCORUM 


NOTANDA 


16.  Bavaria. 

17.  Franconia. 

18.  Palatinatus  Neoburgicus. 

19.  Ducatus  Liuiburgi,  Harlemii  ac  Mo- 

sae  Traiectinae. 

20.  Holiandia,  Zelandia,  Frisia  et  foe- 

deratae  Belgii  provinciae. 

21.  Magnus   Ducatus  Luxemburgensis. 

22.  Urbs  Genevensis. 

23.  Insula  Tine  archipelagi. 

24.  Archipelagus  totus. 

25.  Constantinopolis  ac  suburbium  Pe- 

rae. 

26.  Omnes  Hiberniae  Dioeceses. 


27.  Provinciae  Imperii  Russiaci,  non- 
nullis  exceptis. 

2S.  Ruthenia. 

29,  In  universo  imperio  hodierno  Ger- 
maniae  exceptis  matrimoniis  mi- 
xtis  et  protestantium. 


Saltem  in  primitivis  regni  iiuius  nominis 
provinciis.  Etenim  post  annum  1805  novae 
quoque  regiones  protestanticae  Bavariae 
accesserunt. 

Ut  constat  ex  Decr.  S.  C.  Conc.  4  auff.  1743. 


Ex  actib.  S.  O.  1  iul.  1843. 


Ubi  ante   defectionem   a   Philippo  II  fuisse 
publicatum  refert  Wex. 


Ex  actib.  S.  O.  an.  1845. 

Ex  actib.  S.  O.  an.  1845. 

Ex  iisdem. 

In  ecclesiis  catholicis. 

In  ecclesiis  catholicis  pro  latinis  tantum. 


Hoc  videre  est  ex  testimonio  Arch.  Dubl.  8 
Martii  1866  dato  occasione  causae  tractatae 
in  S.  C.  C. 


Ex  S.  O.  an.  1835. 

Ex  BuUa  Pii  X  diei  18  ian.  1906. 


ASIA 


1.  Indiae    Orientales    ac    nominatim 

Goana  Archid.  et  Dioeceses  suf- 
fraganeae. 

2.  Ora  Malabarica. 

S.  Vicariatus  Pondicheriensis  ac  uni- 
versa  ora  Goromandelica. 

4.  Calcutiae. 

5.  Regio  Bombayensis. 


Ex  Decr.  S.  C.  de  Prop.  Fide  4  sept.  1764- 

Ex  C.  S.  O.  6  april.  1669. 
Ex  Decr.  S.  O.  1845. 


IUuc   etiam   extensa   fuit  declaratio  Bene- 
dicti  XIV  quae  publicationem  supponit. 

Illuc  enim  extensa  fuit   benedictina  decla- 
ratio. 


152 


NOMINA  LOCORUM 


NOTANDA 


6.  Plures  imperii  Sinensis  provinciae. 


7.  Tuncliinum  orientale. 


8.  Japonia. 

9.  Batavia. 

10.  Georgia. 

11.  Loca  Terrae  Sanctae. 

12.  Smyrnae  in  Anatolia. 


Ad  instantiam  Vicariorum  Apostolic.  utrius- 
que  Tunchini ,  orientalis  et  occidentalis, 
Sutchuensis  et  Cocinciuae  data  est  instru- 
ctio  a  S.  Congr.  de  Prop.  Fide  pro  Sinis 
ac  Regni  adiacentibus  an.  1821.  luxta  hanc 
instructionem  promulgatum  est  in  Sinis 
pluribus  in  locis  decretum  Trident.  Verura 
ob  difficultates  obortas  obeiusmodi  publi- 
cationem  ulterior  promuJgatio  suspensa 
est.  Post  haec  nova  instructio  ab  eadem 
S.  Congr.  ad  eosdem  directa  est,  qua  pro- 
babatur  publicationis  suspensio,  et  interea 
missionarii  se  <fererent  aa  normam  earum 
praescriptionum,  quae  datae  sunt  Vicario 
Apostolico  Tunchini  orientalis. 

Pluribus  in  locis  primum  fuit  ex  parte  pu- 
blicatum  hoc  decretum,  nempe  quoad  ne- 
cessitatem  solum  duorum  aut  trium  te- 
stium,  non  autem  quoad  parochi  praesen- 
tiam.  Deinde  vero  absolute  ac  integrum 
hoc  ipsum  decretum  publicatum  est. 


Ex  rescripto  S.  C.  de  Prop.  Fide  an.  1823. 


Publicatum  est  in  ecclesiis  latinorum. 

Ex  actis  S.  Congr.  de  Prop.  Fide.  Apud  Ma- 
ronitas  viget  clandestinitatis  impedimen- 
tum,  non  quidem  vi  publicationis  triden- 
tini  decreti,  sed  vi  apostolicae  approbatio- 
nis  in  forma  speciflca  omnium  decretorum. 
synodi  prov.  Maronit.  in  monte  Libano  ce- 
lebr.  an.  1736. 


1.  Tripolis  in  Barbaria. 

2.  lulia  Cesaraea  et  Tunetum. 

3.  Dioecesis  S.  Dionysii  (Ins.  Reun.) 


AFRICA 

Ex  actis  Congr.  de  Prop.  Fide  an.  1802. 


AMERICA 


1.  Regiones  omnes  quae  sub  ditione 
quondam  fuerunt  Hispanorum  si- 
ve  Lusitanorum. 


2.  Regnum  Mexicanum. 


Vicarius  Apostolicus  Arizonensis  quaesivit 
utrum  pro  tota  regione  quae  sub  regimi- 
ne  hispanico  extitit  tamquam  promulga- 
tum  censeri  debeat  Concilium,  an  solum 
pro  ea  parte  regionis  quae  tunc  temporis 
incolas  nabebat.  Porro  S.  O.  die  23  ian.  1882 
respondit  aflSrmative  ad  !•"  p.,  negativ» 
ad  2"^ 


15^ 


NOMINA  LOCORUM 


NOTANDA 


3.  Curacao. 

4.  Insula  SSmae  Trinitatis. 

5.  Canada. 


6.  Urbs  et  dioecesis  Quebecensis. 

7.  Prov.  Neo-Aurelianensis. 

8.  Prov.  S.  Francisci   cum   territorio 

Utah,  excepta  ea  parte  eiusdem 
territoriiquae  iacet  ad  orientem 
fluminis  Colorado. 

9.  Prov.  S.  Fidei,  excepta  parte  sept. 

territ.  Colorado. 

10.  Dioecesis  Vincennopolitana. 

11.  Civitas  S.  Ludovici. 

12.  Loca  dicta  S.  Genovephae,  S.  Fer- 

dinandi  et  S.  Caroli,  archidioe- 
cesis  S.  Ludovici. 

13.  Loca   dicta   Kaskaskia ,    Cahokia, 

French  Village  et  Prairie  du  Ro- 
cher,  dioecesis  Altonensis. 

14.  Paroecia  civitatis  Detroitensis. 


Praesertim  inferior  ex  declarationis  exten- 
sione.  Pro  dioecesi  S.  Hyacynthi  Sup.  Univ. 
Inquis.  ad  dubium  prop.  an  valida  fuerit 
promulgatio  decreti  Tametsi  Cone.  Trid. 
lacta  in  missionibus  et  quasi  pai*oeciis  il- 
lius  dioecesis,  die  14  nov.  1883  respondit: 
luxta  exposita  afflrmative. 

Saltera  ex  parte. 


II. 


LOCA   IN    QUIBUS   DECRETUM   PUBLICATUM   NON    FUIT. 


EUROPA 


1.  Anglia. 

2.  Scotia. 

3.  Borussia.  Cf.  supra  n.  29  pag.  151. 


Presse  sumpta. 


154 


NOMINA  LOCORUM 


NOTANDA 


4.  Pomerania. 

5.  Saxonia,  Hassia,    Hannover,  Wtir- 

temberg. 

6.  Argentoratum. 

7.  Helvetiae  plures   pagi   inter  quos 

Tigurum. 

8.  Dania. 

9.  Suecia. 

10.  Norvegia. 

11.  Regiones   schismaticorum   et    liae- 

reticorum    sub    ditione   Turcica 
aliorumque  infidelium. 

12.  Archidioecesis  Athenarum  et  tota 

delegatio  apostolica  Greciae. 


Cfr.  supra  n.  29,  pag.  151. 

Harum  omnium  regionum  una  eademque 
est  ratio ,  quia  longe  ante  an.  1563,  quo 
editum  est  Concilii  Tridentini  decretum, 
iam  defecerant  per  apostasian  a  fide  ca- 
tholica;  immo  nonnullae  ante  an.  1545, 
quo  convocatum  fuit  Concilium,  haereseos 
veneno  iam  infectae  erant.  Helvetia  iara 
al)  anno  1519.  Wiirtemberga  eodem  fere 
tempore  ac  universa  Saxonia.  Suecia  ab 
an.  1523.  Item  Dania  et  sic  plus  minus  re- 
liquae  regiones  ab  Ecclesia  Christi  sepa- 
ratae  sunt. 


Populus  autem  de  hac  re  ignarus,  nulla  cre- 
cfit  matrimonia  clandestina. 


ASIA 


1.  Vicariatus  Sutchuensis. 

2.  Regiones  orientales  generatim  sub 

ditione  Turcica  et  Persica   con- 
stitutae. 


Ex  Congr.  S.  O. 


AFRICA 


1.  In  Abyssinia  non  viget  lex  triden- 

tina. 

2.  In  Insula  Madagascar   public.  non 

fuit  Decretum. 


Ex  litteris  datis  ad  S.  Congr.  de  Prop.  Fide 

an.  1840. 


AMERICA 


1.  Provincia    ecclesiastica    Baltimo- 

rensis. 

2.  Philadelphiensis. 

3.  Neo-eboracensis. 


Ex  litteris  13  dec.  1817  Sac.  Congr.  de  Prop. 
Fide. 


155 


NOMINA  LOCORUM 

NOTANDA 

4. 

Bostoniensis. 

5. 

Oregonensis. 

6. 

Milwaukiensis. 

7. 

Cincinnatensis  excepta  dioecesi  Vin- 
cipolitana. 

8. 

S.  Ludovici. 

Exceptis  civitate  S.  Ludovici  et  aliis  qui- 
busdam  locis  supra  nominatis. 

9. 

Chicagiensis. 

Exceptis  locis  quibusdam  dioecesis  Altonen- 
sis  supra  indicatis. 

III. 


LOCA   IN    QUIBUS    DUBITATUR   AN    PUBLICATUM    FUERIT. 


EUROPA 


1.  Brema. 

2.  Valachia  fere  tota. 

3.  Bulgaria. 


In  Circulo  Saxoniae  inferioris  post  congres- 
sum  Viennen.  an.  1815  libera  declarata. 

Ex  S.  Congr.  Prop.  Fid. 

Praecipue  in  Dioec.  Sophiae  ex  Decr.  S.  O. 
31  Augusti  1758. 


Heic  adiicimus  ea  loca  Europae ,  in  quibus  quamvis  non  constet  de  tridentini  decreti 
promulgatione,  tamen  servatur  ut  concilii  decretum  ab  immemorabili;  quo  flt  ut  legitima 
quidem  seu  valida  habeantur  illic  celebrata  connubia  sive  a  schismaticis  aut  haereticis 
mter  se,  sive  connubia  mixta,  nuUa  vero  ac  irrita  sint  matrimonia  catholicorum,  non  ser- 
vata  forma  tridentina.  Talia  sunt: 

1.  Transilvania  ac  praecipue  dioecesis  Fogaras,  a  Pio  IX  erecta  in  archidioecesim  Albae 
luliae  nomine,  in  qua  degunt  graeci  uniti  commixti  graecis  schismaticis. 

2.  Bulgaria,  Valachia,  nominatim  vero  Bukarest. 

3.  Albaniae  et  Serviae  dioeceses.  Cf.  Conc.  Albanum  an.  1705  celebratum  et  aliud  ce- 
lebr.  an.  1871,  P.  2,  Cap.  8. 


ASIA 


1.  Syria. 

2.  Insula  Cypri. 

3.  Ora    Malabarica    sub    aliquo    re- 

spectu. 


Ex  actis  S.  Congr.  de  Prop.  Fide. 


In  Congr.  de  Prop.  Fide  an.  1764,  4  sept.  re- 
latum  est  nou  constare  sufflcienter  de  pro- 
mulgatione  concilii  trident.  in  Malabaria, 
quia  licet  fuerit  ab  arch.  Goano  accepta- 
tum  decretum  in  quadam  synodo,  tamen 
non  fuerat  publicatum  liogua  syriaca  aut 
malabarica :  quapropter  revocabatur  de- 
cretum  S.  Congr.  Concilii  1673. 


156 


NOMINA  LOCORUM 


NOTANDA 


Promontorium  Bonae  Spei. 


AFRICA 

I    Bx  decr.  S.  0.  22  iulii  1840. 


AMERICA 


1.  Dioecesis  ac  provincia  Quebecensis 

in  Canada  superiore. 

2.  Universa  dioecesis  Detroitensis  ex- 

cepta  una  parochia  civitatis  De- 
troit. 

3.  California  Superior. 


Gasparri  dicit  se  ignorare  utrum  dicendura 
sit  vigere  in  Guiana  Gallica,  in  insula  Gua- 
dalupensi,  in  insula  Martinicensi,  in  insula 
Sancti  Dominici. 


Ex  Congr.  S.  Off.  1853  sola  praesumptio  ha- 
betur  de  promulgatione  decreti  eo  quod 
a  Missionariis  Hispanis  illuc  fides  deiata 
est.  Ast  adhuc  certitudo  desideratur. 


157 


INDEX  LOCORUM 

Quibus  ex  S.  Sedis  indulto  extensa  est  declaratio  Benedicti  XIV 
de  matrimoniis  Hollandiae. 


NOMIXA  LOCORUM 


NOTANDA 


EUROPA 


1.  Foederati  Ordines  Belgii. 

Juxta  enumerationem  quae  flt  ab  auctoribus 
huc  pertinent  ex  Hollandia  Ij  tota  hodier- 
na  dioecesis  Harlemensis;  2)  Ultraiecten- 
sis,  excepto  forsan  Wehl;  3)  Buscoducensis, 
exceptis  Boeckel ,  Deemen  ,  Dennenburg  , 
Deursen,  Herpen,  Huisseling,  Overlangen, 
Ravensteyn,  Reek  ,  Schayk  ,  Uden,  Velp, 
Volkel,  Zeeland,  Haren,  Macharen,  Megen, 
Teeffelen  ,  Bokhoven  ,  Gemert,  Boxmeer, 
pago  S.  Antonii  et  fortasse  etiam  exceptis 
Luiksgestel  et  ffiffelt ;  4)  tota  dioecesis 
Bredana. 

2.  Civitas   Traiecti  ad  Mosam  (Maa- 

stricht)    in    dioecesi    Ruremon- 
densi. 


3.  Suburbium   S.   Petri   prope   Traie- 
ctum  ad  Mosam. 


4.  Vratislavia. 

5.  Dioec.  Culmen. 

6.  Poloniae  pars  quae  ab  anno  1780 

in    Borussiaci    regni     ditionem 
venit. 

7.  Ducatus  Cliviensis. 

8.  Constantinop.  eiusque  suburbia. 


N.  B.  Praeterea  similia  matrimonia  Bene- 
dictus  XIV  disit  valida  esse  etiam  con- 
tracta  extra  flnes  dominii  eorumdem  foe- 
deratorum  Ordinum  ab  iis  qui  addicti  sunt 
militaribus  copiis,  quae  ab  iisdem  foede- 
ratis  Ordinibus  transmitti  solent  ad  custo- 
diendas  muniendasque  arces  oonterminas; 
dummodo  uterque  coniux  ad  easdem  co- 
pias  pertineat.  Erant  autem  Namurcum, 
Tornacuni,  Iprae,  Meuenae,  Furnae,  War- 
neton,  Knocke,  Teneramunda. 


Quamvis  non  iure  dominii,  sed  oppignoratio- 
nis  tautum  a  republica  foederatorum  Ordi- 
num  possessa.  Ubi  animadvertendum  est, 
per  epistolam  decretalem  eiusdem  Pontifl- 
cisad  P.  Paulum  carmelitam  excalceatum 
in  iisdem  provinciismissionarium,quaein- 
cipit  Redditae  sunt  sub  die  17  sept.  1746  edi- 
ctum  esse  ,  huiusmodi  declarationem  non 
sufFragari  sponsis  utrisque  catholicis  ibi- 
dem  degentibus,  si  coram  civili  magistra- 
tu,  aut  haeretico  ministro  consensum  in 
matrimonium  depraesenti  emiserint,  nec 
illud  ad  formam  tridentini  contraxerint, 
aut  post  contractum  more  haereticorum, 
consensum  coram  Ecclesia  non  renova- 
verint. 

Ex  Congr.  S.  Off'.  an.  1844.  Die  28  febr.  facta 
fuit  extensid  ad  cautelam  Declarationis 
tam  Benedict.  quam  Leoninae  una  cum 
sanatioue  quoad  praeteritum. 

Anno  1765  ex  quo  sub  ditione  Borussiae  ex- 
stitit,  ex  actis  S.  Congr.  de  Prop.  Fide. 


Regno  Borussiae  obnoxius  anno  1795. 

Quamvis  enim  Benedictina  declaratio  non 
fuerit  illucexpresseextensa,aequivalenter 
idem  constitutum  est  quoad  illa  loca  in 
quibus  publicatum  fuerat  Conc.  Tridenti- 
num  ,  dum  valida,  qUamvis  illicita,  con- 
tracta  illic  matrimonia  edicuntur.  Ex  de- 
cret.  S.  Off".  20  augusti  1769. 


158 


NOMINA  LOGORUM 


NOTANDA 


ASIA 


1.  Pondicherium. 

2.  Ora  Coromandelica. 

3.  Ora  Malabarica. 

4.  Bombay. 


Anno  1883. 

Anno  1831.  Ex  litteris  S.  Congr.  de  Prop. 
Fide  ex  quibus  etiam  habetur  anno  1831 
extensam  fuisse  declarationem  ad  colonias 
gallicas. 

Sub  conditione  quondam  Hollandiae  anno 
1765,  ex  actis  Congr.  de  Prop.  Pide. 

Ex  quo  subesse  coepit  ditioni  Societatis  ab 
Indiis  nuncupatae  an.  1761. 


AMERICA 


1.  Canada. 

2.  Insula  SS.  Trinitatis. 

3.  Dioecesis  S.  Antonii. 

4.  Galvestonensis. 

5.  Vicariatus    apostolicus   Brownsvil- 

lensis. 

6.  Archidioec.  Neo-Aurelianensis. 

7.  Dioecesis  Natchetensis. 
8   Dioec.  Petriculana. 

9.  Dioec.  Mobiliensis. 

10.  Provincia  S.  Francisci   cum   terri- 

torio  Utah. 

11.  Dioecesis  Vincennopolitana  provin- 

ciae  Cincinnatensis. 

12.  Archidioecesis  S.  Ludovici. 

13.  Dioecesis  Altonensis. 


Ex  quo  ad  britannicam  ditionem  pertinere 
coepit. 

An.  1825. 


S.  Off.  25  nov.  \i 


Quoad    partes    in    quibus  viget   decretum 
Tametsi. 

In  locis  in  quibus  idem  decretum  obtinet. 


159 


ELENCHUS 

Locorum  in  quibus  derogatum  est 
decreto  Concilii  Tridentini  relate  ad  matrimonia  mixta. 


NOMINA  LOCORUM 


NOTANDA 


1.  Bavaria. 


2.  Hungaria. 


3.  Hibernia. 


Matriinonia  acatholicorum  et  inixta  genera- 
liter  ut  valida  habenlur  a  clero,  probabili- 
ter  innixo  verbis  Instriictionis  datae  ab 
•  Apostolica  Sede  ac  typis  editae  die  12  se- 
ptenibr.  1834  in  qua  habetur :  «  Si  ex  tem- 
porum,  locorum  acpersonarum  conditione 
matrimonium  acatnolici  viri  ciim  catho- 
lica  muliere  et  vicissim  ,  ai)sque  maioris 
mali  scandalique  periculo  in  religionis 
perniciem  interverti  non  poss  t,  tunc  sane 
ad  maiora  mala  et  scandala  praecavenda 
abstinendum  erit  a  catholico  coniuge  cen- 
suris  nominatim  expressis  corripiendo , 
imo  vero  tolerandum  ut  a  parocho  catho- 
lico  tum  consuetae  proclamationes  fiant, 
omni  tamen  praetermissa  mentione  reli- 
gionis  illorum,  qui  nuptias  sunt  contra- 
ctuii,  ut  etiam  de  factis  procJaniationibus 
litterae  merae  testimoniales  concedantur, 
iu  quibus  (si  nullum  adsit  diriiuens  im- 
pedimentum)  unice  enuncietur  uil  aliud, 
praeter  v(^titum  Ecclesiae  impedinientuni 
mixtaereligionis,  matrimonio  conciliando 
ohstare,  nullo  prorsus  addito  verbo  ex  quo 
consensus,  aut  adprobationis  vel  levis  sus- 
picio  sit  oritura.  Quod  si  in  Ecclesiae  uti- 
litatem  et  commune  animarum  bonuin  ce- 
dere  posse  dignoscatur,  nuptias  quantum- 
libet  illicitas  et  vetitas  coram  parocho  ca- 
tholico,  potius  quamcoram  miuistro  hae- 
retico ,  ad  quem  partes  facile  confugere 
possent,  celebrari,  tunc  ipse  parochus  ca- 
tholicus  aliusve  sacerdos  eiiis  vices  agens, 
poterit  iisdem  nuptiis  materiali  tantum 
praeseiUia,  excluso  quovis  ecclesiastico  ri- 
tu,  adesse  ». 

Ex  iustr.  data  die  30  april.  1841  a  S.  Congr. 
Negut.  Extr.  Eccl.  in  qua  dicitur:  «  Quod 
autem  attinet  ad  connubiorum  istorum 
(mixtorum)  coiam  acatholico  ministro,  seu 
non  servata  CoHcUii  Trid.  forma  celebra-  • 
tioiiem...  inspectis  tam  praeteritis,  quara 
praesentibus  locorum  de  quibus  sermo  est 
peculiaribus  circumstantiis,  erunt  ab  Epi- 
scopis  et  a  parochis  prudenter  dissimu- 
landa  et,  quamvis  illicita  pro  validis  ha- 
benda,  nisi  tamen  canonicum  aiiunde  of- 
flciat  dirimens  impedimentum  ». 

Ex  Decreto  Congr.  S.  O.  1785,  mense  martio: 
«  Sanciissimiis  auditis  etc  decrevit  ma- 
trimoiiia  inixta  in  Hibernia  contracta  et 
contrahenda.non  servata  forniaConc.  Trid. 
in  iis  locis  in  quibus  decretum  eiusdem 
Conc.  fuit  forsan  i>romu]gatiiin  ,  alio  non 
concurrente  canonico  imped..  quamvis  il- 
licita,  habenda  tamen  esse  uti  valida,  id- 
que  signiflcandum  Archiepiscopis  et  Epi- 
scopis  ».  Discusso  iteruin  dubio  quoad  va- 


160 


NOMINA  LOCORUM 


NOTANDA 


4.  Universum  Imperiuin  Russiacum 
et  Regnum  Poloniae  eidem  sub- 
iectum. 


-5.  Provinciae   Rbenanae   sub   ditione 
Borussica. 


■6.  Georgia. 


liditatem  matriinonioruin  mixtorum  in 
Hibernia  proposito  ab  Archiepiscopo  dubli- 
nensi.Sup.Un.lnqu.FerialV  die  18  maiil887 
decrevit  «  supplicandum  SSiiio  ut  declara- 
re  dignetur  malrimonia  mixta  sive  con- 
tracta  sive  contrahenda  in  Hibernia,  non 
servata  forma  Concilii  Trid.  ,  si  nullura 
aliud  obstet  canonicum  impedimentum 
esse  illicita  quidem  sed  valida,  sive  in  iis 
locis  in  quibus  Caput  Tametsi  publicatum, 
sive  in  iis  locis  iu  quibus  publicatum  uon 
fuit.  Sanctissimus  vero  eodem  die  id  ex- 
presse  declaravit. 

Ex  Congr.  Neg.  Extr.  Eccl.  decretum  est  an. 
1844:  «  Respondendum  oretenus  matrimo- 
nia  mixta  quae  in  Russiaco  hnperio  et  in 
Regno  Poloniae  inita  siut  praeter  formam 
a  Trid.  Couc.  praescriptam ,  esse  pruden- 
ter  dissimuhuida,  et  quamvis  illicita  pro 
validis  habenda,  nisi  tamen  aiiud  obstet 
canonicum  dirimeus  impedimentum  ». 

Ex  Brevi  Pii  Vlll  ad  Episc.  Borussiae  Rhe- 
nanae  an.  1830. 


Ex  Congr.  S.  O.  an.  1845.  Dubio  siquidem  ex- 
citato;  num  uon  modo  tamquam  iliicita, 
sed  praeterea  tamquam  invalida  haberi 
deberent  matrimonia  contracta  ex  una 
parte  catholica,  ex  altera  autem  russica, 
coram  ministro  haeretico,  ubi  contrahen- 
tes  vi  legum  educare  liberos  tenentur  in 
religione  schismatica,  respondit  «  Matri- 
monia  de  quibus  agitur  tametsi  sint  illi- 
cita,  tamen  ut  v.ilida  habenda  esse  ». 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  161 

§  10.  —  De  impedimento  cognationis. 

934.  Nomine  cognationis  venit  propinquilas  inter  personas  orta 
vel  ex  carnali  propagatione  ,  et  dicitur  naturalis;  vel  ex  baptis- 
mate  aut  conlirmatione  et  dicitur  spiritualis ;  vel  ex  adoplione  le- 
gitima  iuxta  formarn  iuris,  et  dicitur  legalis. 

935.  1,  Quoad  cogiiationem  carnalem,  dnplici  modo  a  conimuni 
stipile  descendere  possunt  personae  consanguineae ,  vel  per  gene- 
rationem  immeiiiatam,  cpiatenus  una  ab  altera  genita  est,  vel  per 
generationem  mediatam  ,  quatenus  una  alteram  non  genuit  ,  sed 
tamen  omnes  ab  uno  stipile  promanant ,  ex.  gr.  fiater  et  soror. 
Hinc  duplex  distinguitur  linea :  7^ecta  et  ^ranst;e7'sa  seu  collateralis. 
Porro  si  linea  recla  a  genitoribus  ad  genitos  progrediatui',  dicitur 
descendentium,  si  autem  progreditur  a  genitis  ad  genitores  dicitur 
ascendentium.  Transversa  quoque  linea  duplex  est,  aequalis  nempe 
et  inaequalis.  Aequalis  est,  si  personae  collaterales  a  communi  sti- 
pite  aequali  numero  graduum  distant;  si  secus,  est  inae([ualis.  Porro 
cognatio  in  linea  collaterali  usque  ad  quartum  gradum  matrimo- 
nium  diiimit.  Sed  apud  Indos  americanos  ex  motu  proprio  Pauli  III 
secundo  gradu  finitur,  eo(|ue  liniri  apud  infideles  certi  iuris  est.  In 
linea  vero  recta  nuptiae  intei-  ascendentes  et  descendentes  in  infi- 
nitum  prohibentur.  Ad  gradus  consanguinitatis  mensurandos,  prae 
oculis  habendae  sunt  se(|uentes  regulae :  I)  In  linea  recta,  tam  ascen- 
dentium  (juam  descendentium,  (juot  sunt  personae,  tot  sunt  gradus, 
una  dempta  ,  scilicet  stipile.  iiinc  ex.  gr.  pater  et  filius  consan- 
guinei  sunt  in  primo  gradu,  nepos  et  avus  in  secundo.  2)  In  linea 
transversa  aequali  (quae  est  inter  personas  a  communi  stipite  ae- 
<]ualiter  distantes)  quot  gradibus  personae  singulae  a  communi  sti- 
pite  distant,  totidem  distant  inter  se.  Unde  frater  et  soror  sunt  in 
piimo  gradu  lineae  transversae :  patrueles  et  consobrini  in  secundo, 
«orumdem  filii  in  tertio.  3)  In  linea  transversa  inaequali  (idest,  in 
ter  personas  inaequaliter  distantes  a  cornmuni  stipite)  quot  gradi- 
i)us   remotior   persona  distal  a  stipite,   tot  gradibus  distant  inter 

ZlTELLI-SOLIERI.    —    //.  11 


162  PARS   II.    DE   REBUS 


se.  Unde  patruus  et  nepos,  filius  et  soror  patris,  consanguinei  sunt 
in  secundo  gradu  ^ 

936.  Porro  consanguinitas  inter  duas  personas  potest  esse  du- 
plex  ex  multiplici  capite:  1)  Kx  eo  quod  sunt  duo  stipites:  ut  si 
duo  fratres  contrahant  cuin  duabus  feminis  inter  se  consobrinis^ 
Hberi  ex  his  duobus  coniugiis  nati  erunt  in  secundo  gradu  ex  parte 
patrum,  et  in  tertio  gradu  ex  parte  matrum ;  et  tunc  dicuntur  esse 
in  secundo,  et  tertio  ex  duobus  stipitibus  ^  2)  Ex  eo  quod  licet  sit 
unus  stipes,  ab  eo  descendentes  inter  se  matrimonia  contraxerunt^ 
ex  quibus  nati  filii  dupliciter  sunt  consanguinei.  Cum  autem  est 
duplex  consanguinitas  ,  tunc  est  quoque  duplex  impedimentum  ,. 
quod  exprimi  debet  in  petitione  dispensationis  ^  3)  Gognatio  duplex 
oritur  etiam  ex  hoc  quod  Titius  ex  uxore  l^  et  ex  uxore  T  con~ 
sanguinea  primae  habuerit  liberos  * ;  vel  4)  ex  eo  quod  duo  con- 
sanguinei  ex  duobus  consanguineis  filios  procreaverint  ^ 

937.  In  cognatione  naturali  primus  saltem  gradus  in  linea  recta 
iure  naturae  irritat  matrimonium.  Diximus  primum  saltem  gradum 
in  linea  recta  iure  naturae  dirimere  matrimonium,  sunt  enim  ali- 
qui,  qui  hoc  ipsum  sentiant  etiam  de  secundo  gradu  ^ 

938.  Quoad  lineam  transversalem,  nullus  eius  gradus  iure  na- 
turae  dirimit  matrimonium  iuxta  probabiliorem  Doctorum  senten- 
tiam.  Quidquid  tamen  sit,  certum  est  in  matrimonio  inter  fratrem 
et  sororem  numquam  dispensatum  fuisse  a  Romanis  Pontificibus  \. 


*  In  Ecclesia  graeca  et  orientali  universim  gradus  computantur,  ut  pro  suc- 
cessionibus  in  iure  rumano.  Gf.  Bened.  XIV  Consl.  Etsi  Pastoralis  26  maii  1742.  — 
Cfr.  tabulam  I. 

«  Cfr.  labulam  II. 
=•  Cfr.  labulam  III. 

*  Cfr.  tabulam  IV. 
»  Cfr.  tabulam  V. 

*  Excommunicatio  quam  olim  incurrebant  scienter  contrahentes  in  gradu  pro- 
hibito  sublata  est  per  Consl.  Apostolicae  Sedis  4  Id.  oct.  1869. 

'  Cfr.  Bened.  XIV,  Ep.  Aestas  anni  11  oct.  1757,  n.  13,  et  S.  C.  C  in  Leodien. 
Disp.  Matr.  14  dec.  1795. 


Ta^ 


Tabula  IV. 


COGNA 


Titi 


/ 


Filius  1- 

Filius  1"«  et  Filiiis  2»^«  su 
Tabula  V. 

Stipes 


Ti  tius 


COGI 


FiliuS  Antoni 


Antonius  erit  losephi 
res  sint  sorores,  et  Anton 


Tabula  I. 


ARBOR  GENEALOGICA  SEU  CONSANGUINITATIS. 


Pro, 


Avus     Avia 


Pale  r    M  ater 


rersona    «le    cu.ii 
cotisanduinitate    quac 


ritius 
IMepos 

v'bi    lineae     con  i  urt  ^u  itt  itr 
ipes  . 


Filia 
Meptis 
\  rorteptis 
Ab  t\  e  p  1 1  s 

I\  o  n    l  a  n  rf  u  »\  t   ac  x  t  r  o  s 
€|ui    stanl    in   parle    sinistra 


Tabula  II. 


Tilius 


COGNATIO  DUPLEX. 


Stipes 


Sii 


Caius 


Aiilonius 


u  xor 
Caii 


I  oseph 


Antonius  et  loseph  sunt  ad  invieem  consobrini  tiim  ex  parte 
patris  quam  ex  parte  matris.  Ex  parte  patrum  sunt  fratres ,  ex 
jiarte  matrum  sunt  consobrini. 


Tabula  III. 


COGNATIO  DUPLEX. 


Filius     Caius 
Filius    AntoniMS 


Caius  et  Antonius  utriusque  parentis  sunt  filii  et  nepotes , 
ipsi  inter  se  fratres  et  sobrini  sunt  secundum  quoad  Titius  et 
Sempronia    considerantur  vel  ut  coniuges ,  vel  ut  consanguinei. 


Tabula  IV. 


COGNATIO  DUPLEX. 


Titius 

Caia 
1-  uxor 

FiUus  1- 

Titius 

Mevia 
2*uxor 

Filius  «- 

Filius  l"s  et  Filiiis  2^^^  sunt  fratres  consanguinei  et  consobrini. 

Tabula  V 

COGNATIO  DUPLEX. 

S  tipee  S  tipes 


Antonius  erit  [osephi  et  consobrinus  et  patruus,  cuni  duae  uxo- 
res  sint  sorores,  et  Antonius  sit  frater  Caii,  qui  est  pater  losephi. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SFIRITUALIBUS  163 

939.  Relate  ad  matrinionia  infidelium,  quando  vel  ambo  ,  vel 
unus  convertitnr,  dicendum  est  coniugia  contracta  in  priino  gradu 
Jineae  reclae  certo  esse  invalida,  in  aliis  consulendam  esse  Apo- 
sfolicam  Sedem. 

940.  2.  Cognatio  spirilualis  contrahitur:  1)  inter  baptizantem 
vel  confirmanlem  et  haplizatum  vel  confirmatum  baptizatique  vel 
confirmati  patrem  et  matrem ;  2)  inter  patrinum  baplismi  solemnis 
vel  confirmationis  et  haptizaturn  vel  confirmatum  eiusque  parentes 
naturales  etiam  illegitimos,  at  non  adoptivos;  adeoque  non  contra- 
hitur  a  coniuge  baptizantis  nec  a  coniuge  patrini  ^  nec  inter  ipsos 
patrinos  contrahitur.  Et  is  qui  baptizat  eam  contrahit  in  haptismo 
quoque  privato,  non  item  patrinus,  quae  verior  sententia  est. 

941.  rt  vero  cognatio  spiritualis  contrahatur  requiritur:  1)  ut 
baptizans  vel  suscipiens  vel  tenens  sit  baptizatus:  et  ex  declarat. 
S.  C.  G.  in  Licien.  13  iun.  1634  certum  est  in  confirmatione  te- 
nentem  debere  esse  confirmatum.  2)  Requiritur,  ut  vere  conferatur 
baptismus;  non  enim  oritur  cognatio  ex  suppletione  caeremonia- 
rum  %  nec  ex  baptismo  invalido,  aut  confirmatione  invalida.  3)  Co- 
gnationis  spiritualis  impedimentum  non  contrahi  a  patrinis,  qui  in 
supplendis  baptismi  solemnitatibus  adhibentur,  conceptis  verbis  de- 
claravit  S.  Congr.  Fid.  Prop.  ^  4)  Requiritur,  ut  \ere  exerceatur 
munus  patrini  idest  nomine  proprio.  Unde  non  contrahitur  a  pro- 
curatore,  sed  a  mandanle  *.  Neque  contrahitur  ab  eo  qui  infantem 
suscipit  ad  maiorem  commoditatem  baptizanlis.  Baptizans  vero,  licet 
delegatus,  eam  contrahit.  3)  Quod  vero  requiratur  et  sufTiciat,  iit 
patrini  in  actu  ablutionis  infantem  physice  tangant,  eruitur  ex  de- 
claratione  S.  Congr.  Fid.  Prop.  pro  rebus  Sinarum  ^  in  qua  decla- 
rakum  fuit,  quod  requiritur  et  sufficit  ut  patrinus  vel  matrina  phy- 

'  S.  Pius  V  motu  prop.  Cum  illius  vicem. 
»  Ut  declaravit  S.  C.  C.  in  Murana  Cogn.  Spirit.  15  april.  1669. 
^  Inslr.  diei  11  sept.  1779  ad  Episcopum  Scodren.  CollecL  n.  1248. 
*  S.  G.  Conc   in  Pis.  20  apr.  1589 ,  Nullius  IS  marlii  1631 ,  Theatina  Matr. 
13  sept.  1721. 

»  21  ian.  1856. 


164  PARS   II.    DE    REBUS 


sico  infantis  contactu  iungat  se  cum  eo,  cuius  manibus  ille  defer- 
tur,  utque  ita  comitetur  deferentem  ipsum,  quin  opus  sit  ut  patri- 
nns  vel  matrina  infantem  suas  in  manus  excipiens  ministro  bapti- 
zandum  exhibeat.  Tactus  isle  pliysicus  fieri  debet  aut  dum  bapti- 
smus  confertur,  aut  immediate  post,  aut  immediate  ante. 

942.  Cognatio  spiritualis  potest  esse  multiplex,  et  haec  muiti- 
plicitas  exprimenda  est,  ut  valeat  dispensatio.  Non  mullipiicatur 
quando  quis  plurium  alicuius  filiorum  in  eodem  sacramento  patri- 
num  agit;  sed  quando  alter  alterius  prolem  invicem  suscipiuiit,  vel 
tenent,  et  quando  quis  eumdem  (quod  non  licet)  vel  alterum  eius- 
dein  personae  lilium  et  suscipil  in  baptismo,  et  tenet  in  confirma- 
tione.  Pater  baptizans  filium  suuin  legitimum  cognationem  non 
contrahit,  quod  si  sit  filius  illegitimus,  eam  contrahit. 

943.  3.  Gognatio  legalis  1)  dirimit  matrimonium  a)  inter  ado- 
ptantem  et  adoptatum,  b)  inter  adoptantem  et  coniugem  adoptati ; 
c)  inter  adoptatuin  et  coniugem  adoptantis,  ac  demum  d)  inter  fra- 
tres  adoptivos  ubi  adoptio  adhiic  romano  iure  non  gallico  neque 
nostro  determinatur.  2)  Conditiones  servandae  pro  adoptione  legitima 
quinque  recensentur :  a)  ut  adoptans  sit  sui  iuris,  b)  ut  sit  vir, 
c)  ut  sit  potens  ad  generandum  ,  d)  ut  sil  maior  viginti  quinque 
annis,  et  adoptatum  excedat  18  annis,  e)  ut  si  adoptatus  aliunde 
coniunctus  sit  sanguine  cum  adoptante,  non  possit  adoptari  in  eo 
cognationis  gradu  in  quo  aliunde  ipsi  est  coniunctus.  3)  Duplex  ado- 
ptionis  species  distinguitur,  quaium  una  dicitur  perfectissima ,  al- 
tera  non  ita  perfecta.  Perfectissima  adoptio  est,  quae  dicitur  etiam 
arrogalio,  quando  adoptio  fit  personae  extraneae,  sui  iuris,  auclo- 
ritate  supremi  Principis,  ratione  culus  arrogatus  transit  in  potesta- 
tem  et  famiiiam  arrogantis  et  eius  heres  necessarius  fit  tum  ex 
testamento ,  tum  ab  intestato.  Alia  adoptio  non  ita  perfecta  est, 
quae  non  habet  huiusmodi  eilectus  ,  neque  illam  solemnitatem,  et 
accidit,  cuin  persona  adoptatur  non  sui  iuris  ,  auctoritate  iudicis 
habentis  merum  vel  mixtum  imperium.  Ita  adoptatus  in  potesta- 
tem  et  familiam  adoptantis  non  transit,  hinc  non  fit  heres  neces- 
sarius  ex  testamento,  sed  ex  intestato  succedit. 


AFFINITAS. 


MarilTus 

uxor 

Coniux 

fil. 

Filius 

Lorviux 

Sopor      Maritus 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  165 

944.  Porro  his  praemissis,  Cognatio  legalis  orta  ex  adoptione, 
et  iure  civili  introducta  inter  supradictas  personas  est  etiam  iure 
ecclesiastico  approbata,  atque  ex  iure  ij)so  ecclesiastico  est  impe- 
dimentum  dirimens  matrimonium  inter  easdem  personas  ,  nempe 
inter  ado|)tantem  et  adoptatum,  inter  adoptatum  et  fiiios  carnales 
adoptantis,  inter  adoptantem  et  uxorem  adoptati,  inter  adoptatum 
et  uxorem  adoptantis. 

945.  (Juaeritur  an  impedimentum  oriatur  etiam  ex  adoplione 
imperfecta.  Respondemus  impedimentum  oriri  ex  utraque  specie 
adoptionis.  Ubi  leges  civiles  nullam  admittunt  cognationem  legalem, 
ibi  de  hoc  impedimento  sermo  essc  non  potest,  nec  sutlicit  unquam 
actus  adoptandi  privatus  S 

946.  Si  leges  civiles  eam  admittunt ,  dummodo  substantialia 
adsint  requisita  iuris  romani,  eam  oriri,  licet  agatur  de  adoptione 
imperfecta,  indicari  videtiir  a  responso  S.  Poenit.  17  maii  I8i6  ad 
Vicarium  Generalem  Petrocoricensem  ^ 

§  11.  —   De  impedimento  affinitatis. 

947.  Atlinitas  est  propinquitas  personae  ex  carnali  copula  pro- 
veniens,  quae  contrahitur  iuter  virum  et  mulier.is  consanguineos  et 
e  converso  inter  mulierem  et  consanguineos  viri.  Hinc  sequitur  : 
I)  aflines  non  esse  inter  se  virum  et  mulierem  inter  quos  copula 
inlercessit,  ipsi  enim  sunt  caiisa  aflinitatis ;  2)  fas  esse  consangui- 
neis  viri  nuptias  inire  cum  consanguineis  mulieris:  atque  adeo  va- 
lide  et  licite  matrimonium  ineunt  duo  fratres  cum  duabus  sorori- 
bus,  pater  et  filius  cum  matre  et  filia,  privignus  cum  matre,  filia 
aut  sorore  novercae,  itemque  privigna  cum  patre,  filio  aut  fratre 
vitrici  :  similiter  fratris  et  sororis  coniuges  superstites  valide  inter 
se  contraliunt ,  et  ita  filius  marili  ex  priori  coniugio  progenitus  , 
sibi  nubere  potest  filiam  uxoris  ex  alio  quoque  anteriori  matrimo- 
nio  habitam. 


'  S.  Off.  Fer.  V,  die  16  apr.  1761  apud  Ferraris. 
'  El  ex  decl.  S.  0(T.  23  febr.  1853. 


166  PARS   II.    DE   REBUS 


948.  Porro  in  quo  gradu  affinitas  matrimonium  dirimat ,  se- 
quens  docebit  distinctio :  1)  Si  affinitas  est  ex  copula  licita,  dirimit 
matrimonium  perpetuo  in  linea  recta  et  usque  ad  quartum  gradum 
inclusive  in  linea  transversa ;  2)  si  ex  illicita,  in  primo  et  secundo 
tantum  gradu. 

949.  Quoad  computalionem,  gradus  et  lineae  affinitatis  eodem 
computantur  modo  ac  in  consanguinitate,  et  in  eo  gradu  quis  est 
affinis  uxoris  iii  quo  gradu  consanguineus  est  mariti ,  et  vicissim. 
Ut  consanguinitas  interdum  multiplex  est,  ita  attinitas;  haec  multipli- 
citas  tamen  non  inducitur  per  iterationem  copulae  licitae  vel  illicitae 
cum  eadem  persona,  sed  oritur:  1)  ex  copula  habita  cum  pluribus 
comparti  consanguineis;  2)  ex  copula  habila  cum  persona  multiplici- 
<er  consanguinea  comparti ;  3)  multiplicabitur  cum  ulraquepars  co- 
pulam  habuit  cum  persona  comparti  consanguinea  ;  4)  et  quando  cum 
persona  comparti  consanguinea  habita  fuit  copula  tum  licita  tum  il- 
licita.  Praeterea  multiplicatur  affinitas,  si  plures  ex  iis  causis  concur- 
rant.  In  quarta  autem  hypothesi  hodie  non  requirilur  expressio  mul- 
tiplicitalis  in  casu,  quo  ante  matrimonium  copula  habita  fuit  cum 
defuncta  comparte,  cum  qua  dein  fuit  consummatum  matrimonium. 

950.  Quid  vero,  si  affinitas  superveniat  niatrimonio  iam  legi- 
lime  contracto?  In  hoc  casu  delinquens  subditur  speciali  poenae, 
niniirum  nequit  petere  debitum  matrimoniale,  quando  copulam  ha- 
buit  cum  persoua  comparti  consanguinea  in  primo  vel  secundo 
gradu.  Haec  autem  poena  non  incurritur,  si  copula  incestuosa  ha- 
bita  sit  vel  per  vim,  vel  ex  metu  gravi,  vel  ex  ignorantia  facti, 
et  probabilius  ex  ignorantia  legis  et  poenae  ^ 

951.  Quaeritur  denique  ad  quem  gradum  se  extendat  impedi- 
mentum  affinitatis  ex  matrimonio  consummato  invalido?  Variae 
hac  in  re  opiniones  sunt ;  hinc  casu  occurrente  ultra  secundum 
gradum,  Apostolica  Sedes  consulenda  est.  Probabilior  videtur  illa 
sententia,  quae  asserit  ad  quartum  inclusive  gradum  extendi  ^ 

'  S.  Alph.  n.  1074. 

*  S.  C.  G.  in  Brixien.  Matr.  3  dec.  1667;  cf.  Bened.  XIV  in  Dissert.  exarata 
5  dec.  1722. 


LIBER   I.    DE   REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  167 

932.  Gum  affinitas  ratione  copulae,  unde  licite  vel  illicite  pro- 
Yenit,  sit  quaedam  naturalis  propinquitas  ac  veluti  consanguinitas 
mediata,  idcirco  sive  dirimat  iure  naturae  ,  sive  non  ,  est  tamen 
quoad  baptizatos  impedimentum  dirimens,  quamvis  in  infidelitate 
sit  contracta.  Id  autem  constat  ex  declaralione  S.  Congr.  Fid.  Prop. 
die  23  aug,  i832.  Propositis  enim  dubiis:  1)  Vir  infidelis  qui  adhuc 
in  inlidelitate  positus,  cognovit  sive  publice,  sive  private  ,  illicite 
tamen  mulierem  quandam  ,  sive  fidelem  sive  infidelem  ,  potestne 
post  susceptum  baptisma,  valide  et  licite  matrimouium  contrahere 
<jum  consanguinea  eiusdem  cognitae  mulieris,  si  ista  consanguinea 
baptismum  susceperit  ante  sive  post  copulam  de  qua  agitur?  2)  Et 
<juatenus  affirmative  (de  quo  valde  dubitandum),  idem  infidelis  ad 
fidem  conversus  post  mortem  legitimae  uxoris  intidelis  ,  possetne 
matrimonium  contrahere  cum  consanguinea  (usque  ad  4  gradum 
inciusive)  eiusdem  defunctae  uxoris,  sive  ista  consanguinea  bapti- 
smum  susceperit  ante,  sive  post  mortem  praedictae  uxoris  infide- 
lis?  S.  Congr.  respondit  ad  1"  negative ;  ad  2™  negative. 

§  12.  —  De  impedimento  piiblicae  honestatis. 

953.  Publicae  honestatis  impedimentum  est  propinquitas  orta 
vel  ex  sponsalibus  validis  vel  ex  matrimonio  rato.  Porro  ut  impe- 
dimentum  honestatis  praestent  sponsalia,  necesse  est,  ut  certas  ha- 
beant  conditiones.  Ac  1)  debent  esse  valida  ^ ;  unde  si  impotens, 
aut  voto  solemni  vel  ordine  sacro  Hgatus,  aut  alio  quocumque  im- 
pedimento  dirimente  constrictus  sponsalia  celebret  cum  muliere, 
poterit  haec,  detecta  rei  veritate,  eiusdem  consanguineis  nubere, 
quia  sponsalia  irrita  pro  nihilo  reputantur:  aliud  erat  secundum 
ius  antiquum.  2)  Ut  sponsalia  impedimentum  dirimens  pariant,  de- 
bent  esse  certa,  idest  cum  persona  singulari  contracta.  3)  Debent 
«sse  absoluta,  unde  qui  sponsaiia  cum  aliqua  muliere  sub  condi- 
tione  contraxit,  si  postmodum  ante  condilionis  eventum  cum  alia 

'  Ex  Trid.  Sess.  XXIV,  c.  III. 


168  PARS   II.    DE    REBUS 


prioris  consanguinea  per  verba  contraxerit  de  praesenti ,    cum  se 
cunda  remanere  debebit  ^ 

954.  Impedimentum  honestalis  publicae  est  perpetuum ;  unde 
si  sponsa,  vel  moriatur,  vel  ingrediatur  Religionem  ,  non  poterit 
sponsus  cum  eius  consanguineis  contrahere  sine  dispensatione.  Idem 
est,  si  sponsaiia  mutuo  purtium  consensu ,  vel  Offlcialis  sententia 
dissolvantur.  Ratio  est,  tum  quia  sponsalia  haec  antequam  dissol- 
verentur,  valida  erant,  et  ex  validis  semel  sponsalibus  oritur  per-^ 
petuum  honestatis  impedimentum ;  tum  quia  id  a  Sacra  Congreg. 
Gonc.  definitum  est,  cuius  iudicio  inhaerendum  esse  declaravit  Ale- 
xander  VII  ^ 

935.  Honestatis  impedimentum  non  solum  oritnr  ex  sponsali- 
bus,  verum  etiam  ex  matrimonio  rato  non  consummato:  idque  ^ 
praeterquam  quod  expresse  definitum  est  C.  4  et  8  de  spons.,  palet 
argumento  a  minori  ad  maius.  Si  enim  sponsalia  mera,  quae  sunt 
via  ad  malrimonium,  inducunt  impedirnentum  honestatis  publicae, 
multo  magis  illud  inducet  matrimonium  ipsum,  quamvis  non  con- 
summatum  *.  Circa  hoc  quaedam  notanda. 

956.  Impedimentum  e  matrimonio  rato  latius  extenditur,  quam 
<|uod  oritur  e  puris  sponsalibus:  ex  sponsalibus  enim  ,  intra  pri- 
muin  lineae  rectae,  vel  collateralis  gradum  sistit,  ex  matrimonio 
ad  quartum  usque  lineae  utriusque  gradum  operatur,  prout  decla- 
ravit  S.  Pius  V  *. 

957.  Licet  ex  sponsalibus  invalidis  non  exurgat  impedimentum 

'  Bonifaciijs  VIII  cap.  unic.  de  sponsal.  in  6. 

'  Anno  1658,  ul  leslatur  Fagnan.  in  cap.  Ad  audientium  n.  29  de  sponsal. 

VEx  matrimonio  tantum  rato  orilur  impedimentum  publicae  honestalis,  mi- 
nime  vero  afTinitalis.  Poslquam  vero  fuit  consummalum,  non  habetur  amplius  im- 
pedimenlum  publicae  honestatis ,  sed  tantum  aflinitatis.  Bened.  XIV  De  syn.  1.  9, 
cap.  Vb,  n.  4.  Quod  si  malrimonium  consummatum  validum  non  erat,  lunc  duo 
distincla  impedimenta  ex  eo  emergunt,  scilicet  publicae  honestatis  ex  matrimonio 
rato  nullo,  et  afflnitatis  ex  copuia  fornicaria.  S.  C.  G.  in  causa  Brixien.   an.  1667. 

*  In  citata  Bulla  Ad  romanam  data  anno  1568,  quam  referl  Pyrr.  Corradus 
1.  8,  c.  7,  n.  6. 


LIBER    I.    DE    REBUS    ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  16& 

publicae  honestalis,  exurgit  tamen  e  quocumque  matrimonio  inva- 
lido',  modo  invalidum  non  sit  ex  defectu  consensus ,  quod  definit 
Bonifacius  V[ll  \  cui  nullo  posteriori  iure  derogatum  est,  ut  pro- 
bat  Fagnanus  ^ 

958.  Matrimonium  irritum  ob  impedimentum  publicae  hone- 
statis  non  parit  aliud  honestatis  impedimentiim  in  praeiudicium 
priorum  sponsalium ;  hinc  matrimonium  contractum  cum  sorore, 
matre,  vel  filia  sponsae ,  non  habet  vim  quasi  reciprocam  dissol- 
vendi  praecedentia  sponsalia  ^ 

959.  Dixi  in  praeiudiclo  prio7^uni  sponsaliuni :  nam,  ut  advertit 
Sanchez  *,  quando  priori  sorori  data  est  fides  et  postea  cum  poste- 
riori  initum  est  matrimonium  absque  consummatione  ,  inducitur 
impedimentum  ad  contrahendum  valide  matrimonium  cum  qua- 
cumque  intra  quartum  gradum  consanguinea  huius  posterioris, 
dempta  illa  cui  fides  data  est,  quia  ex  matrimonio  inito  perseverat 
nunc  impedimentum  usque  ad  quartum  gradum ,  et  solum  textus 
disponit  non  oriri  impedimentum  ad  praecedentia  sponsalia  dissol- 
venda  '.  Ex  sponsalibus  puris,  certis,  dammodo  non  sint  nulla  ex 
defectu  consensus,  oritijir  efficax  ad  impediendum  et  dirimendum 
sequentia  sponsalia,  vel  matrimonium,  non  autem  ad  praeceden- 
tia  dissolvendum,  inipedimentum  iustitiae  publicae  honestatis. 

960.  Hinc  1.  si  matrimoiiium  Titii  cum  Bertha  invalidum  fue- 
rit  propter  aliquod  impedimentum  dirimens,  sive  cognitum  iisdem, 
sive  incognitum  ,  ex  eodem  matrimonio  nascetur  impedimentum 
publicae  honestatis,  vi  cuius  nec  Titius  ullam  e  consanguineis  Ber- 
thae  nec  Bertha  ullum  e  consanguineis  fitii  intra  quartum  graduin 
ducere  poterit ;  unde  axioma  :  quod  de  iure  irritum  est,  nullum  pa- 
rit  effectum,  non  valet  in  praesenli. 

*  In  cap.  unic.  de  sponsal.  in  6. 
'  In  c.  Ad  audientiam  de  sponsal. 
^  Cap.  unic.  de  sponsal.  in  6. 
'  Disp.  68,  n.  24. 
'  Cap.  unic.  de  sponsal.  in  6. 


170  PARS   II.    DE    REBUS 


961.  Hinc  2.  ex  matrimonio  celebrato  inter  amentes,  furiosos, 
«brios,  metu  gravi  constrictos ,  non  exurgit  impedimentum  hone- 
statis,  quia  deest  consensus  vel  omnis,  vel  saltem  liber.  Idem  dic 
de  matrimonio  ex  errore  circa  personam,  vei  cum  persona  incerta 
contracto,  Gap.  Taa  nos  de  sponsal.,  ubi  ait  Innocentius  IH:  In  eo, 
idest  matrimonio  sine  consensu,  nec  substanlia  coniugalis  contra- 
€tus,  nec  forma  contrahendi  coniugium  valet  inveniri. 

962.  Hinc  3.  si  loannes  sponsalia  valide  contraxerit  cum  Ber- 
tha  ,  et  posthac  matrimonium  contrahat  cuni  Maria  eius  sorore  , 
ante  secundi  huius  matrimonii  consummationem  poterit  conlrahere 
cum  Bertha;  quia  matrimonium,  quod  propter  impedimentum  ho- 
nestatis  e  sponsalibus  ortum  non  vaiet,  impedire  non  potest  quo- 
minus  loannes  promissionem  Berthae  factam  adimpieat,  et  adim- 
piere  teneatur.  Secus  vero  dicendum  ,  si  loannes  cum  Maria  ma- 
trimonium  inique  consummaverit;  tunc  enim  neutram  ducere  po- 
test:  non  Mariam  ob  dictum  pubiicae  honeslatis  irnpedimentum  : 
non  Berlham  ob  impedimentum  affinitatis  consurgens  ex  copula, 
quam  habuit  cum  sorore  eius. 

963.  Quaeritur  denique  an  cx  matrimonio  clandestine  contra- 
«to  nascatur  hoc  impedimentum.  Negalive  respondet  Sanchez  ^  , 
quia,  inquit,  tale  matrimonium  nullum  est  ex  defectu  consensus, 
€um  careat  eo  genere  consensus,  quem  exigit  Ecclesia.  Affirmant 
<ilii,  (juia  qui  clandestine  contrahlt,  vere  consentit,  etsi  illegitime, 
non  secus  ac  Religiosus,  qui  matrimonio  iungitur.  In  iis  autem  lo- 
€is  ubi  matrimonium  contrahendum  est  coram  Parocho  et  testibus, 
•ex  matrimonio  civili  non  oriri  impedimentum  publicae  honestatis 
"declaravit  S.  Congr.  Conc.  13  martii  1879,  probante  Leone  XIII  die 
17  eiusdem  mensis. 

964.  Quaeritur  an  Matrimonium  ratum  non  consummatum  pa- 
^anorum  honestatein  publicam  inducat,  vel  censeatur  impedimen- 
tum  dirimens  post  eorum  conversionem.  Ex.  gr.  Si  Titius  paganus 
Maeviam  paganam  duxit ,   et  cum  ea   non  consummavit,   et  post 


'  L.  7,  disp.  70,  n.  13. 


LIBER   I.    DE    RKBUS    HCCLKISIAE   SPIRITUALIBUS  171 

mortem  Maeviae  Titius  fiat  ehristianus,  poteritne  ducere  Bertham 
sororem  Maeviae  e  pagana  factam  christianam  ?  Idemque  estne  de 
sponsalihus  paganorum  ac  de  matriinonio  rato?  Huic  dubio  respon- 
dit  S.  Congr.  S.  OIT.  die  26  septembris  1837,  impedimentum  non 
subsistere. 

§  13.  —  De  impedimenlo  ordinis  sacri. 

965.  Ordo  sacer  vel  ratione  sui,  vel  ratione  solemnis  voti  ca- 
stitatis  quod  habet  adnexum  ,  vel  ratione  utriusque  ,  in  Ecclesia 
latina  matrimonii  incapacem  illum  reddit ,  qui  ordinatus  est.  Qui 
vero  sacro  insignitus  ordine  aut  solemni  castitatis  voto  obstrictus 
matrimonium  contrahere  praesumit  (quod,  ubi  Tridentinum  viget, 
dicendum  est  etiam  de  matrimonio  tantum  civili,  quod  vocant)  et 
qui  cum  eo  matrimonium  inire  praesumit,  incurrunt  excommuni- 
cationem  Ordinariis  reservatam.  Admitti  autem  nequit  quod  non- 
nuUi  dicunt,  hanc  non  contrahi  si  matrimonium  fuerit  nullum  ex 
alio  capite,  ex.  gr.  si  contraxerint  obstricti  alio  impedimento  di- 
rimenle. 

966.  Ordo  sacer  etiam  apud    Graecos    matrimonium    dirimit  *. 

967.  Porro  impedimentum  ordinis  el  alterum  proveniens  ex 
voto  continentiae  emisso  in  professione  solemni  in  eo  dillert,  quod 
istud  nedum  irritas  reddit  nuptias  ineundas,  sed  et  dissolvit  matri- 
monium  ratum  non  consummatum  ante  professionem  initum ,  uti 
iiifra  exponetur,  votum  autem  per  sacri  susceptionem  ordinis  so- 
lemnizatum,  tantum  inhabilitat  ad  contrahendum,  minime  vero  vim 
habet  dissolvendi  matrimonium  ratum  antea  initum. 

968.  Qui  ignorans  obligationem  castilatis  adnexam  esse  ordini 
sacro,  illum  suscepit,  ad  eam  servandam  tenetur ;  ad  quam  etiam 
tenetur,  qui  cum  expressa  voluntate  non  se  obligandi  ad  continen- 
tiam  sacris  initiaretur  ordinibus;  eo  ipso  enim  quod  vult  ordinem 
suscipere,  non  potest  non  velle  obligationes  ei  adnexas  seu  ex  prae- 
cepto  Ecclesiae. 

'  S.  C.  de  Prop.  Fid.  iussu  Pii  IX  24  mart.  1858;  Sup.  Univ.  luq.  22  dec.  1875. 


172  PARS   II.    DE   REBUS 


969.  Qiii  ante  usum  rationis  ordinem  suscipit ,  ea  obligatione 
non  ligatur  ,  nisi  postea  expresse  ,  vel  tacite  suam  ordinationem 
ratam  habeat. 

970.  Potest  quis  ordinari  invitus ,  aut  per  coactionem  exter- 
nam,  aut  per  metum  gravem  iniuste  incussum.  [n  primo  casu  in- 
valida  est  ordinatio;  iii  alio  est  valida,  sed  quoad  castitatis  obliga- 
tionem,  distingui  debet,  an  dein  libere  eam  ratam  habuit,  vel  non: 
si  ratam  habuit,  tenetur  ad  continentiam ;  si  vero  non,  ad  conti- 
nentiam  non  tenetur:  semper  tamen  Sedis  Apostolicae  iudicium, 
seu  late  dicta  dispensatio ,  seii  rescriptum  gratiae  ,  seu  declaratio 
interveniat  necesse  est ,  quae  non  conceditur  nisi  metu  probato  , 
facto  processu  ad  formam  '. 

971.  Quoad  uxoratum  qui,  propria  vivente  uxore,  velit  ad  alium 
statum  transire,  ex  dispositionibus  iuris ,  praeter  uxoris  licentiain 
expressam  atque  sponlaneam,  quae  semper  et  ubique  requiiitur  ', 
alia  etiam  requiruntur.  Kl  quidem  distinguendum  est  utrum  agatur 
de  suscipiendo  ordine  sacro  vel  statu  religioso  vel  episcopatu.  In 
priori  casu,  praeter  dictam  uxoris  licentiam  requiritur  ulterius,  ut 
ipsa  castitatem  voveat.  In  secundo  requiritur  ulterius  ut  coniux 
uterque  habitum  religiosum  assumat.  Verum  si  uxor  ita  senex  sit 
et  sterilis,  ut  sine  suspicione  possit  manere  in  saeculo,  dissimulare 
Kpiscopus  poterit  ut  ea  in  saeculo  remanente  et  castitatem  promit- 
tente,  ad  religionem  transeat  vir  eiusdem.  Ita  Alex.  1(1  ^  In  tertio 
denique  laudatus  Pontifex  auctoritate  apostolica  absolute  prohibet 
ne  uxoratus  in  Kpiscopum  ordinetur,  nisi  uxor  prius  professa  con- 
tinentiam  sacrum  sibi  velamen  imponat  et  religiosam  vestem  as- 
sumat  *.  Attamen,  testante  Pontio  ,  ex  consuetudine  recepta  non 
admittitur  vir  ad  sacros  ordines  ,    nisi  uxor  quae  iuvenis  est  reli- 

*  Const.  Bened.  XIV  4  Martii  1748,  super  nullitate  prof.  religionis.  Cf.  Fagnanum 
in  cap.  Ma^es  de  Baptismo, 

*  Cap.  Consuluit  de  convers.  coniug. 
'  Cap.  Cum  sis  4  eod.  tit. 

*  Cap.  Sane  6  eod.  til. 


I 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  173 

gionem  ingrediatur  et  protiteatur  et  quae   senex  est  voveat  con- 
tinentiam. 

972.  Non  suflieere  autem  quod  mulier  conservatorium  ingre- 
diatur,  seu  congregationem  muiierum  ac  virginum,  profitendo  so- 
lum  castilatis  votum  donec  maritus  vivat  ^ 

§  14.  —  De  impedimento  voti. 

973.  Votnm  castitatis  solemne  ,  quod  in  professione  religiosa 
emittitur,  est  impedimentum  dirimens  ad  matrimonium  contrahen- 
dum,  et  dis-iolvil  malrimonium  ratum  et  non  consummatum  -. 

974.  Excipilur  votum  castitatis,  quod  emittunt  Religiosi  Soc. 
lesu  post  biennium  no\itiatus,  quod  licet  simplex  sit,  attamen  in 
oidine  ad  invalidandum  matrimonium  contrahendum  eamdem  vim 
habet  ac  votuin  solemne,  idque  ex  peculiari  iure  seu  privilegio  ei- 
dem  Socielali  coucesso  a  Greg.  XIII  ^  Hoc  autem  votum  non  dis- 
solvil  matrimonium  ratum. 

975.  Kst  etiam  fidei  dogma  professionem  solemnem  religiosam 
dissolvere  matrimonium  ratum  et  non  consummatum.  Hinc  ius  ca- 
nonicum  bimestre  concedit  coniugibus  ad  deliberandum  an  velint 
religionem  ingredi.  Hoc  autem  bimestre  a  sententia  iudicis  vel  cau- 
tione  data  compiitari  debet.  Porro  si  unus  e  coniugibus  post  ma- 
trimonium  ratum  religionem  ingrediatur ,  tenetur  pars  in  saeculo 
manens  expectare  donec  alterius  professio  legitime  sequatur  ,  ut 
novum  matrimonium  contrahat.  Cum  autem  in  praesens  post  no- 
vitiatum  debeant  emitti  vota  simplicia,  et  post  triennium  solemnia, 
quaeritur  an  coniux  manens  in  saeculo  per  totum  hoc  tempus  ex- 
pectare  debeat.  Huic  dubio  S.  C.  Ep.  et  Reg.  die  25  ianuarii  1861 

'  S.  C.  C.  ad  Arch.  Goanun<  die  17  aug.  1641.  —  Hoc  votum  simplex  quidem  esl; 
attamen  si  ordinatus  prior  morlem  obierit,  vovens  inliabilis  esl  ad  alias  nuptias  contra- 
hendas.  Gap.  10,  dist.  28.  Si  autem  vir  non  est  professus,  non  item.  Schmalzgrueber 
IV,  6,  67. 

»  Conc.  Trid.  Sess.  XXIV,  cap.  IX. 

'  Const.  Ascendente  Domino  8  kal.  iun.  1584. 


174  PARS   II.    DE    REBUS 


respondit,  nonnisi  per  solemnem  votorum  professionem  matrimo- 
nium  ratum  et  non  consummatum  dissolvi ,  non  vero  per  profes- 
sionem  votorum  simplicium,  ideoque  in  casu  quo  vir  iuxta  legem 
diei  19  martii  1857  per  S.  Congr.  super  statu  Regularium  iatam, 
vota  simplicia  emittere  debeat  ante  solemnem  professionem ,  sive 
ipse,  sive  eius  coniux  recurrere  poterit  ad  Apostolicam  Sedem  pro 
obtinenda  facultate,  ut  statim  emitti  possint  vota  solemnia. 

976.  Quamvis  matrimonium  consummatum  non  dissolvalur  per 
professionem  religiosam,  attamen  si  alter  coniux  consentiat,  potest 
compars  ingredi  religionem.  Diximus  si  alter  consentiat ,  etenim 
si  altero  invito,  aut  inscio,  altera  pars  religionem  ingrediatur,  nun- 
cupata  professio  erit  invalida,  et  solum  vim  voti  simplicis  habebit, 
et  pars  ipsa  ad  suum  coniugem  redire  tenebitur.  Gonsensus  vero 
debet  esse  expressus,  nec  suflicit  consensus  praesumptus,  aut  taci- 
tus,  ex.  gr.  si  compars  non  reclamet,  nec  suflficit,  si  vel  coactus, 
vel  dolo,  aut  metu  extortus  fuerit. 

977.  Praeter  consensum  alterius  partis  exquiritur,  pro  liceitate^ 
consensus  Episcopi:  insuper  requiritur,  ut  coniux  in  saeculo  rema- 
nens,  si  iuvenis  sit,  et  de  incontinentia  suspectus,  religionem  in- 
grediatur,  vel  si  senex  sit,  et  de  incontinentia  non  suspectus,  emit- 
tat  votum  castitatis  perpetuae:  quod  votum  ad  dubitationes  remo- 
vendas  coram  testibus  et  Ordinario  et  ante  professionem  compartis 
nuncupari  debet.  Quae  autem  aetas  sufficiat,  ut  quis  senex  dicatur^ 
difficile  est  iudicare  cum  nullum  ius  iddeclaret;  regulariter  autem 
aetas  sexagenaria  in  viro,  et  quinquagenaria  in  femina  videtur  suf- 
ficere,  ut  quis  dicatur  senex  ^  Probabilius  tamen  id  arbitrio  iudi- 
cis  remitti  debet.  Haec  vero  ^  nullatenus  obstant,  quominus  si  pe- 
culiaris  alicuius  facti  circumstantiae  temperamentum  aliquod  vel 
regulae  relaxationem  exposcere  videantur,  Apostolicae  Sedis  aucto- 
ritas  imploretur,  quae  ex  legitimis  causis  potest,  consuevitque  op- 
portunam  dispensationem  indulgere. 

'  Sanchez  1.  7,  disp.  32. 

*  Bened.  XIV  De  Syn.  1.  13,  n.  7. 


LIBER    I.    DE    REBUS    ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  nS- 

978.  Duplici  in  casii  invita  comparte  potest  coniux  religionem 
ingredi:  1)  si  iila  adulterium  commisit.  Hoc  vero  debet  esse  eer- 
tum,  et  notorium,  sive  facto  sive  iure,  vel  rei  in  iudicio  confes- 
sione;  si  tale  non  sit,  imploranda  erit  iudicis  sententia,  imo  con- 
sulendum  ut  haec  semper  imploretur.  Requiritur  insuper  ut  adul- 
terium  nec  condonatum,  non  compensatum,  nec  per  alium  coniu- 
gem  directe  causatum  sit.  2)  Potest  etiam  religionem  ingredi  ,  si 
alia  pars  in  haeresim  vel  apostasiam  lapsa  sit,  et  post  monilionem 
in  ea  perseveret,  ut  diximus  in  praecedenti  paragrapho. 

§  15.  —  De  impeditnento  disparitatis  cultus. 

979.  Ultimum  superest  investigandum  impedimentum  ,  quod 
oritur  ex  sanctitate  sacramenti  matrimonii,  quodque  in  iure  digno- 
scitur  sub  nomine  disparitatis  cultus.  Duplex  distinguitur  cultus 
disparitas:  alia  propria,  (juae  habetur  quando  baptizatus  coniugium 
init  cum  non  baptizato;  impropria  alia,  cum  matrimonium  contra- 
hitur  inter  orthodoxum,  et  heterodoxum.  Prima  constituit  impedi- 
mentum  dirirnens,  alia  impediens  ^ 

980.  Prima  autem  dirimit  matrimonium,  quamvis  baptizatus 
catechumenam  ducat,  vel  non  baptizatus  apostatam.  Hoc  impedi- 
mentum  obligat  statim  in  locis  infidelium  fideles  nuper  ad  fidern 
conversos:  etenim  S.  Sedes  Vicariis  Apostolicis  dat  facultatem  at> 
eo  dispensandi,  et  si  quando  matrimonia  ibi  sine  dispensatione  con- 
trahuntur,  consensum  renovari  iubet  ^.  In  indulto  Apostolico,  quod 
a  S.  Sede  conceditur  ,  apponuntur  conditiones  quae  ipsius  usum 
moderantur ,  et  sunt  ut  dispensatio  concedatur  :  t)  ex  gravibus 
causis  in  singulis  casibus,  in  quibus  dispensandum  erit ;  2)  in  locis 
tantum  ubi  sunt  plures  infideles,  quam  christiani ;  3)  quatenus  abs- 
que  contumelia  creatoris  fieri  possit.  Porro  contumelia  crealoris- 
vitari  debet  respectu :  1)  contrahentis  fidelis;   2)  prolis  nasciturae;. 

'  Gfr.  cl.  Mansella  in  op.  de  imped.  matr.  dirim. 
'  Clemens  XIII,  Instr.  ad  Miss. 


176  PARS   II.    I)K    KEBUS 


3)  contrahentis  infidelis.  Hinc  in  conlrahonte  fideli  cessare  debet 
pericuhim  perxersionis,  respectn  prohs  nasciturne  debet  in  tuto  esse 
educatio  in  vera  religione,  et  in  contrahente  infideli  debet  afiqua 
conver'sionis  spes  elTulgere,  ut  remotus  sit  perversionis  pericuhim, 
tum  respectu  coniugis  fidelis  ,  tum  proiis  nasciturae.  Quare  Gle- 
mcns  Xll[  ^  declara^it  non  licere  Kpiscopis  et  Vicariis  Ap. ,  quibus 
ab  Apostolica  Sede  facultas  conceditur  dispensandi  in  matrimoniis 
super  disparilate  cultus,  ea  uti  quando  periculum  adsit  perversionis 
alterius  coniugis.  Quapropter  eosdem  Episcopos  ac  Vicarios  Aposto- 
li  os  serio  monendos  esse,  ut  omnino  et  adamussim  servent  condi- 
tiones  in  formula  induiti  ipsis  praescriptas.  Hac  de  re  conferatur 
aliud  opus  a  nobis  editum  De  dispensationibus  malrimonialibus. 

SECTIO  II. 

DE   IMPEDIMENTIS    IMPEDIENTIBUS. 

981.  Impedientia  impedimenta  oriuntur  vel  ex  reverentia  reli- 
gioni  debita,  vel  ex  prohibitione  legitimae  auctoritatis,  vel  ex  alia 
obligatione  a  contrahentibus  iam  assumpta. 

982.  1.  Porro  ex  reverentia  religioni  debita,  sequentia  impedi- 
menta  promanant:  1)  tempus  feriatum ;  2)  votuni  simplex  castita- 
tis;  3)  inscitia  radinientorum  fidei;  4)  impedimentum  mixtae  re- 
ligionis. 

983.  Tempus  feriatum  est  a  prima  Dominica  adventus  usque 
ad  diem  Epiphaniae,  et  a  feria  quarta  Cinerum  usque  ad  octavam 
Paschatis  inclusive.  Hoc  tempore  matrimonia  possunt  absolute  qui- 
dem  celebrari,  sed  absipie  solemnitatibus  ^  Ex  particulari  tamen 
lege  vel  consuetudine  ipsum  matrimonium  in  nonnuUis  dioecesibus 
vetitum  est,  qiia  in  hypothesi  Hcenlia  Ordinarii  requiritur.  His  vero 
diebus  a  nuptiali  benedictione  abstinendum,  eaque  in  tempus  quo 
possit  ex  rituali   Ecclesiae   lege  impertiri  est  ditTerenda.    Si   tunc 

*  In  Congr.  S.  Off.  29  ian.  1767  ad  Ep.  Nankinensem. 

*  Bened.  XIV,  Instr.  80. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  177 

missa  celebrelur,  neqiie  ea  votiva  pro  sponsis  esse  potest ,  neque 
orationes  ac  benedictiones  in  hac  contentae  possunt  recitari.  Est 
quoque  per  hos  dies  prohibituni  soiemniter  sponsam  traducere  , 
nupliaiia  celebrare  convivia,  aut  saecularem  quamcumque  pompam 
agere. 

984.  2.  Votum  simplex  duplici  sub  ratione  matrimonium  irn- 
pedit:  i)  Siquis  consueta  Iria  vota  simplicia  in  Gongregatione  reli- 
giosa  protitetur,  vel  in  ordiue  formali  ceu  praeambula  ad  vota  so- 
lemuia.  2)  Siquis  privatim  \otum  emittat  vel  perpetuae  castitatis, 
vel  amplecteudi  statum  religiosum,  vel  suscipiendi  ordines  sacros, 
vel  non  nubendi.  Habetur  exceptio,  prout  diximus,  quoad  Societa- 
tem  lesu,  in  qua  impedimentum  voti  castitatis  quam\is  simplex , 
est  dirimens  ex  concessione  Greg.  XIII  ^  Itaque  si  quis  aliquo  ex 
dictis  votis  obstrictus ,  dispensationeque  non  obtenta,  nuptias  con- 
trahat  ,  graviter  peccat.  Votum  ingrediendi  religionem  vel  susci- 
piendi  ordines,  matrimonio  per  obitum  soluto,  reviviscunt. 

985.  5.  Inscitia  rudimentorum  fidei  etricit,  ut  qui  ea  laborant 
matrimonio  iungi  licite  non  possint,  nisi  prius  illa  didicerint,  tum 
ut  ea  filios  suos  edoceant,  tum  ut  suarum  obligationum  conscii  ea 
possint  implere. 

986.  4.  Impedimentum  mixtae  religionis  est  prohibitio  Eccle- 
siae  ne  catholici  cum  acatholicis  contrahant  matrimonia.  Ab  hu- 
iusmodi  matrimoniis  Ecclesia  semper  abhorruit  tum  ob  periculum 
perversionis  partis  catholicae  et  prolis  pravam  institutionem ,  tum 
ob  communicationem  catholici  cum  haeretico  vel  schismatico  in 
rebus  sacris.  Ex  gravi  causa  in  huiusmodi  matrimoniis  solus  Ro- 
manus  Pontifex  dispensare  potest.  Porro  quando  catholici  instant 
pro  dispeusatione  ab  impedimento  mixtae  religionis  ad  matrimonia 
cum  acatholicis  contrahenda,  Ordinaiius  sedulo  curet  ut  pars  aca- 
tholica  convertatur.  Si  id  obtinere  nequiverit ,  partem  catholicam 
ab  eo  matrimonio  contrahendo  dehortetur.  Si  neque  id  poterit  ob- 
tinere  ,  tunc    si  ipse   apostolica   dispensandi    facultate   auctus  sit, 

'  Const.  Ascendente  Domino. 

ZlTELLI-SOLIERI.    —    //.  12 


178  PARS   II.    DE    REBUS 


ipse  dispenset ;  si  ea  careat ,  oblalum  a  parte  catholica  petitionis 
libellum  transmittat  ad  S.  Sedem  cum  sua  informatione  et  voto, 
dispensatio  conceditur  dummodo  1)  iustae  adsint  dispensationis  cau- 
sae,  aut  metus  fundatus  matrimonii,  ut  aiunt ,  civilis,  vel  coram 
ministro  acatholico ;  2)  dummodo  periculum  perversionis  partis 
catholicae  ex  huiusmodi  coniunctione  non  sit  prudenler  timendum, 
et  3)  cautiones  iure  divino  et  ecclesiastico  requisitas  nupturientes 
prius  in  Curia  episcopali  exhibeant  et  adsit  moralis  certitudo  eas 
implendas  fore. 

987.  Hae  cautiones  sunt,  ut  pars  haeretica  promittat  se  per- 
missuram  comparti  usum  liberum  religionis  catholicae  et  educatu- 
ram  in  eadem  omnes  liberos  utriusque  sexus.  Gontrahens  vero  ca- 
tholicus  polliceri  debet  se  efflcaciter  curaturum  conversionem  con- 
trahentis  acatholici. 

988.  Quoad  matrimonia  mixta  sine  dispensatione  inita,  Ordi- 
narius  satagere  debet  ut  pars  acalholica  cautiones  praestet,  catho- 
licam  facti  poeniteat,  et  quatenus  universam  prolem  in  sanctitate 
catholicae  religionis  quantum  in  se  erit  educaluram  et  coniuf^is 
conversioiieoi  omni  studio  curaturam  promiserit,  eam  a  censuris 
si  quas  incurrerit  absolvat,  impositis  poeniteutiis  salutaribus  et  in- 
iuncta  reparatione  scandali  quo  meliori  modo  fieri  poterit. 

989.  Quoad  modum  vero  celebrandi  haec  matrimonia  mixta, 
lata  est  die  13  nov.  1838  instruclio  a  Secretaria  Status:  a  Etsi  San- 
ctissimus  Dominus  Noster  Pius  i\  "  etc.  Haiic  vero  ipsam  instru- 
ctionem  contra  falsam  interpretationem  vindicavit  S.  Congr.  de 
Prop.  F.  Instr.  data  die  25  martii  1868.  Cf.  opus  de  disponsationi- 
bus  matrim. 

990.  Ad  secundam  classem ,  seu  ad  prohibitionem  legitimae 
auctoritatis  pertinet  Ecclesiae  vetitum,  quibus  verbis  intelligitur 
specialis  prohibitio  ab  homine  facta.  lamvero  propter  causam  legi- 
timam  interdicere  matrimonium  possunt  Romanus  Pontifex  et  Or- 
dinarius. 

991.  lustae  autem  inhibitionis  causae  variae  esse  possunt,  et 
potissimae  sunt  suspicio  latentis  impedimenti,  sive  dirimentis,  sive 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  179 

impedientls,  et  necessitas  vitandi  scandala  vel  rixas  ,  quae  ex  ilio 
matrimonio  oritura  praevidentur. 

992.  Quoad  huius  inhibitionis  effectum  notandum  est,  quod  si 
matrimonium  ineatur  contra  |)rohibitionem  Episcopi,  sua  validitate 
non  destituitur;  quod  si  inhibitio  facta  fuerit  a  Uomano  Pontifice, 
si  inhibitioni  clausulam  irritantem  addiderit,  erit  invalidum,  secus, 
validum. 

993.  Quod  si  Episcopus  vel  Romanus  Pontifex  prohibuerit  ma- 
trimonium  eo  quod  lis,  vel  appellatio  instituta  sit  de  sponsalibus 
initis  cum  alia  persona  ,  quae  fuerit  carnaliter  cognita  ,  matrimo- 
nium  contra  talem  prohibitionem  initum  iudicari  debet  invalidUm 
iis  in  locis,  ubi  sponsalia  in  praefato  casu  transeunt  in  matrimo- 
nium  per  copulam,  quae  praesumitur  animo  matrimoniali  habita; 
in  iis  vero  ,  ubi  decretum  Tridentinum  de  clandestinitate  viget, 
cum  malrimoniis  eiusmodi  praesumptis  locus  non  sit,  valet  matri- 
monium  contra  prohibitionem  Pontificis  non  munitam  clausula  ir- 
ritante  ^ 

994.  Ad  ultimam  ciassem  pertinet  impedimentum  ortum  ex 
sponsalibus  cum  alia  persona  contractis,  et  non  dissoiutis.  Quod 
quidem  impedimentiim  a  Sede  Apostolica  dumtaxat  relaxari  potest. 

ARTICULUS    VI. 

D e    Divortio. 

993.  Matrimonium  ratum  et  consummatum,  usque  ad  mortem 
omnino  indissolubile  esse  adeoque  nec  propter  adulterium  quidem 
alterius  coniugum  ipsius  vinculum  dissolvi  posse  ,  dogma  catholi- 
cum  est  ^  Possunt  tamen  dari  causae,  ob  quas  fieri  potest  separalio 

'  Gf.  Bened.  XIV,  de  Syn.  Dioecesana  I.  12,  cap.  5,  n.  3.  Cf.  Instr.  S.  C.  de 
Prop.  Fid.  17  ian.  1828  ad  Vicarios  Ap.  in  Imp.  Sinariim. 

*  A  nonnuUis  Galliarum  Episcopis  sequentia  dubia  S.  R.  et  Univ.  Inquisilioni 
proposita  sunt:  » In  Epistola  S.  R.  et  U.  I.  25  iunii  1885  ad  omnes  in  Gallica  Di- 
« tione  Ordinarios  circa  civilis  divorlii  legem  ila  decernitur:  Attentis  gravissimis 
«  rerum,  temporum  ac  locorum  adiunctis,  tolerari  posse  ut  qui  magistratus  obtinent 


180  PARS    II.    DE    REBUS 


inter  coniuges  quoad  thorum  seu  quoad  coliabitationern,  vel  in  per- 
petuum  vcl  ad  certum  tempus,  ex  communi  iure,  de  quibus  in  hac 
paragrapho  agendum  est. 

996.  Separalio  perpetua  fieri  potest:  1)  ex  causa  maioris  per- 
fectionis  spiritualis  mutuo  coniugum  consensu ,  cum  scilicet  vei 
ambo  vel  una  tanlum  pars  religionem  ingrediatur  ,  vel  cum  vir 
ordines  sacros  suscipiat.  2)  Altera  causa  ex  ipso  matrimoniali  iure 
intrinsecus  deducta,  est  adulterium,  per  quod  intelligitur  omnis  lu- 
xuriae  species  in  qua  coniux  vere  dividit  carnem  suam  cum  alio 
vel  alia,  et  libere  quidem  et  voluntarie.    5)  Tertit?  causa  est  hae- 

«  et  advocati  causas  matrimoniales  in  Gallia  agant  quin  ofjicio  cedere  teneantur  » , 
condiliones  adiecit,  quarum  secunda  haec  est :  «  Dummodo  ita  animo  comparati  sint 
«  tum  circa  valorem  et  nullitatem  coniugii,  tum  circa  separationem  corporum,  de 
«  quibus  causis  iudicare  cogunlur,  ut  nunquam  proferant  sententiam  neque  ad  pro- 
«  ferendam  defendant  vel  ad  eam  provocent  vel  excitent  divino  aut  ecclesiastico  iuri 
«  repugnantem  ».  Quaerilur : 

I.  «  An  recta  sit  interpretatio  per  Gallias  diffusa  ac  eliam  typis  data ,  iuxta 
«  quam  satisfacit  conditioni  praecitatae  iudex  qui,  licet  matrimonium  aliquod  vali- 
«  dum  sit  coram  Ecclesia,  ab  illo  matrimonio  vero  et  constanti  omnino  abstrahit, 
<  et  applicans  legem  civilem  pronuntiat  locum  esse  divortio ,  modo  solos  effeclus 
«  civiles  solumque  contractum  civilem  abrumpere  mente  intendat,  eaque  sola  respi- 
«  ciant  termini  prolatae  sententiae?  Aliis  terminis,  an  sententia  sic  lala  dici  possit 
«  divino  aui  ecciesiaslico  iuri  non  repugnans? 

II.  «  Postquam  iudex  pronuntiavit  locum  esse  divortio ,  an  possit  Syndicus 
€  (gallice,  le  maire)  et  ipse  solos  effeclus  civiles  solumque  civilem  contractum  in- 
« tendens,  ut  supra  exponilur,  divortium  pronuntiare,  quamvis  matrimonium  vali- 
«  dum  sit  coram  Ecclesia  ? 

III.  «  Prouuntiato  divortio,  an  possit  idem  Syndicus  coniugem  ad  alias  nuptias 
« transire  attentantem  civiliter  cum  alio  iungere,  quamvis  matrimonium  prius  va- 
« lidum  sit  coram  Ecclesia  vivatque  altera  pars?  »  Feria  V,  loco  IV,  die  27  maii  1886 
in  Congregalione  Generali  S.  R.  et  Univ.  Inquis.  habita  coram  Eminentissimis  ac 
Reverendissimis  jDD.  S.  R.  E.  Gardinalibus  Generalibus  Inquisitoribus  propositis 
suprascriptis  dubiis,  ac  praehabito  Voto  DD.  Consultorum,  iidem  Eminentissimi  ac 
Reverendissimi  DD.  rescribi  mandarunt.  —  Ad  primum ,  secundum  et  terlium  du- 
bium  Negative.  Eadem  feria  ac  die  facta  de  his  Sanctissimo  Domino  Nostro  Leoni 
Papae  XIII  relatione,  Sanctitas  Sua  resolutiones  Eminentissimorum  PP.  adprobavit 
et  confirmavit. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  181 

resis ,  per  quam  intelligilur  omnis  apostasia  a  fide  ab  altero  con- 
iuge  facta  ^  4)  Quarta  est  quodvis  periculum  grave  vel  animae 
vel  corporis.  Huc  pertinet  scandalum  alteri  ab  altero  illatum  ad 
peccandum  iethaliter  -.  Hoc  autem  in  casu  debet  admoneri  coniux 
ut  desistat.  Huc  etiam  pertinet  periculum  grave  ,  quod  alteri  ab 
altero  immineat  %  ex  gr.  si  alter  alterius  vitae  insidias  struxerit, 
si  morbo  contagioso  laboret,  si  eum  graviter  caedat,  si  sanae  ali- 
menta  negaverit  vel  infirmae  medicamina.  Ciim  vero  etiam  iis  causis 
militantibus,  non  semper  licitum  divortium  sit,  ad  dignoscendum 
quandonam  licitum  sit ,  vel  non  ,  haec  prae  oculis  habenda  sunt 
principia :  i)  Si  divortium  ob  adulterium  fit,  est  licitum ,  quoties 
alter  est  innocens,  et  non  condonavit  delictum,  sive  expresse,  sive 
tacite,  V.  gr.  cum  eo  sponte  copulam  habens ,  vel  ipsi  familiarem 
se  exhibens.  Non  licet,  cum  illud  commisit  consentiente  alio  con- 
niuge,  sive  expresse  si\e  tacite,  vel  vi  aut  dolo ,  vel  cum  adulte- 
rium  materiale  tantum  fuit,  ex.  gr.  si  per  vim  fornicetur,  vel  for- 
nicetur  prudenter  putans  suum  coniugem  obiisse ,  aul  coniuge  in- 
continentiae  occasionem  praebente  ,  vel  si  non  sit  perfecturn  et 
consummatum.  2)  Si  fit  ob  haeresim,  in  qua  non  datur  compensa- 
tio  delictorum,  vel  fit  ob  scandalum ,  licitum  est  quousque  emen- 
datio  non  adsit.  3)  Si  fial  ob  periculum  ,  ex  gr.  ob  saevitiam  vel 
aliud  vitinm,  vel  grave  malum  in  bonis  corporis  vel  fortunae  ,  li- 
citum  est  quoties  cautio  non  praestetur  vel  per  fideiussorem ,  vel 
per  pignora,  vel  per  alia  media  a  iudice  ecclesiastico  probanda,  et 
quousque  periculum  durat. 

'  Gap.  Mulier  de  convers.  coniug.,  cap.  Qmesmt,  et  cap.  4  de  divort 

*  Can.  Idololatria  28,  q,  2. 

'  Cap.  Litteras  de  resl.  expoliat.  in  fine. 


182  PARS   II.    DE   REBUS 


ARTIGULUS    VII. 

De  celebratione  Nuptiarum. 

997.  Matrimonlum  in  ecclesia  maxime  celebrari  decet.  Idcirco 
nunquam  in  oratoriis  privatis,  multo  minus  in  aedibus  domesticis, 
nisi  Ordinarius  concesserit,  celebrandum  est.  Celebrari  vero  debet 
matutinis  horis,  non  porneridianis  aut  vespertinis,  ea  praecipue  de 
causa,  ut  contrahentes  missam  pro  sponsis  ,  si  hanc  ritus  diei  pa- 
tiatur,  audiant  utque  nuptlali  benedlctione  muniantur,  quae  primo 
nubentibus  impertitur.  Quod  si  aliqul  coniungantur  matrimonio 
privatim  aut  sub  vesperas  ,  ipsi  postmodum  ecclesiam  adeant ,  ut 
ibi  (neque  enim  alibi  fieri  poterit)  solemni  benedictione  donentiir. 
At  si  sponsa  sit  vidua ,  a  solemni  benedictione  nuptiarum  absti- 
nendum  nec  missa  pro  sponso  et  sponsa  celebranda  est  ^  Ceterum 
quamvis  insinuandum  sponsis  sit,  ut  benedictionem  hanc  nuptialem 
accipiant,  cogl  autem  ad  ipsam  nequeunt  ^  Ea  hodie  quandocum- 
que  darl  potest,  etiam  postquam  coniuges  in  matrimonio  diu  vi- 
xerint  ^  Datur  autem  solum  in  missa  *,  et  a  solo  Episcopo,  vel 
Parocho  proprlo  atque  in  proprla  dumtaxat  paroecia.  Ca^endum 
vero  ne  nuptialis  benedictlo,  quae  in  mlssa  unice  confertur,  quum 
matrimonium  lempore  non  vetito  solemniter  celebratur  et  de  qua 
sermo  est  In  cit.  resol.  Sacr.  Congr.  Rit.,  confundatur  cum  bene- 
dictione  animll  aliisque  ritibus,  qui  prostant  in  Rituali.  Huiusmodi 
enim  benedlctio,  a  prlori  distincta  et  a  missa  independens,  semper 
locum  habet  cum  matrimonlum  sive  solemniter,  sive  non  solemnit^r, 
coram  Kcclesia  contrahitur.  Sane  proposito  dubio  Sacra  Congr.  Fid. 
Prop.  an  benedlctio  nuptialis  quae  est  in  Rituali,  prohlbeatur  darl 
tempore  vetito,  an  \ero  hoc  tempore  prohibeatur  tantum  benedi- 
ctio  quae  est  in  missali,  ut  plures  theologi  autumare  videntur,  Sacr. 

•  S.  Rit.  Gongr.  1874.  CoUect.  n.  1536. 

'  S.  Rit.  Congr.  1  sept.  1858.  CoUect.  n.  1545. 
^  S.  Un.  Inqu.  31  aug.  1881.  Coilecl.  n.  1560. 

*  S.  Ril.  Congr.  23  iunii  1853;  31  aug.  1867.  Coliect.  n.  1558. 


LIBER   I,    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  183 

Congr.  die  3  iulii  1841  '  respondit:  Quoad  primum,  negative  ad 
primam  partem,  dummodo  non  adsit  consuetudo  non  contrahendi 
matrimonium  etiam  sine  solemnitate  tempore  vetito;  Atiirmalive 
ad  secundum.  Unde  colligitur:  1)  quod,  nisi  obstet  contraria  con- 
suetudo,  matrimonium  omni  tempore  ut  legitur  in  Rituali  Romano 
contrahi  potest;  2)  quod  in  eo  contrahendo  ritus  in  Rituali  descripti 
semper  locum  habent. 

998.  Ad  haec,  cum  difficile  sit  exitum  bonum  habere  quae  malo 
sunt  inchoata  principio,  urgeant  gravissime  parochi,  ut  ad  ipsum 
nuptiarum  diem  sancte  se  comparent  sponsi  ac  sese  sacramento 
poenitentiae  expient  et  Eucharistia  reficiant  in  missa ,  in  qua  be- 
nedictiones  impertiuntur  ^  Si  quando  contingat  ut  parochus  in  poc- 
nitentiae  tribunaU  poenitentem  matrimonium  initurum  invenerit 
minus  dispositum  ad  absolutionem  sacramentalem  recipiendam , 
omni  ope  ipsi  perficiendum  est,  ut  matrimonii  celebratio  differatur, 
donec  poenitens  absolutionis  capax  sit,  praesertim  quando  ex  hac 
dilatione  nullum  praevideat  oriturum  grave  damnum  sponsis,  vel 
scandalum  aliis ,  atque  poenitentem  hortationi  obtemperaturum. 
Quod  si  nupturiens  matrimonii  celebrationem  nolit  differre  ,  paro- 
chus  postquam  ipsi  declaraverit  necessitatem  perfectae  contritionis 
ad  absolutionis  defectum  supplendum  ,  permittet  matrimonii  cele- 
brationem.  Quod  si  nulla  statim  contrahendi  adsit  causa  iusta  , 
confessarius  hortetur  poenitentem  ad  differendum,  ut  se  prius  dis- 
ponat  ad  absolutionis  gratiam  recipiendam,  ostensa  eidem  difficul- 
tate  eliciendi  actum  contritionis  perfectae,  et  si  ex  hac  hortatione 
nihil  proficiat,  satius  erit  illum  hortari  ad  contritionem  perfectam 
et  inde  expresse  permittere  accessum  ad  matrimonium,  eum  tamen 
monendo  quod  nisi  habeat  contritionem  perfectam,  grave  peccatum 
committet '. 

999.  Qua  vero   ratione  se  gerere   debeat    parochus  in  illorum 
nuptiis  celebrandis,  qui   notorie  in  ecclesiasticas  censuras  inciderint, 

*  Gollect.  n.  1551. 

'  S.  Rit.  Congr.  in  Lavantin.  2i  martii  1874. 

'  S.  G.  Fid.  Prop.  5  marlii  1816. 


184  PARS    II.    DE    REBUS 


declaraiit  Sacr.  Poenitenliaria  ^ ,  id  est  in  primis  curandiim  ipsi 
esse  pro  viribus  ut  ecclesiasticis  censuris  innodati  debito  modo  cum 
Ecclesia  reconciiientur,  et  si  reconciliari  recusent  et  nisi  matrimo- 
nium  celebretur  gravia  inde  mala  imminere  videantur,  parochus 
Ordinarium  consulat,  qui  habita  rerum  et  circumstantiarum  ratione 
omnibusque  perpensis  quae  in  probatis  auctoribus  et  praesertim  a 
S.  Alphonso  ^  traduntur,  ea  declaret  quae  magis  expedire  in  Domino 
iudicaverit,  exclusa  tamen  semper  missae  celebratione. 

'  Instruclione  edita  die  10  dec.  1860. 
'  Lib.  6,  tract.  1,  cap.  2. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE    SPIRITUALIBUS  185 


APPENDIX 
De  Dispensationibus  Matrimonialibus  ^ 

1000.  Quod  ad  dispensationes  matrimoniales  pertinet ,  tribus 
capitibus  absolvi  posse  \  idetur.  In  1°  capite  de  dispensationum  ma- 
trimoniaiium  petitione  agitur ;  in  2°  de  dispensationum  matrimo- 
nialium  concessione  et  executione ;  in  5°  de  dispensationum  matri- 
monialium  cessatione,  ac  4°  de  sanatione  in  radice  sermo  erit.  Sit 
igitur 

CAPUT  I. 

DE  DISPENSATIONUM  MATRIMONIALIUM  PETITIONE. 

1001.  Distinctis  articulis  videbimus  1)  cuinam  petatur  dispen- 
satio  matrimonialis;  2)  quomodo  matrimonialis  dispensatio  petatur; 
5)  a  quibus  impedimentis  et  quibus  de  causis  matrimonialis  dispen- 
satio  petalur. 

ARTICULUS    I. 

Cuinam  petatur  matrimonialis  dispensatio. 

1002.  Principium  evidens  est:  ei  dispensatio  petitur  qui  potesta- 
tem  dispensandi  habet.  Videndum  est  igitur  quinam  habeant  pote- 
statem  dispensandi.  Cum  dispensare  non  sit  nisi  individuos  a  legis 
subiectione  subtrahere  ,  iile  tantummodo  dispensandi  potestatem 
habet ,  qui  vel  legis  causa  est  efjiciens ,  vel  supremus  in  societate 
legislator.  Cum  autem  impedimenta  ecclesiastica  matrimonii  im- 
pedienlia  aut  dirimentia  statuere  sibi  reservaverint  exclusive  Sum- 

'  Ut  tractalus  de  matrimonio  magis  absolutus  efflcerelur,  quam  maxime  utile 
(luximus  brevem  tractationem  de  dispensationibus  matrimonialibus  addere,  etiamsi 
de  his  clariss.  Zitelli  opus  de  matrimonialibus  dispensationibus  edideril,  quod  consu- 
lere  pro  rei  necessilate  quam  maxime  hortamur,  sicuti  etiam  opus  absolutissimum 
clarissimi  Giovine  de  dispensationibus  matrimonialibus  enixe.commendamus. 


186  PARS   II.    DE   REBUS 


mi  Pontifices  aut  per  se  aut  in  Concilio  Oecumenico,  ordinario  dis- 
pensatio  Romanis  Pontilicibus  dumtaxat  postulanda  est.  Episcopus 
profecto  iusta  de  causa  matrimonium  interdicere  solet  sub  poena 
illiceitatis  tamen  non  invaliditatis ,  at  eius  interdictum  vim  legis 
non  habet,  sed  praecepti  cum  ferri  nequeat  nisi  in  casibus  particu- 
laribus. 

1005.  Verum  etsi  Summus  Pontifex  dumtaxat  iure  proprio  fa- 
cultatem  habeat  dispensandi ,  suam  tamen  auctoritatem  aliquando 
Episcopis  aut  Praelatis  quasi  Episcopis  etiam  qnoad  matrimoniales 
dispensationes  delegat;  qui  proinde  dispensare  valent  delegatione 
vel  expressa,  vel  tacita,  vel  praesumpla.  Quo  in  casu  dispensatio 
ipsis  Episcopis  peli  potest.  Et  quia  Capitulum,  sede  vacante ,  non 
electo  Vicario  Capitulari  ,  et  deinceps  Vicarius  Capitularis  in  Epi- 
scopi  ordinariam  iurisdictionem  succedit,  intra  iuris  limites  et 
Capitulum  et  Vicarius  Capitularis  dispensure  possunt  in  iis  casibus 
in  quibus  Episcopus  potest  delegatione  lacita  vel  praesumpta  ;  in 
aliis  si  habeat  aequalem  delegationem.  Quare  dislinctis  paragraphis 
dicendum  est  1)  de  auctoritate  dispensandi  Summi  Pontificis;  2)  de 
auctoritate  dispensandi  Episcoporum  vel  Praelatorum  iurisdictionem 
quasi  episcopalem  habentium;  5)  de  auctoritate  dispensandi  Capituli 
aut  Vicarii  Capitulaiis. 

§  1.  —  De  auctoritate  dispensandi  S.  Pontificis. 

1004.  Summus  Pontifex  suam  dispensandi  in  matrimonialibus  im- 
pedimentis  potestatem  per  Sacras  Romanas  Congregationes  exercet. 

1005.  1)  Per  Datariam  Apostolicam  cum  dc  impedimentis  pu- 
blicis  agatur,  vel  mox  futuris  publicis,  vel  natura  sua  publicis  prouti 
sunt  impedimenta  consanguinitatis,  allinitatis  ex  copula  licita,  co- 
gnatio  spiritualis,  et  publica  honeslas  etc.  Consequitur  quod  dispen- 
sationis  documentum  publicum  est  in  casu,  et  expeditur  per  S.  Can- 
cellariam  Apostolicam. 

1006.  2)  Per  Sacram  Poenitentiariam  tum  in  foro  interno,  tum 
in  foro  externo.  In  foro  interno  Sacra  Poenitentiaria  dispensationes 
concedit  quoties  de  impedimentis   occultis  agatur.    OccuUum  vero 


LIBER   r.    DE   REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  187 

dicitur  impedimentum  vel  quia  omnino  non  cognoscitur,  vel  quia 
cognoscitur  tantummodo  a  paucis  viris  prudentibus  ita  ut  periculum 
publicitatis  non  urgeat.  In  foro  externo  Sacra  Poenitentiaria  fa- 
cultatem  a  Pontifice  habet  dispensandi  si  de  impedimentis  publicis 
dispensatio  ab  oratoribus  pauperibus  pelatur. 

1007.  Attamen  exlraordinaria  de  causa  ad  S.  Poenitentiariam 
recurri  potest  tum  si  oratores  non  sint  pauperes,  pro  impedimentis 
publicis  ;  lum  pro  dispensatione  in  foro  externo  si  impedimentum 
sit  occultum  ;  attamen  Ordinarius  causam  extraordinariam  S.  Con- 
gregationi  expendere  debet,  v.  gr.  si  licet  impedimentum  sit  occul- 
tum  tamen  necessaria  sit  dispensatio  etiam  pro  foro  externo  ad 
scandala  vitanda  quando  impedimentum  in  populi  notitiam  veniat. 
At  firma  manent  iura  S.  Datariae  Ap.  ita  ut  Ordinarius  exponere 
debeat  propriam  oratorum  conditionem  et  quantum  expendere  va- 
leant,  quod  in  Datariae  capsa  remittilur. 

1008.  Quod  si  de  duobus  impedimentis  res  sit  quorum  unum 
sit  puhlicum,  aliud  occultum,  a  S.  Dataria  dispensatio  impetratur 
de  publico  ,  et  deinceps  dispensatio  de  occulto  S.  Poenitentiariae 
petitur  facta  mentione  de  dispensatione  a  S.  Dataria  de  publico 
obtenta. 

1009.  Verum  quoad  dispensationes  quae  per  S.  Poenitentiariam 
in  forma  pauperum  conceduntur,  quaestio  a  canonistis  institui  so- 
let:  quid  sit  dicendum  de  dispensatione  in  forma  pauperum  con- 
cessa  cum  revera  oratores  non  fuisse  pauperes  constat?  valetne 
dispensatio  ?  luxta  ea  quae  de  rescriptorum  valore  dictum  est,  certe 
nullius  est  valoris  dispensatio  quoties  obreplio  et  subreptio  ex  fraude 
ac  dolo  oratorum  originem  habent.  De  hoc  nulla  inter  doctores  in- 
stituitur  quaestio.  At  si  error  ex  ignorantia  aut  ingenuitate  di- 
manaveril,  doctores  in  diversam  abeunt  sententiam. 

1010.  Qui  atiirmant  valere  etiam  in  casu  dispensationem,  ita 
argumentant.  luxta  doctrinam  canonicam  de  rescriptis,  quoties  error 
ex  ignorantia  in  causam  impulsivam  cadit,  rescriptum  valet,  eo 
quia  firma  manet  voluntas  concedentis  ,  atqui  paupertas  non  est 
causa  motiva  sed  impulsiva  qua  conceditur  dispensatio;  ergo  dis- 
pensatio  valet.    Etenim   paupertas  non  est  nisi  ratio  specialem  for- 


188  PARS    II.    DE    REBUS 


mam  dispensationis  adhibendi  quae  dicitur  in  forma  pauperum. 
Qui  autem  negant  valere  dispensationem  in  casu  proposito,  respon- 
dent  quod  aliatum  argumentum  fundalur  in  hypothesi  quod  S.  Poe- 
nitentiaria  dispenset  in  casu  iure  proprio,  non  iure  delegato.  Nam 
delegatus  eam  potestatem  habet  quae  ei  delegata  est,  et  si  delega- 
tionem  excedat  nihil  in  iure  agit.  Atqui  Poenitentiaria  facultatem 
habet  dispensandi  delegatam  solum  si  oratores  sint  pauperes.  Hac 
proinde  conditione  quacumque  de  causa  deficiente,  quahbet  facul- 
tate  dispensandi  S.  Poenitentiaria  destituitur. 

1011.  Quae  sententia  praeterquam  quod  probabilior  est,  praxi 
etiam  S.  Poenitentiariae  omnino  consona  apparet.  Etenim  in  or- 
dine  ad  cognitionem  de  existentia  paupertatis  triplex  tempus  est 
distinguendum.  Vel  error  cognoscitur  a)  ante  concessionem  dispen- 
sationis,  vel  b)  a  dispensatione  concessa  usqiie  ad  executionem,  vel 
c)  post  executionem.  In  1°  casa  S.  Poenitentiaria  petitionem  ad  Sacr. 
Datariam  remittit ,  vel  si  error  sit  dubius  si  casus  urgeat,  dispen- 
sationem  sub  conditione  concedit  dummodo  oratores  vere  pauperes 
sint.  Ordinario  competit  de  paupertatis  veritate  inquirere.  In  2°  casu 
S.  Poenitentiaria  vel  negotium  remittit  ad  S.  Datariam,  vel  spe- 
ciales  exposcit  facultates.  In  3°  casu  S.  Poenitentiaria  a  Summo 
Pontifice  defectus  sanationem  in  remedium  conscientiae  obtinet. 
Proposito  dubio  S.  G.  die  28  iun.  1873  respondit :  Nihil  esse  inno- 
vandum. 

1012.  3)  Summus  Pontifex  dispensationem  concedit  per  S.  C. 
S.  OIT.  si  agatur  de  impedimentis  quae  ex  publico  delicto  orta  sunt, 
et  de  impedimentis  disparitatis  cultus  ac  mixtae  religionis. 

1013.  4)  Per  sacram  Congregationem  Propagandae  Fidei  in  locis 
quae  eidem  Sacrae  Congregationi  sunt  subiecta. 

1014.  5)  Supremis  autem  principibus  per  Brevium  Secretariam, 
et  in  gravioribus  negotiis  per  Sacrum  Consilium  ecclesiasticis  ne- 
gotiis  extraordinariis  praepositum.  Notandum  est  sub  poena  nulli- 
tatis  esse  vetitum  post  aditam  unam  Congr.  aliam  adire.  Negatae 
tamen  dispensationis  mentio  non  requiritur  si  ea  ab  eodem  supe- 
riore  fuerit  negata. 


LIBER   I.   DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  189 


§  2.  —  De  delegata  potestate  dispensandi  Episcopi  vel  Praelatornni 
qui  inrisdictione  quasi  episcopali  pollent. 

1013.  Episcopus  aut  Praelatus  dispensare  possunt  ex  delegatione 
vel  expressa,  vel  tacita,  vel  praesumpta. 

1016.  Delegatione  expressa  ex  lege  communi  Episcopi  dispen- 
sare  valent  a  bannis  seu  proclamationibus  matrimonialibus  faciendis 
ex  cap.  1,  Sess.  24,  Gonc.  Trid.  de  Keform.  matr.  luxta  Uecret.  S.  In- 
quisitionis  sab  die  20  febr.  188S  approbatione  Leonis  Xlll  locorum 
Ordinarii  dispensare  valent,  sive  per  se  sive  per  ecclesiasticam  per- 
sonam  sibi  benevisam  aegrotos  in  gravissimo  mortis  periculo  con- 
stitutos  quando  non  suppetit  tempus  recurrendi  ad  S.  Sedem  super 
impedimentis  etiam  publicis  matrimonium  iure  ecclesiastico  diri- 
mentibus,  excepto  sacro  praesbyteratus  Ordine  et  affinitate  lineae 
rectae  ex  copula  licita  proveniente. 

1017.  Si  tamen  dispensaverint  in  tali  necessitale  ab  impedi- 
mentis  Ordinis  diaconatus  vel  subdiaconatus,  vel  quem  solemnem 
professionem  emiserit  et  poslea  convaluerint,  Ordinarius  de  imper- 
tita  dispensatione  S.  C.  Inq.  certiorem  faciat,  et  interim  curet  ut 
scandalum  removeatur  tum  inducendo  eosdem  coniuges  ut  in  locum 
se  conferant  ubi  coniugis  ecclesiastica  conditio  ignoratur ,  vel  sal- 
tem  dent  operam  spiritualibus  exercitiis  et  poenitentiis.  Hanc  fa- 
cultatem  Episcopi  parochis  subdelegare  valent  si  tempus  ad  Epi- 
scopos  recurrendi  deest  et  periculum  sit  in  mora.  S.  U.  I.  9  lan.  1889. 
Nomine  parochi  non  intelliguntur  nisi  parochi  titulares  ac  Vicarii 
perpetui  et  temporauei,  excluduntur  viceparochi  et  capellani.  S.  U.  I. 
23  apr.  1890. 

1018.  Similiter  Episcopi  ex  speciali  mandato  dispensant ,  si 
specialem  habuerint  ab  Apostolica  Sede  delegationem.  Romanus  vero 
Pontifex  vel  delegat  Ordinarium  v.  gr.  Florentinum ,  vel  N.  Epi- 
scopum  Florentiniim.  In  T  casu  Vicarius  Generalis  ac  Gapitularis 
illis  facultatibus  uti  non  possunt  nisi  expresse  subdelegationem  ab 
Episcopo   acceperint ,  secus  vero  in  primo  casu.    Geterum  etiamsi 


190  PARS   II.    DE    REBUS 


delegatus  a  Pontifice  possit  subdelegare  ,  tamen  et  ei  hoc   prohibi- 
tum  est  si  evidenter  eius  speciaiis  industria  electa  fuerit. 

1019.  Kpiscopus  facultates  acceptas  nonnisi  in  suos  subditos 
exercet,  at  sufficit  ut  unus  ex  oratoribus,  si  de  impedimentis  cor- 
relativis  agalur,  subditus  sit  Indultarii  aut  habentis  delegationem 
dispensandi,  sicuti  S.  Poenitentiaria  die  4  sept.  anno  1859  declara- 
vit.  Episcopus  in  concedenda  dispensatione  oratores  ahsolvere  valet 
a  censuris  ad  effectum  dispensationis  obtinendae  et  prolem  iam 
natam  legitimare  excepta  adullerina,  ut  S.  Poenitentiaria  die  1  iu- 
lii  anno  1859  declaravit. 

a)  —  Episcopus  dispensare  potest  ab  impedimento  matrimonii 
delegatione  expressa. 

1020.  Haec  expressa  delegatio  ad  dispensandum  Episcopis  a 
Summo  Pontifice  conceditur  vel  in  aliquo  particulari  casu  inter 
determinatas  personas,  vei  in  determinatis  impedimentis,  ac  deter- 
minatis  gradibus,  aut  pro  casibus  numero  definilis.  Haec  delegatio 
expressa  pro  foro  externo  a  S.  Congr.  Prop.  Fidei  Episcopis  et  Vi- 
cariis  Apostolicis  eidem  Sacrae  Congregationi  subieclis  conceditur 
amplior  vel  strictior  iuxta  quod  Episcopi  aut  Vicarii  Apostolici  in 
regionibus  remotioribus  aut  vicinioribus  degunt.  Solet  etiam  alias 
facultates  S.  Poenitentiaria  Episcopis  et  Vicariis  Apostolicis  conce- 
dere  pro  foro  interno  vei  ad  annum,  vel  ad  triennium,  vel  ad 
brevius  tempus  si  facultates  sint  extraordinariae. 

1021.  Pro  recta  huius  delegatae  facultatis  interpretatione  haec 
tenenda  sunt: 

1022.  a)  Episcopus  cum  solis  suis  dioecesanis  dispensandi  fa- 
cultate  pollet,  idesl  cum  iis  qui  habent  in  sua  dioecesi  domicilium 
vel  quasi-domicilium  et  cum  vagis.  Et  si  in  formula  S.  Congr.  de 
Prop.  Fide  clausula  ponatur  nec  illis  uti  possit  extra  suae  dioecesis 
fines,  Episcopus  facultatem  exercere  nequit  nisi  erga  subditos  qui 
tempore  quo  dispensandi  sunt,  in  eius  dioecesi  commorantur,  quam- 
vis  ipse  extra  illam  degat. 

1023.  6)  Si   cum    impedimento   in   quo    Episcopus   dispensare 


LIBER   I.    DE   REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  191 

potest,  aliud  concurrat  quod  ad  Apostolicam  Sedem  sit  deferendum 
in  utroque  Apostolicae  Sedis  dispensatio  requiritur. 

1024.  c)  Indultum  generale  dispensandi  a  certis  impedimentis 
quamlibet  personam  et  mandalum  dispensandi  nominatas  personas, 
subdelegari  nequit,  iuxta  tamen  ea  quae  supra  dicta  sunt. 

1023.  d)  Facultas  dispensandi  ab  impedimento  matrimonii  est 
latae  interpretationis :  quare  e.  g.  delegatio  ad  dispensandum  ab 
impedimento  tertii  gradus  consanguinitatis  valet  pro  quarto,  indul- 
tum  relaxandi  impedimentum  affinitatis  aliqua  limitatione  conces- 
sum  extenditur  ad  affinitatem  ex  copula  licita  vel  illicita  ;  ita  etiam 
facultas  dispensandi  ab  impedimento  atiinitatis  ex  copula  licita,  ex- 
tenditur  ad  impedimentum  publicae  honestatis  quod  illam  comita- 
tur;  etiam  facultas  delegata  dispensandi  quoad  aliquem  gradum 
consanguinitatis  seu  afTmitatis ,  ad  gradum  eumdem  duplicatum 
nempe  ab  utroque  parente  provenientem  extenditur;  ita  facultas 
concessa  dispensandi  super  gradn  superiore,  concessa  censetur  et- 
iam  super  inferiore;  facultas  dispensandi  ab  impedimentis  cogna- 
tionis  intelligitur  concessa  ab  impedimentis  triplicis  cognationis 
naturalis,  legalis,  spiritualis. 

1026.  e)  Facultas  dispensandi  est  strictae  interpretationis  quo- 
ties  contra  dispensationis  concessionem  ratio  militat,  vel  dispensatio 
esset  potius  dissipatio.  Ita  facultas  dispensandi  super  impedimento 
puhlicae  honestatis  ex  sponsalibus  non  extenditur  ad  impedimentum 
publicae  honestatis  ex  mati^imonio  rato:  ita  a  gradibus  simplicibus, 
non  fit  extensio  ad  gradus  mixtos,  ita  si  praeiudicium  tertii  se- 
queretur. 

1027,  /■)  Dispensatio  ipsa  vel  mandatum  dispensandi  pro  de- 
terminatis  oratoribus  est  strictae  interpretationis,  neque  militat  ar- 
gumentum  a  maiori  ad  minus  nisi  cum  minus  in  maiori  includitur. 
In  genere  standum  est  ad  casus,  personas,  gradus,  prouti  in  litteris 
delegationis  indigitatur ,  nisi  de  eo  agatur  quod  inseparabiliter  in 
expressis  casibus,  gradibus,  aut  personis  comprehenditur.  Facultas 
dispensandi  a  pluribus  impedimentis  ,  eadem  impedimenta  simul 
unita  non  comprehendit  nisi  hoc  exprimatur.  S.  U.  I.  18maiil869. 


192  PARS   II.    DE    REBUS 


Facultas  dispensandi  pro  foro  interno,  vel  pro  pauperibus,  vel  pro 
haereticis  non  comprehendit  facultatem  dispensandi  pro  foro  etiam 
externo,  pro  divitibus,  pro  catholicis  \  Ceterum  dispensatio  danda 
est  in  scriptis  nientione  facta  de  delegatione  habita  ab  Apostolica 
Sede. 

b)  —  Episcopns  dispensare  polest  ex  delegatione  tacita. 

1028.  Episcopus  ex  delegatione  tacita  ex  consuetudine  dispen- 
sat  1)  in  impedimentis  impedientibus  R.  Pontifici  non  reservatis. 
Impedimenta  impedientia  Romano  Pontifici  reservata  sunt:  a)  im- 
pedimentum  impediens  sponsalium,  S)  impedimentum  impediens  cul- 
tus  disparitatis  mixtae  reiigionis,  y)  impedimentum  castitatis  perpe- 
tuae,  S)  impedimentum  voti  ingrediendi  religionem  cum  votis  so- 
lemnibus,  e)  impedimentum  interdicti  Pontificis,  ^)  impedimentum 
ex  haeresi,  •/))  impedimentum  ex  defectu  legalis  probationis  status 
iiberi  nupturientium,  6)  impedimentum  ex  prohibitione  soiemnitatum 
nuptiarum  tempore  feriato.  Quare  Episcopus  dispensare  potest  a 
votis  simplicibus  R.  Pont.  non  reservatis  prouti  a)  a  voto  tempo- 
raneo  castitatis,  b)  a  voto  perpetuo  castitatis  conditionale  vei  poe- 
naie,  c)  a  voto  non  nubendi,  d)  a  voto  suscipiendi  ordines.  Excipitur 
tum  votuni  siniplex  caslitatis  aiumnorum  societatis  lesu  ac  votum 
castitatis  emissum  ab  uxore,  qua  consentiente,  vir  ad  ordines  sa- 
cros  promotus  est.  Haec  vota  aequiparantur  votis  solemnibus  et 
perpetuis.  Caeterum  facuitas  dispensandi  quoad  vota  reservata  con- 
cessa  non  inteliigitur  nisi  de  ea  expressa  mentio  fiat.  Item  Episco- 
pus  deiegatione  tacita  dispensat  ab  inipedimento  duhio  non  iuris 
sed  facti,  et  dispensat  pro  utroque  foro  etiamsi  postea  impedimen- 
tum  certum  appareat. 

1029.  2)  Fit  quaestio  apud  doctores  an  Episcopus  ius  acquirere 
possit  dispensandi  ab  impedimentis  dirimentibus  legitiniae  consue- 
tudinis  causa.  Etiamsi  sit  dicendum  quod  neque  ex  consuetudine 
Episcopus  dispensare  possit  iure  proprio  et   ordinario  ab  impedi- 

'  Pius  IX  Consl.  Multis  gravissimis  26  apr.  1873. 


LIBER   I.    DE   REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  193 

ineiitis  dirimentibus  quia  de  consuetudine  agitur ,  uti  ait  Benedi- 
ctus  XIV  de  Synodo  dioeces.  1.  9,  cap.  2,  4,  6,  qwae  nervum  eccle- 
siaslicae  disciplinae  disrumpit ,  tamen  non  videretur,  per  se  lo- 
qiiendo,  invalida  dispensatio  quae  ex  centenaria  consuetudine  con- 
cedatur  ab  Kpiscopis  sciente  et  non  contradicente  Pontifice.  Hoc 
enim  in  casu  Episcopus  non  iure  proprio,  sed  tacita  delegatione 
dispensaret.  Ceterum  in  praxi  R.  Pont.  has  dispensationes  sibi  re- 
servant. 

c)  —  Episcopiis  dispensare  potest  ex  delegatione  praesumpta. 

1030.  Hac  delegatione  Episcopi  dispensare  valent  in  impedi- 
mentis  dirimentibus  pro  foro  conscientiae  in  casu  urgenlissimae 
necessitatis  lum  si  agalur  de  matrimoiiio  contrahendo ,  tum  si  de 
matrimonio  iam  contracto.  Attamen  si  de  matrimonio  contrahendo 
agatur  requiritur:  I)  ut  impedimenturn  sit  occultum  aut  publicari 
nequeat  sine  contrahenlium  infamia;  2)  ut  adsit  causa  gravis;  3)  ut 
periculum  sit  in  mora  ila  ut  matriinonium  dilferri  nequeat  ;.4)  dis- 
pensatio  facile  obtineri  nequeat  a  Sede  Apostolica ,  vel  eius  de- 
legato. 

1051.  Quod  si  sermo  sit  de  matrimonio  ia m  contracto  ei  nuWo 
ob  impedimentum  dirimens  necesse  est  1)  ut  matrimonium  sit  con- 
tractum  servatis  omnibus  Ecclesiae  solemnitatibus;  2)  ut  sit  contra- 
ctum  saltem  ab  uno  ex  conlrahentibus  bona  fide;  3)  ut  sit  consum- 
matum;  4)  ut  impedimentum  sit  occultum;  5)  neque  facile  adiri  possit 
Apostolica  Sedes;  6)  ut  coniuges  separari  nequeant  sine  scandalo; 
7)  dispensatio  facile  et  brevi  tempore  obtineri  nequeat  a  Sede  Apo- 
stolica.  Haec  delegatio  praesumpta  valet  pro  foro  inlerno  dumtaxat, 
cum  in  necessitate  fundamentum  habeat  animarum  saluli  consulendi. 
Proinde  si  impedimentuin  fiat  publicum  nova  indiget  dispensatione 
Summi  Pontificis. 


ZlTELLI-SOLIKRI.    —    //.  13 


194  PARS   II.    DE   REBUS 


§  3.  —  De  delegata  potestate  Capituli  aut  Vicarii  Capitularis 
dispensandi  in  impedimentis  matrimonii. 

1032.  lurisdictio  sede  vaeanle  habilualiter  residet  in  Capitulo 
Ecclesiae  Cathedralis,  in  actu  vero  ex  dispositione  iuris  in  Vicario 
Capitulari  qui  intra  8  dies  a  Capitulo  eligendus  est.  Capitulum  au- 
tein  ac  Vicarius  Capitularis  censentur  Kpiscopo  succedere  tamquain 
tolius  Uioeceseos  ordinario  pastori,  negoliis  exceplis,  quae  expresse 
denegata  in  iure  deprehenduntur.  Quare  quod  attinet  ad  dispensa- 
tiones  matrimoniales  1)  Capitulum  et  Vicarius  Capitularis  non  suc- 
cedunt  Kpiscopo  quoad  facultalem  dispensandi  ex  delegatione  ex- 
pressa  ,  etsi  et  ipsi  et  delegationem  expressam  obtinere  possint. 
Attamen  si  Ordinarius  qua  talis  delegatus  fuerit,  huiusmodi  dele- 
gatio  ad  Vicarium  Capitularem  transmittitur.  2)  Capitulum  et  Vi- 
carius  Capitularis  dispensare  possunt  ex  dclegatione  tacita,  vel 
praesumpta  ,  quia  haec  ad  Kpiscopum  pertinet  tanquam  ad  ordi- 
nariuiu. 

1033.  Notelur  quod  quando  dispensalio  in  foro  externo  fuit 
concessa  ab  Episcopo  vel  Vicario  Capitulari  recurri  potest  pro  dis- 
pcnsatione  in  foro  conscientiae  sive  ad  Episcopum,  sive  ad  Poe- 
nilentiariam.  Non  vero  recurri  potest  ad  Episcopum  vel  Vicarium 
Capit.  in  foro  interno  si  dispensatio  in  foro  externo  concessa  fuit 
ab  Ap.  Sede. 

ARTIGULUS    II. 

Quomodo  petatur  dispensatio. 

1034.  Malrimonii  dispensationes  nemini  conceduntur  nisi  sup- 
plex  libellus  quacumcjue  forma  exaratus,  miinitus  exhiheatur  testi- 
monio  ordinarii  quo  ea  exprimantur  quae  de  iure  vel  de  consue- 
tudine,  vel  stylo  Curiae  exprimi  debent  ita  ut  si  horum  aliquid 
etiam  ignoranler  omittatur,  dispensatio  sua  vi  destituitur. 

1035.  Quare  exprimi  debet: 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIPITUALIBUS  195 

a)  Nomen  et  cognomen  oraloram  utrunique  dislincte  ac  nitide 
et  sine  ulla  Ulterarum  abhreviatione  scribendum.  Krror  in  nomine 
et  cognomine  de  iure  rescriptum  non  vitiaret  si  persona  cui  refertiir 
sit  aliis  circumstantiis  salis  determinata,  at  ex  praxi  inductum  est 
ut  hic  error  rescriptum  vitiare  dicatur.  Levis  tamen  error  ex.  gr. 
in  mutatione  alicuius  literae  aut  syliabae  non  attenditur.  Veriim 
cum  dispensatio  in  impedimento  occulto  postulanda  est,  vcl  ficta 
nomina  adliibentur,  vel  oratorum  nomina  sub  litera  N.  reticentur. 

h)  Kxprimi  debet  nomen  dioecesis  originis  vel  actualis  domicilii, 
non  autem  necesse  est  exprimere  locum  originis  vel  domicilii,  aul 
aetatem,  nisi  dispensatio  petatur  ob  angustiam  loci  \el  locorum,  aut 
ob  aetatem.  Si  oratores  domicilium  habeant  extra  dioecesim  origi- 
nis,  possunt  pro  lubito  petere  ut  dispensalio  mittatur  ad  Ordina- 
rium  dioecesis  in  qua  habitant.  Si  oratores  sunt  diversarum  dioe- 
cesiuni,  utriusqiie  nomen  exprimi  debet.  Error  in  nomine  dioece- 
seos  invalidat  dispensationem  eo  quia  nulhis  Ordinarius  exequi 
literas  possit. 

c)  Praeter  dispensationis  causas  debet  exprimi  species  etiam 
infima  impedimenti;  si  enim  unum  pro  altero  ponatur  non  valet 
dispensatio,  etsi  bona  fide  id  fuerit  factum.  Exprimi  dehet  gradus, 
numerus  et  variae  circumstantiae  impedimenlorum.  Quare  in  im- 
pedimento  consang uinitatis  exp\imi  debet  i)  gradus  et  linea  quae 
si  omittatur  semper  inteliigitur  transversalis.  Si  remotior  gradus 
expiimatur  pro  propinquiori,  dispensatio  \itiatur,  non  vero  sl  con- 
trarium  contingit.  2)  Kxprimendum  est  an  consanguinilatis  vin- 
culum  sit  simplex  aut  multiplex  tam  ex  parte  patris,  tam  ex  parfe 
matris.  Si  oratores  in  gradu  inaequali  a  stipite  distant,  uterque 
gradus  est  exprimendus,  et  si  gradus  primus  reticeatur  etiam  bona 
fide,  nulla  est  dispensatio ;  si  gradus  reticitus  est  infra  primum, 
dispensatio  executioni  demandari  nequit  nisi  oblenlis  litteris  decla- 
ratoriis.  In  impedimento  affinitatis  exquiri  debent  1)  praecisus 
gradus,  2)  linea  vel  rectu  vel  obliqua,  3)  an  afTniitas  sit  ex  copula 
licita  vel  illicita,  quod  ad  valorem  dispen<ationum  exigitur  si  agatur 
de  1°  aut  2°  gradu  afiinilatis,  4)  an  copula  habita  sit  cum  pluribus 


196  PARS   II.    DE    REUUS 


consanguineis  eiusdem  sponsi  vel  sponsae  ,  5)  si  affinitas  oriatur 
ex  copula  illicita  in  primo  simplici,  aut  primo  cum  secundo  gradu, 
erit  quoque  notanda  provenientia  ,  6)  si  inter  ipsos  sponsos  inler- 
cesserit  copula  et  an  cum  intentione  facilius  impetrandi  dispensa- 
tionem.  In  impedimento  publieae  honestatis  exprimi  debet  1)  an 
oriatur  ex  sponsalibus  aut  matrimonio  rato  saltem  in  primo  gradu, 
2)  linea  ,  3)  si  oriatur  ex  matrimonio  rato  exprimantur  gradus  , 
4)  multiplicitas.  Et  si  agatur  de  publica  honestate  ex  sponsalibus, 
Datariae  exprimi  debet  an  soluta  sint  sponsalia  et  quomodo.  In  co- 
gnatione  spirituali  exprimuntur  1)  utrum  paternitas  vel  maternitas 
an  compaternitas  et  commaternilas,  2)  an  ex  baptismo,  aut  confir- 
matione  quod  ad  validitatem  dispensationis  non  requiritur,  3)  co- 
gnationis  multiplicitas.  Verum  multiplicitas  non  habetur  ubi  quis 
plures  eiusdem  personae  tilios  e  sacro  fonte  aut  in  confirmatione 
parentum  loco  suscipit,  quia  agitur  de  eodem  sacramento  et  de  iis 
dem  personis.  In  impedimento  criminis  ex|)rimatur  1)  genus  et  spe- 
cies  impedimenti ,  2)  si  alius  nuptiali  impedimento  dispensationem 
obtinuerit.  In  impedimento  raptus  exquiri  debet  omne  id  quo  hoc 
impedimentum  constituitur. 

d)  Exquiri  debet  etiam  an  matrimonium  contractum  initum 
fuerit  bona  fide  saitem  ex  parle  unius,  vel  non,  an  praemissis  de- 
nunciationii»us,  an  forma  Tridentina,  an  consummatum. 

1056.  Tandem  notetur  quod  hodie  SS.  D.  N.  Leo  Pap.  XIIJ  de- 
creto  Sup.  Univ.  Inq.  edito  die  25  iun.  1885  revocavit  decrelum 
S.  Inqu.  et  S.  Poenitentiariae  quo  edicebatur  aperiendam  esse  sub 
poena  invaliditatis  in  supplici  libello  copulam  incestuosam  a  sponsis 
ante  dispensationis  executionem  habitam ,  etsi  occullum,  nec  non 
intentionem  facilius  consequendi  dispensationem  qua  eamdem  co- 
puiain  forte  patrassent.  Quare  post  diem  25  iunii  1885  etiam  in 
supplici  libello  reticeatur  copula  incestuosa  inter  sponsos,  nec  non 
intentio,  qua  eamdem  copulam  forte  patrassent,  faciHus  consequendi 
dispensationem,  dispensatio  est  valida. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  197 

« 

ARTICULUS    III. 

A  quihus  impedimentis  et  quibus  de  causis  petatur  dispensatio. 

1037.  Duo  quaeruntur:  1)  a  quibus  impedimentis  dirimentibus 
vel  impedientibus  petatur  dispensatio;  2)  quibus  de  causis  ab  impe- 
dimentis  impedientibus  et  dirimentibus  dispensatio  petatur. 

§  i.  —  A  qiiibiis  impedimentis  dirimenlihiis 
et  impedientibus  petatiir  dispensatio. 

1038.  Impedimenta  dirimentia  quadrupliciter  distinguuntur:  alia 
sunt  in  quibus  dispensari  non  potest,  alia  sunt  in  quibus  non  dis- 
pensatur,  alia  sunt  in  quibus  dispensari  solet,  alia  in  quibus  pas- 
sim  dispensatur. 

1039.  a)  Impedimenta  in  quibus  dispensari  non  potest  neque 
a  Rom.  Pontifice,  sunt  impedimenta  quae  a  iure  naturae,  vel  a  iure 
divino  positivo  originem  habent.  Tale  est  impedimentum  aetatis 
ratioiiis  usu  destitutae,  impedimentum  impotentiae  antecedentis  et 
perpetuae,  impedimentum  consanguinitatis  lineae  reclae  in  1°  gradu 
saltem,  et  generatim  omnia  impedimenta  quae  matrimonii  essentiae 
adversantur  uti  vis,  error,  ligamen.  Attamen  quoad  impedimentum 
ligaminis  divino  iure  inductum  ,  ipsum  divinum  ius  exceptionem 
statuit  circa  malrimonia  rata  et  non  consummata  fidelium,  quae 
vel  invito  altero  coniuge  tum  solemni  professione  religiosa,  tum 
Summi  Pontificis  auctoritate  ob  causam  gravem  sive  puhlicam  sive 
privatam,  aliquando  dissolvnntur.  Idem  contingit  in  matrimoniis 
infidelium  consummatis  quorum  alter  ad  fidem  convertitur ,  alter 
vero  nec  converti  vult  7iec  pacijice  el  sine  contumelia  creatoris  cum 
converso  habitare. 

1040.  6)  Impedimenta  a  quibus  non  dispensalur  sunt  de  qui- 
bus  controvertitur  an  sint  de  iure  divino  vel  humano,  uti  1)  im- 
pedimentum  consanguinitatis  in  1°  gradu  lineae  transversae;  2)  et 
primus  affinitatis  gradus  lineae  rectae  ex  connubiali  copula.  Quare 


198  PARS    II.    DE    REBUS 


ab  hoc  inipedimento  affinitatis  neque  dispensare  possunt  Missionarii 
quibus  per  Indultum  conceditur  facultas  dispensandi  in  gradibus 
consanguinitatis  iure  divino  non  prohibitis. 

1041.  c)  hnpedimenta  a  quibus  dispensari  non  solet  sunt: 
1)  impedimentum  clandestinitatis  saltem  cum  agatur  de  matrimo- 
nio  contrahendo;  2)  impedimentiim  eriminis  utroque  vel  alterutro 
machinante,  si  machinatio  sit  occulta,  nonni^i  ex  necessitate  dispen- 
satur;  3)  i^aro  etiam  dispensatur  in  impedimento  publico  primi  gra- 
dus  affinitatis  lineae  rectae  ex  copula  illicita.  Quod  si  detur,  hoc 
in  casu  dispensatio  hac  conditione  datur  ut  sponsa  nata  sit  ante- 
quam  sponsus  cum  matre  sponsae  rem  habuerit.  Quod  si  coniun- 
ctio  ilUcita  ,  ex  qua  orta  est  affinitas  ,  putatur  legitima  ,  adiicitur 
conditio  ut  ante  executionem  dispensationis  caveatur  ne  iu  vulgo 
orialur  opinio  erronea  dispensatum  fuisse  in  impedimento  primi 
gradus  lineae  rectae  ex  legitima  coniunctione.  4)  Raro  dispensatur 
ab  impedimento  disparitatis  cultus  in  regionibus  catholicis,  facilius 
inter  inlideles.  Nonnisi  ex  gravissima  et  publica  causa  dispensatur 
ab  impedimento  ordinis  sacri,  vel  professionis  solemnis. 

1042.  d)  Impedimenta  in  quibus  passim  dispensatur,  sunt  im- 
pedimenta  ex  renmtioribus  gradibus  consanguiriitatis ,  affinitatis , 
publicae  honesf.atis,  cognationis  spiritualis  aut  legalis. 

1043.  A  quibus  impedimentis  impedientibus  petitur  dispensatio? 
Ab  omnibus  impedimentis  impedientibus  peti  potest  dispensatio, 
habita  ratione  tamen  ad  impedimenta  impedientia  Komano  Ponti- 
lici  reservata  vel  noii.  Vidimus  in  articuio  primo  huius  capitis  quae- 
nam  sint  impedientia  impedimenta  R.  Pontifici  reservata. 

§  2.  —  Quibiis  de  caiisis  dispensatio  petatur 
ab  impedimentis  impedientibus. 

1044.  In  genere  cum  dispensatio  prouti  legis  vulnus  iure  me- 
rito  habealur,  nonnisi  ex  rationabili  causa  dispensatio  ab  irnpedi- 
mentis  etiam  tantummodo  impedientibus  peti  potest.  In  specie  au- 
tem  quod  attinet  ad  impedinienta  impedientia  R.  Pontilici  reservata 
haec  sunt  notanda  : 


LIBER    I.    DK    REBUS    ECCLESIAE    SPIRITUALIBUS  199 

1045.  a)  Relate  ad  impedimentum  cx  vinculo  sponsalium  \)  du- 
rante  actione  iudiciali  super  validitate  sponsalium ,  oratores  non 
audiuntur  pro  dispensatione  obtinenda;  2)  oratores  de  dispensatione 
pariter  non  audiuntur  nisi  prius  ecclesiastica  auctoritas  hortationes 
ac  minas  adhibuerit  erga  reluctantem  fidem  servare ,  et  monita 
interposuerit  quoad  aUam  partem ,  ut  iuri  suo  propter  graviora 
damna  sequutura  renunciet.  Quae  hortationes  ac  minae  ad  iuris 
tramites  faciendae  sunt;  hinc  prius  monendus  reluctans,  dein  com- 
pellendus  etiam  per  censuras  a  quibus  tamen  abstinendum  si  gra- 
viora  praevideantur  mala.  5)  Dispensatio  a  vinculo  sponsalium  peti 
non  potest  nisi  ex  gravissimis  circumstanliis  praevidealur  matri- 
monium  contrahendum  infaustum  et  graviorum  malorum  causam 
extiturum. 

1046.  6)  Relate  ad  vota  R.  Pontifici  reservata  1)  maior  causa 
requiritur  ad  pelendam  dispensationem  quando  agitur  de  mera  dis- 
pensatione ,  quam  cum.  agitur  de  commutatione,  uti  gravior  causa 
exigitur  in  commutatione  dispensationi  admixta,  quam  in  simplici 
commutatione.  2)  Item  si  simul  concuirunt  vincula  voti  et  iura- 
menti,  maior  causa  exigiiur  ad  dispensandum  super  utroque  quam 
super  alterutro.  Secus  si  agatur  de  commutatione,  per  hanc  enim 
neutrum  vinculum  tollitur.  In  praxi  dispensatio  non  conceditur  nisi 
mixta  cum  commutatione.  5)  Ceterum  causae  sufTicientes  ad  pe- 
tendam  dispensationem  a  votis  reservatis  sunt :  si  ob  mutationem 
raateriae  dubitatur  an  votum  evaserit  inulile,  vel  malum;  si  vovens 
dubitet  an  vovendo  animum  habuerit  sese  obligandi;  si  votum  ex 
levitate  animi  emissum  fuit,  vel  ex  metu  aut  dolo  extortum;  si  sit 
incontinentiae  periculum  ,  aut  magna  difficultas  illud  implendi  ex 
fragililate;  si  proponatur  compositio  pecuniaria  ad  causas  pias. 

1047.  c)  Relatead  matrimonia  mixta  inter  baptizatos  dispenssitio 
peti  non  debet  nisi  gravissimae  raliones  id  suadeant,  uli  si  pericu- 
lum  adsit  quominus  matrimonium  ut  dicitur  civile  dumtaxat  con- 
trahatur.  Facilius  dispensatur  inter  principes  ob  maiorem  difficul- 
tatem  inveniendi  coniugem. 

1048.  d)  Relate  ad  impedimentum  ex  defectu  legalis probationis 


200  PARS   II.    DE    REBUS 


de  statu  libero,  peti  non  potest  ut  iuramento  nupturienti  delato 
fiuic  defectui  suppleatur  nisi  in  casibus  necessitatis,  et  si  agatur  de 
viduis  quae  probationem  de  obitu  coniugis  nequeunt  exhibere,  non- 
nisi  in  casu  conceditur  quo  accedente  publica  fama  aliisque  indiciis, 
de  coniugis  obitu  probabilis  praesumptio  habeatur. 

§  3.  —  Quibiis  de  caiisis  dispensatio  petatur 
ab  impedimentis  dirimentibus. 

1049.  Hic  pariter  principium  recolendum  est  iam  supra  relatum 
quod  nempe  dispensatio  peti  non  potest  nisi  ex  gravi  et  rationa- 
bili  causa,  et  quidem  tanto  gravior  causa  requiritur,  quanto  gravius 
est  impedimentum. 

1050.  Ceterum  notetur  1)  Una  causa  seorsim  insufficiens  ,  al- 
tera  accedente ,  sufficiens  fieri  potest.  2)  Etsi  superior  sine  iusta 
causa  possit  dispensare,  non  praesumitur  tamen  ita  agere.  3)  Infe- 
rior  sine  iusta  causa  invalide  dispensat.  Causae  praecipuae  quae 
in  iure  uti  sullicientes  ad  petendam  dispensationem  sunt:  1)  Angu- 
stia  loci  sive  absoluta  ,  sive  relativa,  uti  si  cognatio  foeminae  in 
loco  originis  vel  domicilii  ita  sit  propagata  ut  alium  paris  condi- 
tionis  invenire  nequeat  nisi  consanguineum  vel  afiinem.  Angusta 
loca  censentur  quorum  inhabitantes  non  suiit  ultra  1500,  uti  de- 
claravit  Pius  IX  in  ep.  ad  Gard.  Spinola  Pro-datarium  1847.  2)  Aetas 
foeminae  superadultae.  5)  Defectus  aut  incongruentia  dotis.  4)  Pau- 
pertas  viduae.  5)  Bonum  pacis.  6)  Nimia  suspecta  periculosa  fa- 
miliaritas  vel  cokabitatio  sub  eodem  tecto.  7)  Copula  cum  consan- 
guinea  vel  affini  vel  alia  persona  impedimento  laborante  praehabila, 
et  magis  si  consecuta  sit  praegnatio  et  ita  fiat  necessaria  legitimatio 
prolis.  8)  Infamia  mulieris  ex  suspicione  orta  quod  ipsa  cognita  sit 
a  consanguineo,  licet  suspicio  sit  falsa.  9)  Revalidatio  matrimonii 
quod  bona  fide,  publice  servata  forma  Tridentina  contractum  sit, 
et  tamen  nulluin  fuit  ob  aliquod  impedimentum  dirimens.  Difficilius 
conceditur  dispensatio  si  contrahentes  erant  in  mala  fide.  10)  Pe- 
riculum  matrimonii  mixti,  vel  coram  acatholico  ministro.  11)  Pe- 
riculum  incestuosi  concubinatus.   12)  Periculum  matrimonii  civilis. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  201 

13)  Remotio    gravium    scandalorum ,    aut  publici   concubinatus. 

14)  Excellentia  meritorum  oratoris  etc.  etc.  Possunt  igitur  et  aliae 
allegari  causae  vel  motiva  ut  ex.  gr.  deformitas,  infirmitas  ,  pau- 
pertas  etc. 


GAPUT  II. 

DE  DISPENSATIONUM  MATRIMONIALIUM  CONCESSIONE  ET  EXECUTIONE. 

1051.  Duo  hoc  in  capite  videnda  siint:  1)  quomodo  dispensatio- 
nes  matrimoniales  concedanlur;  2)  quomodo  dispensationes  matri- 
moniales  executioni  mandentur.  Sit  igitur : 

ARTIGULUS    I. 

Quomodo  dispensationes  matrimoniales  concedantur. 

1052.  Dispensationes  matrimoniales  quoad  eas  concedendi  mo- 
dum,  dilTerre  possunt  vel  forma,  vel  fo7'o,  vel  conditione  aut  clau- 
sula  eis  apposita. 

1053.  Quoad  formam  a)  dispensatio  matrimoniaiis  conceditur 
vel  in  forma  gratiosa,  vel  in  forma  commissoria.  Si  in  forma 
gratiosa  ille  cui  dispensatio  committitur  non  est  nisi  dispensationis 
iam  a  Pontifice  concessae  executor,  secus  si  in  forma  commissoria. 

1054.  b)  Dispensationes  a  Dataria  Apostolica  expedinntur  vel 
in  forma  nobilium,  vel  in  forma  communi  seu  ordinaria,  vel  in 
forma.  pauperum.  Dispensationem  in  forma  pauperum  illi  conse- 
quuntur  solum  qui  pauperes  sunt.  Pauperes  dicuntur  qui  ex  suis 
laboribus  vivunt,  qui  in  Italia  possident  bona  quae  300  sculatorum 
romanorum,  extra  Italiam  525  scutatorum  summam  non  excedunt, 
deducto  aere  alieno  et  expensis  pro  bonorum  administratione  atque 
operibus  S  Quod  si  bona  parum  hanc  summam  excedant   dicuntur 

*  Cfr.  GioviNE  de  dispensationibus  malr.  II,  §  18,  n.  8. 


202  PARS   II.    DE    REBUS 


fere  pauperes.  Qui  autem  sunt  fere  pauperes,  praeter  taxam  con- 
suetam  pro  pauperibus,  aliam  componendam  titulo  eleemosynae 
solvere  tenentur. 

1035.  Quoad  forum  dispensationes  dantur  pro  foro  interno, 
vel  pro  foro  exlerno,  vel  pro  utroque  foro.  S.  Poenitentiaria  vero 
prouti  monuimus  non  concedit  dispensationes  matrimoniales  nisi  pro 
foro  interno,  et  pro  foro  externo  pro  pauperibus. 

1036.  Quoad  clausulas  qiiae  dispensationibus  apponuntur,  ali- 
quando  induunt  naluram  conditionis;  aliquando  praecepti.  In  1''  casu 
si  conditiones  non  serventur  dispensatio  invalidatur;  in  2°  casu 
dispensatio  fit  solum  iilicita.  Clausulae  1)  quae  per  particulas  ex- 
primuntur  si,  dummodo,  postquam,  vel  quae  ablativo  absoluto  af- 
feruntur  conditiones  esse  j,'eneratim  censentur  ;  2)  quae  item  id 
exprimunt  quod  ex  ipsa  rei,  de  qua  agitur,  natura  vel  ex  mre  sit 
servandum  ,  conditionis  naturam  induunt  vel  praecepti  iuxta  ius 
aut  rei  naturam  a  qua  exiguntur.  Hisce  positis  nonnullae  ciausulae 
dispensationibus  apponi  solent  a  Sacra  Dataria,  alia  a  Sacra  Poe- 
nitentiaria. 

1037.  Praecipuae  clausulae  Datariae  Apostolicae  hae  sunt : 

1)  Nos  igitur  eosdem...  et  eorum  quemlibel  a  quibusvis  excom- 
tnunieationis  et  interdicti  aliisque  ecclesiasticis  sententiis,  censuris 
et  poenis  a  iure  vel  ab  homine  quavis  occasione  vel  causa  latis, 
si  quibus  quomodolibet  innodati  existunt ,  ad  effectum  dumtaxat 
praesenlium  consequendum  liorum  serie  absolventes  etc. 

De  rescriptis  vidimus  quod  excommunicati  et  censura  irrelili 
suut  incapaces  rescriptorum ;  hinc  ut  \aleat  dispensatio  matrimo- 
nialis  piaemittitur  absoiulio  a  censuris  solum  tamen  ad  hunc  ef- 
feclum  consequendum,  ita  ut  quoad  alia  oratores  maneant  censura 
vel  poena  innodati.  Ab  huius  clausulae  beneficio  excipiuntur  ex- 
communicati  nominatim  denunciati,  et  publice  excommunicati. 

2)  Certam  de  praemissis  iiotitiam  non  habentes...  discretioni 
tuae,  de  qua  plenam  in  Domino  fiduciam  habemus ,  mandamus. 
Per  hanc  clausulam  exprimitur  forma  expeditionis   quae    est   com- 


LIBER   I.    DE    REBUS    ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  203 

missoria   ita  ut  delegatus   dispensationis  executioneni   subdelegare 
nequit  cum  electa  sit  industria  delegantis. 

3)  Volumus  autem  quod  si  lu,  spreta  monitione  nostra  huius- 
modi  aliquid  muneris  aut  praemii  occasione  praemissorum  exigere 
aut  oblatum  recipere  temere  praesumpseris ,  excommunicationem 
latae  sententiae  poenam  incurras. 

Delegatus  seu  executor  occasione  dispensationum  matrimonia- 
lium  non  debet  aliquid  accipere  ratione  muneris,  seu  praemii.  Alio- 
quin  subiicitur  excommunicationi  latae  sententiae  reservatae.  Post 
executionem  dispensationis  si  aliquid  gratis  oiTeratur  accipi  potest. 

4)  De  praemissis  te  diligenter  informes  et  si  per  informatio- 
nem  eamdem  preces  veritate  niti  repereris,  super  quo  conscientiam 
tuam  oneramus. 

Execulor  sive  per  se  sive  per' alium  inquirit  si  vera  sint  ex- 
posita  in  petitione  ab  oratoribus.  Etsi  quaestio  oriatur  ,  per  iudi- 
cium  dirimenda  est  controversia,  alioquin  suflicit  extraiudicialis  in- 
formatio.  Informatio  atque  explanatio  per  hanc  clausulam  est  con- 
ditio  sine  qua  dispensatio  esset  invalida.  Ceterum  ad  validitalem 
sutlicit  ut  saltem  una  causa  motiva  verlficata  sit.  A  iudicio  inqui- 
sitorio  non  appellatur  nisi  ad  R.  Pont.  vel  ad  Cardinalem  Prodata- 
rium,  vei  ad  Congr.  Prop.  Fidei. 

5)  Et  qualenus  contra  ipsas  causa  super  praemissis  in  iudi- 
cium  quoquo  modo  deducta  fuerit,  posito  iudicato. 

Ponitur  haec  clausula  (juando  dispensatio  petitur  ab  oratoribus 
incestuosis  sive  ad  contrahendum  sive  ad  revaiidandum  coniugium 
invalide  inituni.  Si  enim  saltem  unus  ex  oraloribus  ante  executio- 
nem  dispensationis  deductus  foret  vel  accusatus  ad  forum  conten- 
liosum  ecclesiasticum  vel  laicum,  plectendus  poenis  incestuosorum 
absolvi  nequit  in  foro  interno  ,  neque  in  exlerno  ei  suffragaretur, 
neque  dispensatio  Nalida  esset. 

Itaque  hac  clausula  delegalus  oratores  a  reatu  incestus  et  poe- 
nis  absolvere  et  ab  impedimento  dispensare  non  prius  potest  quam 
reipsa  perveniat  sententia  lata  vel  ferenda  a  foro  ad  quod  eo- 
rum  crimen  deductum  est,  alioquin  dispensatio  esset  invalida,  quia 


204  PARS   II.    DE    REBUS 


delegatus  privatur  iurisdictione.  Quod  si  oratores  ad  nullum  delati 
sint  forum,  aut  sententiae  paruerint,  delegatus  eos  absolvere  et  dis- 
pensare  potest  ita  ut  amplius  in  foro  externo  de  incesto  puniri 
possint. 

6)  Et  recepto  ab  eis  iuramento  quod  sub  spe  facilius  liabendae 
dispensationis  huiusmodi,  incestum  hunc  non  commiserint. 

Si  oratores  hoc  iuramentum  non  praestant,  vel  si  falsa  iura- 
verint,  dispensatio  est  invalida.  In  secundo  casu  a  S.  Poenitentia- 
ria  petitur  dispensationis  instauratio.  Non  sunt  indigni  dispensa- 
tione  tamen  qui  incestum  commiserunt  sub  spe  obtinendi  dispen- 
sationem,  non  vero  facilius  oblinendi.  Attamen  recolantur  quae  de 
his  supra  diximus. 

Quando  dispensatio  data  est  in  forma  pauperum,  inseruntur 
clausulae  circa  necessitatem  ut  delegato  constet  de  paupertate ,  de 
absentia  cuiuslibet  impedimenti ,  de  scandalo  non  orituro,  an  dis- 
pensatio  aliis  damnum  inferat.  Quoad  paupertatem  duplex  insti- 
tuitur  examen  tum  antequam  dispensatio  impetretur,  tum  in  eius 
executione.  Si  oratores  non  sint  pauperes  cum  dispensatio  detur 
a  S.  Dataria  quae  constituit  tribunal  ipsius  Pontificis,  ita  ut  non 
agat  potestate  delegata,  dispensatio  est  illicita,  sed  valida;  tamen 
delegatus  dispensare  licite  non  potest. 

1058.  Praecipuae  clausulae  Sacrae  Poenitentiariae  sunt: 
Aliae  respiciunt  forum  externumy  aliae  vero  forum  internum. 

1059.  Clausulae  praecipuae  quoad  forum  externum  sunt : 

1)  Erogata  ab  eis  aliqua  eleemosyna  iudicio  ipsius  Oi^dinarii 
taxanda  et  definienda.  Ordinarius  non  solum  eleemosynam  taxare 
debet  sed  etiam  statuere  in  quale  opus  sit  erogandi,  si  fiiiis  in  re- 
scripto  non  indigitatur.  Haec  clausula  continet  conditionem  sine 
qua  non  dispensatio  est  invalida.  Solet  apponi  in  rescrlptis  quando 
locum  habuit  incestus. 

2)  Praevia  absolutione  a  censuris  et  poenis  ecclesiasticis  ob 
praemissa  quovis  modo  incursis  et  ab  incestus  reatibus  usque  ad 
praesentium  executionem  forsan  iteratis  cum  gravi  poenitentia 
salutari.  Quae  clausula  apponi  solet  quando  inter  sponsos  incestus 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  205 

intervenlt.  Quatuor  sunt  clausulae  partes,  ahsolutio  a  censuris,  ab- 
solutio  ab  aliis  poenis  ecclesiasticis,  absolutio  ab  incestus  reatibus, 
impositio  gravis  poenitentiae  salularis. 

Denique  el  aliae  apponunlur  clausulae  quae  si  adnexae  non 
sint,  subintelligi  debeant:  a)  dummodo  inter  eos  aliud  canonicum 
non  existat  impedimentum;  b)  dummodo  ad  Apbstolicam  Datariam 
pro  eadem  dispensatione  recursus  faclus  non  fuerit. 

1060.  Quoad  clausulas  Sacrae  Poenitentiariae  in  foro  interno, 
notetur  litteras  dispensatorias  a  Maiori  Poenitentiario  ad  orato- 
rum  Confessarium  dirigi  vel  cum  inscriptione  discreto  viro  Con- 
fessori  ex  approbatis  ab  Ordinario,  vel  discreto  viro  N.  Confessori 
vel  alia  simili  ratione,  vel  discreto  viro  Confessori  magistro  in  theo- 
logia  vel  Decretorum  doctori  ex  approbatis  ab  Ordinario.  Per  ci- 
tata  verba  designatur  qualitas  illius  qui  deputatur  executioni.  Si 
cui  litterae  reddantur  postquam  litteras  ape;uerit  videat  se  aliquo 
ex  requisitis  carere  ,  vel  nolit  eleclionem  acceptare  ,  non  opus  est 
novarum  litterarum  petitione  sed  primae  tradi  possunt  per  orato- 
rem  alteri  confessario  quem  oratores  elegerint. 

1061.  1)  Praecipua  clausula  quae  numquam  deest  est:  Si  ita  est, 
qua  committitur  onus  indagandi  veritatem  precum.  Quare  executor 
monere  debet  eum  qui  dispensationem  petiil ,  ut  nihil  a  veritate 
alienum  proferat.  Deinde  opus  est  ut  diligenter  investiget  utrum 
revera  probentur  omnia  quae  ille  testatus  fuerit.  Non  tamen  ulli 
testes  inquirendi  sunt,  sed  illum  examinari  solum  fas  est  qui  dis- 
pensationem  impetravit.  Si  Iiaec  amittautur  irrita  est  dispensalio 
nisi  aliunde  executor  rei  veritatem  cognoverit. 

2)  Quodque  in  pauperes  faciant  aliquam  eleemosynam.  Haec 
clausula  non  est  iniuncta  uti  in  dispensationibus  pro  foro  externo 
verbo  erogata  ac  proinde  non  constituit  conditionem  pro  valore. 

3)  Dummodo  impedimentum  occultum  vel  omnino  occultum 
sit.  Notetur  quod  in  litteris  S.  Poenitentiariae  impedimentum  di- 
citur  occultum  licet  aliquibus  sit  notum  pula  4  vel  3  in  oppido , 
durnmodo  nullum    probabile    periculum  sit  quod  publicetur.  Quare 


206  PARS   II.    DE    REBUS 


in  praxi  non  solnm  consideiatur  numerus  personarum  quibus  im- 
pedimentum  nolum  est,  sed  magis  eorum  qualitas. 

Dicitur  autem  omnino  occultum  impedimenlum  quod  ita  oc- 
cultum  est  quod  ne  probari  quidem  ulla  ratione  posset ;  quod  ple- 
rumque  accidit  cum  impedimenlum  ci'iminis  dispensandum  propo- 
nitur.  \ 

Si  crimen  ad  forum  contentiosum  deductum  fuerit ,  censetur 
occultum  si  accusatus  absolutus  fuit  ut  innocens,  vel  dimissus  quia 
culpabilis  probatus  non  fuii.  Censetur  publicum  si  reus  non  obti- 
nuit  sententiam  definitivam  sed  tantum  libertati  redditus  fuit  in- 
terposita  cautione  de  se  repraesentando. 

Si  impedimentum  publicum  sit  in  alio  loco  ,  occultum  vero 
ubi  oratores  degunt ,  et  de  hoc  mentio  facta  non  fuit  in  petitione 
dispensationis,  rursus  ad  Sacram  Poenitentiariam  recurrendum  est. 

Si  impedimeiitum  aliquando  fuit  publicnm  ,  et  a  decennio  est 
occultum,  in  iure  pro  occulto  habetur  ,  quod  etiam  verificatur  si 
factum  est  publicum  at  non  cognoscitur  uti  criminosum. 

4)  Dumniodo  aliud  non  ohstet  canonieum  impedimentum.  Haec 
clausula  ^alet  etiamsi  ab  alio  impedimento  dispensatio  obtenta  fue- 
rit  a  Dataria  in  foro  externo  ,  de  qua  tamen  dispensatione  facta 
non  sit  mentio  in  |»etitione  ad  S.  Poenitentiariam  ^ 


ARIICULUS    II. 

A  quo  et  quomodo  dispensationes  matrimoniales 
executioni  mandentur. 

1062.  Videndum  est    1)  a  quo,  2)  quomodo  dispensationes  ma- 
trimoniales  executioni  mandentur. 

*  Consulantur:   Giovine  de  dispensationibus  matrimonialibus ;  Zitelli  de  disp. 
matrim. 


LIBER   I.    DE   REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  207 


§  1.  —  A  quo  dispensationes  matrimoniales  executioni  mandentur. 

1063.  Certum  in  iure  est  quod  executio  Litterarum  Apostoli- 
carum  ab  alio  facta,  quam  ab  eo  cui  ab  Apostolica  Sede  dispensandi 
potestas  fuerat  commissa,  prorsus  irrita  haberi  debet. 

1064.  Non  solet  autem  in  mandatis  ad  dispensandum  exprimi 
proprium  executoris  nomen  ne  dispensatio  videatur  commissa  in- 
dustriae  personae,  qua  ante  illius  executionem  defuncta  dispensatio 
sine  executione  maneret,  sed  exprimi  solent  personae  dignitas  vel 
officium  quo  fit  ut  si  haec  persona  ante  executionem  moriatur,  vel 
ab  otlicio  et  dignitate  excidat,  eius  successor  exequi  dispensationem 
possit. 

1065.  Summus  Pontifex  Leo  XIII  probavit  die  11  aug.  1887 
hoc  S.  Inqu.  decretum  a)  dispensationes  matrimoniales  omnes  in 
posterum  committendae  sunt  vel  oratorum  Ordinario  vel  Ordinario 
loci;  b)  a ppel latione  Ordinam  veniunt  Episcopi  Administratores  seu 
Vicarii  Aposlolici,  Pi^aelati  seu  Praefectus  habentes  iurisdictionem 
cum  territorio  separato  eorumque  officiales  seu  Vicarii  in  spiri- 
tualibus  generales,  et  sede  vacante  Vicarius  Capitularis  vel  legiti- 
mus  administrator;  c)  Vicarius'  Capitularis  seu  Administrator  eas 
quoque  dispensationes  ap.  exequi  potest  quae  remissae  fuerant 
Episcopo  aut  Vicario  Generali  vel  Of/iciali  nondum  executioni  man- 
datae ,  seu  hi  illos  exequi  ceperint ,  sive  non ;  et  vicissim  potest 
Episc.  vel  eius  Vicar.  Generalis  in  spiritualibus  exequi  dispensationes 
Vicario  Gapitulari  commissas  si\e  hic  illas  exequi  ceperit  sive  non; 
d)  dispensationes  matrim,  Ordinario  oratorum  commissae  ab  illo 
Ordinario  exequi  debent  qui  dedit  literas  testimoniales,  vel  preces 
transmisit  ad  Sedem  Ap.  sive  hic  sit  ordinarius  originis,  sive  do- 
micilii,  sive  utriusque  sponsi,  sive  alterutrius  eorum,  etiamsi  sponsi 
quo  tempore  executioni  danda  erat  dispensatio,  relicto  illius  dioe- 
cesis  domicilio  in  aliarn  dioecesim  discesserint  non  ampHus  rever- 
suri,  monito  tamen ,  si  id  expediens  iudicaverint,  Ordinario  loci 
in  quo   matrimonium  est  contrahendum .   e)  Ordinario   praedicto 


208  PARS   II.    DE    REBUS 


fas   esl,  si  ita   expediat ,  ad   dispensationis   exeeutionem    delegare 
alium  Ordinarium,  loci  praesertim  ubi  sponsi  actu  degunt. 

1066.  Quoad  Vicar.  Gener.  notetur  1)  quod  potest  exequi  dis- 
pensationem  quamvis  Episcopus  nondum  sit  consecratus  sed  solum 
confirmatus,  imo  etiam  si  Episcopus  excommunicatus  aut  suspensus 
existat  \  2)  Si  Episc.  plures  habeat  dioeceses  et  plures  Vicar.  Gener. 
tunc  si  unus  ex  his  ab  altero  non  dependeat ,  ille  intelligitur  de- 
legatus,  ad  cuius  dioecesim  oratores  pertinent.  Quod  si  unus  ex 
Vicariis  sit  principalior  ac  ipsi  reservatae  sint  omnes  causae  ma- 
trimoniales  is  est  dispensationum  executor.  3)  Si  iurisdictio  Vicarii 
Generalis  iam  expiravit,  dummodo  hoc  communiter  ignoretur  va- 
lide  ab  eo  dispensatur,  secus  si  esset  in  officio  intrusus  absque 
titulo. 

1067.  Quinam  exequi  debeat  dispensationes  pro  foro  conscien- 
tiae  a  Maior.  Poenit.  expeditas  iam  vidimus. 

Executor  tunc  solum  oblinet  facullatem  dispensandi  cum  ac- 
cipit  exemplar  originale  Apost.  Litterarum,  etiamsi  cognoscat  lit- 
ieras  in  curia  esse  expeditas.  S.  C.  Conc.  12  ian.  1606.  Si  executor 
reperialur  extra  dioecesim,  potest  exequi  litteras  Ap.  sibi  commissas 
dummodo  alteri  idoneo  viro  commoranti  in  dioecesi  subdeleget  au- 
ctoritatem  capiendi  informationes ,  audiendi  testes,  et  conficiendi 
processus  si  opus  sit. 

§  2.  —  Quomodo  dispensationes  matrimoniales  executioni  mandentur. 

1068.  Si  de  dispensationibus  in  foro  externo  sermo  sit,  execu- 
tor  ante  omnia  ut  plurimum  de  precum  veritate  examen  instituere 
debet  ne  forte  si  preces  veritate  non  nitantur  dispensatio  sit  in- 
valida ;  secus  si  nulla  ratio  dubitandi  subsit. 

1069.  Quare  verificare  debet  nomen  et  cognomen  oratorum,  et 
si  error  sit  substantialis,  dispensatio  exequi  non  debet ,  sed  iterum 

'  Quoad  execuUonem  dispensalionis  ab  impedimento  impediente  vinculi  ex 
sponsalibus  executio  Episc.  mandatur,  qui  nequit  Vic.  Gen.  delegare  in  iis  quae 
respiciunt  nudum  ministerium. 


LIBER   I.    DE   REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  209 

ad  Ap.  Uatariam  est  recurrendum.  Verificare  debet  an  error  eon- 
tigerit  circa  impedimenla  in  lilteris  exp7'essa,  qua  in  re  in  primis 
audiantur  contrahentes,  qui  veritatem  aperire  tenentur  nisi  obstet 
impedimentum  occultum  a  quo  iam  obtinuerunt  dispensationem, 
secus  si  hoc  impedimentum  evaserit  publicum  quia  tunc  indiget 
vera  dispensatione.  Postea  alii  testes  praesertim  parentes  et  vicini 
audiuntur.  Dein  executor  veiilicat  1)  an  error  contigerit  in  ex- 
pressione  impedimentorum  connubiahum  quae  in  narrativa  aposto 
hci  mandati  leguntur;  t)  an  aliud  obstet  quod  reticitum  fuit  in 
prioribus  vel  postea  contractum.  Si  error  fuit  in  gradibus  et  dispen- 
salio  impetrata  fuit  super  propinquiori  pro  remotiori  ,  vahda  erit 
dispensatio,  secus  si  error  fuit  circa  genus  impedimenti,  aut  circa 
impedimentorum  numerum. 

1070.  Quibus  peractis  delegalus  conficit  decretum  executionis 
in  scriptis  non  tamen  sub  poena  invahditatis ,  dummodo  nihil  in 
decreto  omittatur  ex  iis  quae  necessario  exprimenda  sunt. 

Huius  decreti  transumptum  partibus  tradendum  est. 

1071.  At  dispensatio  pro  foro  tantum  conscientiae  in  confes- 
sione  viva  voce  facienda  est.  Ipse  debet  in  confessione  poenitentem 
examinare,  inspicere  an  preces  veritate  nitantur  et  an  aliud  lateat 
impedimentum,  an  sine  scandalo  fieri  possit  separatio.  Ditfertur 
dispensatio  donec  auferatur  causa  proxima  peccandi. 

1072.  Confessarius  autem  non  poterit  htterarum  originale  exem- 
plar  asservare,  sed  illud  destruere  tenetur.  Si  impedimentum  sit 
solum  ex  una  parte  uti  votum  castitatis,  vel  si  est  ex  utraque  parte 
contralientium  unius  tantum  culpam  habet  coniunctam  ,  in  hanc 
solum  executio  fiat,  quae  alteri  manifestari  debet  si  impedimentum 
cognoscat,  secus  si  uterque  contrahentium  culpabilis  sit. 

1075.  Verum  unusquisi^ue  contrahentium  potest  eligere  pro  lu- 
bito  confessarium  ad  eas  litteras  exequendas.  Tunc  autem  prior 
confessarius  post  dispensationem  uni  ad  formam  litterarum  con- 
cessam,  debet  literas  S.  Poenit.  poenitenti  restituere ,  ut  per  illam 
alteri  parli  tradantur  quae  similiter  easdem  lileras  secum  exequi 
faciat  per  alium  Confessarium,  cuius  erit  in  huiusmodi  casu,  con- 

ZlTELLI-SOLIERI.    —    //.  *  14 


210  PARS  II.    DE    REBUS 


feclo  negotio ,  literas  lacerare.  Hoc  iuxta  mentem  S.  Poenit.  est 
cum  impedimentum  pierumque  iam  pro  uno  sublatum  ,  etiam  pro 
alio  non  existat ,  quare  hoc  praescribitur  non  ad  validitatem  dis- 
pensationis  sed  ut  utrique  coniugum  solutiones  poenitentiae  im- 
ponantur. 

1074.  Hodie  lamen  praedicta  dispositio  locum  non  habet  et  in 
fine  rescripti  addi  soiet  facla  tibi  potestate  his  litteris  utendi  etiam 
cum  allera  parte  si  ad  te  pro  absolutione  accesserit. 


CAPUT  in. 

DE  DISPENSATIONUM  MATRIMONIALIUM  CESSATIONE. 

1073.  Generaliter  dispensationes  matrimoniales  cessant  eo  modo 
quo  cessant  rescripta  nempe  vel  ab  intrinseco  vel  ab  exlrinseco. 

1076.  Ab  intrinseco  dispensatio  matrimonialis  cessat  vel  potius 
nullam  vim  habet  usque  ab  initio  si  in  petitione  vel  error  irre- 
pserit,  vel  relicta  est  veritas  ex  dolo  et  malitia.  Quod  si  obreptio 
vel  subreptio  fuerit  ex  ignorantia  et  ingenuitate,  videndum  an  error 
fuerit  dumtaxat  accidentalis  seu  ut  dicitur  in  causa  impulsiva,  vel 
fuerit  essentialis  seu  in  causa  motiva,  quo  in  secundo  casu  dispen- 
satio  nulla  esset.  Ceterum  recolantur  quae  supra  dicimus  de  dispen- 
sationum  executione,  de  clausulis,  de  pelilione  elc.  Quare  1)  nullam 
vim  habet  dispensatio  si  concedatur  ab  iis  qui  poteslatem  dispen- 
sandi  in  eo  casu  non  habent.  Et  ita  nulla  videtur  dispensatio  a 
S.  Poenitentiaria  concessa  in  forma  pauperum  si  oratores  non  sint 
pauperes,  prouti  supra  retulimus.  Item  nulla  esl  dispensatio  quae 
ab  Episcopo  concedatur  vel  in  impedimentis  dirimentibus,  vel  in 
impedimentis  reservalis,  iuris  exceptionibus  servatis,  vel  quoad  non 
suos  subditos.  Item  nulla  dispensatio  in  casibus  ad  quos  extendi 
nequit.  2)  NuIIa  est  dispensatio  si  in  petitione  omissa  sunt  quae 
necessaria  sunt  ad  dispensalionis  validitatem  iuxta  superius  dicta 
in  art.  2,  cap.  1,  de  petitione  disp.  3)  Nulla  esset  dispensatio  si 
ex  hypothesi  data  fuerit  ab  impedimentis  iuris  naturae,  aut  iuris 


LIBER   I.    DE   REBUS    ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  211 

divini,  nisi  excipiatur  dispensatio  ab  impediniento  ligaminis  quoad 
matrimonium  ratum  ,  et  dispensatio  ab  interpellationibus  coniugis 
infidelis  iuxta  art.  3,  cap.  1.  4)  Sulla  est  dispensatio  si  non  ob- 
servatae  sint  clausulae  quihus  concessa  est,  quaeque  induunt  na- 
turam  conditionum  ad  validitatem  iuxta  art.  1,  cap.  2.  5)  yiulla 
est  dispensatio  quae  ab  eo  executioni  mandatur  qui  executionis 
potestatem  non  habet  iuxta  art.  2,  cap.  2.  6)  Item  nulla  esset  dis- 
pensatio  si  vera  non  est  causa  motiva  ob  quam  data  fuit  dispeu 
satio  in  forma  commissoria ;  sufficit  tamen  quod  vera  sit  tempore 
quo  delegatus  dispensat.  Et  si  agatur  de  dispensatione  in  forma 
gratiosa  suflicit  ut  sit  vera  tempore  quo  a  Pontifice  conceditur. 

1077.  Ab  extrinseco  cessant  dispensationes  1)  per  mortem  con- 
cedentis,  2)  per  mortem  executoris,  5)  per  renunciationeni  indul- 
tarii,  4)  per  revocationem. 

i078.  1)  Per  mortem  concedentis.  -  Distinguendum  est  inter  dis- 
pensationes  concessas  a  S.  Poenitentiaria,  et  dispensationes  quae 
a  Dataria  conceduntur.  Morte  Pontificis  non  cessant  dispensatio- 
nes  pro  foro  interno  quae  a  S.  Poenitentiaria  conceduntur  quam- 
vis  res  sit  adhuc  integra ,  vel  Maior  Poenilentiarius  suum  munus 
dimiserit.  Cessant  vero  dispensationes  quae  datae  sunt  a  Dataria, 
vel  a  S.  Poenitentiaria  pro  foro  externo.  Kxcipiuntur  dispensatio- 
nes  iam  concessae  in  forma  gratiosa,  et  dispensationes  in  forma 
commissoria  quarum  tamen  res  non  est  adhue  integra  quia  iudi- 
cium  a  quo  semei  coeptum  est  finiri  debet.  Item  morte  Pontificis 
non  cessat  auctoritas  dispensandi  quae  generatim  et  indelermina- 
tim  quoad  personas  dispensandas  concessa  est  H^piscopis,  vel  Vica- 
riis  Apost.  ad  dispensandum  a  determinalis  impedimentis  seu  gra 
dibus  ad  quinquennium  vel  triennium. 

1079.  2)  Per  mortem  executoris.  —  Cessat  polestas  exequendi 
dispensationem  si  executio  commissa  est  industriae  personae,  non 
vero  dignitati  \el  officio  eiusdem,  (^uo  in  casu  eius  successori  fa- 
cultas  dispensandi  transmiltitur. 

1080.  3)  Renunciatione  indultarii.  —  Cessat  renunciatione  in- 
dultarii  si   renuuciatio  fiat  penes   ipsum   concedentem ,  non  vero 


212  PARS    II.    DE    REBUS 


penes  delegatum,  vel  si  ad  longum  tempus  dissimulat.  Ceterum  re- 
nuncialio  esse  potest  vel  explicila,  vel  etiam  implicita  ut  si  ex.  gr. 
obtenta  dispensatione  ab  impedimento  consanguinitatis  ,  cum  hoc 
consanguineo,  orator  novam  dispensationem  petat  penes  Sum.  Pon- 
tificem  ut  contrahat  cum  alio  consanguiueo.  Quae  renunciatio  ta- 
cita  vel  implicita  non  haberetur  si  contrahentes  qui  obtinuerunt 
dispensationem,  contrahant  novum  matrimonium  quod  non  indiget 
dispensalione.  Si  enim  ex  hypothesi  solvatur  eoium  rnatrimonium 
morte  alterius  coniugis,  possunt  adhuc  inter  se  contrahere  vi  ob- 
tentae  dispensationis. 

1081.  4)  Revocatione  concedentis.  —  Verum  R.  Pontilices  non 
solent  revocare  dispensationem  sine  gravi  causa.  Revocatio  autem 
quae  a  Romano  Pontifice  tiat  ante  matrim.  celebrationem  etiam 
sine  iusta  causa,  etsi  illicita  est  tamen  valida.  Quod  si  revocatio 
fiat  a  iudice  inferiore  quoad  dispensalionem  quam  ipse  ex  delega- 
tione  concessit,  si  sine  iusta  causa,  non  inodo  revocatio  esset  illi- 
cita  sed  et  invalida' 

1082.  Nolatur  a)  iuxta  re^jonsionem  S.  Poenit.  die  27  iun.  1883 
appr.  Leonis  XIII.  Ordinarius  execjui  potest  dispensationem,  etiamsi 
ex  errore  partes  anle  eius  executionem  contraxerint  matrim.  for- 
ma  Tridentini  servata.  At  necesse  est  ut  rursus  coram  Parocho  et 
testibus  renovato  consensu  partes  consistant. 

b)  Si  delegatus  in  foro  externo  sermta  sui  mandati  forma,  ex 
errore  censuit  non  esse  dispensandum,  cognito  errore  nequit  de- 
cretum  retractare  ;  excipitur  si  mandati  sui  formam  non  servavit 
quia  tunc  sua  non  usus  est  iurisdictione.  Secus  dicendum  de  Or- 
dinario  aut  de  delegato  in  foro  interno. 


LIBER   I.    DE   REBUS    ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  213 


GAPUT  IV. 

DE  DISPENSATIONE  AB  IMPEDIMENTIS  DIRIMENTIBUS  MATRIMONIUM 
PER  SAxNATIONEM  IN  RADICE. 

1083.  Sanatio  in  radice  nihil  aliud  est  quam  dispensalio  qua 
abrogatur  lex  irritans  matrimonium  in  casu  speciali  quoad  matri- 
monium  contractum  ita  ut  simul  tollantur  effectus  qui  ex  illa  lege 
irritante  secuti  sunt. 

1084.  Quare  haec  dispensatio,  quae  dicitur  sanatio  in  radice, 
ab  aliis  distinguitur  in  forma  communi  concessis,  ut  nempe  dispen- 
sationes  in  forma  communi  a  momento  quo  applicantur  incipiant 
vires  suas  exercere,  et  per  consequen^'  respiciant  futurum ;  sana- 
tio  autem  m  radine  rotrotrahitur  ad  momentum  celebrati  contractus 
matrimonii.  Agitur  enim  de  lege  quae  respicit  inhabilitatem  quae 
ad  actus  praeteritos  referri  potest  quatenus  validi  et  legitimi  de- 
clarentur  actus  et  effectus  qui  ob  legem  irritantem  invalidi  fuerunt. 
De  quibus  iam  diximus  agentes  de  legibus. 

108.3.  Qua  de  causa  per  sanationem  in  radice,  uti  ait  Bene- 
dictus  XIV  Const.  Etsi  matrimonialis  27  sept.  1753,  non  fit  ut  ma- 
trimonium  nulliter  contractum,  non  ita  fuerit  contractum,  sed  ef- 
fectus  de  medio  tollunlur,  qui  ob  huiusmodi  matrimonii  nullitatem 
ante  indultam  dispensationem  atque  etiam  in  ipso  matrimonii  con- 
trahendi  actu  producti  fuerunt. 

1086.  Requisita  ut  sanatio  in  radice  concedatur,  sunt : 

1)  Ut  omnia  requisita  iure  naturae  habeanlur  quibus  possit 
matrimonium  reviviscere,  et  sunt  a)  ut  quando  conlractum  fuerit 
matrim.,  adfuerit  verus  et  naturalis  consensus  signis  exlernis  suf- 
ficienter  expressus ;  b)  ut  status  matrimonialis  inductus  vi  prioris 
consensus  perseveret. 

2)  Ut  impedimentum  sit  iuris  Ecclesiastici  super  quo  Ecclesia 
possit  et  soleat  dispensare;  alioquin  uti  non  potest  in  fornia  com- 
muni  dispensare,  ita  neque  per  sanationem  in  radice. 


214  PARS   II.    DE   REBUS 


3)  Ut  iinio  inter  virum  et  mulierem  figuram  habeat  matri- 
monii  etsi  matr.  fuerit  nullum  ob  impedimentum  dirimens;  quare 
unio  concubinatus  non  potest  in  radicem  sanari,  sed  sanatur  matr. 
clandestin.,  et  etiam  ex  gravi  causa  matrimonium  civile  ubi  pro- 
mulgatum  est  decretum  Trid.  de  clandestinitate. 

4)  Ut  urgeat  causa  gravis  uti  si  plures  matrimonia  irrita 
contraxerunt  quae  sine  scandalo  revalidari  nequeunt  per  iteratio- 
nem  consensus  communi  ratione  faciendum  1)  si  jwoles  sit  legiti- 
manda,  2)  si  impedimentum  sit  alterutri  coniugi  ignotum  et  ti- 
meatur  ne  ille  certior  factus  de  impedimento  novum  consensum 
dare  recuset,  5)  vel  a  matrimonio  resiliat,  4)*  si  uterque  coniux 
est  in  bona  fide  et  urgens  sit  motivum  eos  non  monendi  de  nulli- 
tate  matrimonii. 

1087.  Effectus  sanationis  in  radice  sunt  a)  validitas  matrimo- 
nii,  b)  legitimatio  prolis.  Saiiatio  in  radice  obtineri  potest  etiam 
coniugibus  praesumptis  praemortuis  ad  legitimandam  prolem. 

1088.  Sanatio  in  radice  executioni  mandatur  eo  modo  quo  aliae 
dispensationes ,  servatis  litterarum  dispensationis  clausulis.  At  si 
data  fuerit  in  matrimonio  non  inito  in  forma  Tridentina,  in  foro 
interno,  matrimonium  inscribitur  inter  matrimonia  secreta. 

1089.  Ex  his  apparet  quomodo  sanatio  in  radice  differat  ab 
aliis  modis  quibus  revalidatur  matrimonium  nullum. 

Etenim  matrimonium  invalidum  esse  potest  1)  ob  defectum 
consensus  substantialis,  2)  ob  defectum  formae  praescriptae,  vel 
3)  ob  inhabilitatem  partium. 

In  1°  casu  sanatio  in  radice  concedi  non  potest  neque  dispen- 
satio  uti  vidimus,  sed  matrimonium  revalidalur  per  simplicem  ipsius 
consensus  renovationem. 

In  2°  casij  si  matr.  est  nullum  ob  defectum  formae  Tridenli- 
nae,  sanatio  in  radice  conceditur,  cum  nullum  scandalum  timetur 
atque  una  pars  renuit  consensum  renovare  et  vitium  clandestini- 
tatis  occultum  est.  Aliis  in  casibus ,  nisi  dispensatio.  obtineatur  ab 
Apostolica  Sede,  matrimonium  revalidatur,  illud  rursus  contrahendo 


LIBER   I.    DE   REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  215 

coram    Parocho  et  testibus  vel  publice  vel   occulle   prouti    nullitas 
matrimonii  publica  vel  occulta  sit. 

In  5°  casu  vel  conceditur  sanatio  in  radice ,  vel  dispensatio 
simplex  ab  impedimentis ,  quo  in  ultimo  casu  tria  sunt  notanda: 
1)  si  matrimonium  est  irritum  impedimento  iuris  divini,  si  quando 
validari  potest,  per  novum  utriusque  partis  consensum  post  cogni- 
tam  nullitatem  convalidari  debet.  Uti  infidelis  conversus  ad  fidem 
si  priina  uxor  recusat  amplecti  fidem  et  pacifice  cohabitare,  poterit 
quamlibet  ex  aliis  uxoribus  retinere,  dummodo  lldelis  fiat,  sed  in 
hoc  casu  novus  utriusque  consensus  requiritur.  2)  Si  impedimen- 
tum  est  iuris  civilis,  consensum  renovare  debet  pars  quae  impedi- 
mentum  cognovlt.  5)  Si  imped.  tst  pubiicum,  dispensatio  est  irrita, 
nisi  matrimonium  publice  iteretur  servata  forma  Tridentina  etiamsi 
et  anlea  servata  fuisset ;  si  imped.  sit  occultum  et  servata  estforma 
Tridentina,  haec  forma  renovari  non  debet,  renovato  tamen  secrefo 
eonsensu. 


216  PARS   II.    DE    REBUS 


TITULUS  II. 

De  rebus  Ecclesiae  spiritualibus 

quibus  homo  officia  erga  Deum,  erga  seipsum 

erga  alios  adimplel. 

1090.  Ut  huius  tituli  materiam  penitus  expleamus  videbimus 
1)  de  Fide  exterius  profitenda  ,  2)  de  Societatibus  secretis,  3)  de 
iurisiurandi  et  de  voti  religione,  4)  de  Sacra  Liturgia  deque  sacris 
Ecciesiae  ritibus,  5)  de  Ecclesiis  etc. ,  6)  de  Monasteriis,  7)  de  Ho- 
spitalibus,  8)  de  Seminariis,  9)  de  Sepulturis  et  Coemeteriis  etc. 


CAPUT  I. 

DE  FIDE  EXTERIUS  PROFITENDA. 

1091.  Quamvis  ad  fidem  exterius  profitendam  non  teneamur 
semper,  nec  in  quolibet  loco,  sed  solum  cum  per  huius  confessio- 
nis  omissionem  subtraheretur  honor  Deo  debitus,  vel  utilitas  pro- 
ximis  impendenda,  nunquam  tamen  licitum  est.  ne  morlis  quidem 
declinandae  causa,  eam  negare,  vel  falsam  religionem  simulare,  vel 
verae  fidei  negandae  periculum  sibi  aliisque  iniicere.  Attamen  cum 
hac  in  re  controversiae  ac  dubia  identidem  evangelii  praeconibus 
in  partibus  infidelium  et  haereticorum  degentibus  suboriantur,  qui- 
bus  dirimendis  pares  non  sunt,  praestiterit  aliqua  doctrinae  capita 
heic  proponere  ,  partim  ex  Pontiliciis  Constitutionibus  ,  partim  ex 
Decretis  SS.  Urbis  Congregationum  deprompta ,  quibus  certis  chri- 
stianae  religionis  principiis  in  memoriam  revocatis ,  quid  in  pecu- 
liaribus  casibus  iudicandum  vel  agendum  sit  patebit. 

Agemus  itaque  1°  de  falsae  religionis  simulatione;  2°  de  com- 
municatione  cum  infidelibus  et  acatholicis. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  217 


ARTICULUS    I. 

De  falsae  religionis  simulatione, 

1092.  Ad  hoc  doctrinae  caput  quod  attinel,  damnati  sunt  sem- 
per  ab  Apostolica  Sede  vel  qui :  1)  ad  simulandam  falsam  fidem 
actus  ponunt  sive  directe  sive  indirecte  respicientes  falsum  cultum  ; 
vel  qui  2)  actus  verae  religionis  ad  eumdem  finem  vel  omittunt 
vel  contemnunt. 

1093.  1°.  Sane  Congregatio  Suprema  S.  O.  ^  declaravit :  u  nullo 
modo  licere  christianis  catholicis,  neque  ulla  causa  aut  motivo  per- 
mitti  aut  tolerari  posse,  ut  operam  suam  navent  aedificandis,  in- 
staurandis  verrendisque  templis  falsi  numinis,  vel  auctoribus  falsa- 
rum  sectarum  -  dicatis,  aut  eorumdem  purgandis  parietibus  et  pa- 
vimentis,  mundandis  altaribus,  aperiendis  claudendisque  foribus  ». 

1094.  Quoad  vero  haereticoriim  templa ,  proposito  dubio  an 
permissum  sit  ea  aedificare,  Congr.  S.  O.  ^  respondit:  u  Non  esse 
(qui  id  agunt)  inquietandos  ,  dummodo  non  adsit  scandalum ,  nec 
fiat  in  contemptum  religionis.  Curet  autem  Episcopus  ut  per  Mis- 
sionarios  et  Confessarios  opportune  instruantur  quando  a  propria 
praestanda  opera  in  haereticorum  ecclesiis  seu  synagogis  aedificandis 
se  abstinere  debeant.  Tenentur  scilicet  ab  opere  se  abstinere:  1)  ubi 
huiusmodi  opus  communiter  habeatur  pro  signo  protestativo  falsae 
rehgionis;  2)  vel  aliquid  in  ipso  contineatur,  quod  per  se  directe 
ac  unice  exprimat  reprobationem  catholici  cultus  et  approbationem 
damnati  cultiis  haereticorum ;  3)  aut  constet  artifices  catholicos  ad 
opus  adigi  vel  vocari  ab  haereticis  in  contemptum  catholicae  reli- 
gionis.  Ceterum  quamvis  extra  hos  casus  relinquendi  sint  in  bona 
fide,  semper  tamen  monendi  sunt  ne  haereticorum  cultui  cooperari 
intendant  ". 

»  Decrelis  latis  anno  1626  et  1669. 

*  Videlur  hic  intelligi  cultus  Gonfucii,  de  quo  Constit.  Ex  quo  Bened.  XIV 
d.  d.  11  iul.  1742. 

»  14  ianuar.  1818. 


218  PARS   II.    DE    REBUS 


1095.  Eadem  de  causa  declaratum  est  non  licere  catholicls 
in  gentilium  templis  oigana  vel  alia  instrumenta  pulsare ,  metros 
canere  aut  concinendos  componere  ^  idque  ne  sub  praetextu  qui- 
dem  et  spe  eos  lucrandi  ad  fidem  orthodoxam  -, 

1096.  Nec  ritus  usurpare  falsae  religionis  prolestativos;  quo- 
circa  idem  Pontifex  '  catholicis  prohibet  circumcisionis  usum  ma- 
humetanorum  more  :  nomina  turcica  ,  quorum  nec  memores  esse 
deberent  per  labia  sua ,  assumere  ,  abominanda  infidelium  templa 
frequentare,  ecclesiasticorum  ieiuniorum  dies  carnium  esu  profanare, 
et  haec  eo  fine  ut  mahumetani  credantur.  Multo  vero  magis  cum 
a  publica  poteslate  interrogantur,  illicitum  esse  mahumeticae  sectae 
se  addielos  profiteri.  Denique  impium  et  illicitum  declarat  illorum 
Serviae  chiistianorum  abusuin,  qui  ex  hac  vita  migraturi  cadavera 
sua  Turcarum  sepultiiris  mandari  cum  istorum  assislentia  et  ma- 
humeticis  adhibitis  ritibus  permittunt  aut  iubent.  Qui  autem  ob- 
stinati  in  huiusmodi  via  impiorum  pergunt,  incapaces  sunt  sacra- 
mentorum  in  vita  ,  et  si  impoenitentes  decesserint ,  sutTragiorum 
post  mortem.  Et  Const.  cit.  *  nmlieribus  in  regno  Madurensi  et 
finitimis  regionibus  prohibel;  deferre  coUo  appensum  in  signum  con- 
tracli  matrimonii  Taly,  quod  imaginem  praefert  Tulleiaris ,  idoli 
nuptialibus  caeremoniis  praepositi ;  tum  christianis  omnibus  prohi- 
bet  cineres  ex  vaccae  stercore  confectos  et  impiam  gentilium  poe- 
nitentiam  a  Rubren  institutam  redolentes  benedicere  eosque  fronti 
sacro  chi  ismate  delinitae  impingere  ,  sive  quaecumque  alia  signa 
albi  vel  rubei  coloris,  quae  Indi  vel  in  fronte  vel  in  pectore,  aut 
in  alia  quavis  corporis  parte  solent  deferre.  Conslitutione  vero  Ex 
quo  singulari^,  quae  est  de  ritibus  sinensibus ,  damnantur  caere- 
moniae,  ritus  et  oblationes ,  quae   fiunt   tum   singulis  mensibus  in 

'  Bened.  XIV,  Gonst.  Omnium  sollicitudinum.  die  12  sept.  1744. 
*  S.  C.  Fid.  Prop.  7  iun.  1788. 

'  Const.  Inter  omnigenas  diei  2  febr.  1744.  —  Vide  inslructionem  S.  C.  de  Prop. 
Fide  15  iunii  1773.  Collecl.  n.  1652-1651. 
"  Omnium  sollicitudinum. 
"  Diei  11  iulii  an.  1742. 


LIBER   I.    DE   REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  219 

novilunio  et  plenilunio,  tum  a  litteratis  et  magistratibus,  dum  gra- 
dus  sive  dignitatis  possessionem  adeunt ,  vel  post  illam  adeptam. 
Item  oblationes  quae  tiunt  in  lemplis  ,  seu  aedibus  piogenitoribus 
dicatis,  et  ritus  oblationesque  coram  progenitorum  tabellis  in  pri- 
vatis  domibus  sive  eorum  sepulchris  una  cum  gentilibus  et  etiam 
seorsim  ab  illis,  ac  prohibetur  domi  retinere  progenilorum  tabellas 
curn  inscriptione  qua  thronus  seu  sedes  spiritus  designatur. 

1097.  Ad  haec :  simulatae  infidelitatis  crimine  se  commacu- 
lant  catholici,  qui  Turcarum  verentes  ollensionem  profana  eorum 
templa  ingrediuntur  precationesque  apud  mahumetanos  in  more  po- 
sitas  peragere  fingunt,  et  ad  funera  deducenda  mahumetanum  mi- 
nistrum  advocant,  ut  vel  ipsi  vel  defuncti  a  falsa  secta  non  reces- 
sisse  existimentur  ^  Nullatenus  vero  licere  christianis  actus  publicos 
cultus  aut  reverentiae  tribuere  idolo,  praetextu  vel  intentione  eos 
actus  ad  Crucem  dirigendi,  quam  vel  manu  gestant  vel  in  altari 
inter  ilores  abscondunt  l 

1098.  Denique  damnantur  qui  immolatis  utuntur,  quique,  im- 
perante  infideli  principe  ,  christianorum  templa  evertunt ,  vel  ex 
equo  descendunt  dum  ante  fores  templi  idolorum  transeunt  *. 

1099.  Qui  vestem  induunt,  quae  ex  usu  recepto  et  approbato 
falsae  sectae  asseclam  vel  falsae  religionis  ministrum  designant  *. 
Gregorius  vero  XIV,  Brevi  dato  ad  Primatem  Armenum  vetat  re- 
novari  antiquos  Armenorum  ritus,  quorum  immutatio  facta  est  an- 
nuentibus  Kpiscopis,  ad  catholicos  ab  haereticis  discernendos. 

1100.  2°.  Ad  secundum  quod  attinet,  scilicet  ad  omissionem 
vel  contemptum  actuum  verae  religionis,  damnantur  tum  qui  dum 
diebus  solemnibus  missae  sacrificio  intersunt ,  adstantium  ex  cu- 
riositate  Turcarum  praesentiam  veriti ,  caput  non  detegunt ,  nec 
signant  se  crucis  signo,  abstinentque  a  ceteris  catholicae  religionis 

'  S.  C.  Fid.  Prop.  decreto  diei  13  ianuar.  1774.  —  Cfr.  Decr.  S.  C.  Prop.  Fid. 
19  Febr.  1774.  Collect.  n.  1653. 

'  S.  C.  Fid.  Prop.  decr.  12  sept.  1645. 

»  S.  Un.  Inq.  1674. 

'*  S.  Un.  Inq.  8  iulii  1630. 


220  PARS   II.    DE   REBUS 


actibus,  qui  ab  aliis  qui  christiano  censentur  nomine  palam  solent 
exerceri,  tum  ii  occulti  credentes,  qui  diebus  ioiunio  ecclesiastico 
vel  abstinentiae  consecratis  Turcarum  mensis  accumbunt,  vetitis 
vescuntur  cibis,  aut  se  illos  manducare  fingunt  ^ 

1101.  Damnantur  item  qui  imperante  infideli  principe  in  ca- 
tholicae  fidei  contemptum  sacros  spernunt  ritus  ^. 

1102.  Ad  haec:  damnantur  qui  nominatim  interrogati  a  pu- 
blica  potestate  de  fide,  tacent,  aut  dissimulant ',  vel  qui  etiam  a 
privata  persona  interrogati,  eam  non  profitentur,  quoties  per  omis- 
sionem  huius  confessionis  subtraheretur  debitus  honor  Deo  et  etiam 
utilitas  proximis  impendenda  *.  Non  tamen  tidem  abnegare  cen- 
sentur  qui  in  persecutione  ,  solum  vertentes  ,  fuga  fidei  confessio- 
nem  declinant.  Quamvis  enim  ex  iustitia  et  charitate  teneantur 
Pastores  a  Missione  non  recedere ,  cum  oves  eorum  indigent  au- 
xilio  ita  ut  periculum  sit  ne  disperdantur  et  a  fide  desciscant,  at- 
que  ideo  S.  C.  Fid.  l'rop.  ^  responderit  tempore  persecutionis  esse 
magis  necessariam  pastorum  praesentiam  ne  fideles  pervertantur ; 
dantur  tamen  casus  quibus  haec  fuga  ne  dum  licita ,  sed  etiam 
necessaria  est,  cum  scilicet  quis  se  imparem  tormenlorum  atroci- 
tati  perferendae  agnoscat,  vel  cum  de  persona  agatur  necessaria  ac 
maxime  utili  Ecclesiae  bono ,  vel  denique  cum  praevideatur  mar- 
tyrium  nemini  profuturum  sed  magis  irritaturum  tyrannum. 

ARTICULUS    II. 

De  pommunicatione  cum  infidelibus,  haereticis  et  schismaticis. 

1105.  Communicatio  duplex  est,  alia  scilicet  in  divinis,  alia  in 
civilibus  et  humanis:  de  utraque  seorsim  agendum. 

'  S.  G.  Fid.  Prop.  decreto  diei  31  ian.  1774.  —  Cfr.  decr.  S.  C.  Prop.  Fidei  19 
febr.  1774.  CoUect.  n.  1653. 
»  S.  Un.  Inq.  1674. 
'  Innoc.  XI,  Prop.  18. 
^  S.  Th.  2»,  Sae,  q.  3,  art.  2. 
'  Decr.  1646. 


LIBER   I.    DE    REBUS    ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  221 


§  1.  —  De  communicatione  in  divinis  cum  haereticis  et  schismaticis. 

1104.  Ex  duplici  obligatione  proiiibentur  fideles  cum  haereticis 
et  schismaticis  communicationem  habere.  Prima  oritur  ex  praecepto 
naturali  divino,  ac  directe  ipsos  fideles  afficit,  cum  hoc  praeceptum 
non  sit  in  poenam  iiaereticorum  aut  schismalicorum  datum,  sed  in 
ipsorum  fidelium  bonum,  ut  ab  eis  perversionis  ct  corruptionis  pe- 
riculum  rernoveatur:  altera  vero  ab  excommunicationis  poena  de- 
rivat  haereticis  et  schismaticis  ab  Ecciesia  inflicta ,  quae  quamvis 
directe  ipsos  perceilat,  indirecte  tamen  (ideies  ipsos  obligat  ad  eo- 
rum  communionem  vitandam.  Porro  ad  divinum  praeceptum  quod 
attinet  obiigantur  tldeles  comnmnicationcm  cum  haereticis  et  schi- 
smaticis  vitare  aliquando  ex  praecepto  fidei,  aiiquando  ex  praecepto 
charitatiH.  Kx  praecepto  fidei  obiigantur  fideies  vitare  communica- 
tionem  in  sacris,  scilicet  in  signis,  in  ritibus,  in  caeremoniis  aliis- 
que  ad  iiaeresim  et  schisma  spectantibus;  qui  enim  his  communi- 
cant,  vel  ita  sunt  animo  comparati  ut  eorum  erroribus  salteni  in 
genere  assentiantur,  quo  in  casu  veri  haeretici  et  schismatici  sunt, 
vei  animo  a  schismate  et  haeresi  abhorrentes,  actus  ilios  sive  ex 
metu  sive  ex  alio  tine  exercent,  et  in  hoc  casu  exterius  falsam  se- 
ctam  simuiant,  ut  superius  diximus,  vel  denique  pericuio  perver- 
sionis  se  exponunt.  Obiigantur  vero  ex  praecepto  cliaritatis  ob 
scandaium  vei  otTensionem  cathoiicorum.  Quod  si  memorata  peri- 
cuia  in  aliquo  particuiari  casu  cessarent,  tenerentur  tamen  tideles 
ratione  excommunicationis,  qua  haeretici  et  schismatici  plectunlur, 
ex  Ecclesiae  praecepto  eorum  vitare  communicationem. 

1105.  Porro  per  hanc  excommunicationis  poenam,  non  soium 
haerelici  et  schismatici  omnes  qualibet  sive  in  sacris  sive  in  ci- 
vilibus  communicatione  cum  cathoiicis  privantur,  verum  etiam  ca- 
thoiicis  cum  iis  interdicitur  communicare  etiam  in  iis  rarioribus 
casibus,  in  quibus  ea  obiigatio  iuris  naturalis  divini  cessaret.  Hic 
tamen  iuris  ecclesiastici  veteris  rigor  per  Martini  V  Constitutionem 
Ad  evitanda  seandala  fuit  temperatus ,  qua  cum  excommunicatis 
toieratis   communicare   permittitur  ,  non    soium   in  civiiibus  ,  sed 


222  PARS   II.    DE   REBUS 


etiam  in  sacris,  si  aiiqua  necessitas  adsit.  At  cum  semper  integrum 
maneat  ius  naturale  et  divinum ,  in  quo  nuila  est  potestas  quae 
dispenset,  nec  ulia  conniventia  quae  excuset,  cumque  in  praxi  in 
hac  communicatione  vel  simul  omnia  ,  vel  saltem  unum  aut  al- 
terum  ex  recensitis  periculis  et  incommodis  concurrat,  hinc  Sacrae 
Congr.  Un.  Inq.  et  Fidei  Prop.  constanter,  propositis  a  Missionariis 
praesertim  Orientis  frequenter  casibus,  sub  variis  utilitatis,  neces- 
sitatis,  periculi  vexationum  atque  perseculionis  circumstantiis,  qui- 
bus  petebatur,  an  catholicis  in  iis  liceret  ciim  haerel:icis  vel  schi- 
smaticis  in  divinis  communicare  ,  generatim  responderunt  «  non 
licere  n.  in  Instr.  autem  pro  Missionariis  Orientis  lata  anno  1729, 
S.  Gongr.  Fid.  Prop.  haec  etiam  addidit ,  quod  vix  ullus  sit  ritus 
apud  heterodoxos  vel  schismaticos  ,  qui  aliquo  errore  in  materia 
fidei  non  maculetur.  Nam  eorum  ecclesiae  vel  dicatae  sunt  schi- 
smaticis  ct  haereticis,  quos  ut  sanctos  venerantur,  vel  horum  ima- 
gines  atque  reliquias  habent,  vel  ibidem  fesla  in  eorum  honoiem 
celebrantur,  ve!  denique  iidem  in  sacris  liturgiis  inter  sanctos  cen- 
sentur.  Praeterea  in  iisdem  liturgiis  commemoratio  lit  viventium 
Episcoporum  et  Patriarcharum,  qui  schismatici  vel  haeretici  sunt, 
iique  tamquam  eximii  orthodoxae  tidei  praedicatores  laudantur. 

1106.  His  vero  principiis  innixa  Sacr.  Univ.  Inq.  *■  iussit  scribi 
Episcopo  Tribigni,  ut  u  mandet  catholicis  sibi  subditis  ne  accedant 
ad  missas  et  alia  offlcia  divina  in  ecclesiis  schismaticorum,  eosdem- 
que  moneat  in  casu  carentiae  missae  catholicorum ,  non  teneri 
praecepto  missam  audiendi  >?.  Pelentibus  vero  PP.  Capuccinis  Con- 
slantinopoli  degentibus,  an  citatum  decretum  extenderetur  etiam 
ad  loca,  in  (luibns  non  reperiuntur  sacerdotes  catholici,  et  de  ora- 
tionibus  nihil  contra  fidem  et  ritum  catholicum  continentibus  esset 
intelligendum,  eadem  Sacr.  Congr.  rescripsit  u  Afflrmative  n  die  7 
aug.  1704;  eodemque  modo  ad  simiha  dubia  respondit  die  6  au- 
gusti  1710,  quae  ab  Armenis  catholicis  fuerant  proposita. 

1107.  Eadem  Sacr.  Congr.  die  10  maii  1770  decrevit  «  catholicis 

'  Die  5  dec.  1668. 


LIBER   I.    DE   REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  223 


regulariter  non  licere  haereticorum  et  schismaticorum  concionibus, 
baptismis  et  matrimoniis  interesse  r.  Item  die  14  ian.  1818,  cum 
propositum  fuisset  dubium  u  an  et  quando  catholicis  liceat  templa 
acatholicorum  adire  n,  respondit :  «  Licere,  si  adeant  merae  curio- 
u  sitalis  causa  absque  ulla  communicatione  in  sacris ,  in  qua  talis 
u  aditus  communiter  habeatur  pro  actu  protestativo  falsae  religio- 
«  nis,  quandoquidem  sicut  profana  aedificia,  sic  et  templa  haereti- 
u  corum  adire  est  actus  per  se  indifferens,  qui  nonnisi  a  pravo  fine 
«  vel  ex  circumstantiis  efficitur  mahis.  Mahis  nimiriim  efficitur: 
u  \)  si  qnis  ea  adeat  animo  assistendi  sacris  haereticorum  functio- 
u  nibus;  2)  vel  eliam  abs[]ue  tah  animo,  si  ingressus  ipse  in  hae- 
u  reticorum  ecclesias  ahquam  inferat  vel  inferre  videatur  cum  eius- 
u  dem  haereticis  in  divinis  communicationem  ,  hinc  et  scandali 
u  occasionem  praebeat  ;  3)  aut  si  tahs  aditus  indictus  sit  ab  haere- 
u  tico  gubernio  tamquam  protestatio  eiusdem  fidei  ac  rehgionis  ca- 
u  tiioHcos  inter  et  acathohcos;  4)  vei  utcumque  communiter  ha- 
u  beatur  veluti  tessera  unius  eiusdemque  communionis  cathohco- 
u  rum  et  acathohcorum.  In  his  igitur  casibus  nunquam  licet  hae- 
u  relicorum  sacris  participare  ,  nec  propriam  simulare  fidem.  Ubi 
u  \  ero  haec  omnia  absint ,  et  sola  curiositate  templa  visendi  ino- 
u  veantur,  inculpate  ea  adire  possunt  ». 

1108.  Non  licet  Missionariis  divina  celebrare  in  ecclesiis  in 
quibus  haeretici  sua  profana  et  sacrilega  exercitia  habent  ^  Atque 
eadem  Sacr.  Congr.  die  15  aug.  eiusdem  anni  manda\it  scribi  Ar- 
chiepiscopo  Sardiensi  u  ut  provideret  ne  in  ecclesia  S.  loannis  de 
Cartola  dioecesis  Cattamensis  catholici  cum  graecis  schismaticis  di- 
vina  (elebrarent;  nam  (piamvis  altaribus  diversis  uterentur,  tamen 
propter  ecclesiae  identitatem  esset  communicare  cum  schismaticis 
in  divinis  ».  Et  die  16  sept.  1695  declaravit  a  neque  licere  haere- 
ticis  et  schismalicis  permitlere  ut  in  nostris  ecclesiis  celebrent,  licet 
amota  prius  sit  pelra  sacrata  ".  Attamen  in  ecclesiis  catholicorum 
ab   haereticis   occupatis ,  id  permissum    constat  ex  decreto  Congr. 

'  S.  C.  Fid.  Prop.  21  maii  1627. 


224  PARS   II.    DE   REBUS 


Sup.  Inquisit.  die  i3  iunii  1534,  quo  afjirmative  responsum  fuit  ad 
dubium,  quod  sequilur:  An  in  ecclesiis  calholicorum  Rhetiae  ab 
haereticis  occupatis,  Missionarii  possint  sua  exercitia  continuaref 
Ac  eertis  conditionibus  indultum  hoc  fuisse  cum  dispensatione  in 
aliis  haereticorum  ecclesiis,  Hquet  ex  sequenti  decreto :  Sanctissi- 
mus  Dominus  noster  D.  Clemens  divina  Providentia  Papa  XI  in 
particulari  audientia  mihi  CommissaiHo  S.  Of/icii  data  dixit,  quod 
ad  facilius  promovendam  schismaticorum  et  infidelium  conversio- 
nem,  illosque  alliciendos  ad  Fidem  Catholicam  amplectendam  sa- 
crarum  caeremoniarum  intuitu,  heaigne  indulsit  Patri  Praefecto, 
seu  Vicepraefecto  Missionariorum  pro  tempore  in  ^Ethyopia  exi- 
stentihus,  ut  pro  eorum  arhitrio  et  conscientia  dispensare  possint 
cum  iisdem  Missionariis ,  eisque  facultatem  concedere  celehrandi 
sacrosanctum  Missae  Sacrificium  catholico  romano  ritu  super  al- 
tari  in  templis  haereticorum ,  seu  schismaticorum  in  Ailhyopia ; 
ita  ut  eadem  altaria  non  inserviant,  nisipro  nudis  tabulis,  et  more 
Catholicorum  disponantur  cum  sacrato  Lapide,  Mappis,  Sanctissimi 
Missae  Sacrificii  Ritu  praediclo :  numquam  tamen  generaliter,  sed 
in  casibus  particularibus,  in  quihus  alia  loca  commodiora  non  sup- 
petant,  el  urgens  sit  necessitas  ad  facilius  dictam  conversionem 
promovendam,  et  insuper  ad  Catholicorum  consolationem,  aliisque 
iustis  et  urgentissimis  de  causis,  iudicandis  ab  eisdem  Patre  Prae- 
fecto,  seu  Vicepraefecto  Missionariorum,  super  quibus  eorum  con- 
scientiam  oneravit.  Die  12  aprilis  1704. 

1109.  Ad  haec:  S.  Univ.  Inq.  die  26  sept.  1668  decrevit  non 
licere  catholicis  Hollandiae  proles  suas  haeretico  ministro  baptizan- 
das  offerre,  ne  cogantur  multam  vigintiquinque  llorenorum  Fisco 
solvere  ,  neque  ex  iis  calvinisticam  coenam  sumere  ,  quamquam 
animo  eam  quidquam  profanum  censerent.  Die  vero  20  iulii  1708 
decrevit  catholicis  Armenis  Alippi  non  licere,  ne  quidem  semel  in 
anno,  sumere  communionem  eucharisticam  a  sacerdotibus  armenis 
et  schismaticis ;  et  tandem  die  28  aug.  1709  eadem  Sup.  Inquisitio 
statuit  u  nullo  modo  licere  ab  Eplscopo  schismatico  sacros  ordines 
suscipere  atque   ordinatos  ab  huiusmodi    Episcopis  esse  irregulares 


LIBER   r.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  225 

et  suspensos  ab  exercitio  ordinum  ».  Kst  etiam  in  divinis  commu- 
nicatio  ministrum  haereticorum  adire  ad  matrimonium  ceiebran- 
dum.  In  iis  autem  locis,  in  (juibus  minister  iiaereticus  agit  perso- 
nam  magistratus  civilis,  coram  quo  se  sislere  solent  coniuges  aut 
etiam  debent  ob  finem  pobticum  seu  ut  habeantur  tamquam  civiles 
honesti  coniuges  prolesque  censeatur  legitima,  non  improbatur  quod 
pars  catholica  una  cum  haeretica  se  sistat ,  ante  vel  post  contra- 
ctum  ad  formam  Tridentinam  matrimonium,  eliam  coram  ministro 
haeresi  addicto  ad  actum  civilem  dumtaxat  implendum,  dummodo 
nulla  ritus  haeretici  professio  habeatur,  aut  colligatur,  et  quidquid 
minister  haereticus  in  casu  peragit  civilis  dumtaxat  et  politica 
gratulatio  sit  et  censeatur. 

1110.  Verum  quotiescumque  minister  haereticus  censetur  ve- 
luti  sacris  addictus  et  quasi  parochi  munere  fungens,  non  hcet  ca- 
tholicae  parti  una  cum  haeretica  matrimonialem  consensum  coram 
tali  niinistello  praestare,  quia  tunc  adhibctur  ad  quamdam  religio- 
sam  caeremoniam  complendam,  et  pars  catholica  ritui  haeretico  se 
consociat,  unde  oritur  quaedam  implicita  haeresi  adhaesio,  ac  pro- 
inde  illicita  omnino  habetur  cum  haereticis  in  divinis  communi- 
catio,  et  contrahentes  peccant  mortaliter,  et  sunt  monendi  ^ 

im.  Quoad  associanda  haereticorum  funera,  distinctione  opus 
est ;  aliud  enim  est  haereticorum  cadavera  comitari,  quin  ulla  sa- 
cris  eorum  ritibus  interveniat  participatio,  quod  haberi  potest  tam- 
quam  otTicium  mere  civile,  aliud  vero  caeremoniae  religiosae  par- 
ticipare.  Sane  communis  Doctorum  doctrina  excusat  catholicos  in 
locis  haereticoriim  degentes  si  interveniant  funeribus  haereticorum, 
quando  in  hoc  nulla  cernllur  approbatio  cultus  falsi ,  nulla  sacris 
eorum  ritibus  interveniat  participatio  ,  et  scandalum  non  adsit. 
Sane  Congregatio  S.  0.  decreto  diei  10  maii  1763  dubio  proposito, 
an  liceat  catholicis  latinis  schismaticos  admittere  in  funeribus  ca- 
tholicorum  defunctorum  respondit :  u  Quatenus  schismatici  comi- 
tantes  funera  catholicorum  meram  praesenliam   materialem  exhi- 

'  S.  Univ.  Inq.  Instr.  17  feb.  1864. 

ZlTELLI-SOLIERI.    —    //.  15 


226  PARS   II.    DE    REBUS 


beanl ,  causa  honoris  civilis  erga  defunctos  ,  non  se  immiscentes 
precibus  aut  ritibus  catholicis  quibus  mos  est  funera  efferre ,  et 
defunctos  ad  sepulchrum  deducere  ,  tolerari  posse;  quatenus  vero 
in  illa  functione  proprios  ritus  adhibeant,  vel  nostris  se  immisceant, 
non  licere,  nec  esse  permittendum  »  K 

Hi2.  Ex  his  itaque  responsis  facile  eruitur  quaenam  sit  regula 
generaUs  in  praxi  sequenda,  quando  de  communicatione  agatur  in 
divinis  cum  haereticis  et  schismaticis.  Quamvis  enim  ahqui  Theologi 
tradant  post  Martini  V  Constit.  Hcitum  esse  cathoHcis  se  in  divinis 
immiscere  cum  haereticis  et  schismaticis,  sequentibus  conditionibus 
concurrentibus:  \)  si  gravissima  et  urgentissima  urgeat  causa ;  2)  si 
haeretici  et  schismatici,  a  quibus  sacramenta  expostulantur,  valide 
sint  ordinati,  et  cathoHco  ritu  administrent  absque  ulla  damnati 
ritus  admixtione ;  3)  si  in  ea  communicatione  nulla  contineatur 
etiam  implicita  falsi  dogmatis  protestatio;  4)  si  nulla  detur  occasio 
scandali,  seu  si  tales  sunt  circumstantiae  ut  omnia  pericula  remo- 
veantur,  quae  iure  naturali  et  divino  hanc  communicationem  red- 
dunt  illicitam;  attamen  cum  hae  conditiones,  ut  communicatio  abs- 
que  peccati  labe  fiat ,  simul  et  coniunctim  adesse  deberent ,  quod 

*  Si  Ap.  Sedes  suis  decrelis  toleravit  assislentiam  materialem  calholicorum 
funeribus  heterodoxorum,  ad  hoc  inducta  fuil  a  circumslantiis  particularibus ,  qui- 
bus  difficile  esset  se  eximere  sine  gravi  damno  et  periculo,  sed  normas  suppedita- 
vit  Ordinariis  locorum,  ne  impune  permittant  usum  tam  periculosum'el  potissimum 
indagare  iussit  serio  an  se  possent  eximere.  Et  1)  tolerat  ipsa  solum  praesentiam 
materialem  urbanitatis  gratia,  solis  vestibus  civilibus  socielatis  indistincte  pro  laicis 
et  ecclesiasticis ,  et  cum  conditione  ul  acalholici  cognoscanl  hoc  intervenlu  non 
praeslari  actum  cullus  religiosi.  Talis  interventus  vero  cohonestari  nequit  praetextu 
gravis  damni  aut  periculi,  cum  nec  unum  nec  alterum  verificatur  et  quis  proprio 
arbitrio  illis  participat  quin  adstrictus  sit  tilulo  aliquo  offlcii  civilis.  2)  Exlgit  ut 
talis  interventus  non  debeat  secum  ferre  aliquam  cominunicationem  in  sacris  cum 
haereticis  el  schismaticis.  Hinc  licilum  non  est  eorum  precibus  se  unire,  aut  ritibus, 
nec  feiTe  lumina,  nec  sufTragia  facere  pro  anima  defuncti;  non  toleratur  sonus 
campanae  ecclesiae  calholicae;  el  quoad  sermonem  in  laudem  etiam  solum  civi- 
lium  virtutum  defuncti,  hic  possel  ad  summum  tolerari  in  persona  alicuius  laici, 
nunquam  ecclesiastici  vel  parochi,  multoque  minus  Episcopi.  S.  0.  9  sept.  1874. 


LIBER   I.    DE    REBUS    ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  227 

fere  irnpossibile  est,  liine  omnis  communicatio  evitanda  est.  Dixi- 
mus  fere  impossibile,  cum  possint  in  aliquo  raro  casu  eae  circum- 
stantiae  concurrere.  Hinc  in  casu  urgentissimae  necessitatis  a  mi- 
nistro  haeretico  baptismi  sacramentum  suscipi  potest.  S.  Congr. 
Univ.  Inquisit.  8  febr.  1597  apud  Albitium  Cap.  18,  n.  52.  Ita  etiam 
vacant  culpa  quae  ex  hac  causa  proveniat,  calholici  qui  pontificia 
dispensalione  obtenta  aliisque  servatis  conditionibus,  matrimonium 
cum  haereticis  et  schismaticis  contrahunt  K 

§  2.  —  De  commiinicatione  catholicorum  cum  haereticis  et  schismaticis 
in  profanis  et  civilibus. 

1U5.  Etsi  communicare  etiam  in  civilibus  cum  infidelibus,  hae- 
reticis  et  schismaticis,  prout  superius  diximus,  generatim  non  liceat 
catholicis  ^ ,  eorum  tamen  optata  ad[  fidem  conversio  et  publica 
christianae  reipublicae  utilitas  faciunt,  ut  non  quaelibet  cum  his 
communicatio  interdicta  sit,  praesertim  in  locis  in  quibus  haereses 
aut  dominantur  aut  grassantur  impune  et  duram  catholici  neces- 
sitatem  cum  illis  conversandi  et  familiariter  agendi  subeunt. 

1114.  Attamen  ne  fidei  integritas  detrimentuin  subeat,  prae- 
terquam  quod  hortandi  sunt  fideles  ut  quantum  possunt  consortia 
et  familiaritatem  cum  his  devitare  curent ,  quaedam  ecclesiastica 
auctoritate  praescriptae  sunt  normae,  quibus  haec  ipsa  communi- 
catio  regi  debet. 

1115.  Omissis  iis  quae  a  theologis  hac  de  re  pertractantur  quae- 
stionibus,  agemus  tantum :  a)  de  schoHs  et  Collegiis  mixtis ;  b)  de 
haereticorum  libris ;  c)  de  disputationibus  cum  haerelicis  ineundis. 

1116.  Placet  vero  in  antecessum  adnotare  quoad  communica- 
tionem  cathoHcorum  cum  ludaeis  quaedam  speciatim  constituta  esse 
in  Cap.  yiullus,  Cap.  Omnes,  Cap.  ludaei,  tum  etiam  in  Constitu- 

»  Cfr.  Bened.  XIV  de  Syn.  1.  5,  c.  6. 

*  Notanda  esl  Instmctio  quam  Card.  Vicarius  ex  mandalo  Summi  Pontif.  Leo- 
nis  Xlil  die  i2  iulii  1878  Parocliis  direxit  respiciens  eos,  qui  cum  Protestantibus 
apud  nos  templa  et  scholas  aperientibus  communicant. 


228  PARS    II.    DE    REBUS 


tionibusGIementls  VII,  19  mart,  1523,  Innocentii  IV,  Impia,  Pauli  IV, 
Cum  nimis,  Gregorii  XIII,  Antiqm,  et  Gonst.  Alias  piae,  etc.,  quae 
quidem  leges ,  etsi ,  regulariter  loquendo  ,  adhuc  in  vigore  perma- 
neant,  attentis  tamen  peculiaribus  circumstantiis,  et  dummodo  re- 
vera  non  adsit  perversionis  et  scandali  periculum  ,  et  causa  satis 
gravis  intercedat,  epikeiam  admittunt.  Monet  tamen  Bened.  XIV  ^, 
illis  quoque  in  regionibus  in  quibus  hebraei  stabilem  sedem  habent 
omnino  expedire  ut  Episcopi  in  suis  synodis  nimiam  coerceant  chri- 
stianorum  cum  ilhs  consuetudinem  iurisque  communis  sanctiones, 
Summorumque  Pontificum  instanrent  huc  respicientia  decreta. 

a)  —  De  Scholis  et  Collegiis  mixtis. 

1117.  Ut  quae  hac  in  re  maximi  sane  momenti  constituta  sunt 
distincte  atque  ex  ordine  pateant ,  agemus :  1)  de  catholicis  qui 
scholas  acatholicorum  ceiebrant;  2)  de  acatholicis  qui  scholas  catho- 
licas  frequentant;  3)  denique  de  CoUegiis  et  Pensionalibus  mixtis. 

1118.  Et  ad  1)  quod  attinet ,  an  et  quomodo  permittendum 
sit  catholicis  frequentare  scholas  acatbohcas,  quahter  edocendi  sint 
catholici,  quaeque  adhibenda  sint  media,  ut  catholicorum  fidei  con- 
sulatur,  inteliigent  Ordinarii  sacrarum  Missionum  ex  Instructione 
ab  Univ.  Inq.  data  die  17  ian.  1866  ad  Episcopos  Helvetiae,  cuius 
haec  summa  est. 

Propositum  fuit  1.  dubium:  u  An  liceat  parentibus  liberos  suos 
huiusmodi  scholis  (mixtis)  instituendos  committere  ».  lamvero  Emi- 
nentissimi  Patres  responderunt:  u  Generatim  loquendo  non  hcere, 
sed  in  casibus  particularibus  iudicio  et  conscientiae  Ordinarii  id  esse 
rehnquendum ,  cuius  tamen  erit  officii  diligenter  curare  ,  ut  non 
modo  a  se  et  a  parochis,  verum  etiam  a  singulis  genitoribus  op- 
portuna  remedia  adhibeantur ,  quibus  periculum  perveisionis  ab 
alumnis  removeatur,  simulque  inniti  apud  magistratus  ac  praesides, 
ne  vis  inferatur  conscientiae  catholicorum  adhibendo  hbros  qui  re- 
ligioni  catholicae  sint  infensi,  ac  denique  assidue  et  instanter  mo- 

'  De  Syn.  lib.  6. 


I 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  229 

nere  et  hortari  onines,  atque  eos  praesertim  quibns  facultas  est,  ut 
liberos  suos  in  alias  regiones  mittant,  ubi  catholice  educentur  ». 

Propositum  fuit  dubium  2:  u  An  liceat  sacerdoti  in  praedictis 
scholis  fidei  christianae  documenta  tradere  aut  Cappellani  munere 
fungi  w;  cui  respondendum  censuerunt:  u  Affirmative  et  ad  men- 
tem;  mens  est  ut  non  modo  fidei  christianae  tradendae ,  verum 
etiam  aliarum  discipUnarura  scholis  quotquot  fieri  potest  praefici 
sacerdotes,  aut  honestos  perspectaeque  religionis  laicos  curandum 
sil ;  qno  vero  omnis  cesset  scandali  formido  ,  monendum  esse  po- 
pulum  id  fieri,  ut  mala  quae  ex  huiusmodi  scholis  dimanant,  quan- 
tum  fieri  potest  avertantur;  idque  proinde  nemini  excusationi  esse 
debere,  quominus  liberos  suos  mittant  ad  scholas  mere  catholicas, 
in  quibus  eorum  fides  ac  mores  nullo  modo  periclitentur  ». 

Denique  dubium  3,  quod  pertinet  ad  incolas  montis  lurae  Ber- 
nensi  reipublicae  addictos,  ita  propositum  fuit:  u  Etiamsi  illae  (scho- 
lae  mixtae)  utcumque  possint  tolerari ,  an  Catholicis  lurassensibus 
liceat,  nuntium  remittere  iuri  suo  pactis  publicis  innixo  ,  vi  cuius 
nefas  est,  quemquam  in  publicis  eorum  scholis  docendi  munus  obire, 
qui  religionem  catholicam  non  profiteatur  'k  Cui  dubio  absque  ulla 
haesitatione  Eminentissimi  Patres  respondendum  esse  censuerunt: 
«  Negative,  sive  agatur  de  expressa,  sive  etiam  de  tacita  cessione 
ex  silentio  ac  tolerantia  culpabili.  Itaque ,  licet  cavendum  sit ,  ne 
quid  imprudenter  agatur  quo  ad  graviora  mala  inferenda  adversa- 
riorum  excitetur  ferocitas,  nihil  tamen  de  industria  deque  constantia 
remittendum  est,  quo  minus  media  omnia  legitima  quae  in  Catho- 
licorum  potestate  sint  adhibeantur  ,  ad  praedictum  ius  una  cum 
foederis  sanctitate  et  Catholicae  Religionis  indemnitate  recupe- 
randum  ». 

1119.  Circa  2m  caput ,  dissimulari  non  potest  in  admitten- 
dis  acatholicis  ad  scholas  catholicas  non  ea  pericula  imminere,  quae 
in  relata  Instructione  recensita  sunt;  siquidem  institutio  catholicis 
magistris  demandata  est  et  ab  his  selecti  sunt  libri  qui  iuvenibus 
proponuntur.  Quocirca  et  facilius  huiusmodi  scholae  mixtae  tole- 
rantur    et   frequentius    S.  Congr.  Fid.  Frop.    permittit    ut  in  locis 


230  PARS   II.    DE   REBUS 


missionum  etiam  heterodoxis  ad  huiusmodi  scholas  aditus  pateat. 
Attamen  etiam  in  his  catholicae  iuventutis  institutio  non  omnis 
periculi  expers  est.  Assidua  enim  et  quotidiana  consuetudo  catho- 
Ucorum  cum  acathoHcis  periculum  ingerit,  ne  catholici  pravas  tio- 
rum  doctrinas  incauti  hauriant  et  comhibant.  Huic  pericuio  sub- 
movendo  variae  praestitutae  sunt  normae  pro  variis  circumstan- 
tiarum  adiunctis.  Interdum  praescriptum  fuit  ut  acatholici  in 
separata  aula  instituantur  ^  Item  praescriptum  fuit  ut  per  magi- 
strorum  diligentiam  ac  per  delectum  iuvenum  acatholicorum,  eos 
scilicet  removendo  qui  bonis  moribus  non  praestant ,  perversionis 
periculum  removeatur. 

1120.  Quoad  Goilegia  mixla  5),  cum  norma  omnino  generalis 
dari  non  possit  cuilibet  casui  applicanda  ,  S.  Congr.  Fid.  Prop.  in 
casibus  particularibus  ut  opportunas  facultates  elargiatur  exigit,  ut 
sequentes  notitiae  in  antecessum  ei  cxhibeantur.  Scilicet  quinam 
coUegio  de  quo  agitur  praestitutus  sit  finis  ,  quaenam  sit  conditio 
et  aetas  alumnorum  ibidem  degentium,  quinam  gradus  et  qualitas 
instilutionis  quae  ibi  impertitur,  quinam  regularum  codex  interio- 
rem  collegii  disciplinam  moderetur ,  quaenam  relationes  inter  iu- 
venes  catholicos  et  acatholicos  (vel  puellas,  si  de  muliebri  instituto 
agatur)  existant ,  an  scilicet  iibere  inter  se  conversari  et  colloqui 
permissum  sit  ,  an  eis  vetitum  dc  religione  serrnonem  instituere. 
Ad  haec  ,  quomodo  acatholici  in  religione  educentur  ,  an  scilicet 
cathnlice  instituantur  absque  vel  cum  parentum  consensu,  et  qua- 
tenus  catholice  non  instituantur,  an  fas  ipsis  sit  vel  obligatio  in- 
cumbat  interessendi  cum  catholicis  missae  sacrificio  aliisque  pietatis 
officiis,  an  abstinere  a  sacramentis  suscipiendis  debeant,  an  statis 
diebus  ipsis  permittatur  ad  proprias  ecclesias  se  conferre,  sacra- 
mentorum  suscipiendorum  causa.  Denique  quinam  sit  numerus  aca- 
thoiicorum  respective  ad  catholicos.  Praestiterit  tamen  heic  referre 
decretum  S.  Univ.  Inqu.  die  1  iunii  1866  latum,  quod  elsi  pro  ge- 
nerali  norma  haberi  non  possit,  tamen  inserviet  ad  cognoscendas 
cautelas,  quae  in  huiusmodi  collegiis  adhibendae  sint. 


'  S.  G.  Fid.  Prop.  18  dec.  1742. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  231 

Porro  agebatur  de  Institiito,  in  quo  pueliae  catiiolicae  latini 
ritus  inslituebantur  curn  puellis  schisniaticis  ritus  orientalis;  schi- 
smaticae  \ero  fere  tertiam  partem  totius  communitatis  constitue- 
bant,  et  in  catholica  religione  illae  tantum  educabantur,  pro  quibus 
parentes  id  expresse  postulabant.  Aliquae  ex  his,  parentibus  expo- 
stulantibus,  semel  aut  bis  in  anno  deducebantur  ad  ecclesias  schi- 
maticas  ad  sacramenta  suscipienda,  aliae  ab  his  recipiendis  se  abs- 
tinebant.  lam  proposito  dubio  ,  an  collegium  huiusmodi  tolerari 
posset,  Sac.  Congr.  rescripsit :  «  Tolerari  posse,  ut  puellae  schisma- 
ticae  in  collegium  admittantur  quod  Sorores  dirigunt ,  dummodo 
bonam  piaeseferant  indolem,  iuxla  exposita  inslituantur,  nec  tamen 
obligentur  ad  assistendum  Missae  Sacriiicio  aliisque  funclionibus  ec- 
clesiasticis,  verum  id  eorum  arbitrio  relinquatur,  vetito  quidem  ne 
umquam  disputationes  cum  puellis  catholicis  habeant  de  rebus  ad 
religionem  spectantibus :  ne  templum  adeant  schismaticum  a  mi- 
nistris  schismaticis  sacramenta  recepturae  ;  quod  si  in  aliquo  casu 
id  impediri  nullo  modo  possit,  Sorores  passive  se  habeant ;  et  pa- 
riter  vetito  ne  puellae  ab  amicis  et  coniunctis,  exceptis  parentibus 
et  tutoribus,  absque  Mcentia  Ordinarii  visilentur,  de  quibus  omnibus 
clare  et  expHcite  instrucli  liant  parentes  vel  tutores  earundem 
puellarum  ,  antequam  ipsae  ad  collegium  admittantur.  Idque  scri- 
batur  R.  P.  D.  Archiepiscopo  (Ordinario)  cum  advertentia  ut  curet 
omnium  horum  executionem  et  bonum  spirituale  puellarum  quoad 
fieri  poterit,  etiam  post  egressum  e  collegio.  Et  instruantur  Sorores 
quod  si  aliqua  ad  lidem  catholicam  converti  petat,  res  ad  ipsum 
Archiepiscopum  erit  deferenda,  qui  iuxta  casus  adiuncta  prudenter 
providebit,  et  sedulo  caveat,  ne  ex  admissione  schismaticarum  ul- 
lum,  ne  minimum  quidem,  perversionis  vel  indilTerentismi  pericu- 
lum  puellis  catholicis  subsit  "  ^ 

'  Praeslat  heic  referre  dubia  aliqua  hac  in  re  proposila  Sup.  Univers.  Inqu. 
quae  sunl : 

1.  An  tuto  admitti  possit  ad  fidei  catholicae  professionem  puella  decem  anno- 
rum  in  monasterio  degens,  eiusdem  patre  haeretico  invito  ? 

2.  An  tuto  admitli  possint  ad  fldei  calholicae  professionem  puellae  in  mona- 


232 


PARS   II.    DE    REBUS 


H21.  Extremiim  est  ut  aliqua  heic  addamus  de  Universi- 
tatibus. 

Quoad  has  quaeri  1°  potest  utrum  licitum  sit  iuvenibus  ca- 
tholicis  gradus  academicos  in  Universitate  acatholica  suscipere. 
Huic  quaestioni  respondemus  cum  Lessio,  quod  si  ipsi  nihil  iurare 
aut  promittere  cogantur,  quod  religioni  catholicae  aut  iustitiae  ad- 
versum  sit ,  nihil  impedit  quominus  iis  gradibus  insigniri  possint 
in  Universitatibus  acalholicis,  quemadmodum  fit  in  Anglia  aliisque 
in  regionibus,  in  quibus  cathoUcae  Universitates  non  existunt. 

1122.  Quaeritur  2°.  An  Universitas  catholica,  quam  etiam  ce- 

sterio  degenies,  quarum  parentes  haeretici  consenlientes  sunt,  iino  spondent  se  eas- 
deni  in  matrimonium  daturos  catholicis  viris,  quamvis  quoad  se  ipsos  declarent  hae- 
reticos  se  esse  et  tales  permanere  velle? 

3.  An  tuto  admilti  possint  ad  fidei  catholicae  professionem  puellae  ul  in  prae- 
cedenti,  quaravis  ipsi  (parentes)  catholici  non  sunt,  sed  indifferentes ,  hoc  est  in- 
creduli  ? 

4 (Non  esl  ad  rem). 

5.  An  sine  mora  admittendae  sinl  ad  fidei  catholicae  professionem  et  Sacra- 
mentorum  susceplionem  puellae  in  praesenli  bene  dispositae;  vel  earum  admissio 
differenda  erit  usque  ad  matrimonium  cum  catholico  viro,  propler  limorem  per- 
versionis? 

6.  Si  differenda;  an  admillendae  sint  in  monasterio  ul  edoceantur  cathollcam 
fidem,  vel  expectandum  usque  ad  lempus  matrimonii  cum  catholico  viro? 

Poi-ro  Feria  IV  die  21  iulii  1880,  Eminentissimi  PP.  decreverunt:  Ad  1"'  Guret 
prius  Vicarius  Ap.  totis  viribus  consensum  palris  puellae  oblinere:  si  consensus 
non  obtineatur,  perpendat  serio  incommoda  quae  ex  talis  puellae  admissione  in 
Ecclesiam  provenire  praevideantur ,  tum  quoad  periculum  proximum  perversionis 
eiusdem  puellae ,  tum  quoad  grave  damnum  schoiae  ac  missionis  catholicae;  et 
quatenus  nulla  aut  spernenda  incommoda  praevideantur,  eamdem  admittat  sine  mora, 
quatenus  vero  gravia  praevideantur  incommoda  futura,  eiusdem  adinissionem  ad 
formalem  el  publicam  professionem  fidei  catholicae  differat,  nisi  periculum  mortis 
immineat;  el  interim  curet  eam  hortari  ul  in  bono  proposilo  perseveret,  atque  Deum 
precetur  ul  obslacula  omnia  auferre  dignetur;  simulque  curel  ut  ipsa  in  monaslerio 
manere  pergat;  el  tali  modo  suam  educationem  calholicam  compleat  et  perficiat. 

Ad  2'"  et  5">  AtTirmative;  el  curent  ul  parentes  stent  promissis. 

Ad  o'"  et  6'"  Provisum  per  responsiones  ad  1"",  2ni  el  5'";  el  si  ulteriores  dif- 
licultates  exurganl,  R.  P.  D.  Vicarius  Aposlolicus  recurrat  in  singulis  casibus. 


LIBER   I.    DE   REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  233 

lebrant  iuvenes  acatholici,  possit  iis  gradus  academicos  in  scientiis 
naturalibus  et  artibus  conferre  ? 

Porro  hac  in  re  distinguendum  est  an  priina  institutio  Univer- 
silatis  sit  ab  auctoritate  civiii,  vel  ab  auctoritate  ecciesiastica.  Si 
prima  institutio  sit  a  civih  auctoritate  ,  nuilum  dubium  est  quin 
Universitas  ipsa  etiam  iuvenibus  acathoHcis  possit  gradus  conferre. 
Quod  si  prima  inslitutio  Universitatis  sit  ab  auctoritate  ecclesiae, 
inspiciendae  sunt  litterae  institutionis,  et  siquidem  in  his  obligalio 
non  imponatur  vel  non  imponatur  indiscriminatim  omnibus  ,  ca- 
thohcam  fidem  ex  Concilii  Tridentini  formula  pubHce  profitendi, 
gradus  ipsi  academici  poterunt  etiam  conferri  iuvenibus  acatholicis; 
quod  si  in  htleris  inslitutionis  obhgatio  iuramentum  ac  fidei  pro- 
fessionem  emittendi  praescribatur ,  neque  usu  contrario  in  desue- 
tudinem  abierit,  Apostolica  Sedes  consulenda  erit,  ut  facultas  ob- 
tineatur  ab  huiusmodi  onere  iuvenes  acatholicos  relevandi  in  gra- 
dibus  suscipiendis.  Etenim  si  praescindas  a  positivo  praecepto,  quo 
S.  Sedes  in  erigenda  approbandaque  Academia  vel  Universitate 
forte  praescripsit ,  ut  quicumque  in  illa  in  quacumque  facultate 
gradum  magisterii  consequi  velint,  debeant  antea  fidei  professionem 
emittere:  nihil  in  venia  legendi  collata  a  catholica  Universitate 
iuvenibus  heterodoxis  inveniri  videtur,  quod  ab  honestale  alienum 
sit.  Nimirum  Academia  catholica  ea  mente  iuvenibus  sive  catho- 
hcis  sive  acatholicis  gradus  conferre  censetur,  ut  id  docere  ubique 
possint,  quod  in  ipsa  Universitate  gradum  conferente  didicerint 
quodque  nec  a  recta  fide ,  nec  a  ratione  alienum  sit.  Acatholici 
non  prohibentur  docere,  sed  prohibentur  docere  quod  fidei  vel  ra- 
tioni  contradicit. 

1123.  Quaeritur  3.°  An  Universitas  Catholica  possit  titulos  iio- 
norificos  doctoris,  licentiati,  etc,  conferre  alicui  acatholico  qui  vel 
magistratum  gerat,  vel  in  artium  liberalium  studiis  et  scientiis  na- 
turalibus  emineat.  Cui  quaestioni  affirmative  respondendum  est, 
siquidem  ii  tituli  merito  aequari  possunt  titulis  equitis  vel  corn- 
mendatoris  ,  qui  non  solum  haereticis ,  sed  etiam  infidelibus  dari 
ab  ipsa  Apostohca  Sede  consue\erunt. 


234  PARS    II.    DE    REBUS 


Quae  quidem  omnia  de  gradibus  academicis  intelligenda  sunt, 
qui  non  pertinent  ad  disciplinas  tlieologicas  et  iuris  canonici. 

b)  —  De  Libris  prohibitis. 

1124.  Ad  errores  inducendos  omneque  improbitatis  genus  et 
impietatem  disseminandam,  maxime  semper  valuerunt ,  valentque 
hodie  haeieticorum  et  schismaticorum  Hbri.  Hinc  hos  ex  lidelium 
manibus  eripiendos  proscribendosque  esse ,  ipsa  recta  ratio  suadet. 

1125.  Lex  autem  ecclesiastica  prohibet  generatim:  1)  libros 
haeresiarcharum  omnes  prorsus,  in  odium  auctoris;  2)  libros  hae- 
reticorum  omnes,  nempe  eos  qui  de  religione  ex  professo  tractant, 
omnino ;  alios  vero  donec  ab  Ordinario  et  Inquisitoribus  examinati 
ac  probati  fuerint,  si  ethicam  aliasque  huiusmodi  disciplinas  respi- 
ciant;  5)  libros  cui uscumque  auctoris  res  obscoenas  e.r  pro/esso  Ira- 
ctantes;  4)  versiones  sacrarum  scriplurarum  vulgari  idiomate,  ex- 
ceptis  iis,  quae  vel  ab  Apostolica  Sede  probatae  fuerint,  vel  editae 
cum  notis  desumptis  ex  sanctis  Ecclesiae  Patribus  vel  ex  doclis  et 
catholicis  viris  *.  Alios  autem  non  prohibet,  nisi  speciatim  damnati 
fuerint,  ut  ex.  gr.  libros  catholiconim  contra  fidem  et  bonos  mores. 

1126.  Porro  huius  prohibitionis  vi  non  solum  libros  legere,  sed 
etiam  retinere,  defendere,  ac  imprimere  nefas  est,  ac  libro  prohi- 

'  Congr.  Inquis.  7  ian.  1836. 

Quoad  ediliones  Sacrarum  Scripturarum  Sup.  Univ.  Inq.  Fer.  V,  die  7  ian.  1836, 
sequens  monitum  deilit:  «  Gum  ad  S.  Gongregalionem  cerlo  relalum  fueril,  sacra- 
tissimos  Bibliorum  Libros  vulgari  sermone  nonnullis  in  locis  lypis  edi ,  quin  sa- 
iuberrimae  de  ea  re  leges  servenlur ,  cumque  inde  perlimescendum  sit ,  ne ,  quae 
hominum  nequam  hisce  praesertim  temporibus  conspiralio  est,  errores  sancliore 
divini  Eloquii  apparalu  obvoluti  perperam  insinuentur,  censuit  eadem  S.  Gongre- 
galio,  revocanda  iterum  esse  in  omnium  memoriam,  quae  aiias  decrela  sunt,  ver- 
naculas  nimirum  Bibliorum  versiones  non  esse  permitlendas,  nisi  quae  fuerint  ab 
Apostolica  Sede  adprobatae,  aut  editae  cum  adnotationibus  desumptis  ex  sanctis  Ec- 
clesiae  Patribus  vel  ex  doctis  catholicisque  viris  (ex  decr.  S.  Gongr.  Ind.  15  iun.  1757 
in  addit.  ad  Reg.  Ind.):  iis  praeterea  omnino  insislendum,  quae  per  regulam  quar- 
tam  Indicis  et  deinceps  ex  mandato  sa.  me  Glemenlis  VIII  in  eam  causam  prae- 
stituta  fuerunt » . 


LIBER    r.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  235 

bito  censetur  quaelibet  illius  pars  prohiberi,  quamvis  nullum  forte 
errorem  contineat. 

1127.  Ad  poenas  statutas  devenientes,  notamus  ex  Const.  Apo- 
stolicae  Sedis  excommunicationem  Pontifici  speciali  modo  reserva- 
tam  incurrere,  quicumque  sine  Apostolicae  Sedis  facultate,  scienter 
legunt,  vel  retinent  penes  se,  vel  imprimunt,  vel  defendunt:  1)  libros 
alicuius  apostatae,  seu  haeretici  qui  haeresim  propugnat;  2)  librum 
per  litteras  apostolicas  prohibitum,  a  quocumque  sit  scriptus,  dum- 
modo  prohibltus  sit  nominatim,  id  est  expresso  operis  titulo  ^  Hinc 
excommunicationem  non  incurrit:  1)  qui  Ubrum  catholici,  cui  hae- 
reticus  notas  apposuerit,  peiiegit,  modo  notae  illae  sint  libro  mi- 
nores  ^  2)  Qui  licet  sciens  et  volens,  audit  alium  Hbrum  haereti- 
cum  sibi  praelegentem.  o)  Qui  censuram  adnexam  ignorat.  4)  Tan- 
dem  excusat  ab  incurrenda  censura  parvitas  materiae. 

1128.  Ceterum  notandum  est  plurimos  libros  numquam  fuisse 
inter  proscriptos  relalos,  qui  tamen  ex  generalibus  Indicis  Triden- 
tini  regulis  vetiti  sunt ;  plurimosque  esse  ,  de  quibus  nominatim 
prohibendis  numquam  est  cogitatum  ,  quos  tamen  legere  per  ius 
naturale  ac  divinum  non  licet,  si  prudenter  timeatur,  ne  inde  in 
aniino  cuiusquam  legentium  aut  audientium  fidei  vel  morum  intc- 
gritas  sit  corrumpenda.  Hoc  vero  periculum  iis  omnibus  imminet, 
qui  quidquid  in  huiusmodi  libris  latet  erroris  ac  vilii  internoscere 
non  valent  ac  repudiare  constanter.  Notandum  denique  est  obten- 
tam  legendorum  huiusmodi  librorum  facultatem  suffragari  quidem 
in  foro  externo,  non  tamen  a  peccato  eos  Hberare,  qui  ex  eorum 
lectione  periculum  quod  diximus  sibi  imminere  prudenter  timeant  *. 

'  Clemens  VIII  in  instructione  de  prohibendis  libris  i  VI  ail:  In  universum 
autem  de  malis  et  perniciosis  libris  id  declaratur  atque  siatuitur,  ut  qui  certa  aliqua 
lingua  initio  editi,  et  deinde  prohibiti  ac  damnati  a  Sede  Apostolica  sunt,  iidem  qiioque, 
in  quamcumque  postea  vertantur  linguam,  censeantur  ab  endem  Sede  ubique  gentium, 
sub  eisdem  pcenis  interdicti  et  damnati. 

'  De  Lugo  Disp.  21,  n.  47. 

'  In  Formulis  facultatum  S.  Congr.  Fid.  Prop.  duplici  ratione  concedilur  fa- 
cultas  Episcopis,  tenendi,  legendi,  etc,  libros  prohibitos.  Sane  in  Formula  I  datur 


236 


PARS    II.    DE    REBUS 


1129.  Verum  hac  in  materla  ecclesiae  disciplina  aliquantulum 
mutata  est  post  Constitutionem  Ofjiciorum  S.  P.  Leonis  XIII  lata 
die  VIII  cal.  febr.  1897.  Haec  constitutio  abolitis  omnibus  regulis, 
observationibus,  decretis  et  monitionibus  hac  in  re  a  RR.  PP.  editis, 
excepla    constit.    Sollicita  et  provida  qua   Benedictus  XIV  normas 


facultas  Episcopo  tenen<li  et  legendi  «  non  tamen  aliis  concedendi,  praelerquam  ad 
« tempus,  tamen  iis  sacerdotibus  quos  praecipue  idoneos  atque  honestos  esse  sciat, 
€  libros  prohibitos,  exceptis  operibus  Dupuy,  Volney,  M.  Reghellini,  Pigault,  Le 
t  Brun,  De  Potter,  Bentham,  I.  A.  Dufaure,  Fetes  et  Courlisanes  de  la  Grece,  No- 
« velle  di  Gasti  et  aliis  operibus  de  obscoenis  et  conlra  religionem  ex  professo  tra- 
«  ctantibus  ». 

In  Formula  vero  C  dalur  facultas  «  retineudi  et  legendi  libros  ab  Apostolica 
«  Sede  prohibitos,  etiam  contra  religionem  ex  professo  agenles ,  ad  effectum  eos 
«impugnandi,  quos  tamen  diligenter  cuslodiat,  ne  ad  aliorum  manus  perveniant, 
«  exceplis  astrologicis,  iudiciariis,  superstitiosis  ac  obscoenis  ex  professo;  eamdem- 
«  que  facultalem  eliam  aliis  concedendi,  parce  tamen  et  dummodo  prudenter  prae- 
«sumere  possit,  nullum  eos  ex  huiusmodi  lectione  detrimentum  esse  passuros » . 

Porro  limites  prioris  facultatis  hi  sunt:  i)  Concedi  non  potest  laicis;  2)  nec 
sacerdolibus  eam  concedere ,  nec  sibi  eam  sumere  polest  Episcopus,  si  agatur  de 
libris,  quorum  auctores  recensentur,  aut  de  obscoenis  vel  conlra  religionem  ex  pro- 
fesso  tractantibus.  Libri  vero  ex  professo  obscoeni  in  hac  fucultate  eodem  sensu 
veniunt,  quo  in  septima  Regula  ludicis,  seu  qui  res  obscoenas  tractant,  narrant, 
aut  docent.  Ex  professo  i.  e.  non  sufHcit  Iibrum  continere  unum  pluresve  locos 
obscoenos,  sed  oportet  praelerea  ut  directe  (sallem  implicite)  ac  in  aliqua  sui  parte 
notabili  morum  honeslatem  lacessat.  Eodem  modo  inlelligi  debet  illud  ex  professo 
relale  ad  libros  contra  religionem  tractantes.  Contra  Religionem  i.  e.  contra  totam 
religionem.  Non  sufficit  igitur  ut  liber  totam  religionem  revelatam  impugnet,  sed 
necesse  esl  ut  etiam  contra  religionem  naturalem  conscriptus  sil;  si  enim  auctor 
sarla  tecta  servet  fundamenla  religionis  naturalis,  operis  lectio,  licet  christianae  re- 
ligionis  subversivi,  Episcopo  licita  esse  et  ab  eodem  permitli  poterit. 

Denique  haec  facultas  ad  tempus  tantum  concedi  polest.  Porro  vox  tempus 
opponitur  perpetuitati,  seu  tempori  vitae  eius  cui  datur.  Praclice  loquendo,  potest 
Episcopus  eam  communicare  usque  ad  revocationem.  Neque  impedit  quod  Episco- 
pus  eas  facullates  habeat  ex.  gr.  ad  quinquennium,  res  enim  indubia  est,  Episcopos 
facultales  suas  elapso  tempore  ad  quod  concessae  sunt,  iterum  a  S.  Sede  impetrare 
ac  obtinere ,  easque  voluntatis  suae  aclu  de  novo  concedere  noscuntur  hoc  ipso, 
quod  eas  antea  ad  revocationem  usque  elargiti  sunt. 


LIBER   I.    DE    REBUS    PXCLESIAE   SPIRITUALIBUS  237 


praescripsit  servandas  in  Congr.  S.  0.  et  Indicis  in  libris  expen- 
dendis,  decrela  generaiia  de  proliibitione  et  censura  librorum  pro- 
posuit.  Praecipua  huius  constitutionis  decreta  ita  cl.  Lombardi  *  re- 
censet:  a)  plures  libri  habendi  sint  ex  se  iure  ipso  prohibiti,  quales 
sunt  vg.:  1)  Hbri  apostatarum,  haereticorum  et  schismaticorum  hae- 
resim  vel  schisma  propugnanlium  ;  2)  libri  acatholicorum ,  qui  ex 
professo  de  religione  tractant,  ni  constet  nihil  in  eis  contra  fidem 
contineri ;  3)  libri  detrahentes  Deo,  B.  V.,  Sanctis,  ecclesiae  catho- 
licae  eiusque  cultui,  sacramentis  et  Apostolicae  Sedi;  4)  libri,  qui 
data  opera  ecclesiasticam  hierarchiam  aut  statum  cleiicalem  vel 
religiosum  probris  afficiunt,  vel  quibus  sortilegia,  divinatio,  magia, 
evocatio  spirituum  aliaeque  huius  generis  superstitiones  docentur 
aut  commendantur,  vel  quibus  dnellum,  suicidium,  divortium  licita 
statuuntur  etc. ;  3)  tandem  diaria ,  folia  et  libelli  periodici ,  quae 
religionem  aut  bonos  mores  data  opera  impetunt;  h)  libri  pro- 
hibiti  nequeunt  legi  absque  venia  S.  Sedis  obtinenda  a  S.  Congr. 
S.  O.  vel  Indicis,  vel  etiain  aut  a  S.  C.  Prop.  Fidei  quo  ad  loca 
eidem  subiecta  aut  a  Magislro  S.  Palatii  pro  Romae  degentibus; 
ita  lamen  ut,  qui  facultatem  apostolicam  consecuti  hac  iii  re  fue- 
rint,  non  solum  debeant  libros  caute  custodire  ne  ad  aliorum  ma- 
nus  perveniant,  sed  non  possint  legere  libros  quoslibet  aut  ephe- 
merides  ab  Ordiuariis  locorum  proscripta  (quo  iure  Ordinarios  eos- 

Amplior  esl  facullas  concessa  in  formula  C.  Porro  quoad  hanc  nolamus  quod 
licet  dicatur  « ad  effectum  eos  impugnancU  »  siquis  tamen  facullate  illa  munitus, 
libros  proliibitos  legil  ex  sola  curiositate,  non  incurrit  excommunicationem,  si  liber 
sit  ex  vetitis  sub  tali  censura ,  ciausula  enim  illa  non  indicat  finem  intrinsecura, 
sed  extrinsecum  tanlum  facultatis,  finis  enim  eius  intrinsecus,  seu  finis  operis,  est 
eximere  a  lege  quae  vetat  librorum  prohibitorum  lectionera,  exlrinsecus  autera, 
usum  concessae  facultatis  ila  moderari ,  ul  ratione  eliara  flnis  operantis  a  culpa 
vacet.  Praeterea  dum  Summus  Pontifex  vult  ut  talis  flnis  operantis  sit  conditio  sine 
qua  non  facultatis,  id  exprimere  solet,  additis  verbis  alias  non,  secus  totum  erit  ir- 
ritum,  aut  his  aequivalenlibus. 

In  ea  formula  additur:  etiam  aliis  concedendi.  Diflfert  igitur  haec  facultas  a  priori 
eliam  in  eo  quod  laicis  quoque  communicari  potest. 

'  luris  canonici  privati  instiluliones. 


238  PARS    II.    DE   REBUS 


dem  pollere,  et  quidem  ipsa  vi  muneris  secus  ac  aliqui  inepte  prorsus 
sentierunt ,  sine  lemeritate  non  ambigitur)  nisi  eis  in  apostolico 
indulto  facta  fuerit  potestas  legendi  et  retinendi  libros  a  quovis 
damnatos;  c)  possint  tamen  Episcopi  aliique  praelati,  iurisdictione 
quasi  episcopali  pollentes,  pro  singularibus  libris  atque  in  casibus 
urgenlibus  licentiam  huiuscemodi  impertire,  ni  ampliores  facultates 
hac  in  re  obtinuerint,  quo  in  casu  licentiam  eamdem  nonnisi  cum 
delectu  et  ex  iusta  causa  concedere  poterunt ;  d)  praeviae  cen- 
surae  ecclesiasticae  illius  loci  ubi  publici  iuris  fiunt  ^  subiiciendi 
sunt  saltem  libri ,  qui  S.  Scripturam ,  theologiam ,  historiam  eccle- 
siasticam,  ius  canonicum,  theologiam  naturalem,  ethicam  respiciunt, 
ac  generatim  scripta  omnia ,  in  quibus  religionis  et  mornm  hone- 
statis  peculiari  ratione  intersit;  ni  agatur  de  clericis  saecularibus 
de  quibus  cavetur,  ut  ne  alios  quidem  libros  inconsultis  suis  Ordi- 
nariis  publicent ,  et  quibus  imo  interdicitur  quominus  absque  ho- 
rum  venia,  diaria  vel  folia  periodica  moderanda  suscipiant ;  aut  ni 
sermo  sit  de  regularibus,  qui  praeter  Episcopi  licentiam,  facultatem 
quoque  a  suis  praelatis  obtinere  debent;  e)  edendi  facultas  a  supe- 
rioribus  non  concedatiir  ni  praevio  examine,  in  scriptis  et  gratis 
omnino  ,  et  ea  sub  lege  ut  in  principio  vel  in  fiue  operis  illa  im- 
primatur;  f)  nullus  liber  censurae  ecclesiasticae  subiectus  excuda- 
tur,  nisi  in  principio  nomen  et  cognomen  tum  auctoris  tum  editoris 
praeferat,  locum  insuper  et  annum  impressionis  eteditionis:  quod 
si  aliquo  in  casu  iustas  ob  causas  nomen  auctoris  tacendum  videatur, 
id  permittendi  penes  Ordinarium  potestas  sit;  p-)  novae  operis  iam 
approbati  editiones  itemque  eiusdem  versiones  nova  approbatione 
indigeant ;  h)  librorum  venditores  libros  prohibitos  venales  non  ha- 
beant,  nisi  a  S.  C.  Indicis  veniam  per  Ordinarium  impetraverint ; 

'  Beae  aaimadversum  volumus ,  iuxla  reg.  X  Ind.  examea  el  approbationem 
spectasse  ad  Ep.  vel  Inquis.  loci,  in  quo  impressio  fiebat,  nisi  agerelur  de  scriptis 
alio  imprimendis  Iransmissis  ex  Urbe  vel  locis  immediate  aut  mediale  S.  Sedi  sub- 
iectis,  quo  ad  quae  requirebatur  respective  expressa  approbatio  Card.  U.  Vic.  el 
Mag.  S.  Pal.  vel  Ordinarii  praedictorum  iocorum.  lamvero  haec  omnia  immutata 
sunt  praeter  quam  dispositio,  quae  tangit  auctores  Romae  degentes. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  239 

nec  liceat  eis  cuiquam  illos  vendere  (exclusis  tamen  omnino  et 
semper  de  obscenis  ex  professo  tractantibus)  ni  prudenter  existi- 
mare  possint  ab  emptore  legitime  peti ;  i)  omnes  et  singuli  scienter 
legentes  sine  venia  Ap.  Sedis  libros  apostatarum  et  haereticorum 
haeresim  propugnantes,  necnon  libros  cuiusvis  auctoris  per  apost. 
litteras  nominatim  prohibitos,  eosdemque  libros  retinentes,  impri- 
mentes,  et  quomodolibet  defendentes,  excommunicationem  ipso  facto 
incurrant  spec.  modo  R.  P.  reservatam  ':  qui  sine  Ordinarii  ap- 
probatione  S.  Scripturae  libros  vel  eorumdem  adnotationes  vel 
commentarios  imprimunt  aut  imprimi  faciunt,  incidant  ipso  facto 
in  excomm.  nemini  reservatam  - :  qui  vero  cetera  tsansgressi  fue- 
rint,  quae  his  decretis  generalibus  praecipiuntur,  pro  diversa  reatus 
gravitate  serio  ab  Episcopo  sint  monendi,  et  si  opportunum  vide- 
bitur,  canonicis  etiam  poenis  coercendi. 

c)  —  De  (Uspiitationibus  ciim  haereticis  et  schismaticis. 

1130.  Disputare  de  fide  est  ad  examen  revocare  religionis 
dogmala,  atque  argumentis  demonstrare  a  Deo  esse  revelata.  Id 
autem  duplici  fieri  potest  modo,  privatim  scilicet  et  publice. 

Privata  disputatio  est  quae  in  privato  loco  inter  privatos 
initur  ita  ut  nulli  aut  pauci  auditores  adsint,  qua  ratione  passim  in 
haereticorum  et  schismaticorum  regionibus  haereticos  inter  atque 
orthodoxos  de  fide  cerlari  solet.  Publica  vero  disputatio  dicitur  quae 
fit  publico  loco,  spectante  populo  et  quandoque  etiam  arbitris  con- 
stitulis. 

Privata  disputatio  cuique  viro  docto  ab  haeretico  provocato 
licita  est,  ac  etiam  expediens,  primo  si  prudenter  iudicetur  hae- 
reticum  veritatis  cognoscendae  vitandique  erroris  causa  ad  dis- 
putalionem  provocare:   secundo  si  prudenter  speretur  disputatione 

'  Conf.  etiam  Const.  Apost.  Sedis  N.  II  excomm.  spec.  reserv. 
■  Gonf.  eliam  Conc.  Trid.  Sess.  IV  et  Const.  Apost.   Sedis  N.  V  excomm.  ne- 
mini  reserv. 


240  PARS    II.    DE    REBUS 


illa  privata  ad  orthodoxam  fidem  haereticiim  conversum  iri:  tertio 
si  silere  cathoHcus  non  possit,  quin  audientes  in  fide  vacillent,  hae- 
retici  magis  in  errore  confirmentur  ac  fides  catholica  contemptui 
exponatur.  At,  remotis  his  circumstantiis,  dispatatio  de  i^ebus  fidei 
laicis  est  prohibita:  sacerdotes,  nisi  sint  valde  periti,  ex  consilio 
debent  se  abstinere  excusando  se  bonis  verbis  et  praetextibui ,  ex 
decreto  Sacr.  Gongr.  Fidei  Prop.  26  fehr.  1630.  At  hcet  periti  sint 
sacerdotes  sive  Missionarii,  cavere  omnino  debent  ne  haereticos  ad 
disputandum  provocent,  causa  enim  essent  cur  haeretici  orthodoxa 
dogmata  refellendo  haereseos  actus  exercerent  et  catholicam  fidem 
contemnerent,  quae  duae  res  grave  prae  se  peccatum  ferunt,  et  ne 
colloquiis  privatis  disputationes  de  fide  miscendo  eosdem  haereticos 
sine  ullo  fructu  moveant  ad  orthodoxae  fidei  contemptum  et  ad 
cathoUcorum  persecutionem. 

1131.  A  publicis  autem  disputationibus  cum  haereticis  missio- 
narii  omnino  abstinere  debent.  Sacra  enim  Congr.  Fid.  Prop.  die 
8  martii  1623  iussit:  a  publicas  disputationes  non  fieri  cum  hae- 
u  reticis  ,  quia  plerumque  vel  ob  loquacitatem  vel  audaciam  aut 
u  circumstantias  populi  acclamantis  ,  veritas  falsitate  praevalente 
u  opprimitur,  et  si  aliquando  huiusmodi  dis|)utationes  recusari  non 
«  possent,  primum  de  illis  certior  fiat  Sacra  Congregatio  quae  iuxta 
u  temporis  et  personarum  quahtatem  quid  agendum  sit  perscribet  ». 
Quamobrem  cum  Missionarii  nonnuHi  anno  1631  publicas  de  reli- 
gione  disputationes  cum  Bata\is  Conslantinopoli  coram  Vicario  Pa- 
triarchali  instituissent,  Sanctissimus  viandavit  significari  Generah- 
bus  Regularium  Perae  commorantiuni ,  ut  illis  interdicerent  ut 
huiusmodi  congressus  aut  disputationes  publicas  in  posterum  fa- 
cere  praesumerent  sub  poenis  arbitrio  Sac.  Congregationis.  Insu- 
per  S.  Univ.  Inq.  et  Sac.  Gongr.  Fid.  Prop.  die  19  ian.  1644  cui- 
dam  Missionario  in  Armenia  mandavit  ut  a  disputationibus  cum 
Patriarcha  Armenorum  in  Eruam  circa  articulum  duarum  na- 
turarum  in  Christo  se  abstineret. 

1132.  Multo  minus  licitum  est  Missionariis  sine  expressa  Ro- 
mani  Pontificis  hcentia  conventum  indicere  ecclesiasticum,  in  quo 


LIBER   I.    DE   REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  241 

cuin  haereticis  de  religione  disputent.  Hinc  eadeni  Sacr.  Congr. 
die  27  maii  1644  reprehendendum  censuit  loannem  ludischi  Mis- 
sionarium  quod  smceperit  oniis  convocandi  dictum  convenlum  sine 
Sedis  Aposlolicae  speciali  mandato. 

1155.  Porro  cum  ApDStolica  Sedes  huiusmodi  conventum  per- 
mittit  tres  potissimum  sunt  necessariae  conditiones  ut  rite  fiat. 
1)  Ut  haeretici  non  iudices  et  cum  iure  sufTragii  conveniant,  sed 
ut  instruautur  et  converlanlur  ab  errore  ac  corrigantur;  2)  ne  Hant 
coram  plebe,  sed  coram  doclis  ;  5)  ne  sedeant  lamquam  iudices 
laiti,  etiamsi  sint  principes. 

CAPUT  II. 

DE  SOGIETATIBUS  SECRETIS. 

1154.  Operae  pretium  est  ut  aliqua  summatim  perstricta  heic 
addamus  de  societatibus  secretis,  quas  l^cclesia  damnare  numquam 
destitit  utpole  ad  rei  tum  sacrae  ,  tum  publicae  exitium  exortas. 
Sane  contra  huiusmodi  Societates  quocumque  nomine  censeantur, 
Constitutiones  ediderunt  Summi  Pontifices  Clemens  XII  ^  Bene- 
dict.  XIV  ^  Pius  VII  *,  Leo  XII  *,  Pius  IX  ^  Horum  autem  decreta 
SS.  D.  N.  Leo  MII  nuperrime  innovavit  et  confirmavit  ^  Ut  au- 
tem  sacrae  rehgionis  ministri  sciant  qua  ratione  cum  huiusmodi 
hominum  genere  se  gerere  debeant,  Sup.  Univ.  Inq.  die  10  maii  1884 
Instructionem  edidit,  qua  apte  proponunlur  quae  agenda  ipsis  Pa- 
storibus  sint  ad  hanc  perniciem  cognoscendam  et  amohendam. 

1155.  Porro  in  Const.  Apostolicae  Sedis  excommunicationem 
latae  sentenliae  Romano  Ponlifici  simplieiter  reservatam  incurrunt 

'  Consl.  In  eminenti. 

'  Con^t.  Providas. 

*  Const.  Ecdesiam. 

"*  Const.  Quo  graviora. 

'  Encycl.  Qui  pluiibus. 

"  In  epislola  encyclica  Humanum  genus. 

ZlTELLI-SOLIERI.     —    //.  16 


242  PARS    II.    DE    REBUS 


u  Nomen  dantes  sectae  Massonicae  aut  Carbonariae,  aut  aliis  eius- 
dem  generis  sectis,  quae  contra  Ecclesiam  vel  legitimas  potestales, 
seu  palam,  seu  clandestine  machinantur;  necnon  iisdem  sectis  fa- 
voreui  qualemcumque  praestantes,  earumve  occultos  corypliaeos  ac 
duces  non  denuntiantes,  donec  denuntiaverint  ^. 

1156.  Quare  nemo  potest  absolutione  sacramentali  donari  ulti- 
misque  sacramentis  muniri,  nisi  ab  eiusmodi  socielatibus  damnatis 
prius  omnino  se  separaverit,  iisque  quomodocumque  favere  desierit  ^ 

H37.  Nomine  autem  Sectarum  citato  articulo  damnatarum, 
comprehendunlur  societates  Massonicae  ,  Carbonariae  et  Fenianae, 
omnesque  aliae  eiusdem  naturae  et  indolis  sectae,  quocumque  no- 
mine  appellari  et  cohonestari  solent,  quae  sive  adversus  ecclesiam 
tantum,  sive  solum  adversus  legitimas  potestates  seu  gubernium, 
sive  palam  sive  clandestine  machinantur,  exigant  \el  non  exigant 
a  suis  asseclis  iuramentum  de  secreto  servando  ". 

1138,  Neque  dubium  esse  potest  quin  Sectae  quae  dicuntur 
Communistarum  ,  Socialistarum ,  Nihilistarum ,  sub  censuras  eccle- 
siasticas  cadant. 

1159.  Quicumque  igitur  scienter  uni  ex  Societatibus  enumera- 
tis  ,  aut  alii  Societati  iam  existenti  licet  non  nominatae ,  aut  in 
posterum  oriturae,  quae  organizationem  sectae  massonicae  similem 
habet,  simul(|ue  ex  instituto  semper,  et  actu  quando  potest,  contra 
Kcclesiam  vel  legitimas  potestates  palam  aut  clandestine  conspirat, 

'  Proposito  dubio:  utruin  in  quacumque  orbis  regione,  hominibus  Liberorum 
Muratorum  societati  aggregatis,  qui  iuramenti  de  secreto  servando  vinculis  invicem 
consociati  in  unum  corpus  coalescunt  iuramenti  exigendi  more  apud  eamdem  se- 
ctam  adhuc  vigente ,  sacramentalem  absolutionem  licite  ac  valide  confessarius  im- 
pertialur  priusquam  ipsi  absolute  et  positive  praedictam  damnatam  socieiatem  in 
perpetuum  relinquant?  Sacra  Univ.  Inquisitio  die  5  iulii  1837  respondit:  « luxta 
exposita  non  licere  » . 

Cum  autem  ortum  essel  dubiiim,  utrum  verba  illa  non  Hcere  includerenl  in 
casu  exposilo  eliam  invaliditatem  absolutionis?  Eadem  Sacr.  Congr.  Feria  IV,  27 
iunii  1838,  respondit:  Affirmative  iuxia  Conslituliones  apostolicas.  Hanc  vero  reso- 
lulionem  Gregor.  XVI  approbavil  eadem  die  ac  feria. 

*  S.  Congr.  Inqu.  die  5  aug.  1846  et  die  12  ianuarii  1870. 


LIBER   I.    DE   REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  243 

nomen  dat,  vel  eiusmodi  sectis  qualemciimque  favorem  praestat, 
censuras  ecclesiasticas  non  effugit,  licet  ipse  personaliter  non  ma- 
chinetur. 

1140.  Quod  autem  ad  reliquas  societates  profanas  attinet,  quae 
quidem  neque  contra  Ecclesiam  neque  adversus  legitimas  potestates 
mactiinantur,  sed  nihilominus  asseclas  suos,  sive  iuramento  emisso, 
sive  mera  fide  data,  ad  secretum  servandum  adstringunt ,  eae  se- 
ctis  citato  articulo  damnatis  et  sub  poena  excommunicationis  Papae 
reservatae  vitandis,  annunierandae  non  videntur.  Certo  autem  gra- 
viter  illicitae,  ideoque  sub  gravi  peccato  vitandae  sunt  associatio- 
nes  eae  in  quibus  socii  se  obligant  ad  illimitatam  obedientiam,  et 
ad  caece  exequenda  omnia,  quae  ab  officialibus  caetus  forte  prae- 
cipiantur. 

1141.  Idein  dicendum  de  iis  sodalitatibus  in  quibus  tam  arctum 
secreti  foedus  ineant,  ut  illud  ne  aucloritati  quidem  ecclesiasticae 
legitime  interroganti  extra  S.  Poenitentiae  tribunal,  impune  reve- 
lari  possit.  Si  qua  vero  Societas  presbyterum  proprio  marle  sibi 
vindicet  aliumve  ministrum  cultus,  qui  rituali  ac  caeremoniis  pro- 
priis  pro  suo  lubitu  utatur,  eidem  adscripti  censuras  contra  schi- 
smaticos  vel  haereticos  latas  incurrunt. 

1142.  Ceterum  consociationes  eae  quae  et  slatnta  sua  et  secre- 
tum  auctoritati  legitimae  requirenti  aperienda  non  recusant,  neque 
aliud  sibi  proponunt,  quam  sodalium  in  propria  arte  exercenda,  in 
conditione  sua  mediis  licitis  amelioranda,  in  iuribusque  suis  defen- 
dendis,  mutuam  tutelam  et  iuvamen,  per  se  licitae  sunt;  magnum 
tamen  est  periculum  ne  iustitiae  leges  erga  privatos  violent  vel 
etiam  ad  sectas  damnatas  accedant.  Quod  et  eo  magis  timendum, 
quia  operarii  uniuscuiusque  religionis  et  sectae  consociantur,  et 
quia  perniciosae  Socialismi  doctrinae  ,  tamquam  novum  terrenae 
beatitudinis  evaugelium  iis  a  confratribus  suis  non  raro  praedican- 
tur  et  laudantur. 

1143.  Quocirca  ne  gravissimis  in  periculis  quibus  praesertim 
iuniores  opifices  circumdantur,  tentationibus  succumbant,  et  labo- 
rum  forte   pertaesi ,  falsis  illis  doctrinis   alliciantur,   «  opportunum 


244  PARS   II.    DE    REBUS 


erit  «  uti  monet  Summus  Pontifex  Leo  XIII,  in  Epist.  Kncyc.  ad 
tolius  orbis  Episcopos  \  u  artificum  atque  opificum  Societates  fo- 
u  vere  ,  quae  sub  religionis  tutela  constitutae  ,  oumes  socios  sua 
u  sorte  contentos  operumque  patientes  etliciant,  et  ad  quietam  ac 
u  tranqiiillam  vitam  agendam  inducant  n. 

M44.  Graviter  tamen  illiciti  essent  illi  conventus  e  quibus  pe- 
riculum  turbarum,  caedium,  incendiorum  oriretur. 

1143.  Quare  calholicis  operariis  nullo  modo  permitti  posset 
iniuriae  inferendae  vel  operam  dare,  vel,  quando  in  cornitiis  cae- 
tus  aliquid  iniustum  decernitur,  ei  sutTragio  suo  assentiri. 

1146.  Quod  si  forte  dubia  nova  oriantur,  num  haec  illave  so- 
cietas  in  Const.  Apost.  Sedis  comprehendatur,  quin  dubia  illa  certo 
tolli  possint,  petenda  erit,  omnibus  adamussim  expositis  rerum  ad- 
iunctis,  decisio  S.  Sedis. 

CAPIT  III. 
DE  lURISIURANDI  ET  DE  VOTI  RELIGIONE. 

1147.  Ad  ofTicia  quibus  homo  erga  Deum  devincitur,  perlinet 
iuramentum  ac  votum  quibus  homines  frequenter  Deum  colunt. 
Breviter  proinde  et  de  iuramento,  ac  de  voto  dicenms. 

ARTIGCLUS    I. 

De  iureiurando. 

1148.  luramentum  est:  Invocatio  divini  nominis  in  testimo- 
nium  veritatis.  luramentum  autem  emitti  debet  in  veritate,  in 
iustitia,  in  iudicio  ^,  quatenus  Deus  tantummodo  in  veritatis  testi- 
monium  invocetur,  nonnisi  in  iustitia  iuramentum  emittatur  ne 
fiat  iniquitatis  vinculum  ^  et  tandem  debita  advertentia  et  consilio 

'  Data  die  28  dec.  1878. 

*  lerein.  IV,  2. 

*  Gap.  18,  lib.  2,  tit.  24  in  decretalibus. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  245 

emittatur  quibus  actus  dignitas  cognoscatur  adeo  ut  impuberes  ob 
consilii  indrmitatem  ad  iuramentum  edendum  non  admittantur. 

1149.  Ex  his  sequitur  1)  iuramentum  nullum  esse  quoties  ali- 
quid  malum  promillatur,  etiamsi  tantummodo  ad  bonum  impedien- 
dum  dirigatur  ^  2)  luramentnm  non  valet  quod  in  terlii  praeiudi- 
cium  dirigitur  ^ ;  5)  iuramentum  nullum  est  quod  circa  obiectum 
impossibile  versatur.  4)  Cum  iuramentum  sit  aliquid  accessorium 
actus  vel  lege  naturali ,  vel  humano  iure  nullus,  iuramento  non 
firmatur,  cnm  iuramentum  actus  naturam  sequatur  *,  secus  si  de 
actu  agatur  qui  solummodo  rescindibiiis  censendus  sit  *. 

1150.  luramentum  1)  aliud  est  assertorium,  quo  aliquid  affir- 
mamus  vel  negamus  sub  Dei  invocatione,  aliud  promissorium  quo 
ad  aliquid  praestandum  vel  vitandum  obligamur ;  2)  aliud  est  so- 
lemne,  aliud  simplex  prout  fit  adhibitis  solemnitatibus  ac  caeremo- 
niis  vel  iis  exclusis. 

1151.  luramentum  quod  ex  vi  et  dolo  emittatur  nullum  est  % 
sed  quod  sub  metu  etiam  gravi  emittitur  validum  est^.  Verum  Ec- 
clesia  ab  hoc  iuramento  absolvere  solet,  uti  v.  gr.  in  ministerio  re- 
linquere  illum  qui  sub  fide  iuramenti  ex  metu  extorti  renunciaverit 
offlcio  suo  \ 

1152.  Ad  iuramentum  iudiciale  quod  attinet  remissive  ad  tra- 
ctatum  de  iudiciis. 

1155.  luramenlum  sive  assertorium  sive  promissorium  strictae 
est  interpretationis  *.  Verum  qui  iuraus  ex  dolo  verbis  dubiis  usus 

'  Cfr.  nap.  12  de  foro  competenti,  lib.  2,  lit.  2  in  Decretalibus. 

^  Cap.  2  et  cap.  27  h.  t.  in  Decretalibus. 

»  Regul.  42  in  6°.  Cfr.  Regulam  64  in  6°. 

^  Cfr.  cap.  2  h.  t.  in  6°,  et  cap.  2  de  Pactis  lib.  1,  tit.  18  in  6°. 

■*  Cap.  28  et  sqq.  h.  t.  in  Decretalibus. 

*  Cap.  8,  cap.  15  h.  t.,  el  cap.  4  de  iis  quae  vi  melusque  causa  fiunt  lib.  1, 
til.  4  in  Decretalibus. 

'  Cap.  6  h.  t.  in  Decretalibus. 

»  Cap.  19  de  V.  S.,  lib.  V,  tit.  40,  et  reg.  lo  luris  V,  12  in  6°.  Cfr.  cap.  16 
et  cap.  23  h.  t.  in  Decretalibus. 


246  PARS   II.    DE    REBUS 


sit,  contra  ipsum  inlerpretatio  facienda  est  *.  luramentum  promisso- 
rium  quod  circa  materiam  versatur  quae  sub  iuris  communis  dispo- 
sitione  cadit,  iuxta  commune  ius  inlerpretatur  ^  In  iuramento  sem- 
per  conditio  subintelligitur  ut  salvum  maneat  ius,  et  salva  sit  su- 
perioris  auctoritas  *.  luramenti  obbligatio  non  urget  si  res  fuerit 
notabiliter  mutata  *.  In  iuramento  reciproco  conditio  subintelligitur 
«  duminodo  altera  pars  fidem  servaverit  ».  luramentum  enim  natu- 
ram  obligationis  sequitur,  quae  hoc  in  casu  cum  sit  reciproca 
natiira  sua  condilionata  dicenda  est  ^ 


ARTICULUS    II. 

De  voto. 

il54.  Votum  est:  promissio  deliberala  certi  boni  melioris  Deo 
vere  et  deliberate  facta.  Kx  qua  definitione  sequitur:  votum  nullum 
esse  si  ex  errore  vel  per  iniuriam  emittatur  ;  voti  obiectum  non 
modo  possibile  et  honestum  esse  debere,  sed  et  tale  quo  maius  bo- 
num  non  impediatur. 

1155.  Votum  est  reale,  vel  personale,  vel  mixtum  prouti  promit- 
titur  aliquid  dare  vel  facere  vel  utrumque  simul.  Votum  aliud  est 
temporaneum,  aliud  peiyetuum;  aliud  expressum,  ahud  tacitum, 
aliud  conditionale,  aliud  poenale,  aliud  purum,  aliud  simplex,  aliud 
solemne  secundurp  quod  actum  contrarium  reddat  tantummodo  il- 
licitum  ^  el  etiam  invalidum.  Votum  tandem  aliud  est  reservatum, 
aliud  non  reservatum. 

1156.  Ad  obligationem  quod  attinet  quae  ex  voto  inducitur 
breviter  notamus   1)  iudicem  ecclesiasticum   etiam  in  foro  externo 

'  Cap.  9,  C.  22,  q.  5. 

*  Cap.  21  h.  t.  in  Decretalibus.  Clement.  1«  de  V.  S.  (V,  11)  §  in  primis. 

*  Cfr.  cap.  13  h.  t.  in  Decretalibus. 

*  Cfr.  cap.  25  h.  t.  in  Decretalibus. 

»  Regul.  75  iuris  libr.  V,  til.  12  in  6".  Cfr.  cap.  3,  cap.  29,  §  ult.  h.  t.  in  De- 
crelalibus. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  247 


voti  implementum  iirgere  posse.  2)  Votum  vel  gravem  vel  levem 
obligationem  inducere  pro  rei  natura.  3)  Votum  dubium  nullam  obli- 
gationem  inducere.  4)  Votum  negativum  semper  urgere,  positivum 
tempore  praestituto  implendum  esse.  5)  Votum  alienum  reale  et 
haeredes  illiusque  successores  obligare,  secus  si  personale. 

1157.  Voti  obligatio  multipliciter  cessat  nempe  1)  pereunte 
re  promissa,  vel  cessante  ex  integro  finaii  causa,  vel  rebus  nota- 
hiliter  immutatis.  2)  Cessat  votuin  commutatione , .  dispensatione 
dummodo  ab  eo  qui  iurisdictionem  habet  proportionala  de  causa 
fiant.  Quare  notandum  hac  in  re  est  1)  nonnulia  vota  R.  Pontifici 
esse  reservata  sicuti  votum  perpetuum  castitatis,  ingressus  in  re- 
ligionem  adprobatam,  aut  peregrinationis  vel  romanae ,  vel  hiero- 
solymitanae,  vel  compostellanae.  2)  Non  cadunt  sub  iurisdictione 
praelati  vota  quae  piimarie  in  aliorum  utilitatem  emissa  sunt  quoties 
ab  his  promissio  fuerit  acceptata. 

1138.  Cessat  tandem  volum  etiam  irrilatione  ex  parte  iUius 
qui  potestatem  dominativam  in  voventem  vel  in  rem  quae  sub 
voto  cadit,  habet.  Ceterum  de  voto  matcriam  fusius  agere  ad  theo- 
logos  brevitatis  gratia  remittere  cogimur. 


CAPUT  IV. 

DE  SACRA  LITURGIA  AC  DE  SACRIS  ECCLESIAE  RITIBUS. 

1159.  Actuum  complexus  quibus  Ecclesia  Deo  cultum  externum 
et  socialem  certis  quibus  ritibus  praestat,  sacra  liturgia,  vel  etiam 
simpliciter  liturgia,  ex  iamdiu  receptis  moribus  ex  graecis  vocibus 
.publicutn  ministerium  significantibus,  vocari  consuevit.  Ad  doctores 
de  sacra  liturgia  ex  professo  agentes  quae  ad  sacram  liturgiam  per- 
tinent,  remittentes  haeic  de  saci  is  Ecclesiae  ritibus  bre\  iter  agitur, 
cum  haec  missionariis  apprime  comperta  esse  debeant.  Sit  igitur: 


248  PARS  II.  DE  REBUS 


ARTIGULCS  I. 

De  Sacris  Ecclesiae  Ritibus. 

1160.  Cum  mens  humana  per  sensibilia  ad  spirituales ,  quibus 
Deo  coniungimur  ,  actus  elevetur ,  factum  est  ut  ab  Ecclesiae  pri- 
mordiis  ad  fideles  magis  excitnndos  ad  rerum  divinarum  medita- 
tionem  exterioribus  adminiculis,  atque  ad  fovendum  el  augendum 
interiorem  Dei  cultum,  certi  inslituti  sint  ritus,  praesertim  in  Missae 
Sacrificio  obeundo. 

1161.  lamvero  in  Occidente  quatuor  viguerunt  liturgiae ,  sci- 
licet  Romana,  Gallicana  penes  Ecclesiam  Cialliarum,  Mozarahica, 
quae  etiam  gothica  appellari  consuevit ,  qua  utebatur  Ecclesia  Hi- 
spaniarum,  et  Ambrosiana,  quae  in  usu  est  Ecclesiae  Mediolanensi. 

1162.  Verum  progressu  temporis  ad  quosdam  abusus  praeca- 
vendos,  Romani  Pontifices,  inde  ab  Innocentio  I,  sedulam  navarunt 
operam  ut  quaedam  unifonnitas  in  praediclis  Liturgiis  induceretur. 
Et  ita  factum  est,  ut  in  locum  liturgiae  gallicanae  substituta  fuerit 
Romana,  et  Hispaniarum  Eeclesiae  fere  omnes,  reHcto  rito  moza- 
rabico,  romanum  sint  amplexae.  Ob  peculiarem  vero  venerationem, 
quam  sibi  conciliavit  liturgia  ambrosiana ,  ipsa  adhuc  servatur  in 
ecclesia  Mediolanensi. 

1163.  Porro  ritus  ambrosianus  quoad  Missam  prolixior  est  quam 
romanus,  et,  ut  animadvertit  Gavantus ,  graecae  liturgiae  propius 
accedit.  Plura  habet  peculiaria,  quae  fuse  recenset  ^ 

1164.  In  Ecclesia  vero  orientaU  quatuor  vigent  ritus,  scilicet 
Graecus,  Armenus,  Syriacus,  Coptus.  Excepto  rilu  armeno,  alii  tres 
subalternas  divisiones  habent.  Graeci  enim  alii  puri  sunt  ,  et  in- 
colunt  regnum  Graeciae  et  imperium  turcicum,  ac  fere  omnes  ver- 
santur  in  schismate  photiano.  Ex  iis  qui  graecum  ritum  sequuntur, 
coniuncti  sunt  cum  Ecclesia  Romana  ,  illi  qui  sunt  in  Italia  ,  et 
praesertim  in  Sicilia  et  Calabria,  nec  non  aliqui  in  insula  Corsicae 

'  Cahd.  Boxa,  lib.  1,  cap.  10,  Rerum  liturg. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  249 

et  in  regno  turcieo  degentes.  Alii  sunt  Graeci  Melchitae  et  regun- 
tur  a  Patriarcha  Antiocheno  Meichitarum,  lateque  sunt  per  Orien- 
tem  diffusi.  AHi  Rhumeni  qui  habitant  Transilvaniarn  aliasque  re- 
giones  imperii  Austro-Ungarici.  Ahi  Slavici  ,  quos  inler  eminent 
Rutheni,  qui  nonnullas  regiones  sive  Poloniae,  sive  Gallitiae  (Pro- 
vinciam  Ecclesiasticam  Leopoliensem  Ruthenorum),  sive  Hungariae 
(Dioeceses  Eperiessensem  et  Munkacsiensem  ,  quae  ad  provinciam 
ecclesiasticam  Strigoniensem  perlinent)  incolunt.  Alii  Bulgari,  qui 
vivunt  in  Macedonia,  Thracia  necnon  Conslantinopoh. 

1165.  Habent  Armeni  plenam  hierarchiam  ecclesiasticam  in 
regno  Turcico  et  irnperio  Russico  (Dioec.  Artuinensis),  cui  praesidet 
Patriarcha  Cihciae  eiusque  Sedes  est  Constantinopoli.  Ei  autem  non 
subsunt,  qui  in  Dioecesi  Tiraspolensi  imperii  Russici,  in  Archidioe- 
cesi  Leopolensi  Armenorum  et  in  aliis  quibusdam  locis  imperii 
Austro-Hungarici  degunt. 

1166.  Armeni  Persidis  provisoria  tantum  ratione  Patriarchae 
Giliciae  subiecti  sunt;  Dioeceses  JVIardensis  et  Amidensis  sicnt  re- 
liqua  pars  Mesopotamiae  (in  administrationem  ad  beneplacitum 
Sedis  Apostohcae).  Palriarchae  Ciliciae  datae  sunt,  et  in  Dioecesi 
Alexandrina  iurisdictio  Patriarchae  tantummodo  tolerata  est. 

1167.  Syriacus  ritus  in  tres  classes  distinctus  est,  ahus  enim 
est  pure  syriacus  seu  Sessorianus,  quo  utitur  gens  eiusdem  nominis. 
Qui  hunc  ritum  sectantur  a  Patiiarcha  Antiocheno  Syrorum  re- 
guntur.  Alius  est  ritus  Syro-Maronita  et  Syro-Chaldaiciis  qui  ser- 
vat  usum  panis  fermentati,  secus  ac  Syro-Maronita,  qui  in  azymo 
conficit.  Fideles  ritus  Syro-Chaldaici  ditTusi  degunt  in  Mesopotamia, 
Perside,  etc,  sub  regimine  Patriarchae  Chaldaei  Babylonensis.  Prae- 
ter  hos  sunt  plures  eiusdem  ritus,  qui  commorantur  in  locis  Ma- 
labaricis,  quorum  plerique  sunt  catholici.  Isti  obnoxii  sunt  iurisdi- 
ctioni  Vicariorum  Apostolicorum  de  Trichoor  et  de  Cottayam  et  in 
synodo  habita  anno  1599  adoptarunt  usum  panis  azymi  et  sic  dif- 
ferunt  ab  haereticis  Nestorianis  qui  habent  usum  fermentati. 

1168.  Quod  ad  Coptos  attinet,  plerique  eorum  detinentur  schi- 
smate  Monophysitarum  sub  regimine  proprii  Patriarchae;  catholici 


250  PARS   II.    DE    REBUS 


autem,  qui  admodum  pauci  sunt,  Vicario  proprio  obsequuntur.  Fi- 
delibus  vero  ritus  Coptici  adiungi  possunt  fideles  Abissinii,  qui  sub- 
iecti  sunt  Vicario  Apostolico  eiusdem  natlonis  ,  sed  linguam  pro- 
priam  habent,  quae  gheza,  ad  discrimen  linguae  amharicae  seu 
vulgaris,  nuncupatur. 

ARTICULUS    M. 

De  differentiis  inter  utriusque  Ecclesiae  ritus. 

1169.  Dissidet  a  Latinis  Orientalium  disciplina  circa  sacros  ritus 
primum  ratione  linguae,  quam  in  sacris  ofTiciis  persolvendis  usur- 
pat;  deinde  ratione  Euchologiae  et  liturgiarum  ,  quas  Orientales 
proprias  habent.  DitTerunt  praelerea  in  ordine  divinorum  otiiciorum, 
quae  ab  Ecclesiasticis  recitantur  ,  ac  ratione  disciplinae  quam  in 
obeundis  ieiuniis  servant.  Postremo  iliud  maxime  Orientales  a 
Latinis  discriminat ,  quod  iuxta  eorum  disciplinam  simplices  Pre- 
sbyteri  unicam  et  virginem  uxorem  habere  possint,  quam  duxerint 
priusquam  sacris  ordinibus  initiati  sint. 

1170.  lam  ad  iinguam  quod  attinet,  olim  graecam,  usque  sal- 
tem  ad  saec.  IV,  communem  fuisse  omnibus  orientalibus  ecclesiis, 
si  paucas  dempseris,  quae  syriace  fortasse  et  aegyptiace  sacris  ope- 
rabantur ,  compertum  est.  Hac  de  causa  orientalis  ecclesiae  ritus 
unixersim  ritus  ecclesiae  graecae  appellari  solent ,  atque  omnes 
origine  graeci  reputantur,  licet  deinceps  mutationes  aliquas  subie- 
rint ,  postquam  alia  lingua  sacra  uti  coeperunt.  Ecclesia  armena, 
quae  a  graeca  Gaesareae  Ecclesia  cum  Eplscopo  disciplinam  acce- 
perat ,  initio  quinti  saeculi  tum  sacra  Biblia  tum  alios  ad  sacram 
disciplinam  pertinentes  libros,  propria  lingua  scriptos  habere  illam- 
que  in  sacris  peragendis  usurpare  coopit;  in  usu  huius  linguae, 
eliam  nunc  Armeni  perseverant.  Ecclesia  Mesopotamiae  inde  a 
temporibus  apostolicis  llorentissima  ,  lingua  propria  seu  aramaica 
initio  usa  est  in  sacris  etiam  faciendis.  Et  quum  Nestoriani,  dece- 
dente  iam  saeculo  V,  omnes  ferme  illas  ecclesias  pestilenti  suo  er- 
rore  infecerunt,  nonnulla  doctrinae  suae  placitis  consentanea  inse- 


LIBER   I.    DE    REBUS    ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  251 

rere  in  sacram  liturgiam  tentarunt,  linguam  vero  miniine  mutarunt. 
Quare  ad  hanc  usque  aetatem  in  ecclesiis  omnibus  Nestorianis  et 
Chaldaeis  etiam  catholicoruin,  non  aliter  quam  syriace  sacra  cele- 
brari  consueverunt.  Idipsum  dici  debel  de  Ecclesiis  in  Perside  aliis- 
que  in  Tartaria,  Turquestania  et  aliis  Indiarum  Orientalium  partibus 
constitutis.  Syriacam  quoque  linguam  adhibere  coeperunt  lacobitae 
postquam  antiochenum  sibi  usurpa\ere  Patriarchatum ,  eaque  pa- 
riter,  licet  a  populari  sermone  multis  abhinc  annis  exulaverit,  utun- 
tur  Syro-catholici  una  cum  Maronilis;  quamvis  fatendum  sit,  se- 
quioribus  hisce  temporibus  in  utraque  Ecclesia  invectum  esse  mo- 
rem  recitandi  publice  lectiones  biblicas ,  Epistolam  nimirum  et 
Evangelium  ,  Hngua  vernacula  seu  arabica.  Graeco-Melchitae  de- 
suefacti  iamdudum  ab  usu  ecclesiastico  primaevi  sermonis  syriaci, 
in  huius  locum  arabicum  suITecerunt,  paucis  tantummodo  e  lingua 
graeca  retentis.  lacobitae  vero  seu  Monophysitae,  Aegypti  accolae, 
copticam  adhibent  linguam ;  attamen  omnes  ferme  libri  liturgici 
versionem  arabicam  ex  adverso  praeferunt  pro  iis  qui  linguae  co- 
pticae  notitia  usuve  carent.  Aethiopes  sive  Abissinii ,  qui  Patriar- 
chae  Copto-Iacobitarum  subduntur,  aethiopica  lingua  sacra  peragunt. 
Colchi  et  Georgiani  ritum  et  disciplinam  graecam  custodiunt ,  sed 
utrique  suo  idioinate  sacra  faciuut.  Hlyrici  seu  Sclavi  in  Serxia, 
Bulgaria,  etc. ,  illyrice  seu  sclavonice  celebrant;  iMoscovitae  vero 
et  Uutheni  ruthenica  lingua  quae  parum  a  sclavonica  dissidet.  Re- 
liqui  orieutalis  Ecclesiae  ritum  servantes,  graeca  lingua  utuntur, 
scilicet  graeco-itali,  qui  orthodoxi  dicuntur,  schismatici  omnes  qui 
patriarchis  graecis  Gonstantinopolitano  et  Hierosolymitano  obtem- 
perant. 

1171.  Dissident  Orientales  tum  a  latinis  tum  inter  se  circa 
liturgias  et  rituales  libros,  quorum  iis  est  usus.  Liturgias  vocamus 
sacra  otlicia,  publica  ecclesiarum  aucloritate  confecta  atque  earum- 
dem  usu  comprobata,  quibus  preces  et  ritus  ad  consecrandam  et 
ad  ministrandam  Eucharistiam  continentur.  Libri  autem  qui  vel 
modum  ministrandi  alia  sacramenta ,  vel  alia  ecclesiastica  otlicia 
praescribunt,  Rilaales  dicunlur.    Denique  Graecorum  Euchologium 


252  PARS   II.    DE    REBUS 


nil  aliud  est,  quam  coUeclio  ecclesiasticarum  precum  et  benedictio- 
num,  ideoque  Goarii  sententia  Rituale  sive  Manuale  aut  Sacerdo- 
tale  et  Pontificale  appellari  potest. 

1172.  Heic  vero  notandum  est  quod  totum  discrimen  rituum 
in  sacramentorum  administratione,  circa  ritus  mere  caeremoniales 
et  circa  formulas  et  ordinem  precum  versatur.  Porro  quamvis  ea 
quae  ad  diversum  modum  sacramenta  ministrandi  spectant,  in  tra- 
ctatu  de  singulis  sacramenlis  exposituri  sumus:  attamen  operae 
pretium  est  heic  nonnulla  breviter  exponere:  1)  de  loco  in  quo  iuxta 
orientalem  disciplinam  sacrum  fieri  debet;  2)  de  Missis  quae  eodem 
die  in  uno  altari  celebrari  queant;  deque  3)  Praesanclificatorum 
Missa  iuxta  orientalium  ritum  statis  temporibus  celebranda. 

1175.  lamvero  ad  locum  quod  attinet ,  in  Kcclesia  latina  in- 
cruentum  xMissae  sacrificium  celebrari  non  polest,  nisi  super  altari 
quod  vel  totum  rite  consecratum  fuerit,  vel  sallem  superimpositum 
habeat  consecratum  lapidem,  qui  tabula  altaris  nuncupatur.  Graeca 
autem  Ecclesia  a  pluribus  saeculis,  ubi  altare  solemni  consecratione 
totuni  dedicatum  non  fueril,  loco  lapideae  huiusmodi  tabulae,  su- 
per  altaris  mensa  aptare  solet  linteum  quoddam  episcopali  bene- 
dictione  consecratum,  in  cuius  angulis  sanctorum  Reliquiae  conditae 
sunt ,  quodque  vocant  Antimension ,  et  super  ipso  sacra  mysteria 
conficiuntur.  Numquam  Apostolica  Sedes  hunc  orientalis  ecclesiae 
ritum  improbavit,  sed  ipsum  non  solum  in  regionibus  Orientis,  ve- 
rum  etiam  in  ipsa  Italia,  Graecis  et  Albanensibus  observarc  per- 
mittitur  K  Lalinis  vero  super  Graecorum  Anlimensiis  Missas  cele- 
brare  vetitum  est  citata  Const.  §  VI,  n.  49.  At  idem  Pontifex 
an.  1751  ^  iustis  de  causis  concessit  Missionariis  aliisque  sacerdoti- 
bus  latinis  in  universa  Russia  Polonica  commorantibus ,  ut  in  Ec- 
clesiis  Ruthenorum  unitorum,  deficientibus  lapideis  altarium  tabulis 
rite  consecratis,  super  sacris  eorumdem  Ruthenorum  antimensiis 
Missarum  sacrificia  celebrare  atque  etiam  ut  in  huiusmodi  celebra- 

'  Gf.  Consl.  Etsi  pastoralis  Benetl.  XIV.  Cf.  Gollect.  n.  1577. 
*  Consl.  quae  incipil  Imposita  nobis. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  253 

tione  oorumdem  calicibus  stamneis  uli  licite  possent  et  valerent. 
Clemens  VIII  anno  1602  permisit  ut  Sacerdotes  Rutheni  non  schi- 
smatici,  in  ecclesiis  Catholicoriim  latini  ritus  altaribus,  calicibus  et 
vestibus  sacris  eorumdem  catholicorum  uti  et  Missam  celebrare 
possint  in  casu  necessitatis  ,  imo  etiam  soUim  devotionis  causa, 
dummodo  ritu  rutheno  celebrent.  E  contra  sacerdotes  ritus  latini  in 
ecclesia  Ruthenorum  non  schismaticorum  altaribus  et  caHcibus  ac 
^estibus  sacris  uti  el  Missam  celebrare  valeaiit,  ritu  tamen  latino, 
dummodo  praedicta  serventur,  secluso  omni  scandalo  et  de  licentia 
Praelatorum  et  Rectorum  ipsarum  Kcclesiarum. 

1174.  Olim  tum  in  Oriente  tum  in  Occidente  consuetudo  erat 
ut  in  una  ecclesia  unicum  extaret  Altare,  in  quo  semei  tantum  in 
die  celebraretur.  Haec  vero  consuetudo  iamdiu  in  Kcclesia  latina 
exole\it.  Sed  in  Oriente,  si  Maronilas  excipias  ,  paucosque  alios, 
qui  non  a  multis  annis  Latinorum  sacerdolum  morem  imitantur, 
omnes  ferme  antiquarn  consuetudinem  servant.  Apostolica  vero 
Sedes  permittit  graecis  presbyteris  qui  in  Italia  insulisque  adiacen- 
tibus  degunt,  ut  si  velint  morem  servent,  ex  antiquissimo  et  hac- 
tenus  servato  ritu  acceptum  ,  nonnisi  semel  in  die  per  unum  sa- 
cerdotem  in  parochialibus  ecclesiis  celebrandi.  Concedit  tamen  ut 
in  suis  parochialibus  vel  aliis  ecclesiis  praeter  altare  maius  alia 
etiam  minora  altaria  habeantur,  in  quibus  sibi  liceat  pro  sacerdo- 
tum  numero  plures  in  die  Missas  celebrare  ^  At  Graeco-Melchitis 
postulantibus  ut  ad  satisfaciendum  pietati  sacerdotum  et  multipli- 
cibus  fidelium  oblationibus  praedictum  ritum  antiquitate  commen- 
datum  immulari  permitteretur,  et  in  ecclesiis  Libani  plures  Missas 
eodem  die  super  eodem  altari  offerendi  sacerdotibus  fieret  potestas, 
Bent'd.  XIV  -  postulatis  minime  indulgendum  censuit.  Permisit  ta- 
men  *,  ut  afia  altaria  in  loco  Ecclesiae  apto  erigi  possint.  Quod  si 
altarium  numerus  celebrantium  et  ollerentium  multitudini  sit  impar, 


'  Comt.  cit.  Etsi  pastoralis,  |  6,  n.  8,  9. 

*  Const.  Demandatum. 

*  luxta  decretum  S.  C.  Fid.  Prop.  diei  31  marlii  i729. 


254  PARS    II,   DE    REBUS 


concessit  idem  Pontifex  pluribus  sacerdotibus,  ubi  huiusmodi  con- 
suetndo  viget ,  super  eodem  altari  una  cum  Episcopo  vel  alio  sa- 
cerdote  sacrificium  peragente  concelebrare ;  ita  tamen  ut  sacris 
vestibus  more  celebrantium  induti  ,  unusquisque  totam  liturgiam 
integre  recitet  et  verba  consecrationis  proferat ,  perinde  ac  si  sa- 
crosanctum  sacrificium  singulatim  conficeret:  huiusmodi  autem  sa- 
crificium  singuii  sacerdotes  iuxta  mentem  eorum ,  qui  voluntarias 
oblationes  exhibent ,  licite  valeant  applicare.  Quod  si  aliae  atque 
aliae  oblationes  pro  eiusdem  sacrificii  applicatione  ulterius  obveniant; 
sacerdos  qni  eas  receperit  semper  teneatur  monere  fideles  qui  po- 
sterius  olTerant  de  aliis  oblationibus  ad  eumdem  (inem  ante  acce- 
ptis ,  et  nisi  iidem  olferentes  unica  Missae  celebratione  se  voti 
compotes  fore  declarent,  sciat  se  unico  sacrificio  pluriimi  voluntati 
minime  satisfacturum.  Eorum  vero  mentem  qni  pro  sacrificio  ob- 
tulerunt  numquam  a  sacerdotibus  implelum  iri  declaravit  per  solam 
adiectionem  Particularum  et  commemorationem  quae  in  Panis  prae- 
paralione  ante  Missae  Sacrificium  fieri  solet;  cum  omnino  neces- 
saria  sit  integra  concelebratio ,  nisi  de  eorumdem  oITerentiiim  vo- 
lunlate  aliter  fiat. 

1173.  In  commodum  \ero  sacerdotum  qui  privatum  Missae 
sacrificium  olferre  cupiunt,  salva  semper  cousueludine  ut  ad  unum 
altare  unum  tantummodo  sacrificium  in  dies  singulos  olTeratur, 
Graeci  constituerunt  Paraecclesias  seu  oratoria  quaedam  ecclesiae 
coutigua,  quae  habent  altare,  in  quo  sacerdos  celebrat  qui  in  aUo, 
ubi  alter  celebraverit ,  sacrum  facere  nequit.  Est  enim  in  more 
positum  apud  orientales,  praesertim  Graecos,  ut  in  feriis  IV  et  VI 
quadragesimae,  nonnisi  Praesanctilicatorum  missa  celebretur,  quae 
ei  similis  est  quam  latina  Ecclesia  semel  in  anno  feria  sexta  in 
Parasceve  celebrat. 

1176.  Diversa  quoque  est  latina  ab  orientaH  Ecclesia  disciplina 
tum  quoad  modum  recitandi  horas  canonicas,  ad  quas  ecclesiastici 
tenentur,  tum  circa  dies  festos  quos  agunt;  quod  enim  ad  hos  spe- 
ctat,  ex  orientalibus  solum  Maronitae  et  Graeci-Melchitae  Grego- 
rianum  Kalendarium  recepere. 


LIBER   I.    DE   REBUS    ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  255 

1177.  Varia  est  etiani  Orientaliuni  disciplina  quoad  ieiunia, 
tum  circa  dierum  numerum ,  tum  circa  ieiunandi  modum.  El  ad 
dies  quod  attinet,  Italo-graeci  feria  IV  et  VI  in  qualibet  hebdomada 
ieiunant  non  vero  in  sabbatis ,  excepto  sabbato  sancto.  Rursus  a 
feria  secunda  post  festum  Sanctissimae  Trinitalis  ad  festum  usque 
Apostolorum  exclusive,  a  prima  die  augusti  usque  ad  Assumptio- 
nem  B.  M.  V.  et  a  die  decima  quinta  novembris  ad  nativitatem 
Domini  ieiunare  solent.  Mengrellenses  seu  aliqui  Georgiani  quatuor 
quadragesimas  colunt,  Syrii  lacobitae  quinque,  Syrii  Nestoriani  se- 
ptem.  Copti  et  Aethiopes,  praeler  ieiunium  feriae  quartae  et  sextae, 
tribus  diebus  post  dominicam  septuagesimae  ieiunare  solent  et  prae- 
ter  quadragesimam  octo  hebdomadum,  quam  a  feria  secunda  post 
quinquagesimam  auspicantur,  ieiunia  colunt  Adventus,  Assumptio- 
nis  B.  M.  V.  a  prima  die  augusti  ad  diem  decimam  quartam ,  et 
SS.  Apostolorum.  Armeni  non  ubique  eadem  observant  ieiunia. 
Onmes  vero  a  feria  secunda  quinquagesimae  quadragesimalis  ieiunii 
exordium  ducunt.  Ad  haec:  ieiunant  in  vigilia  Nativitatis  Domini, 
ante  Epiphaniam  per  septern  diebus,  postiidie  Assumptionis  B.  M.  V. 
ad  sabbatum  usque  sequens,  a  feria  secunda  post  Pentecosten  usque 
ad  feriam  sextam;  demum  ieiimium  exercent  die  praecedente  fe- 
stum  Transfigurationis  ,  Exaltationis  S.  Crucis  ,  fesium  S.  Gregorii 
Illuminatoris,  Sancti  lacobi  Episcopi,  S.  Sergii  Martyris,  S.  Gregorii 
quem  Thaumaturgum  appellant  etc.  Quoad  rationem  vero  ieiunandi, 
quamvis  eadem  ratio  servari  debeat  ab  omnibus  tempore  ieiunii 
maioris  ante  Resurrectionem  Domini,  tamen  in  ceteris  anni  ieiu- 
niis  inter  se  discrepant;  siquidem  alii  contenti  sunt  sola  abstinen- 
tia  a  carne  et  lacticiniis  et  ovis  (excepta  feria  IV  et  VI  cuiuslibet 
hebdomadae  in  quibus  fere  omnes  a  piscibus  quoque  abstinenl)  alii 
ieiunium  protrahunt  usque  ad  nonam  tantum,  alii  denique  pro  loci 
consuetudine  rigidiorem  lenioremve  ieiunandi  modum  servant. 

1178.  Ad  ultimum  disciplinae  caput  quod  pertinet,  satis  sit  no- 
tasse  in  orientali  Ecclesia  legem  esse,  qua  Episcopi  nequeunt  uxo- 
rem  ducere  neque  eam  retinere  si  forle  habeant,  sed  dimissam  in 
monasterio    aliqiio  alere  tenentur.    Hinc   si   presbyter   coniugio  sit 


256  PARS   11.    DE    REBUS 


obstrictus,  ut  ad  eplscopatum  ascendat  uxoris  consensum  obtineat 
necesse  est,  quod  si  ea  invita  episcopatum  suscipiat,  ab  eadem  dis- 
cedere  tenetur.  (^uoad  alios  ordines  maiores  ita  cautum  est :  si 
ratio  sit  de  uxore  suscepta  ante  diaconatum ,  fas  est  Graecis  eam 
in  presbyteratu  retinere,  ita  tamen  iit  abstinere  ab  usu  matrimonii 
per  tres  dies  ante  missae  celebrationem  debeant :  si  \  ero  de  uxore 
post  diaconatum  ducta,  tunc  non  solum  illicitum  sed  etiam  inva- 
lidum  eorum  matrimonium  habetur  ^ 

His  expositis,  perpendendum  est  an  obligatio  existat,  qua  unus- 
quisque  in  proprio  ritu  manere  debet. 

ARTICULUS  m. 

De  obligatione  permanendi  in  proprio  ritu. 

1179.  Porro  instituti  Kcclesiae  auctoritate  ritus  et  consuetu- 
dineseiusdem  auctoritate  comprobatae,  vim  habent  legis,  qua  omnes 
fideles  obligantur,  a  quibus  nonnisi  ab  eo  qui  universae  Ecclesiae 
praesidet  exsolvi  possunt.  Quocirca  liberum  non  est  cuique  susce- 
ptum  ritum  deserere  atque  ad  alium  transire,  nec  possunt  Kpiscopi, 
multo  minus  Missionarii  orientalibus  proprii  ritus  mulationem  sua- 
dere  eamque  ullo  modo  admitlere ,  inconsulta  Apostolica  Sede ;  et 
arbitrarius  transitus,  irritus  ac  nullus  ad  quemcumque  effectum  est. 
Sane  Benediclus  XIV  ^  in  virtute  sanctae  obedientiae  Maronilarum 
Episcopis  vetat,  ne  quocumque  praetextu  aut  obtentu  rebus  spiri- 
tualibus  nationis  Graeco-Melchitarum  in  iis  quae  spectant  ad  iu- 
risdictionem  et  auctoritatem  illius  Patriarchae,  Episcoporum  et  Pa- 
rochorum,  se  ingerere  audeant,  ueve  eorumdem  subditis  transitum 
a  graeco  ad  maroniticum  ritum  suadere  vel  eos  qui  sponle  transire 
vellent,  nisi  forte  peculiaris  a  Romano  Pontifice  facultas  fuerit  tri- 
buta,  recipere  praesumant.  El  Missionariis  praecipit,  ne  quid  iisdem 

'  Gf.  Bened.  XIV,  Consl.  Eo  quamvis  an.  1743.  Cf.  CoUect.  n.  681. 
*  In  Conslitutione  Demandatum  coelitus. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  257 

siiggerere  aut  suadere  audeant  ,  quod  illorum  coutemptum  atque 
imminutiouem  iuducere  possit,  multoque  minus  aucloritate  propria 
alicjuid  circa  ilios  immutare  aut  etiam  super  iisdem  aliquam  dispen- 
salionem  concedere  vel  admiltere  praesumant  sub  poenis  ibidem 
intentalis.  Idem  Summus  Pontifex,  in  encyclica  ad  Missionarios  per 
Orientem  deputatos  declarat,  eadem  ratione  ab  Apostolica  Sede  pro- 
hiberi  Ruthenorum  transitum  ad  latinum  ritum  ,  sive  ecclesiastici 
sint,  sive  laici.  Graecis  vero  in  Italia  degentibus  sub  Episcopis  la- 
tinis,  si  laici  sint,  Episcopo  permittenle,  transitus  ad  latiiuim  rilum 
conceditur,  non  vero  si  sint  ecciesiastici ;  iis  enim  Apostolicae  au- 
ctoritatis  facultas  necessaria  est,  ut  ritum  mutare  valeant. 

1180.  lamvero  haec  generatim  ostendunt  obligationem  in  se- 
mel  suseepto  ritu  permanendi.  Nunc  ad  casus  peculiares  deve- 
nientes,  primum  agemus  de  Orienlalibus  qui  proprii  ritus  h^piscopo 
subsunt,  atque  in  ipsius  Ecclesia  degunt;  deinde  de  iis  Orientalibus, 
qui  in  Ecclesiis  vivunt  quibus  latiui  Episcopi  praesunt;  denique  de 
latinis  qui  in  Orientalium   Episcoporum   dioecesibus  commorantur. 

1181.  Ad  primum  quod  attinet ,  in  citala  Constitutione  pro 
Graecis  Melchitis  lata,  ex  qua  facile  colligere  est  quid  de  aliis  quo- 
que  Orientalibus  sit  sentiendum,  pracscribitur:  1)  ut  qui  a  graecis 
parentibus  progeniti ,  ob  defectum  graecorum  sacerdotum  ,  latino 
ritu  a  latinis  ad  illum  diem  baptizati  fuerunt  eumque  ritum  hacte- 
nus  tenuerunt,  coram  persona  ab  ipso  Summo  Pontifice  deputanda 
semel  profiteri  debeant,  in  quo  rilu  vivere  malint,  in  eoque  in  po- 
sterum  ,  omni  variandi  facullale  adempta  ,  perseverare  tenentur. 
2)  Praescribitur  ,  ut  filii  qui  ab  huiusmodi  parentibus  post  praedi- 
ctam  declarationem  nascentur,  nec  non  ii  qui  iam  nati  sunt,  sed 
nondum  ad  usum  rationis  pervenerunt,  se(|uantur  c  tnditionem  pa- 
rentum,  si  coniuges  unum  eumdemque  ritum  elegerint,  sin  minus, 
patris  rituui  sequantur.  5)  Si  (juos  in  posterum  Graecos,  nccessitate 
cogente,  ob  defectum  Parochi  catholici  ritus  graeci,  baptismum  aut 
alia  sacramenta  a  latino  presbytero  recipere  conligerit,  illi  non  ideo 
consendi  erunt  latinum  ritum  suscepisse,  sed  omni  dubitatione  sub- 
lata  ritum  graecum,  in  quo  orti  sunt,  observare  teneantur.  4)  Sta- 

ZlTELLI-SOHERI.    —    II.  17 


258  PARS   II.    DE   REBUS 


tuitur,  ne  Missionarii  latini,  quos  in  Episcoporuni  adiumentum  et 
levamen  Apostolica  Sedes  in  eas  regiones  mittit,  utendo  facuitatibus 
sibi  concessis,  eorumdem  Episcoporum  iurisdictioni  praeiudicium 
infenmt  et  numerum  subditorum  imminuant. 

il82.  Ad  secundum  quod  pertinet,  eadem  obligatione  manendi 
in  suscepto  ritu  Orientales  illos  teneri,  qui  in  latinorum  Ecclesiis 
degunt,  ex  pluribus  Apostolicae  Sedis  constitutionibus  patet  ac  no- 
minalim  ex  Const.  Innocentii  IV  pro  Graecis  qui  in  regno  Cypri 
lalinis  Episcopis  subiecti  erant,  Leonis  X,  Clemcntis  VII,  Pauli  III, 
lulii  III,  Pii  IV  et  V,  Gregorii  XIII,  et  Glementis  VIII.  Nemo  autem 
rem  dislinctius  exposuit  Benedicto  XIV  qui  Const.  Etsi  pastoralis  ^ 
aliorum  Ponlificum  hac  de  re  decreta  confirmavit  et  explicavit  ac 
alia  etiam  definivit.  Porro  in  ea  Constitutione  in  primi§  annuit 
Graecos  et  Albanenses  in  Italia  vel  alibi  sub  Episcopis  latinis  de- 
gentes  in  proprio  rilu  manere,  ac  eos  qui  sunt  ecclesiastici  in  quo- 
cumque  ordine  minori  vel  etiam  maiori  constituti,  saeculares,  vel 
regulares,  a  ritu  graeco  ad  latinum  sine  expressa  Sedis  Apostolicae 
facultate  transire  non  posse  declarat.  Episcopum  vero  dioecesanum 
posse  pro  sua  prudentia  permitlere  laicis  ut  ad  latinum  ritum  trans- 
eant,  non  tamen  communitati  Graecorum  sive  Albanensium ,  sine 
Apostolicae  Sedis  licentia,  sed  solum  privatis  personis,  atlenta  unius- 
cuiusque  necessitate.  Secundo  statuit  infantes  natos  ex  patre  et 
matre  graecis,  ritu  graeco,  nisi  aliter  parentes,  accedente  Ordinarii 
consensu,  voluerint,  baptizandos  esse.  Tertio  natos  vero  ex  patre 
latino  et  matre  graeca,  latinis  esse  caeremoniis  baptizandos,  proles 
enim  sequi  omnino  debet  patris  ritum  ,  si  sit  latinus.  Quarto  si 
vero  pater  sit  graecus  et  mater  lalina,  liberum  esse  patri  ut  proles 
vel  ritu  graeco  baptizetur ,  vel  etiam  ritu  latino  ,  si  uxor  latina 
praevaluerit,  id  est  si  in  gratiam  uxoris  latinae  consenserit  graecus 
pater  ut  latino  ritu  baptizetur.  Quinto  infantes  ad  eius  parochiae 
iurisdictionem  pertinere,  cuius  ritu  sunt  baptizati,  cum  per  bapti- 
smum  fiat  sust^epti  ritus  graeci  vel  latini  professio,  ita   ut  ad  lati- 

'  CoUecl.  n.  1577. 


LIBER   I.    DE   REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  259 

num  ritum  spectent  qui  latinis  caeremoniis  baplizati  fuerint ,  qui 
vero  ritu  graeco  sacramentum  baptismi  susceperunt  in  Graecorum 
numero  sint  habendi;  adeoque  si  ante  usum  rationis  decesserint, 
a  proprio,  cuius  ritu  baptizati  sunt,  parocho  et  in  propria  parochia 
sunt  iure  communi  sepeliendi,  nisi  iis  baptismus  collatus  fuerit  \el 
ob  gravem  necessitatem,  cum  nimirum  morti  proximi  fuerint,  nec 
haberi  potuerint  parochi  vel  sacerdotes  proprii  rifus,  vel  ex  dispen- 
satione  apostolica,  cum  videlicet  facullas  data  fuerit  ut  latine  qui- 
dem  baptizentur,  sed  in  suo  ritu  graeco  permaneant.  In  his  enim 
casibus  non  censentur  a  proprio  ad  alium  ritum  transiisse.  Post 
usum  vero  rationis  idem  dicendum,  nisi  quis  in  alieni  ritus  ecclesia, 
sepeliri  cupiat;  si  quis  enim  graeco  ritu  baptizatus  in  lalina  ecclesia, 
vel  latine  baptismate  initialus  in  ecclesia  graeca  sepulturam  eligat, 
iuris  regulae  sunt  servandae,  nimirum  cadaver  extra  propriam  pa- 
rochiam  a  proprio  parocho  est  efferendum,  quarta  funerali  ei  mi- 
nime  imminuta ;  et  ubi  tumulandum  est  cadaver,  ibi  a  parocho  il- 
lius  ecclesiae  sive  latinae  sive  graecae  exequiae  sunt  celebrandae. 
Sexto  quando  vero  infantibus  praedictis  seu  etiam  adultis  exequiae 
ritu  graeco  et  in  ecclesia  graeca,  ut  praefertur,  iure  communi  sunt 
celebrandae,  tunc  nullum  ius  habet  latinus  parochus  interveniendi 
cum  graeco  parocho,  nec  partem  aliquam  stolae  percipiendi ;  simi- 
liter  nullum  ius  competit  parocho  graeco  quando  exequiae  in  ecclesia 
latina  et  per  latinum  parochum  sunt  peragendae,  sed  servanda  sunt 
utrobique  statuta  de  iuribus  parochoruni  circa  sepulturam  eorum 
qui  ad  propiiam  parochiam  spectant.  Septimo  quem  ritum  semel 
in  baptismo  sunt  professi,  sive  latinum  sive  graecum,  in  eo  institui 
et  educari  debent,  nec  ad  alium  possunt  transire,  si  latinum  semel 
susceperint.  Ritus  enim  latinus  propter  suam  praestantiam,  eo  quod 
est  ritus  Sanctae  Romanae  Ecclesiae  omnium  Ecclesiarum  matris 
et  magistrae,  ita  supra  graecum  ritum  praevalet,  maxime  in  italicis 
regionibus,  ubi  latinis  Episcopis  graeci  subiecti  sunt,  ut  non  modo 
ab  ipso  ad  graecum  transitus  nullatenus  permittatur,  verum  eliam 
a  graecis  semel  assumptus,  absque  apostolica  dispensatione  deseri 
nequeat.  Hinc  sequitur  quod  maritus  latinus  uxoris  graecae  ritum 


260  PARS   II.   DE    REBUS 


sequi  non  potest,  nec  latina  uxor  mariti  graeci.  Graecus  vero  ma- 
ritus  potest,  si  velit,  ritum  uxoris  latinae  sequi  et  graeca  itidem 
uxor  mariti  latini  ,  post  cuius  obitum  ad  ritum  graecum  redire 
nequit. 

1183.  Denique  ad  tertium  quod  attinet  ,  seu  ad  latinos  inter 
graecos  degentes,  ipsi  stricte  tenentur  sequi  proprium  ritum  et  in 
eo  permanere,  atque  adeo  Missionarii  a  S.  Congregatione  ad  Orien- 
tales  destinati  debent  onniia  latinorum  ieiunia  servare,  quemadmo- 
dum  et  reliqua  omnia ,  quae  latinae  Ecclesiae  disciplina   praecipit. 


ARTIGULUS  IV. 

De  communicatione  inler  utriusque  ritas  fideles. 

1184.  Superest  ut  aliqua  expendamus  circa  communicationem 
in  divinis  inter  latinos  et  graecos  catholicos.  Huic  rei  moderandae 
plures  extant  Constitutiones  apostolicae  ,  iuter  quas  recensetur  illa 
Innocentii  IV  de  catholicae  fidei  professione,  ad  Episcopum  Tuscu- 
lanum  data,  qui  Legati  munere  fungebatur  in  regno  Cypri  ,  illa 
Pii  IV  Bomanus  Pontifex  die  10  febr.  1354,  tum  illa  Pii  V  Pro- 
videntia  Romani  Pontificis  1  septembr.  1366,  denique  ,  ut  alias 
omittam  ,  Clementis  VIII  Instructio  publicata  anno  1599.  Plura 
etiam  decreta  edita  de  eadem  re  fuere  a  S.  Un.  Inquis.  ^  Extat 
etiam  Decretum  S.  Congr.  Fidei  Propagandae  -  latum  ad  graves  et 
diuturnas  controversias  dirimendas,  quae  in  provincia  Leopolitana 
inter  ecclesiasticos  latini  et  graeci  ritus  exortae  fuerant. 

1183.  Porro  in  primis  quaeri  potest  utrum  in  dioecesi,  ubi  per- 
mixti  sunt  Latini  cum  Graecis  vel  Graeci  cum  aliis  diversi  ritus, 
possit  Latinus  Graeco  et  Graecus  vicissim  Latino  aut  alterius  ritus 
sacerdoti  confiteri.  In  casu  necessitatis  presbyterum  quemque  posse, 
tidelem  diversi  ritus  absolvere,  compertum  est.  Graeci  autem  alii- 

'  Quae  referunlui*  ab  Albitio  De  inconst.  in  Fide  P.  I,  cap.  30  a  n.  311  ad  378. 
'  Die  6  octobr.  1863.  Gollecl.  n.  2024. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  261 

que  Orientales  siqiii  sint  qui  deprecativa  forma  absolvunt,  Aposto- 
licae  Sedis  praecepto  tenentur,  praeter  preces  quas  iuxta  proprium 
ritum  adhibent ,  etiam  formam  absolutionis  a  llorentina  Synodo 
praescriptam  et  a  Latina  Ecclesia  usurpatam  adhibere  ^ 

1186.  Extra  necessitatis  casum :  1)  Missionariis  latinis  quisque 
licite  confitetur  cuiuscumque  sit  ritus  ,  cum  ii  ab  Apostolica  Sede 
opportunam  auctoritalem  habeant  in  locis  missionum,  atque  in  Epi- 
scoporum  adiumentum  et  levamen  miltantur;  neque  Episcopi  pro- 
hibere  possunt  subditos  ne  ad  eos  accedant.  Sane  S.  Congr.  de 
Prop.  Fide  die  a  decembris  1644  maiidavit  moneri  Patriarcham 
Maronitariim  eum  non  potuisse  nec  debuisse  in  praeiudicium  iu- 
risdictionis  Apostolicae  Sedis ,  ferre  excommunicationem  in  Maro- 
nitas,  qui  sacramenta  recipere  voluerunt  a  Missionariis  eiusdem 
Sanctae  Sedis  et  propterea  teneri  eam  revocare  et  de  causis,  ob 
quas  Maronitae  mm  debent  a  Missionariis  recipere  sacramenla, 
Sacram  Congregationem  certiorem  facere,  quae  si  opus  fuerit  in- 
demnitati  presbyterorum  providebit.  (Juamvis  autem  Missionarii 
possint  horum  confessiones  excipere,  non  possunt  tamen  a  casibus 
Episcopo  reservatis  absohere,  nisi  obtenta  ab  eodem  Episcopo  fa- 
cuitate ,  ut  pluries  ab  eadem  Sacra  Congregatione  decretum  est. 
Ad  haec  :  2)  Episcopus  latinus,  si  in  sua  Dioecesi  habeat  sacerdotes 
graecos,  vel  aiterius  ritus  orientahs,  potest  eos  probare  ac  destinare 
ad  confessiones  etiam  Latinorum  audiendas  ^  Pari  autem  ratione 
possunt  Episcopi  graeci  aUique  orientales  latinos  presbyteros,  si 
qui  sint  in  eorum  dioecesi,  ad  id  muneris  deputare. 

1187.  Ceterum  si  in  dioecesi  alicuius  Episcopi  plures  sint  fi- 
deles  diversi  ritus  ,  licile  confitentur  presbyteris  ab  Episcopo  ad 
confessiones  audiendas  approbatis,  etiamsi  poenitentes  diversum  a 
Confessario  ritum  servent.  Id  liquet  tum  ex  praxi  veteri  usu  com- 
probata  quae  Romae  atque  in  ahis  locis  viget,  tum  ex  responso 
Supremae  Inquisitionis  ;  ad  dubium  enim  an  sacerdotes  Maronitae 

'  Const.  citat.  Etd  Pastoralis. 
*  Liquel  id  ex  cit.  Const.  n.  6. 


262  PARS   II.    DE    REBUS 


appellati  ab  eorum  Ordin^riis  ad  audiendas  eonfessiones  possint 
indifferenter  audire  confessiones  omnium  personarum  cuiuscumque 
nationis  et  ritus  orientalis,  quae  reperiuntur  in  illis  parlibus,  Emi 
audito  volo  DU.  Consultorum  dixerunt :  Maronitas  non  esse  inquie- 
tandos  \  Accedit  etiam  Decretum  Congregationis  Fidei  Propagandae 
an.  1630  quo,  referente  Cardinali  Bondino,  slatutum  fuit  non  de- 
bere  lalinos  Episcopos  prohibere  subditos  suos ,  ne  confessiones  fa- 
ciant  cum  sacerdotibus  Ruthenis  unitis  ab  Ordinariis  locorum  ap- 
probalis,  nec  e  conlra  Episcopos  Ruthenos  unitos  subditos  suos  simili 
prohibitione  ligare,  ne  confessarios  latinos  approbatos  ad  eonfitenda 
peccata  sua  adeant;  nam  cum  Rutheni  uniti,  sint  veri  catholici, 
ubi  ritus  diversitas  non  repugnat,  discordias  et  dissidia  inter  eos 
excitantes  vel  nutrienles  introducere  inconveniens  el  damnosum  est. 
Quod  si  alicubi  plures  sint  Episcopi,  qui  in  solos  lideles  proprii  ritus 
iurisdiclionem  habent,  ex.  gr.  si  graecus  graecis  ,  syrus  syriacis, 
maronita  maronitis,  et  armenus  Antistes  armenis  praesit,  tunc  si 
Episcopus  facultatem  presbyteris  limitatam  concedit  ad  audiendas 
scilicet  confessiones  fideliuin  proprii  ritu-!,  certum  est  eos  non  posse 
absolvere  diversi  ritus  poenitentes  ;  quod  si  limitata  facultas  non 
sit,  et  nulla  lex  adsit  peculiaris  vel  consuetudo  quae  \im  legis  ob- 
tineat,  qua,  ad  conservandam  inter  homines  diversi  ritus  pacem, 
obligentur  omnes  proprii  ritus  confessarium  adire;  nihil  impedit 
quominus  quisque  sacerdoti  a  proprio  Episcopo  approbato  confiteatur. 
1188.  Quoad  Eucharistiam  quaesitum  fuit  an  sacerdos  latinus 
in  locis  graecorum  et  graecus  in  latinorum  regione  possit  Eucha- 
ristiam  iuxta  loci  ritum  consecrare.  Porro  ex  iis  ,  quae  de  obliga- 
tione  maneudi  in  semel  suscepto  ritu  superius  diximus,  facile  patet 
non  posse  quemlibet  alienum  ritum  sequi  in  consecratione  Eucha- 
ristiae.  Quod  quidem  confirmatur  peculiaribus  Ecclesiae  legibus  hac 
in  re  latis.  Sane ,  praeter  ea  quae  in  Florentina  Synodo  decreta 
sunt,  exstat  S.   Pii   V  Const.   Romani   Pontificis  ^  et  Bened.   XIV 

'  Congr.  S.  0.  die  5  dec.  171S. 
*  XIII  Kal.  sepi.  1566. 


LIBER    I.    DE   REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  263 


Const.  Elsi  Pastoralis,  in  quibus  perpetuae  suspensioni  a  divinis 
subiiciuntur  Presbyteri  graeei  latino  niDre,  et  latini  graeco  ritu  Mis- 
sas  et  alia  divina  officia  celebrantes  vel  celebrare  facere  praesu- 
mentes,  simulque  praescribitur  ne  lalinus  parochus  Pyxidem  in  ci- 
borio  cum  particulis  sub  specie  fermentali  pro  communione  grae- 
corum,  aut  parochus  graecus  sub  specie  azymi  pro  communione 
latinorum  iu  quocumque  ecclesiae  suae  altari  retineat ,  ac  praeci- 
pitur  ut  quilibet  sacerdos  in  suo  dumtaxat  ritu  Eucharistiam  fide- 
libus  porrigat.  Quoad  fideles  vero,  idem  Pontifex  prohibet  ne  latini 
communionem  sub  specie  fermentati  a  presbyteris  graecis  recipiant» 
graecis  tamen  laicis  permiltit  ut,  ubi  propriam  parochiam  non  ha- 
bent,  possint,  si  velint,  in  ecclesia  latina  Eucharistiam  sub  specie 
azymi  a  sacerdotibus  latinis  sumere.  Quod  si  ad  infirmum  sacra- 
mentis  muniendum  proprii  ritus  sacerdos  haberi  nequeat,  poterit 
alterius  ritus  sacerdos  extremam  unclionem  eidem  ministrare  cum 
oleo  sacro  in  suo  ritu  usitato  eique  Viaticum  praebere.  Haec  vero 
quae  pro  graecis  in  Italia  commorantibus  statuta  sunt ,  etiam  de 
aliis  intelligenda  esse  extra  Italiam  degentibus  constat  ex  resolu- 
tione  Sup.  Univ.  Inq.  die  19  iulii  1752  edita  ad  dubium  propositum  a 
P.  Philippo  Spitaleri  Abb.  Ordinis  S.  Basilii. 

1189.  Heic  vero  abs  re  non  erit  notare  quod  in  processionibus 
aHisque  solemnitatibus  ecclesiasticis,  praecedentiae  ordo  servandus 
est  inter  graecos  et  latinos  iuxta  decretum  S.  Congr.  Rituum  die 
6  febr.  1630,  quo  statuitur  praecedentiam  inter  Episcopos  latini  et 
Episcopos  graeci  ritus,  ceteris  paribus,  moderandam  esse  iuxta  an- 
tiquitatem  promotionis  ad  Episcopatum. 

CAPUT  V. 

DE   EGGLESIIS. 

H90.  Ecclesiae  nomine  veniunt  aedes  sacrae,  ad  quas  conve- 
niunt  fideles  ut  ibi  opera  religionis  exerceant. 

Ecclesiarum  divisio  a  maiori  vel  minori  harum  dignitate  et 
iuribus  profluit.  Hinc  si  qua  ecclesia  nonnullis  iuribus ,  vel  saltem 


264  PARS   II.    DE    REBUS 


honore  prae  alia  polleat ,  ecclesia  dependens  filialis ,  alia  mairix 
dicitur.  Quae  coetum  habet  clericorum,  sive  regularium,  sive  sae- 
cularium,  in  ea  residentium,  dicitur  conventualis.  Quae  collegium 
habet  Canonicorum  sacras  funcliones  in  ea  exercentium  ,  dicitur 
Collegiata.  Ad  haec ,  ecclesia  quae  rectorem  habet  Parochum ,  di- 
citur  Paroc/iiaiis :  in  qua  vero  Cathedra  Episcopi  ,  et  Capitulum 
exstat,  dicitur  Catliedralis,  si  is  Archiepiscopus  sit,  Metropolitana, 
si  Piimas,  Priniatialis,  si  Patriarcha  ,  Patriarchalis.  Denique  ec- 
clesiae  speciiicantur  etiam  ratione  servitutis,  qua  sint  alTectae  vel 
non,  et  dislinguuntur  in  ecclesias />aironafas  et  in  ecclesias  liberas. 
1191.  Porro  quae  sunt  communia  omnibus  ecclesiarum  specie- 
bus  revocari  possunt :  1)  ad  earum  aedificationem ;  2)  ad  reparalio- 
nem;  3)  ad  consecrationem  et  reconciliationem ;  4)  ad  ius  immuni- 
tatis  ;  5)  ad  earum  supellectilia :  de  quibus  omnibus  breviter  agemus. 


ARTICULUS  I. 


De  aedificandis  Ecclesiis. 

1192.  Ad  aedificationem  ecclesiae  quatuor  lequiruntur ;  scilicet 
causa  iusta.  consensus  Episcopi,  dos  conj:rua,  et  ut  aedificalio  fiat 
ritu  legitimo.  Causa  iusta  est  bonum  spirituale  fidelium.  Auctoritas 
Episcopi  huc  redit,  ut  causam  cognoscat,  eos  quorum  interest  au- 
diat  et  consensum  praestet.  Hinc  potest  Episcopus  prohibere,  si 
quis  absque  eius  consensu  ecclesiam  aedificat;  quod  si  ipse  irratio- 
nabiliter  dissentiat ,  datur  recursus  ad  superiorem  auctoritatem,  a 
qua  vel  adigi  potest  ad  consentiendum ,  vel  potest  eius  consensus 
suppleri.  Quod  si  is  non  coutradicat,  tacite  consentire  praesnmitur. 
Ceterum  si  velante  Episcopo,  aedificata  ecclesia  sit,  nullum  in  ea 
ius  ne  patronus  quidem  fundator  adquiret,  et  si  ecclesia  ita  fundata 
otficiat  legitimo  iuri  tertii ,  etiam  deslrui  potest.  Dos  assignanda, 
Episcopi  arbitrio  definienda  esl,  ac  debet  esse  sutficiens  pro  conser- 
vatione  aedificii,  pro  supellectili  et  ministris.  Qua  quidem  dote  de- 
ficiente,  Episcopus  prohibetur  a  sacris  canonibus  eam  consecrare. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  265 

Denique  aedificatio  fieri  debet  ritu  legitinio.  Hinc  antequam  ecclesia 
extruatur,  Episcopus  vei  eius  delegatus  ad  locurn  aedificii  accedens, 
debet  crucem  in  loco  defigere  ,  primum  lapidem  iacere,  et  cetera 
exequi  quae  in  Pontificali  Romano  praescripta  sunt. 


ARTICULUS   n. 

De  reparandis  Ecclesiis. 

1193.  Nomine  reparalioiiis  ecclesiae  non  venit  ipsius  ampliatio, 
quae  fieri  debet  ab  eo,  qui  teneretur  eam  aedificare  in  casu ,  quo 
nulla  existeret ;  sed  eius  reslauratio.  Doctores  inhaerentes  Cap.  VII 
Sessionis  XXI  Conc.  Trid.  has  regulas  tradunt  ad  cognoscendum 
quinam  et  quo  ordine  teneantur  ad  ecclesias  reparandas. 

1194.  Ad  reparationem  ecclesiae  Cathedralis  adigunlur  grada- 
tim:  1)  Fabrica;  2)  qui  consueludine  tenentur;  3)  Episcopus,  salva 
tamen  portione  congrua ;  4)  Episcopi  insufficientiam  sublevare  le- 
nentur  Cnnonici  pro  rata  ex  suis  beneficiis,  et  post  hos  alii  in  illa 
ecclesia  beneficiati ;  5)  cierus  universus  ad  concurrendum  adigi  pot- 
est  ab  Episcopo  cum  consensu  Capituli ;  denique  6)  in  subsidium  te- 
netur  contribuere  populus. 

1195.  Si  agatur  de  Collegiata ,  eadem  doctrina  applicanda  est 
cum  hoc  discrimine  quod  e  numero  eorum  demas  Episcopum  (dum- 
modo  aliter  consuetudo  non  ferat)  et  clerum  qui  de  Gollegiata  non  sit. 

1196.  Si  ecclesia  sit  parochialis  (quod  de  domo  etiam  parochi 
intelhgendum  est),  post  fabricam  ipsiiis  ecclesiae  ,  tenentur  ii  qui 
vel  lege  ,  vel  consuetudine  ad  id  obligantur  ,  tum  parochus  ipse, 
deducta  congrua  sustentatione,  et  simul  cum  parocho  tenentur  qui 
pensiones  vel  beneficia  simplicia  in  ea  habent,  denique  parochiani, 
non  per  capita  hominum  nec  per  capita  domorum  ,  sed  iuxta  fa- 
cultates  singulis  competentes. 

1197.  Si  ecclesia  parochialis  sit  patronata,  etiam  patronus  con- 
tribuere  debet  in  subsidium.  Attamen  si  patronus  sit  fructuarius 
seu  si  fructus  ab  illa  ecclesia  percipiat,  ad  concurrendum  adigi  polest 


266  PARS   II.    DE    REBUS 


eodem  iure  ac  ordine  ,  qiio  parochi  ,  beneficiati ,  etc. ,  concurrere 
debent.  Si  vero  patronus  simplex  sit ,  qui  nullos  percipit  frnctus, 
cum  agitur  de  totali  reeonstructione  ecclesiae  vel  de  reparatione 
quae  novae  constructioni  aequivaleat,  non  quidem  absolute  sed 
causative  ad  concurrendum  teneri  probabilius  est,  seu  quatenus  ius 
patronatus  retinere  velit  *. 

1198.  Si  agatur  de  simplici  ecclesia,  tenetur  gradatim  :  1)  Fa- 
brica;  2)  qui  ex  legato,  statuto,  vel  consuetudine  obliganlur;  5)  ec- 
clesiae  rector,  aliique  beneficiati. 

H99.  Tandem  si  ecclesia  iuri  patronatus  obnoxia  sit,  neque 
dote  polleat,  et  indigeat  reparatione,  et  utensilibus,  tenetur  patro- 
nus,  et  si  post  terminum  eidem  praefixum  non  reparetur,  ipse  vel 
privabitur  patronatus  iure,  vei  iuris  remediis  adigetur. 

1200.  Kadem  doctrina  nuper  exposita  locum  habet  etiam  in 
cappellis  ibidem  silis  ,  nec  non  in  altaribus  ,  in  sacra  supellectili, 
paramenlis,  et  ornamentis,  calicibus,  patenis,  luminariis,  aliisque 
utensilibus  ^. 

1201.  Quando  vero  remedia  iam  indicata  praesto  non  sunt, 
fieri  locns  potest  ecclesiarum,  sacellorum,  et  altarium  demolitioni, 
ac  harum  ecclesiarum  translationi  ad  ecclesias  matrices ,  cum  t*a- 
cultate  dirutas  ecclesias  in  profanos  usus,  non  sordidos,  convertendi, 
erecta  tamen  ibi  cruce.  Hac  tamen  in  re  caule  procedere  Episcopus 
debet,  ne  divino  cultui  detrimentum  afferatur. 


AtlTIGULUS    III. 

De  consecrandis  et  reconciliandis  Ecclesiis. 

1202.  Vetitum  est  sacra  offlcia  peragere  in  ecclesia ,  nisi  pri- 
mum  consacretur,  vel  saltem  benedicatur,  vel  reconcilietur,  si  fuerit 
polluta.  Consecratio  iure  ordiuario  fit  ab  Episcopo,  uon  vero  a  pre- 

'  Cfr.  S.  C.  Conc.  in  Caus.  agit.  27  iul.  1861,  et  S.  C.  Epp.  et  RR.  in  Bononien. 
15  iunii  1835. 

*  S.  C.  Conc.  in  Castellaneten.  Expens.  24  iulii  1858. 


LIBER   I.    DE   REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  267 

sbytero ,  nisi  ex  privilegio  Summi   Pontificis.    Ecclesiae  benedictio 
eliam  presbyteris  ab  Episcopo  committi  potest  ^ 

1203.  Porro  consecratio  semel  facta  numquam  iteratur,  nisi 
ecclesia  exsecrata  sit,  vel  de  eius  consecratione  dubitetur ;  praesu- 
mitur  autem  consecrata ,  si  id  constet  ex  instrumento  dotationis 
illius,  vel  ex  tabula  aliqua  marmorea  ,  aut  ex  crucibus  in  pariete 
depictis;  sufflcit  etiam  si  unus  adsit  testis  asserens  se  vidisse,  vel 
audivisse  dictam  ecclesiam  fuisse  consecratam. 

1204.  Ecclesia  consecrata  potest  exsecrari  vel  pollui.  Exsecra- 
tur  parietibus,  vel  tectoiio,  maiori  ex  parte  collapsis,  aut  abrasis, 
vel  exustis,  non  item  si,  illaesis  parielibus,  fornix  vel  pavimentum 
deciderint  nec  si  partes  ecclesiae  successive  reparentur,  etiamsi  ob 
eiusmodi  reparationes  nulla  pars  de  priori  aedificio  supersit.  Item 
dicendum  videtur  si  interior  crusta  per  partes  minores  reliciatur 
paulatim  lota,  vel  si  ecclesia  amplificetur,  ita  tamen  ut  pars  nova 
sit  minor,  tunc  enim  sufficit  ut  nova  pars  aqua  lustrali  adspergatur. 

1205.  PoIIuitur  ecclesia  per  aliqua  crimina  in  iure^  expressa, 
scilicet:  1)  iniuriosa,  voluntaria  et  graviter  peccaminosa  humani 
sanguinis  effusione  in  ecclesia  causata;  2)  voluntario  et  iniurioso 
homicidio  sui  ipsius  vel  alterius  etiam ,  licet  non  moriatur  is  in 
ecclesia;  3)  criminosa  et  volunlaria  humani  seminis  effusione  in 
illa  facta;  4)  excommunicati  vitandi  vel  infidelis  sepultura,  ad- 
eoque  nec  haeretici,  etsi  excommuiiicati,  nec  interdicti,  etsi  vitandi 
nisi  fuerint  nominatini  deiiuntiati.  Infidelium  autem  appellatione 
non  contineri  catechumenos,  communior  sentenlia  est,  nec  infantes 
ex  christianis  parentibus  nati,  mortui  sine  baptismo. 

1206.  Porro  si  ecclesia  polluatur ,  ibi  immolare  vel  divina  of- 
ficia  peragere  est  nefas  ,  quin  prius  reconcilietur  ^  Haec  reconci- 
lialio,  si  ecclesia  est  consecrata,  fieri  debet  ab  Episcopo;  si  tantum 
benedicta,  a  sacerdote  fieri  potest.  Verum  si  polluta  fuerit  per  in- 

'  Bened.  XIV,  Consl.  Ex  tuis  16  nov.  1748. 

*  Si  in  transitu  exercitus  miliies  in  aliqua  ecclesia  per  biduum  degerint,  haec 
reconcilianda  est  ad  cautelam.  Pius  VII  3  martii  1821,  S.  Rit.  Congr.  27  febr.  1847. 


268  PARS    II.    DE   REBUS 


fidelis  sepulturam   aut  excommunicati  vitandi ,  in   primis  cadaver 
effodiendum  est,  si  potest  discerni. 

1207.  PoUuta  ecclesia,  polluitur  etiam  coemeterium  adiacens, 
non  vero  polluto  coemeterio  poUuitur  ecclesia.  Reconciliata  vero 
ecclesia,  coemeterium  quoque  ei  contiguurn  ipso  iure  reconcilia- 
tum  intelligitur.  Benedicta  ecclesia  exsecratur,  cum  lota  corruerit. 

1208.  Non  solum  ecclesiae,  sed  et  altaria  consecrari  possunt. 
Consecrationis  altaris  ritus  in  Pontificali  Romano  prostat ,  et  sub- 
stantialia  sunt  unctio  oiei  sacri  et  sepulciirum  reliquiarum.  Ordi- 
narius  minister  huius  consecrationis  Episcopus  est,  extraordinarius 
potest  esse  presbyter  vel  Abbas  ex  priviiegio  apostolico. 

1209.  Potest  autem  consecrari  altare  etiam  in  ecclesia  tantum- 
modo  benedicta,  quin  prius  ipsa  ecclesia  consacretur  *. 

1210.  Consecratio  altaris  ,  prout  de  ecclesiis  diximus  ,  iterari 
non  potest ,  nisi  eius  exseciatio  praecesserit ,  vel  nisi  agatur  de 
iteratione  improprie  dicta ,  ex.  gr.  si  nequeat  probari  fuisse  con- 
secratum.  Porro  exseciatio  locum  habet:  1)  si  mensa  superior  sive 
lapis  a  basi ,  seu  iuferiori  structura  ,  cui  est  adnexa  ,  ainoveatur; 
2)  si  sepulchrum  ,  ubi  iacent  reliquiae  Sanctorum  ,  aperiatur  vel 
frangatur,  vel  si  lapis  pro  sigillo  sepulchri  reliquiarum  inserviens, 
amplius  sepulchro  non  inhaereat  ^,  vel  reliquiae  amoventur,  quo  in 
casu  non  sufficit  iterum  eas  deponere  in  sepulchro  ^  Denique  3)  si 
ipsa  mensa  per  medium  frangatur  vel  ita  frangatur  in  cornuis,  ut 
nullo  altaris  loco  integre  Calix  cum  patena  secundum  maioris  sui 
partem  consistere  possit.  Non  obstat  vero  consecrationi  fractura  in 
uno  vel  allero  cornu,  nisi  forle  cornu  illud  fuerit  avulsum  *. 

1211.  In  eadem  ecclesia  duo  altaria  vel  cappellas  eidem  Sancto 
non  licet  nuncupare,  praeteiquam   B.  M.  Virgini  et  D.  N.  I.  C.  '. 


'  S.  Ril.  Congr.  in  Molinen.  12  sept.  18o7. 

*  S.  C.  Conc.  in  Newporten.  14  marlii  1861. 

^  S.  C.  R.  22  sept.  1848. 

^  S.  R.  C.  3  martii  1821,  6  oct.  1837. 

'  S.  C.  Epp.  et  Reg.  30  iulii  1874. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  269 

1212.  Sunt  altaria  privilegiata  pro  defunctis;  et  haec  vel  localia 
sunt  vel  personalia  :  localia  fixa  esse  debent  ^  Altare  duplici  modo 
fixum  dicitur;  sensu  canonico,  quando  illius  structura  (sive  lignea 
sive  lapidea)  parieti,  columnae,  aut  pavimento  immobiliter  adhae- 
ret  sive  eius  mensa  sit  tota  lapidea,  sive  tantum  lignea  cum  lapide 
portatili  ligneae  mensae  imposito.  Fixum  sensu  liturgico  ,  quando 
lapis,  altaris  superficiem  tegens,  lapideae  structurae  inferiori  con- 
iungitur  ac  cum  ea  uniim  totum  efficlt,  sive  inferior  haec  structura 
omni  ex  parte  obstruatur,  sive  tabula  lapidea  ab  anteriori  ex,  gr. 
parte  coliimnis,  quae  stipitis  locum  habent ,  innitatur,  modo  ipsa 
tabula  lapidea  omni  ex  parte  stipiti  adhaereat.  Porro  indultum  lo- 
cale  altaris  privilegiati,  nisi  aliter  a  S.  Sede  fuerit  concessurn  re- 
quirit  altare  priori  modo  seu  sensu  canonico  fixum,  indultum  tamen 
personale  altaris  privilegiati  quale  datur  in  Form.  Sac.  Congr.  Fid. 
Prop.  Art.  20  illud  non  requirit  ^  [n  eadem  Form.  n.  8  datur  fa- 
cultas  Episcopis  declarandi  privilegiatum  in  qualibet  ecclesia  suae 
dioecesis  unum  altare,  dummodo  aliud  non  sit  privilegiatum.  O^ioad 
hanc  facultatem  placet  notare:  quod  \)  ipse  Episcopus  altare  cui 
privilegium  annecti  vult  designare  debet,  nec  Missionario  eam  de- 
signationem  relinquere  potest.  2)  Manet  privilegium,  si  altare  sub 
eadem  tamen  invocatione,  de  novo  aedificatum  sit  in  alio  quidem 
loco,  sed  in  eadem  eccl^sia ;  non  vero  si  ecclesia  destrucla  sub  alio 
titulo  eodem  in  loco  aedificetur ;  manet  etiam  si  altare  alii  vel  aliis 
sanctis  simul  deinceps  dedicetur  ^  3)  Requiritur  ut  aliud  privile- 
giatum  non  adsit,  id  est  aliud  intuitu  parochiae  seu  congregationis 
iam  antea  concessum ,  siquidem  praeexistentia  altaris  privilegiati 
certo  personarum  coetui  ex.  gr.  alicui  confraternitati  concessi,  non 
obstet  concessioni  alterius  similis  privilegii  indefinite  pro  omnibus 
concessi  *.    4)  Hoc  altare   censendum  est  priviiegiatum  perpetuum, 

'  S.  R.  Congr.  17  febr.  1843. 

*  Decr.  aulh.  S.  C.  Indulg.  n.  795. 

'  Cf.  Decr.  auth.  S.  C  Indulg.  n.  193,  334,  84,  43,  324,  148. 

^  S.  C.  Indulg.  ibid.  134. 


270  PARS   II.    DE   REBUS 


licet  facuitates  Episcopis  dentur  ad  septennium  \  Porro  Clemens  XIII 
omnibus  ecclesiis  parochialibus,  abbatialibus  et  CoUegiatis  concessit 
altare  privilegiatum  quotidianum  ad  septennium  (revocatis  omnibus 
aliis  altaribus  privilegiatis)  prorogandum  sub  unico  Brevi  ad  peti- 
tionem  Ordinariorum.  Duo  autem  huiusmodi  altaria  privilegiata  in 
eadem  Ecclesia  regulariter  esse  non  possunt.  Quamobrem  si  quae 
uno  gaudeat,  atque  eo  durante  aliud  impetretur,  illo  reticito  ,  re- 
scriptum  nihil  valel.  Ceterum  hoc  privilegium  altari  conceditur, 
non  lapidi  consecrato ,  ideo  hoc  amoto  et  alio  substituto  ,  altare 
privilegiatum  remanet  ^,  illudque  ecclesia  quoque  dilapsa,  si  postea 
restituta  fuerit,  reviviscit  ^  Altare  autem  privilegiatum  personale 
illud  est  quod  aliquibus  sacerdotibus  conceditur  ubivis  celebrantibus. 
1213.  Ltrumque  privilegium  eo  spectat  ut  liberari  anima  a  pur- 
gatorio  statim  possit,  si  divina  misericordia  acceptuni  tulerit  per 
indulgentiam  sive  illi  sive  huic  adnexam  *.  Atque  ideo  etiam  citra 
applicationem  missae  ^  Anima  vero  ex  mente  concedentis  una 
dumlaxat  ^,  nempe  ea  quae  \  el  designata  est,  vel  divinae  misera- 
tioni  eligenda  remiltitur,  vel  (si  de  nulla  omnino  cogitatum  sit) 
quae  Deo  placuerit '.  Sed  ut  indulgentia  obtineri  valeat,  dicenda 
est  missa  defunctorum  ex  decreto  Innoc.  XI,  adeoque  in  paramentis 
nigris  vel  saltem  ex  rationabili  causa  violaceis  **,  nisi  celebranda 
sit  missa  votiva,  ex  gr.  in  expositione  S^nctissimi  Sacramenti,  vel 
de  feria  ^,  vel  occurrat  festum  duplex  *". 

'  Sup.  Univ.  Inq.  ad  dub.  9  die  2  iul.  1884. 

'  S.  Rir.  Congr.  15  dec.  1841. 

'  S.  G.  Tnd.  50  aug.  1847. 

^  S.  Rit.  Gongr.  28  iulii  1840. 

»  S.  G.  Ind.  31  ian.  1848. 

«  S.  Rit.  Congr.  29  febr.  1864. 

'  S.  Rit.  Congr.  19  iunii  1880. 

8  S.  Rit.  Congr.  16  febr.  1652. 

'  S.  Rit.  Congr.  11  apr.  1864. 

'"  S.  Rit.  Gongr.  22  iun.  1848. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  271 


ARTIGCLUS    IV.  . 

De  immunitate  Ecclesiarum. 

1214.  Ecclesiarum  immunitas  est  libertas  illis  competens  ab 
iis  omnibus,  quae  sanctitati  loci  minime  decent.  Duo  ius  immuni- 
tatis  importat :  1)  ne  in  ecclesiis  profana  exerceantur,  ex.  gr.  iudicia 
saecularia,  negotiatio  aut  venditio  (initi  tamen  contractus  valent), 
conciones  civiles,  publica  comitia,  conventus  societatum,  seu  col- 
legiorum  saecularium,  convivia,  cantus  lascivi  etc. ;  2)  ne  violetur 
asyli  ius.  lura  autem  asyli  sunt :  a)  ne  qui  ad  ecclesias  vel  pia  loca 
confugiunt,  inde  extrahi  vi  possint;  6)  ne  alii  prohibeantur  eis  de- 
ferre  quae  ad  vitam  sunt  necessaria;  c)  ne  quis  effugium  his  in- 
tercludat.  Porro  ecclesiasticum  asylum  violare  iubentes  aut  ausu 
temerario  violantes ,  incidunt  ipso  facto  in  excommunicationera 
Romano  Pontifici  reservatam.  Hanc  vero  censuram  incurrit  qui  et 
vi  fecerit  et  ausu  temerario,  id  est  sciens  prudens,  nec  ab  aliis 
coactus  ^ 

ARTICULUS    V. 

De  sacris  vestibus  et  vasis  ceterisque 
ad  Ecclesiam  pertinentibus. 

1215.  Sacram  supelleclilem  constituunt  sacra  indumenta  sa- 
cerdotum  et  ministrorum,  vasa,  quae  adhibentur  in  re  divina  per- 
agenda  ^  et  omnia  ecclesiae  instrumenta.  lamvero  alia  ex  iis  sacro 
cultui  addicuntur  per  consecrationem,  quae  fit  unclione  sacri  chri- 
smatis ,  ut  sunt  calices,  patenae,  campanae  etc.  Alia  addicuntur 
cultui  per  benedictionem,  ut  sunt  vestes  saciae,  quibus  in  sacrificio 
utimur,  lintea  allaris  etc. 

'  S.  Univ.  Inq.  1  febr.  1871. 

*  Contreclatio  horum  vasorum  permitli  debet  lantum  clericis  sallem  lonsuralis, 
non  vero  laicis;  et  quamvis  adsint  decrela,  quae  etiam  conversis  laicis  reiigiosis 
contactum  prohibenl,  lamen  ex  consuetudine  conlrarium  lolleratur. 


272 


PARS    II.    DE   REBUS 


1216.  Minister  conseciationis  et  benediclionis  est  Kpiscopus,  et 
Abbatespro  siiis  ecclesiis,  si  habeant  privilegium  consecrandi  altaria; 
pro  aliis  ecclesiis  possunt  Abbates  id  peragere  de  licentia  Episcopi. 

1217.  Gonsecratio  amittitur  a  calice  vel  patena  per  talem  fra- 
ctionem,  quae  iis  tollat  vel  usum,  vel  formam ;  hinc  non  exsecra- 
tur  cahx  ,  si  separetur  a  pede  ,  siquidem  hic  tornatilis  sit,  secus 
verius,  si  hic  adferruminatus  vel  adplumbatus  fuerit,  neque  per 
simplicem  amissionem  deaurationis,  sed  si  calix  vel  patena  fuerint 
denuo  deaurata,  indigent  nova  consecratione  V 

1218.  Exsecratur  etiam  si  ab  tiaereticis  profano  usui  ,  v.  gr. 
ad  bibendum  in  mensa,  adhibitus  fuerit  ^ 

1219.  Quae  immediate  tangunt  species  consecratas,  regulariter 
sub  gravi  benedicendae  sunt. 

1220.  Per  simpUcem  benedictionem  cultui  dedicantur  sacra  pa- 
rameuta,  tobaleae,  corporalia,  tabernaculum,  crux  et  imagines.  Sim- 
plices  sacerdotes  possunt  ad  hanc  delegari  ab  Episcopo,  si  hic  ve- 
niam  delegandi  a  Pontifice  obtinuerit.  Sacra  indumenta  exsecrantur 
cum  usui  proprio  idonea  esse  desierint,  seu  detrita  sint,  seu  formam 
amiserint,  ex.  gr.  si  ex  planeta  stola  fiat,  ex  corporali  palla,  ita  si 
manica  ex  alba  fuerit  abscissa,  licet  inox  iterum  assuenda.  Ceterum 
si  planetae  benedictae  assuatur  fragmentum  ,  non  amittit  benedi- 
ctionem ,  ea  enim  rei  profanae  minoris  qualitatis  admixtione  vel 
accessione  res  sacra  non  desinit  esse. 

1221.  Quoad  sacras  vestes  Ecclesia  varios  colores  induxit,  qui 
diversis  anni  solemnitatibus  aptantur.  Rubrica  Missalis  ritus  latini 
quinque  colores  enumerat,  scilicet  album,  rubrum,  violaceum,  vi- 
ridem  et  nigrum.  Color  flavus  non  recensetur  in  rubrica.  Sic  para- 
menta  confecta  cum  variis  coloribus,  floribusque  intexta  ita  ut  vix 
cognoscatur  color  primarius  et  praedominans  usurpari  nequeunt, 
mixtim  saltem  pro  colore  albo,  rubro  et  viridi  ^  Attamen  pro  locis 

'  S.  Rit.  Congr.  14  ian.  1845. 

*  Gongr.  S.  Off.  1674. 

'  S.  Ril.  Congr.  22  sept.  1737. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  273 

missionum  in  quibus  sacerdoles  secum  deferre  debent  sacra  indu- 
menta,  indultum  est  a  Summo  Pontifice  ut  pro  his  tribus  coloribus 
adhiberi  possit  unica  planeta  ex  iisdem  conslans. 

1222.  Non  licet  ad  celebrandam  missam  ornamentis  uti,  quo- 
rum  textura  vitrea  est  mixta  aureo  vel  argento  ^  Paramenta  co- 
loris  aurei,  nisi  sint  ex  auro  contexta,  inservire  non  possunt  pro 
coloribus  albo,  viridi,  et  rubro  -. 

1225.  Quoad  formani  puramentorum,  notandum  est  a  saeculo 
XVI  fuisse  relictum  stylum  goticum,  pioindeque  eadem  perdurante 
disciplina,  nec  non  S.  Sede  incosulta,  nihil  innovari  potest. 


ARTIGULUS    VI. 

De  Cappellis  et  Oratoriis. 

i224.  Fraeter  templa  sive  ecclesias  quotidiano  ac  fere  perpetuo 
sacrorum  usu  celebratas,  sacris  iisdem  dicatae  sunt  aliae  quoque 
aedes  quae  Oratoria  et  Cappellae  vocantur,  quorum  quaedam  sunt 
publica,  alia  vero  privata  ac  domestica. 

1225.  Publica  sunt,  quorum  ianua  publicae  adiacet  viae  vel  ea 
quae  auctoritate  Ordinarii  sacris  obeundis  addicta  sunt ,  quamvis 
intra  privatorum  aedes  posita  sint ,  si  vel  consecrata  fuerint,  vel 
tantum  in  litulum  beneficii  ecclesiastici  fuerint  erecta  ^  Verum 
haec  si  antiijua  sint,  extra  dornum  (immissa  ubi  fieri  potest  ianua 
in  viam  publicam)  transferenda  sunt ,  no\a  autem  erigenda  non 
sunt  *. 

1226.  Privata  sunt,  quae  in  privatis  domlbus,  et  intra  dome- 
sticos  parietes,  vel  in  privato  solo  absque  licentia  et  approbatione 
Episcopi  a  quovis  possunt  construi.  Aedicula,  ubi  altare  constituitur, 
ab  Ordinario  sive  ab  eius  delegato ,  aiitequam  ibi  de  licentia  apo- 

'  S.  Rit.  Gongr.  in  Atrebaten.  H  sept.  1847. 

*  S.  Rit.  Gongr.  29  martii  1851  in  Adrien. 

'  S.  G.  Conc.  in  Compsana  31  maii  1704;  Gatticus  DeOrat.  lib.  3,  c.  16,  n.  i. 

*  S.  C.  Conc.  23  iuiii  1616. 

ZlTELLI-SOLIERI.    —    //.  18 


274 


PARS   II.    DE    REBUS 


stolica  sacrum  fiat,  erit  inspicienda  ac  probanda,  et  hoc  ipsum  ne- 
cessarium  est  quoties  qui  priviiegio  fruitur  aliam  domum  incolcre 
instiluat  vel  de  una  domus,  quam  incolit,  cella  velit  in  aliam  al- 
tare  transferre. 

1227.  Plerumque  immolandi  facultas  ibi  non  est,  nisi  semel  in 
die,  ilem  neque  die  quacumque.  Nam  dominicis  Paschatis  et  Pen- 
tecostes,  diebus  Nativitatis,  Epiphaniae  et  Ascensionis  D.  N.  I.  C, 
die  festo  SS.  Corporis  Christi,  diebus  Annuntialionis  et  Assumptio- 
nis  B.  M.  V.,  diebus  festis  omnium  Sanctorum  ,  Nativitatis  S.  lo- 
hannis  Baptistae,  SS.  Petri  et  Pauli  et  Patroni  loci,  sacrum  in  his 
sacellis  faciendi  copia  dari  non  consuevit.  Sacerdos  ergo  in  Oraloriis 
privatis  sacrificare  rogatus,  quid  ipse  possit  quidve  non,  diligenter 
expendat.  Si  cui  vero  concessum  sit  missam  etiam  diebus  exceptis 
ibidem  audire,  tunc  Sacerdoti  in  die  Natali  Uomini  tres  missas  ibi 
celebrare  integrum  erit  ^- 

1228.  Porro:  1)  Oratoria  pri\ata  non  habent  ius  asyli.  2)  Ab 
Episcopo  visitari  non  possunt,  quemadmodum  publica,  ut  videat  an 
honeste  teneantur,  et  cum  decentia.  Poterit  autem  Episcopus  visi- 
tare  privata  in  casu,  quo  praecederet  accusatio,  aut  denuntiatio,  vel 
publica  fama  quod  Oratorium  indecenter  teneatur.  5)  In  privatis 
Oratoriis  non  possunt  publice  haberi  et  pulsari  campanae,  bene  vero 
in  publicis.  4)  Privata  nequeunt  habere  ianuam  in  via  publica. 
5)  In  publicis  possunt  celebrari  missae  statim  ac  ab  Episcopo  pu- 
blico  cultui  sint  canonico  ritu  erecta  ;  in  privatis  vero  non  possunt 
nisi  de  indulto  Apostolico.  Nec  licet  Episcopis  hanc  licentiam  elar- 
giri ;  ea  enim  reservata  est  Romano  Pontifici  ^  Neque  possunt  Epi- 
scopi  eam  concedere  pro  actu  quidem  transeunte*.  S.  Concilii  Congr. 
recens  Episcopis  hanc  facullatem  adseruit ,  si  magnae  et  urgentes 
vere  adsint  causae,  idque  per  modum  actus  tantummodo  *.  Episco- 


'  S.  C.  Conc.  13  ian.  172S. 

^  Ex  lillens  encyclici.'^  Pauli  V,  10  marlii  1615,  quas  ullimo  confirinavit  Be- 
ned.  XIV,  Const.  Magno  cum  animi  2  iun.  1751. 
^  S.  C.  Conc.  in  Monasterien.  23  iun.  1847. 
^"  S.  C.  Conc.  in  Calatayeronen.  Orat.  priv.  20  dec.  1835. 


LIBER   I.    DE   REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  275 

pus  autein  non  indiget  indulto  Apostolico  pro  concedenda  licentia 
sacrum  peragendi  in  Oratoriis  seu  Cappellis  erectis  in  domibus  pio- 
rum  locorum  publicorum,  ut  sunt  hospitalia,  orphanolrophia ,  car- 
ceres,  spiritualium  exercitiorum  domus  et  similia  ^ 

1229.  Poenitentiam  et  Eucharistiam  in  hisce  locis  ministrare 
nemini  licet,  nisi  ex  peculiari  Ordinarii  licentia.  Parochus  in  casu 
quo  sacrum  viaticum  diflicillime  deferri  ad  periculose  decumbentem 
videat,  nisi  celebret  in  Oratorio  domestico,  indulto  Apostolico  erecto, 
domui  iniirmi  proximo ,  potest  ab  illo  Oratorio  SS.  Sacramentum 
deferre,  et  in  tali  casu  poterit  etiam  celebrare  indullario  absente  ^. 
Ita  dicendum  de  collatione  Baptismi  ac  benedictione  nuptiarum. 

1230.  Ceterum  in  Oratoriis  etiam  publicis  servari  SS.  Sacra- 
mentum  non  potest  absque  indulto  Apostolico.  Indultum  asservandi 
SS.  Sacramentum  in  Oratoriis  privatis  Ordinum  vel  Institutorum 
religiosorum  non  conceditur,  nisi  12  sint  in  domo  personae  et  in 
locis  missionum  saltem  sex.  Circa  ecclesiasticas  functiones  Parochus 
nullam  habet  auctoritatem  in  Oratoriis  publicis,  reservantur  tamen 
eidem  benedictio  mulieris  ,  benedictio  fontis  baptisrnalis,  ollicium 
super  cadaver  defuncti,  qui  sit  ei  subiectus;  nec  reclores  horum 
Oratoriorum  processiones  agere  possunl  extra  ambitum  ecclesiae,' 
et  si  velint  eas  agere  intra  ambitum,  dcbent  petere  licentiam  Pa- 
rochi,  a  quo  et  licentia  deferendi  stolam  accipienda  est. 

1231.  Supeiest  inquirendum,  an  audientes  sacrum  in  Oratoriis 
privatis  satisfaciant  Ecclesiae  praecepto.  Quaestio  examinatur  ac- 
curate  a  Monacelli  ^  a  quo  referuntur  ordinariae  clausulae,  quae 
in  indultis  Oratorii  privati  adnectuntur.  [amvero  quoad  has  suiri- 
ciat  notasse,  quod  cum  in  Indulto  haec  sint  verba  "  in  tua,  ac  fa- 
miliae  praesentia  »  claiisula  intelligilur  de  familia  agnatitia  et  con- 
sanguinea  ilHus  cui  indultum  conceditur,  quae  in  eadem  domo  re- 
manet,  et  eiusdem  esl  commensalis,  non  vero  de  servili.  Ideo  non 


'  S.  C.  Conc.  in  Monasterien.  o  apr.  I80I. 

*  S.  Rit.  C.  in  Veronen.  27  aug.  1856. 

*  Form.  parte  2,  form.  12,  lit.  12,  n.  32. 


276  PARS   II.    DE    REBUS 


gaudent   privilegio  omnes  familiares  indultarii ,  sed   ii  solum,  qui 
in  actu  celebrationis  missae  servitio  domini  sunt  necessarii. 

1232.  Mutans  habitationem  intra  eamdem  civitatem,  vel  etiam 
extra  dioecesim,  privilegio  Oratorii  privati  prius  obtenti  uti  potest, 
quinimmo  privilegiatus  potest  uti  Oratorio  etiam  dum  ruri  manet ; 
sed  interim  non  potest  eo  uti  quod  est  in  civitate  ,  quia  privile- 
gium  est  restrictum  ad  solitam  habitationem.  Verum  in  similibus 
immutationibus  necesse  semper  est,  ut  Episcopus  locum  recogno- 
scat,  ac  de  illius  decentia  iudicium  proferat.  Fruens  privilegio  ora- 
torii  privati,  nequil  illud  erigere  in  diversoriis  publicis  (vulgo  hotel). 

1233.  Indultum  Oratorii  privati  non  expirat  morte  Pontiticis 
concedentis,  sed  eius  cui  concessum  est. 

CAPLT  VI. 

DE    MONASTERIIS. 

1234.  Monasterium  proprie  acceptum,  est  locus,  ubi  homines 
solitariam  vitam  degunt,  idest  procul  ab  urbibus,  hominumque  fie- 
quentia,  vitam  ibidem  agentes  communem  ad  cuiusdam  piae  re- 
gulae  praescriptum.  Hinc  usitato  sermone  Monasterium,  Coenobium 
et  Conventus  promiscue  usurpantur. 

1235.  Porro  Conventus,  seu  Monasterium  aut  est  religiosorum, 
et  religiosarum  vota  simplicia  vel  solemnia  paupertatis,  obedientiae 
et  castitatis  emiltentium,  aut  est  clericorum  vel  mulierum  in  com- 
muni  viventium  sub  aliqua  pia  regula  absque  voto. 

1236.  Ad  canonicam  erectionem  Monasteriorum  virorum  ob- 
servandae  sunt  Gonstitutiones  Inuocentii  X  Instaurandae ,  Urba- 
ni  VIII  Romanus  Pontifex,  Glementis  VIII  Quoniam  ad  institutam, 
23  iulii  1602,  Gregorii  XV  Cum  alias,  ex  quibus  requirilur:  1)  Be- 
neplacitum  Apostolicum ;  2)  venia  Ordinarii ,  sufflcit  etiam  ratiha- 
bitio  post  erectionem.  Si  iniuste  haec  facultas  denegetur,  recurri 
potest  ad  Sedem  Apostolicam  in  devolutivo  '.  3)  Requiritur,  ut  Con- 

'  Leo  XIII,  Const.  Romanos  Pontifices,  §  Cum  res. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  277 

ventus  suflicientes  redditus  habeant  sustentationi  religiosorum,  sive 
provenientes  ex  bonis  propriis,  sive  ex  consuetis  fideliurn  eleemo- 
synis.  4)  Requiritur  sutliciens  religiosorum  numenis;  siquidem  ut 
domus  regularis  rite  constilula  censealur,  et  ut  gaudeat  privilegio 
exemptionis ,  duodecim  vel  saltem  sex  religiosi  ibi  sint  oporlet. 
Sunt  autem  casus,  in  quibus  minor  numerus  suflicit.  Gf.  quae  su- 
pra  diximus.  5)  Requiritur  Parochi  ,  et  Regularium  qui  sunl  intra 
qualuor  milliaria,  consensus;  ideo  quod  conventus  fundatione,  de- 
trimentum  inferri  potest  vei  iuribus  Parochiae ,  vel  Regularium 
praeexisteiilium  sustentationi  ;  eorum  tamen  consensus  suppleri 
potest,  si  iniuste  denegetur,  vel  minime  requirendus  est,  si  certo 
constet  nullum  ex  nova  erectione  detrimentum  iis  obventurum. 

1237.  Haec  si  agatur  de  erectione  proprie  dicta,  talis  enim  non 
censetur,  si  monasterium  non  fuerit  plane  desertum  et  restauretur, 
vel  si  transferatur  in  alium  situm  eiusdem  loci. 

1258,  Quoad  monasteria  monialium  requiritur  venia  Ordinarii 
et  sutliciens  ledditus. 

1239.  Eadem  lequisita  non  exiguntur  in  fundandis  hospitiis 
regularium,  vel  domibus  congregationis  Clericorum  saecularium. 

1240.  Conventus  vel  Monasterium  clausurae  legi  subiicitur,  de 
qua  confer  ea,   quae  superius  exposuimus  de  Regularibus. 


CAPUT  VII. 

DE    HOSPITALIBUS. 

1241.  Hospitalis  nomen  generale  est  pertinens  ad  omnem  ho- 
spitalitatis  speciem,  cuiuscumque  generis  ea  sit.  Hinc  est  quoddam 
hospitalis  genus  quod  dicitur  xenodochium,  ubi  peregrini  gratis  re- 
cipiuntur,  item  nosocomium,  in  quo  aegroti  curantur.  Brephotro- 
phium  autem  est  locus  ubi  infantes  aluntur  et  educantur,  proco- 
trophium  dicitur  locus,  in  quo  pauperes  aluntur,  orphanotrophium 
ubi  orphani  recipiuntur,  etc. 


278  PARS    II.    DE    REBUS 


1242.  Porro  hospitalia  alia  sunt  laicalia  alia  ecclesiastica.  Lai- 
caiia,  si  erecta  sint  absque  auctoritate  Episcopi,  ecclesiastica  quae 
Episcopi  auctoritate  sunt  fundata.  Piis  iocis  ecclesiasticis  competunt 
quaedam  privilegia  immunitatis  ,  sepeliendi  ,  administrandi  sacra- 
inenta,  quae  non  competunt  hospitalibus  laicis ,  excepta  electicne 
fori  ,  omnibusque  aliis  privilegiis ,  quae  a  iure  causis  piis  conce- 
duntur. 

1245.  Porro  omnes  eiusmodi  domorum  praesides  et  administri 
constiluliones  ad  piorum  locorum  legimen  atque  administrationem 
perlinentes  omnino  servent,  utque  serventur  efliciant,  quemad- 
modum  in  Conciliis  Viennensi  ac  Tridenlino  '  sancitum  est. 

1244.  Praeterea  in  bonis  hospitalium  ecclesiasticorum  alienan- 
dis  adhiberi  debent  solemnitates  requisilae  in  alienatione  bonorum 
ecclesiasticorum,  secus  in  bonis  laicalium  alienandis.  Ceterum  quae- 
vis  pia  loca  ,  sive  laicalia  sinl ,  sive  ecclesiastica  ,  quamvis  exem- 
ptionis  privilegio  gaudeant,  exceptis  iis,  quae  sub  regum  immediata 
protectione  sunt ,  quibiisque  regia  proleclio  in  limine  fundationis 
accessit  ^ ,  subsunt  iurisdictioni  Episcopi :  1)  in  eo  quod  Episcopi 
possunt  ea  visitare  in  iis  omnibus,  quae  Dei  cultum  et  animarum 
salutem  respiciunt;  2)  in  eo  ,  quod  ratio  administrationis  singulis 
annis  debet  reddi  Episcopo  tum  in  visitatione  ,  tum  extra  eam , 
ahqua  de  causa,  licet  in  ad\ersum  sint  consuetudines  et  privilegia  ^; 
et  si  ex  particulari  consuetudine  vel  privilegio  ratio  reddenda  est 
aliis,  una  cum  iis  adhiberi  oportet  Episcopus,  et  Hberatio  aliter  facta 
adininistratoribus  ,  nihil  proderit;  imo  possunt  Ordinarii  ralionum 
redditionem  exigere,  etiamsi  testator  seu  fundator  id  expresse  pro- 
hibuerit,  et  etiamsi  disposuisset  quod  legatum  sit  nullum  ,  quando 

*  Sess.  VII,  Cap.  XV,  de  Ref. 

*  Si  dubitatur  an  locus  pius  sub  regia  potestale  sit,  cognilio  ac  definitio  cau- 
sae  ad  Episcopum  pertinet.  Cf.  Marta  de  iurisd.  part.  2,  c.  18,  n.  5. 

*  Loca  pia  privaia  ad  privatos  perlinenlia  ab  Episcopo  visitari  possunl  in 
casibus  a  iure  concessis,  nisi  Episcopus  in  fundatione  expresse  fuerit  exclusus,  quae 
exclusio  ad  rationum  redditionem  non  exiendilur.  Unde  amplior  est  circa  haec  loca 
Episcoporum  polestas  in  ralionum  redditione,  quam  in  visitatione. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  279 


Episcopus  se  ei  immisceret  et  rationem  exquireret  ab  executore  et 
adniinistratore  ;  3)  in  eo,  ut  Episcopi  possint  coercere  delinquentes 
suis  legibus,  abusus  toUere,  bonurii  promovere,  et  deficientibus  per- 
sonis,  rjuae  sunt  pii  loci  obiectum,  possit  eius  bona  in  alium  pium 
usuin  convertere,  qui  eius  institutionis  proprius  sit. 

CAPUT  VIII. 

DE  SEPULTURIS  ET  COEMETERIIS. 

1245.  Sacer  omnino  esse  debet  locus  in  (juo  conduntur  eorum 
corpora,  qui  sunt  in  fideiium  communione  d'^functi,  ita  ut  si  quis 
in  loco  profano  sepulturam  elegit,  eius  electio  tamquam  irrationa- 
bilis  respuatur. 

1246.  Is  locus  ex  antiqua  Ecclesiae  consuetudine  est  coemete- 
rium,  quae  consuetudo  ubi  viget  est  conservanda ,  atque  ubi  fieri 
potest  restituenda.  Itaquc  ubi  nulla  sunt  coemcteria,  christiani  in 
suis  ecclesiis  sepeliantur.  lure  novissimo,  licet  cuique  construere 
et  eligere  sepulturam  in  quovis  loco  religioso.  Verum  si  novum 
sepulchrum  extrui  debet  in  ecclesiis  saecularibus  ,  requiritur  Ordi- 
narii  licentia  in  scriptis ,  praeter  consensum  Rectoris  vel  Patroni. 
In  ecclesiis  vero  Uegularium,  illa  Proxincialis,  In  ecclesiis  Monia- 
lium  licentia  Sacrae  Congregationis  simulque  earum  consensus.  Se- 
pultura  \ero  tribus  ab  altari  cubitis  distare  debet. 

1247.  Cum  igitur  modo  fidelis  in  quavis  ecclesia  possit  sepeliri, 
ordo  postulat,  ut  defunctus  sepeliatur  in  ecclesia,  quam  elegit,  ac 
electio  probatur  sive  per  testamentum  ,  si\e  per  scripturam  manu 
propria  subscriptam  ,  sive  per  duos  tesles  ,  vel  per  solum  dictum 
confessarii.  At  sepulturae  electio  negatur  impuberibus,  quibus  ante 
eorum  obitum  pater  poterit  eam  eligere,  vel  mortuo  patre  mater, 
secus  in  ecclesia  parochiali  vel  in  sepulchris  |inaiorum  tumulandi 
sunt.  Praeterea  negatur  regularibus  professis ,  nisi  forte  a  pr(»prio 
monasterio  tam  longe  distent,  ut  nequeant  commode  ad  illud  Irans- 
ferri.  Si  absque  electione  sepulturae  quis  decesserit,  humandus  est 


280  PARS   II.    DE   REBUS 


in  sepulchro  suoriim  maiorum  ,  et  si  duo  habeat ,  alterum  heredi- 
tarium  ,  alterum  familiare  ^  hoc  praefertur.  Si  defunctus  careat 
maiorum  sepulchro,  vel  nequeat  illuc  deferri  ,  sepeliendus  est  in 
sua  parochia,  in  qua  decedens  domicilium  vel  quasi  domicilium  iam 
acquisierat.  Si  aedes  habeat  in  confinio  duarum  paroeciarum,  in  ea 
sepeliendus,  in  qua  aditus  aedibus  patet;  et  si  in  utraque  pntet  in 
ea  in  qua  principalior  existit ,  licet  alibi  mortuus  sit  et  etiam  iti 
aliquo  monasterio;  et  si  nequit  ad  eam  deferri,  sepeliendus  erit  in 
parochia,  ubi  decedit.  Denique  Canonici  ,  omnesque  beneficia  resi- 
dentialia  habentes ,  si  decedant ,  sepultura  non  electa  ,  et  careant 
sepulchro  maiorum,  sepeliendi  sunt  in  ecclesia  beneficii  residentialis. 

1248.  In  praesens  vero  cum  ubique  coemeteria  communia  ad- 
sint,  nonnulla  quoad  haec  notanda  snnt.  Et  in  primis  animadver- 
tendum  est  ex  regula  generali  non  licere,  mixtim  sepelire  catholicos 
cum  haereticis  ,  schismaticis  et  infidelibus  ,  esset  enim  comnmni- 
catio  in  divinis,  el  mandantes  tradi  ecclesiasticae  sepulturae  hae- 
reticos,  excommunicatos  et  interdictos,  excommunicantur. 

1249.  In  casu  vero  necessitatis  catholici  omnino  passive  se 
habere  debent.  Hinc  si  haereticus  vefit  tumulari  in  coemeterio  ca- 
tholico,  numquam  licet  active  huiusmodi  tumulationi  cooperari. 

1250.  Ubi  vero  ex  lege  parochus  adesse  debet  tumulationi  hae- 
reticorum,  assistet  non  tamquam  minister  ecclesiasticus  cum  sa- 
cerdotalibus  vestibus,  sed  solum  tamquam  publicus  officialis.  Fariter 
si  catholicus  velit  humari  in  coemeterio  haerelico,  non  licet  id  po- 
sitive  et  active  permittere:  et  si  paientes  in  loco  haeretico  humari 
consanguineum  velint,  parochus,  expletis  suilragiis,  relinquere  ca- 

'  Sepulchrum  vel  familiare  est  (gentilitium),  vel  heredilarium.  Familiare,  quod 
quis  conslituil  sibi  et  familiae  suae;  hereditarium  ,  quod  sibi  el  heredibus.  Sepul- 
chrum ,  quod  quis  sibi  el  suis  consanguineis  aut  sibi  et  parentibus  suis  consliluil, 
familiare  est  et  competit  omnibus  agnatis  et  cognali'=,  De  Luca  de  iurep.  disc.  28, 
n.  4,  non  item  affinibus,  S.  Congr.  Epp.  et  RR.  50  aug.  1878. 

lus  sepulchri  in  Ecclesia  constitui  non  potest  sine  licentia  Ordinarii.  Consti- 
lutum  in  coemeteriis,  in  bonis  est  atque  adeo  in  ahos  iransferri  potest  el,  familia 
exlincta,  fil  hereditarium.  Non  ita  conslilutum  in  ecclesia.  S.  G.  Conc.  17  sept.  1867. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  281 

daver  deberet.  Quod  si  iinum  sit  coemeterium  ,  et  lex  civilis  ibi 
indisciiminatim  omnes  tiimulari  iubeat,  servanda  sunt  ea  quae  in 
sequenti  Instructione  continentur  S.  C.  Fid.  Prop.  data  ad  Episco- 
pum  Rosensem  die  16  apr.  1862:  ^  I.  Studium  omne  in  id  conferet 
ut  catholici  proprium  coemelerium  et  a  coemeterio  acatholicorum 
separatum  habeant.  I[.  Quod  si  rerum  adiuncta  id  minime  sinant, 
catholicique  adigantur  corpora  fideliiim  defunctorum  in  coemeterio 
protestantium  sepulturae  dare,  curet  saltem  ut  in  eodem  distinctus 
ac  separatus  constituatur  locus  pro  catholicorum  sepultura.  III.  De- 
mum  si  nec  impetrari  id  possit,  prout  etiam  quoadusque  id  assequi 
datum  non  fuerit,  quotics  catholicum  humari  contigerit ,  benedi- 
ctione  prius  lustrari  debet  locus,  quo  sepulturae  traditur  y^. 

1251.  Superest  inquirere ,  quinam  privandi  sint  sepultura  ec- 
clesiastica.  Porro  quidam  ea  privantur  ratione  censurae ,  quidam 
ratione  delicti.  Ratione  censurae  ,  regula  iuris  est,  ut  quibus  non 
communicavimus  vivis,  non  communicemus  defunctis.  Porro  specia- 
tim  ea  privantur  :  1)  omnes  non  baptizati;  2)  haeretici,  eorum  fau- 
tores,  defensores,  receptatores,  et  haeretici  quidem  vel  tantum  noto- 
rii  ^,  schismatici  vero,  ut  olim,  si  fuerint  vitandi;  3)  nominatim  in- 
terdicti,  et  excommunicati,  verum  si  contriti  decesserint,  possunt 
(absolutis  prius  eorum  cadaveribus  ab  iis,  qui  potuissent  eos  vivos 
absolvere)  sepeliri  in  loco  sacro.  Ratione  delicti,  ea  privantur,  qui 
sine  poenitentia  in  manifesto  peccalo  mortali  decedunt  ^,  seu:  1)  pu- 
blici  peccatores,  ex.  gr.  blasphemi,  raptores,  meretrices,  usurarii; 
2)  qui  sibi  mortem  consciverunt.  Quoad  hos  taraen  parochi  et  mis- 
sionarii  in  singulis  casibus  recurrere  debent ,  si  fieri  potest ,  ad 
Ordinarium  loci.  Geterum  regula  est,  non  licere  dare  ecclesiasticam 
sepulturam  seipsos  occidentibus  ob  desperationem  vel  iracundiam 
(non  tamen  si  ex  insania  id  acciderit) ,  nisi  ante  mortem  ,  signa 
dederint  poenitentiae.  Hinc  quando  certo  constat  de  iracundia  vel 

'  Consl.  Apostolicae  Sedis. 

*  Dicitur  manifesto  peccato,  ad  quod  opus  est  1)  ut  de  peccato  dubitari  non 
possit,  nec  quoad  factum  neque  quoad  intentionem  facientis;  2)  ut  peccalum  sil 
publicum;   5)  ut  absque  ullo  contritionis  signo  obierint. 


282  PARS   II.    DE    REBUS 


desperatione,  negari  debet  ecclesiastica  sepiiltura  ,  et  vitari  debent 
pompae  et  solemnitates  exeqiiiarum;  quando  certo  constat  de  in- 
sania ,  danda  est  ecclesiastica  sepultura  cum  solemnitatibus  exe- 
quiarum;  quando  tamen  dubiurn  superest  ufrum  mortem  quis  sibi 
dederit  per  desperationem  aut  per  insaniam  ,  dari  potest  ecclesia- 
stica  sepultura,  vitatis  tamen  pompis  et  solemnitatibus  exequiarum  ^ 
3)  Decedentes  in  torneamentis,  quae  mortis  periculum  Iiabent,  vel 
in  duello,  sive  ibi  perierint,  sive  procul  a  loco  certaminis,  vulnere 
tamen  in  eo  accepto,  idque,  licet  absolutionem  a  peccatis  et  cen- 
suris  oblinuerint.  Tandem  4)  regulares  utriusque  sexus  proprietarii, 
idest  mortui  cum  peculio,  quod  proprio  nomine,  absque  Superioris 
licentia,  et  non  custodiae  causa  retinebant. 

1252.  Si  ecclesiastica  sepultura  negari  non  potest  sine  gravi 
incommodo,  lethali  aut  omni  culpa  caret  mortuum  eilerre  ritu  ca-. 
Iholico  eique  solemnia  funerum  solvere  ,  dummodo  haec  non  ex- 
torqueanlur  in  contemptum  Ecclesiae  et  diimmodo  defuuctus  non 
efferatur  signis  massonicis  feretro  aut  vexillis  appositis  ". 

1253.  Quoad  vero  cremationem,  propositis  dubiis  I.  An  licilum 
sit  nomen  dare  societatibus  quibus  propositum  est  promovere  usum 
comburendi  hominum  cadavera?  II.  An  licilum  sit  mandare  ut  sua 
aliorumve  cadavera  comburantur?  Emi  PP.  Sup.  Univ.  Inq.  fer.  IV 
19  maii  1886  respouderunt:  Ad  1'°  negative,  et  si  agatur  de  socie- 
tatibus  massonicae  sectae  liliabus,  incurri  poenas  contra  hanc  latas. 
Ad  2™  negative.  Quam  quidem  solutionem  probavit  Leo  XIII. 

1254.  Quoad  iura  Parochorum  in  funeribus  exequendis  reco- 
lantur  ea  quae  diximus  in  Art.  IV,  §  4. 

»  C.  S.  Off.  46  maii  1866. 

'  Pius  IX  ad  Archiep.  Parisiens.  26  octobris  1865. 


LIBER    I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  283 

CAPLT  IX. 

DE   SEMINARIIS. 

1235.  Inter  praecipuas  Ordinariorum  curas,  eas  ceteras  alias 
excellere  debet ,  quae  cieri  institutionem  respicit.  Hinc  maxime 
eisdem  commendatur,  ut  Seminarium,  idest  Collegium  in  quo  Cle- 
riei  ad  scientias  ecclesiasticas  et  ad  christianam  pietatem  informen- 
tur,  institiiant.  Porro  ex  praescriptis  a  Concilio  Tridentino  in  qua- 
libet  dioecesi  erigi  Seminarium  debet.  Si  vero  dioecesis  adeo  pauper 
sit,  ut  pecunia  necessaria  careat  ad  alimentum  alumnorum  ,  per 
Synodum  provincialem  erigi  duo  vel  unum  in  provincia ,  et  aliae 
Ecclesiae  concurrere  ad  expensas  debent.  Porro  locus  ad  erectionem 
Seminarii  aptior  ille  est,  qui  prope  Cathedralem  situs  est,  nisi  alius 
opportunior  Ordinario  videatur,  Nequit  tamen  erigi  in  aedibus  ca- 
nonicorum,  nisi  eorumdem  accedat  consensus,  et  nisi  ita  separalum 
existat,  ut  presbyieri  vel  clerici  externi  nullam  cum  Seminarii 
alumnis  communicationem  habeant.  Ceterum  arbitrio  Episcopi  re- 
linquitur,  unum  vel  plura  Seminaria  erigere,  et  si  dioecesis  constet 
pluribus  Ecclesiis  cathedralibus  aeque  principaliter  unitis,  in  singulis 
erigendum  erit  Seminarium.  Si  tamen  prorsus  deficiat  omne  sub- 
sidium,  quo  Seminarium  rite  aperiri  queat,  praeter  ea,  quae  Conc. 
Trid.  ^  slatuit ,  potest  Seminariorum  defectui  suppleri  per  ea  quae 
tradit  Bened.  XIV  %  videlicet,  ut  aliqua  in  civitate  ,  ac  respective 
in  dioecesi,  designetui  ecclesia,  sive  Oralorium,  quo  omnibus  sal- 
tem  diebus  dominicis  convenire  teneantur  omnes  et  singuli,  qui  in 
clerum  adscribi,  aut  ad  minores  maioresque  ordines  promoveri  cu- 
piunt  ,  ibique  duabus  ad  minus  in  singulos  menses  vicibus,  sa- 
cramentali  confessione  praemissa  ,  sacram  Eucharistiam  sumere 
debeant;  huiusmodi  autem  conventuum  sive  congregatiormm  mo- 
deratores  et  directores  constituantur  idonei,  et  probi  sacerdotes. 

1256.  Circa  Seminarii  dotationem  deputati  eiusdem  ,  si  haec 
dotatio  non  existat,  taxationem  imponere  debent:    i)  mensae  epi- 

'  Cap.  XVIII,  Sess.  XXIII  de  Reform. 
*  De  Synod.  dioeces.  lib.  11,  cap.  2. 


284  PARS   II.    DE    REBUS 


scopali ,  Capitulis ,  beneficiis  ecclesiasticis ,  licet  iuris  patronatus  et 
exemptis.  2)  Si  haec  sufiiciens  non  sit,  ius  habet  Episcopus  uniendi 
Seminario  aliqua  beneficia  simplicia,  etiamsi  fuerint  reservata,  vel 
affecta,  dummodo  haec  unio  non  cedat  in  detrimentum  cultus  di- 
vini,  et  dummodo  Seminarium  sit  erectum,  et  formiter  institutum. 
Ad  hoc  autem,  ut  Seminarium  ad  hunc  effectum  censeatur  iam  ere- 
ctum,  suflficit  quod  domus  iam  sit  conducta ,  seu  empta,  et  pueri 
sint  introducti,  et  sinl  duo  de  Capitulo,  et  totidem  de  clero  deputati. 

1257.  Non  sufiicit  autem  pro  beneficiorum  unione  facienda 
causa  commodioris  sustentationis ,  sed  requiritur  vera  Seminarii 
necessitas.  Ad  haec  requiritur  quod  praecesserit  detractio  fructuum 
de  mensa  episcopali,  et  de  aliis  beneficiis.  Quamvis  autem  possit, 
imo  teneatur  Episcopus  unire  Seminario  beneficia  aliquot  simplicia, 
non  potest  tamen  unire  beneficia  simplicia  iurispatronatus  sive  lai- 
calis  sive  ecclesiastici,  vel  alia  pertinentia  ad  inferiorem  collatorem, 
et  electorem  sine  consensu  patronorum.  Neque  Seminario  uniri 
possunt  beneficia  reservata  post  vacationem,  sed  ante  vacationem 
ea  uniri  debent,  nec  canonicatus  coliegiatarum  ,  nec  beneficia  cu- 
rata,  vel  regularia.  Denique  non  valeret  omuium  universim  bene- 
ficiorum  simplicium  unio  \ 

1258.  Quoad  regimen,  notandum  est  quod  qui  inter  Seminarii 
alumnos  cooptari  cupiunt  debent  esse  orti  ex  legitimis  natalibus, 
nec  suffragatur  ad  hunc  finem  jegitimatio  per  subsequens  matrimo- 
nium  ^  Debent  esse  saltem  duodennes;  arfe  legendi  scribendique 
periti ,  bonis  moribus  et  pia  indole  praediti,  ita  ut  prudens  spes 
sit  divinis  suo  tempore  muneribus  obeundis  idoneos  futuros.  Cum 
vero  primum  atque  principem  locum  in  omni  hominum  gradu  suo 
sibi  iure  vindicet  pietas  atque  religio,  hinc  alumni  quotannis  spi- 
ritualibus  exercitiis  vacare  debent. 

1259.  Ad  efformandum  perfecti  sacerdotis  exemplar  non  suf- 
ficit  probitas  morum,  sed  insuper  scientia  reriim  praesertim  sacra- 


'  Ferraris  V.  Seminarium  n.  57  el  seqq. 
*  S.  G.  Gonc.  in  Nullius  Disp.  16  iulii  1836. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAK   SPIRITUALIBUS  285 

rum  requiritur.  Hinc  inslituantur  in  Seminariis  cathedrae  praeser- 
tim  philosophiae  et  theologiae  sulhcienli  amphtudine  doctrinae  tra- 
dendae  conspicuae.  Schola  philosophiae  saltem  ad  duos  annos ;  theo- 
logiae  vero  ad  quatriennium  extendatur.  Maxime  idonei  professores 
etiam  aiiunde  arcessendi,  ehgantur.  Designentur  pro  singuhs  facul- 
tatibus  hbri,  qui  sanitate  et  sohditate  doctrinae  commendati  ,  sai- 
tem  compendium  contineant  totius  disciplinae  a  professoribus  am- 
pliori  explanatione  collustrandae.  Schola  philosophiae  complectetur 
philosophiam  rationalem,  quam  dicunt,  logicam  scilicet  et  meta- 
physicam  ,  ethicam  cum  principiis  iuris  naturalis;  praeterea  tra- 
dantur  principia  saltem  et  elementa  mathematices,  ac  scientiarum 
physicarum,  ita  ut  auditores  ad  detegendos  perniclosos  errores,  qui 
hisce  disciplinis  nunc  passim  inseruntur,  satis  comparali  sint.  Fa- 
cullas  porro  theologica  comprehendal  theologiam  dogmaticam ,  ac 
moralem,  exegesim  biblicam,  historiam  ecclesiasticam  atque  insti- 
tutiones  iuris  canonici.  Omnes  hae  scientiae  sacrae,  et  philosophia 
rationalis  ,  lingua  latina  tradentur  ,  eademque  lingua  in  theologia 
dogmatica ,  et  philosophia  disputationes  instituentur.  Gum  vero 
ministerium  Ecclesiae  decenlissimis  iisdemque  religiosissimis  ritibus 
perfici  oporteat,  adolescentes  religioni  sacrandi,  ita  subsecivis  horis 
iis  addiscendis  vacare  debent,  ut  et  ipsi  in  sacris  otliciis  obeundis 
illos  recte  exerceant.  Qua  de  re  et  ecclesiasticum  cantum ,  quem 
firmum  vocant ,  plane  addiscant ,  est  enim  iampridem  a  pluribus 
Pontificibus  constitutum,  ut  scienter  et  ex  artis  ecclesiasticae  ra- 
tione  ab  omnibus  canatur. 

1260.  Tandem  in  Istr.  lata  a  S.  Congr.  Fid.  Prop.  pro  dioece- 
sibus  Foederatorum  Statuum  Americae  Sept.  commendatur  etiam 
villarum  institutio,  in  quibus  alumni  Seminariorum  tempore  vaca- 
tionum  retineantur.  His  vero  non  existentibus,  alumni  subiiciantur 
directioni  et  vigilantiae  parochi  loci  in  quo  degunt ,  qui  exactis 
vacationibus,  gravata  eius  conscientia,  informare  debet  Episcopum 
de  moribus  alumnorum ,  de  eorum  vivendi  ratione  extra  Semina- 
rium,  de  sacramentorum  frequentia,  et  assiduitate  in  ahis  functio- 
nibus  sacris,  ac  de  nabitu  clericali  ab  iis  retento. 


286  PARS   II.    DE   REBUS 


1261.  Ut  Kpiscopis  in  Seminarii  regimine  aliquod  praesto  sit 
adiutorium ,  Goncilium  Trid.  praescripsit  Episcopum  eligere  debere 
duos  canonicos  quorum  consilio  utatiir  ad  disciplinam  Seminarii. 
Duo  item  de  Capitulo  sumendi  sunt  quorum  alter  ab  Episcopo,  al- 
ter  ab  ipso  Capitulo  eligatur.^  ac  duo  de  clero  civitatis  quonim  unus 
ab  Episcopo,  alter  a  clero  eligatur.  Horum  est  adhibendum  consi- 
lium  in  iis  quae  lemporalium  rerum  administrationem  et  rectam 
Seminarii  procurationem  respiciunt.  Ipsi  perpetui  sunt,  hinc  sine 
legitima  causa  amoveri  non  possunt ,  ac  redditio  rationum  absque 
deputatis  facta,  nulla  censetur  '. 

1262.  Cum  vero  locis  missionum  vel  Gapitulum  non  adsit,  vel 
satis  numerosus  cierus  ,  hinc  in  eadem  lustr.  data  ad  Episcopos 
Americae  statuilur  ,  quod  deputati  sallem  duo  esse  debent  ,  unus 
pro  spiritualibus  ,  alter  pro  temporalibus  ,  qui  eligendi  erunt  pro 
Seminariis  dioecesanis  ab  Episcopo  de  consilio  consultorum  ,  pro 
provincialibus  ab  Episcopis  collegialiter.  Porro  deputatorum  consilio 
uti  Episcopus  debet  in  gravioribus  negotiis,  cuiusmodi  sunt  consti- 
tutio  regularum,  Rectoris  et  magistrorum  delectus,  discolorum  eie- 
clio,  reddituum  ratio  elc.  Quamvis  vero  Episcopus  eorum  consilium 
debeat  exquirere,  illud  tamen  sequi  non  tenetur. 

1263.  Denique  Seminarii  Rector  et  sacerdotes  quicumque,  per 
quos  alumni  sunt  erudiendi,  serio  considerent  se  eos  instituendos 
informandosque  suscipere,  quorum  plerisque  et  ecclesiarum  regimen 
et  populorum  salus  aliquando  incumbet;  hinc  non  quaindam  tan- 
tum  privatorum  rem  se  gerere  existiment,  sed  Ecclesiae  ipsius, 
atque  adeo  nulli  industriae  parcant.  Heic  vero  notandum  quod  con- 
fessarii  munus  cum  munere  Rectoris  cumulari  non  debet. 

'  De  quaeslione  an  alumni  gratis  aitrnissi  Seminario  expensas  reflcere  debeant 
si  Ecclesiae  castra  deserant,  triplex  efflcitur  hypolhesis.  Si  in  fundatione  locorum 
gratuitorum  nulia  conditio  fuerit  prorsus  adiecta,  negative  respondetur.  Aliter  sen- 
tiendum,  si  adsil  dispositio  synodalis  aut  iegitima  consuetudo  ul  expensae  reslituan- 
tur.  Item  reslituendas  esse,  si  id  in  fundatione  Seminarii  vel  in  erectione  loconim 
gratuitorum  cautum  fuerit,  coUigilur  ex  resolutionibus  duarum  causarum  editis  a 
S.  C.  Gonc.  in  Tiburt.  H  martii  1752,  ac  in  Ferrarien.  20  ian.  1821. 


LIBER   I.    DE    REBUS   ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  287 

1264.  Ordinario  non  licet  absque  Apostolico  Beneplacito  Semi- 
narium  moderandum  tradere  Ordinibus  regularibus  aliisque  Insti- 
tutis  religiosis,  atque  ubi  ipsis  concredatur  ,  ea  tenenda  ratio  est, 
ut  Episcopi  iura  quoad  fieri  potest  sarta  tectaque  maneant '. 

1265.  Porro  Rectoris  electio  ad  Religiosos  pertinet ,  si  his  Se- 
minarii  regimen  mandatum  sit.  Ad  haec,  notandum :  1)  Quod  alumni 
a  Rectore  regulari  nominandi,  approbari  debent  ab  Episcopo.  Reclor 
vero  potest ,  si  velit ,  admiltere  etiam  alumnos  non  dioecesanos, 
sed  cum  licentia  Episcopi.  2)  Reddituum  exactio  et  adininistratio  non 
privative  spectat  ad  Episcopum  cum  deputatis  ,  sed  facienda  est 
tantum  cum  participatione,  consensu  et  mandato  Episcopi :  religiosi 
vero  tenentur  rationem  reddere  coram  Episcopo  et  deputatis.  3)  Epi- 
scopus  vel  Vicariiis  Capitularis  potest  pro  lubitu  Seminarium  in  spi- 
ritualibns  ac  temporalibns  visitare.  4)  Magistri  non  indigent  appro- 
batione  Episcopi  vel  Vicarii  Capitularis. 

1266.  Unum  superest  expendendum  ,  an  scilicet  et  quatenus 
Seminaria  religioso  Ordini  vel  Instituto  concredita  ,  a  iurisdictione 
parochiali  exempla  sint.  Pluries  hac  de  le  actum  est  apud  Congr. 
Ep.  et  Reg.  lam  Sacr.  Congr.  -  declara\  it ,  constare  de  Seminarii 
libertate,  nec  esse  locum  exercitio  functionum  ac  iurium  parochia- 
lium.  In  Parmen.  exempt.  a  iurisd.  par.  die  21  iulii  1848,  Sacra 
ead.  Congr.  parochi  petitionem  admisit,  salva  sanclione  Conc.  Trid. ' 
et  Const.  Gregorii  XIII  Circumspecta.  Ceterum  Sacr.  Congr.  in  de- 
cieto  15  iunii  1860  pro  Maristis  et  17  iulii  1863  pro  Sulpitianis,  iuri 
canonico  et  Concilio  Trid.  derogans,  facultatem  eisdem  indulsit  ad 
decennium  u  administrandi  tarn  sociis,  quam  alumnis  Seminariornm 
infirmis,  sacruin  viaticum,  nec  non  iisdem  in  articulo  mortis  con- 
stitutis,  sacramentum  extremae  unctionis,  de  licentia  tamen  respe- 
ctivi  Ordinarii  ac  salvis  iuribus  parochialibus  ad  formam  sacrorum 
canonum   quoad   funeralia    absolvenda  ,    acceptandi    ab   Ordinariis 

■  Bened.  XIV,  De  Syn.  lib.  5,  cap.  2,  n.  9. 

*  In  Conimbri:.  Exempt.  Sem.  die  12  marlii  1757. 

'  Cap.  XI,  Sess.  XXIV  de  Ref. 


288  PARS   II.    DE    REBUS 


directioneni  Seminariorum ,  quin  in  singulis  casibus  recursus  ad 
S.  Sedem  habeatur,  uti  peragendum  esset  ex  Apostolicis  sanctioni- 
bus,  nec  non  Seminaria  eorum  directioni  concredita  administrandi 
tam  in  spiritualibus  quam  in  temporalibus  sine  deputatorum  inter- 
ventu,  qui  iuxta  Conc.  Trid.  ^  disciplinae  et  administrationi  bono- 
rum  invigilare  deberent ,  ita  lamen  ut  in  omnibus  tam  Superior 
Generalis  quam  socii  dependere  a  respectivo  Ordinario  et  rationem 
reddituum  in  fine  cuiusiibet  anni  reddere  tenerentur,  praesentibus 
duobus  de  Capitulo  totidemque  de  Glero  ci\itatis  ^.  Decretum  fere 
simile  editum  est  pro  Eudistis  die  19  febr.  1864  et  pro  Oratorianis. 

1267.  Notandum  heic  est  quod  Bened.  XIV  apostoUcis  litteris 
diei  7  sept.  1753  collegia  et  Seminaria  erecta  et  erigenda  sub  iure 
PP.  Soc.  lesu  in  Indiis,  declaravit  exempta  et  libera  ab  omni  po- 
testate  parochorum  in  iis  quae  administrationem  Eucharistiae  etiam 
pro  viatico  et  extremae  unctionis  pertinent. 

1268.  Post  Seminaria  superest  aliquid  dicendum  de  Collegio 
Urbano  Fid.  Prop.  Porro  in  hoc  Collegium  soli  cooptantur  iuvenes 
exteri,  qui  sacris  missionibus  operam  impendere  volunt.  Ex  dispo- 
sitione  Urbani  VIII  ^  alumni  si  niaiores  sunt  14  annis  in  actu  ad- 
missionis,  si  minores  cum  14  annum  compleverint,  iuramentum 
emittere  debent ,  quo  spondeant  se  sine  speciali  Sedis  Apostolicae 
indulto,  ingressuros  nullam  religionem,  societatem  aut  Congregatio- 
nem  regularem,  suscepturos  statum  ecclesiasticum  et  omnes  ordines 
sacros,  sui  status  relationem  quolibet  anno,  si  intra  fines  Europae 
fuerint,  quolibet  vero  biennio,  si  extra,  sacrae  Congregationi  Fid. 
Prop.  exhibituros ,  et  sine  mora  in  provinciam  suam  reversuros  *. 
Hoc  autem  iuramentum  ex  decreto  Alexandri  VII  perpe«tuum  est  et 

'  Sess.  XXII,  G.  IX  de  Ref. 

•  24  nov.  1625. 

'  In  Congr.  gener.  diei  12  maii  1834  decretum  fuit:  1)  Provinciae  nomine  in- 
telligenda  esl  lola  provincia  ecclesiastica,  ad  quam  alumnusperlinet;  2)  Alumni  sive 
ad  provinciam  sive  ad  dioecesim  miltantur,  ubi  maior  erit  sacerdotum  penuria,  ha- 
bita  ratione  animarum  utilitatis.  Per  provinciam  ecclesiasticam  inleiligitur  arehie- 
piscopatus  cum  suffraganeis. 


LIBER   I.    DK    REBUS    ECCLESIAE   SPIRITUALIBUS  289 

eniitli  debet  sub  poena  eiectionis  a  Collegio  ,  nec  illud  differre  eis 
licet  ultra  aelatem  in  decrelo  Urb.  VIII  praescriptam.  Superiores 
vero  sub  poena  snspensionis  nullain  hac  in  re  dilationem  permitlere 
possunt,  nisi  ex  gravi  causa  per  ipsain  Sacram  Congreg.  scriptis 
probanda.  Leo  XIII  in  aud.  51  ianuarii  188G  lirmis  remanentibus 
decrelis  citatis,  indulsit  Emo  CEird.  Praefecto  loanni  Simeoni  facul- 
tatem  dilTerendi  iuramenli  praeslationem,  dummodo  adsit  causa 
gra\is  ab  eodem  cognoscenda  et  iudicanda. 

1269.  Qualitates  quibus  pracdili  esse  debeiit  iuvenes  in  Colle- 
giuin  cooplandi,  sunt:  I)  ut  minores  non  siut  aetate  l^annorum; 
2)  ut  lingua  latina  sinl  initiati;  5)  ut  gaudeant  bona  valetudine  per 
teslificationem  medici  comprobanda ;  4)  ut  sponsalibus  vel  matri- 
monio  ligati  non  sint;  5)  ut  vocalionem  ad  statum  ecclesiasticum 
babeant ;  6)  ut  suscepti  baptismalis  et  confirmationis  testificalione 
instructi  sint;  7)  ut  tantam  pecuuiae  summam  deponant ,  quanta 
necessaria  est  pro  reditii  in  patriam. 

In  Congregalione  generali  5  iulii  1835  decretum  fuit  formulam  iurisiurandi, 
quae  alumnis  proponitur,  exlendi  ad  quamvis  regionem  vel  missionem,  prout  iu- 
ranlem  deslinare  Congregationi  placuerit;  eaque  formula  proponitur  alumnis  prae- 
sertim  de  novo  supervenienlibus ,  aut  admitti  petenlibus  eo  maiori  numero,  quo 
fieri  poteril. 

Ex  decl.  Secr.  Si  non  mittuntur  ab  Episcopis,  antequam  ab  ipsis  admiltantur, 
pelendum,  ut  parali  sint  quamvis  adire  regionem:  haclenus  tamen  formula  nondum 
fuit  extensa. 

Quaesitum  fuil  a  R.  P.  D.  Ignatio  Cadolinio  sacrae  Congregationis  de  Propa- 
ganda  Fide  a  secretis,  ut  eminentissimus  Praefectus  pro  tempore  existens  decretum 
suprascriptum  benigne  interpretari  possit  coarctando  plus  vel  minus  vocis  provin- 
ciae  sensum,  prout  sive  loci  sive  personae  adiuncta  poslulare  viderentur.  Ex  au- 
dientia  habita  die  4  decembris  an.  1842  SSmus  annuit  pro  gratia  iuxta  petila. 


ZITELLI-SOUEKI.    —    //.  19 


290  PARS   II.    DE    REBUS 


LIBER  II. 
De  Rebus  temporalibus  ac  mixtis. 

1270.  Post  tractationem  de  Ecclesiae  rebiis  spirituaiibiis,  sacris 
et  religiosis,  agendum  nunc  superest  de  rebus  temporalibus  ,  quae 
ecclesiaslicis  usibus  addictae  snnt.  Porro  de  censibus,  exactionibus 
et  procurationibus,  ac  de  decimis,  iam  locuti  sumus;  hinc  superest 
ut  de  beneliciis  et  de  iure  patronatus  aliqua  summatim  edicamus. 

TITULUS   I. 
De    Beneficiis. 

GAPLT   I. 

DE  BENEFICII  DEFINITIONE. 

1271.  Beueficium  est  ius  perpetuum,  auctoritate  Ecclesiae  con- 
stitutum,  percipiendi  fructus  ex  bonis  ecclesiasticis,  propter  olHcium 
spirituale.  Dicitur:  1)  Im  perpetuum:  quia  beneficium  institutum 
est,  ut  semper  duret,  adeo  ut  si  uni  auferatur,  debeat  tribui  alteri. 
Hinc  Vicaria  amovibilis  non  est  proprie  beneficium.  2)  Aiictoritate 
Ecclesiae,  hoc  esl,  Ponlilicis,  vel  Episcopi :  nam  ad  eos  solos  per- 
tinet  olTicia  spiritualia  instituere,  eisciue  proventus  adnectere.  Hinc 
Cappellaniae  non  collalivae  ,  sed  a  privatis  licet  in  perpetuum  do- 
tatae  pro  missarum  celebratione ,  non  sunt  beneficia.  3)  Ex  honis 
ecclesiasticis ,  id  est  Ecclesiae  ad  Dei  cultum  donatis ,  ex  quibus 
erecta  sunt  beneficia,  quorum  soli  fructus  cedunt  beneficiariis  ',  non 

'  Clerici  non  modo  possidere  possunl  bona  patrimonialia,  quae  scilicet  aliunde, 
quam  ex  beneticiis  seu  minisleriis  ecclesiasticis  obtinent,  neque  solum  certe  domi- 
nium  adquirunt  plenum  bonorum,  quae  quasi  patrimonialia  dicunlur,  quae  scilicel 


LIBER   II.    DE    REBUS   TEMPORALIBUS   AC   MIXTIS  291 

autem  fundus,  qui  semper  rernanet  Hcclesiae,  cuius  bona  immobilia 
alienari  non  possunt  sine  iusta  causa  et  licentia  Pontificis;  alioquin 
alienatio  ipso  iure  irrita  est.  4)  Propler  o/ficiutri  spirituale,  hoc  est, 
ad  functiones  seu  actiones  aliquas  spirituales  obeundas,  quales  sunt 
recitare  horas  cauonicas,  facere  sacrum,  administrare  sacraiuenla, 
praedicare  verbum  Dei,  etc.  Nam  beneficiuni  propter  ofiicium  in- 
stitutum  est,  et  ad  aliquam  functionem  spiritualem  obligat,  ex  Gonc. 
Trid.  '. 

CAPUT  II. 

DE  BENEFICIORUM  DIVTSIONE. 

1272.  Beneficium  dividitur:  1)  in  Beneficium  saeculare,  (luod 
clericis  saecularibus,  et  in  regulan;,  quod  regularibus  uddittum  est 
et  conferri  debet.  In  dubio,  praesumitur  quod  sit  saecuhire  ;  quo- 
circa  probandum  est  quod  sit  regulare  ex  fundatione,  vel  privilegio, 
vel  praescriptione.  Ad  hoc  autem  ut  per  praescriptionem  saeculare 
transeat  in  regulare,  aut  vicissim,  requiritur  40  annorum  possessio 
cum  inslitutione  ,  bona  fide  et  titulo.  2)  In  simplex  ,  el:  duplex. 
Simplex  est  illud,  quod  nullam  habet  adnexam  curam  animarum, 
iurisdictionem,  praeeminentiam,  dignitatem,  administrationem,  sed 
solum  obligationem  recitandi  officiurn  divinum,  et  missas  celebrandi; 

obveniunt  ex  officiis  et  minislcriis  ecclesiaslicis ,  sed  praeterea  licet  non  habeanl 
directum  dominium  in  fundos  beneflciorum  ,  fructimm  tamen,  iuxta  veriorem  sen- 
tentiam,  plenum  acquirunt  dominium.  Quod  quidem  intellio^endum  est  non  modo 
de  ea  fructuum  parte,  quae  congruae  atque  honesiae  ipsorum  susientationi  neces- 
saria  est,  ac  propterea  de  iis  quoque  quae  ex  hac  ipsa  parle  parce  victitando  sub- 
trahunt  ac  reservanl,  verum  etiam  de  eo,  si  quid  sit ,  quod  congruae  et  honeslae 
sustenlationi  superfluum  esse  videalur.  Hinc  teneniur  quidem  clerici  aliis  de  causis 
superdua  ista  in  pauperes  aut  alios  pios  usus  erogare :  id  tamen  si  non  faciant, 
non  peccant  contra  iustitiam  heque  sunt  ad  i'estitution6m  adigendi.  Cf.  S.  Thom.  qui 
2»  2ae,  q.  185,  art.  7,  et  Quodlib.  VI,  art.  12,  ad  3  bona  ecciesiaslica  quoad  hoc 
bonis  patrimonialibus  coaequal. 

•  Sess.  XXI,  c.  III,  et  cap.  ull.  de  rescripl.  in6,  dicitur:  Officium  propter  quod 
beneficium  ecclesiasticum  datur. 


292  PARS   II.    DE    REBUS 


ut  Cappellania,  ilem  Pracstimonium ,  quod  est  porlio  ex  ecclesia- 
sticis  pro\enlibus  delracla  ,  quae  adolescentibus  studiorum  causa 
confertur  in  lituiuiii  perpetuum  ,  habetque  adnexum  ofTicium  spi- 
rituale.  Duplex  est  illud  ,  quod  annexam  habet  curam  animarum, 
vel  iurisdiclionem  in  foro  extcrno,  vel  praeeminentiam,  vel  admi- 
nislrationem  ecclesiaslicam,  ut  Hpiscopatus,  parochiale  Beneficium, 
Abbatia,  Traepositura,  Cantoria  etc.  5)  In  manualc,  quod  polest  ad 
collaloris  nutum  auferri,  ideoque  deficit  a  proprietatc  beneficii  de- 
fectu  pcrpetuitatis;  et  in  non  manuale,  (juod  adimi  nequit,  nisi  ob 
ciimen.  4)  Dividitur  beneficium  in  collalivum,  quod  confertur  per 
volunlatem  absolutam  ac  liberam  Praelati;  in  patronatum  ,  quod 
confcrtur  a  Praelalo  ad  praesenlalionem  vel  nominationem  factam 
per  patronum ;  et  elcclivum  ,  qnod  per  sullragia  electorum  ,  acce- 
denle  postca  confirmatione,  defertur.  5)  In  titularc ,  quod  scilicet 
ad  vilam,  et  cuin  plenitudine  iuris  confertur ;  ct  in  commcndatum, 
quod  solius  adminislrationis  ,  aut  custodiae  causa  datur.  Quod  si 
detur  in  vitam  commendatarii,  tunc  omnia  fere  iura  ei  competunt, 
quae  titularibus.  Unde  commenda  perpetun  acquivalet  beneficio  in 
tituluin  dato.  6)  In  incompatibile,  et  compatibile.  Incompatibile  est, 
quod  annexam  habet  curam  animarum,  \el  quod  personalem  resi- 
dentiam  postulat ,  ut  sunt  duo  Kpiscopatus  ,  duo  curata  beneficia, 
duae  dignitates,  ctc,  vel  quae  in  cadem  ecclesia  instituta  sunt  ad 
eumdem  finein  ,  habentque  idem  onus  ac  officium  eodem  teinpore 
persolvendum,  qualia  sunt  duo  beneficia  uniformia  sub  codem  tecto, 
ut  duo  Canonicatus  in  eadcm  ecclesia.  Compatibile  est  illud  quod  pei- 
sonalem  residentiam  non  exigit,  nec  idem  onus  ac  oUicium  eodem 
tempore  peisolvendum. 

CAPUT  III. 

QUOMODO  BENEFICIA  CONFERANTUR. 

1273.  Inquirendum  nunc  est  quot  modis  beneficia  acquirantur. 
Porro  prima  regula  iuris  in  6°  sic  habet:  Beneficium  ecclesiasticum 
non  potest  licite  (subintellige  etiam  ,  nec  valide)  sine  institutione 
canonica  ohtineri.  Institutionis  autem  canonicae  diversi  sunt  modi, 


LIBER   II.    DE    REBUS   TEMPORALIBUS    AC   MIXTIS  293 

quibiis  beneficia  acquiruntnr,  nimirum :  1)  collatione  libera;  2)  prae- 
sentatione,  et  subsecjuuta  institutione;  5)  electione ,  et  subsequuta 
confirmatione;  4)  resigujitione  acceptata  in  favoreni ;  5)  permuta- 
tione  approbata ;  6)  quibus  modis  addi  potest  interdum  sola  electio 
ius  habentium  absque  a!ia  confirmatione ;  et  tunc  dicuntur  benefi- 
cia  electiva  collativa ;  alia  autem  confirmativa. 

1274.  Porro  Romanus  Pontifex  de  iure  communi  omnimodam 
habet  potestatem  conferendi  beueficia  ecclesiastica  pro  tota  Kcclesia. 
Episcopus  confirmatus  polest  de  iure  communi  et  regulariter  con- 
ferre  beneficia  suae  dioecesis;  adeoque  habet  intentionem  fundatam 
in  iure,  ita  ut  alius  qui  collationis  ius  praetendat,  illud  debeat  pro- 
bare.  Diximus  aulem  de  iure  communi  et  regulariter,  siquidem  ex- 
cipiuntur  illa  quae  Summus  Pontifex  sibi  reservat ,  item  illa  quae 
sunt  electiva,  ac  denique  illa  quorum  collatio  ex  speciali  iure,  pri- 
vilegio,  consuetudine,  praescriptione  ad  alios  pertinet.  lure  ordiuario 
possunt  etiam  conferre  beueficia  1'raelati  ab  Episcopo  pienissimo 
iure  exempti  f|uoad  clerum  et  populum.  Item  Capitulum  sede  va- 
cante,  seu  Vicarius  Capilularis,  potest  conferre  ea  quorum  collatio 
ad  Capitulum  et  Episcopum  simul  speclat;  praesentatos  autem  a 
patronis  recte  instituit;  quoad  vero  paroecias  vacantes  Vicarios 
tem|)oraneos,  non  parochos  constiluit.  Collatores  substituti  in  casu 
negligentiae  Ordinarii,  sunt  in  genere  Superior  immediatus,  in  specie 
Capitulum  qnoad  benelicia  ab  Eplscopo  conferenda. 

1275.  lamvero  beneficia  dignis  conferenda  sunt;  atque  ut  quis 
dignus  censeatur,  variae  requiruntur  qualitates ,  scilicet:  l)  requi- 
ritur  ut  sit  legitimus,  nam  illegitime  nati,  sive  naturales,  sive  spurii, 
sunt  incapaces  beneficii  ob  irregularitatem ;  2)  ut  initiatus  sit  prima 
tonsura,  sine  qua  irrita  est  cuiusvis  beneficii  collatio,  ex  c.  26  de 
transact.  et  c.  2  de  institut.;  otficii  enim  spiritualis  incapax  est  lai- 
cus.  Si  beneficium  ex  sua  institutione  vel  lege  aut  consuetudine 
requirat  cei  tum  Ordinem  sacriim ,  carens  illo  Ordine  est  ad  illud 
inhabilis  \  ex  consuetudine  tamen  satis  est,  si  inlra  annum  susci- 

'  G.  22  de  elecl. 


294  PARS   II.    DE    REBUS 

piatur  ordo  :  sed  non  debet  uHra  differri  ^  5)  Aetas  idonea  ^  alio- 
qui  collatio  est  iiulla.  Hoc  autem  varie  requiritur  pro  varietate  be- 
neficiorum.  Ad  Episcopatiim  requiruntur  triginta  anni  completi  *. 
Ad  Abbatias,  dignitates,  et  parochialia  beneficia  annus  25  inchoatus 
exigitur  *.  Attamen  ad  dignitates  non  habentes  adnexam  ciiram 
animarum  ,  sufiicit  annus  22  completus,  ex  Gonc.  Trid.  ^  Ad  be- 
neficia  simplicia,  ut  sunt  Cappellaniae,  annus  14  inchoatus  requi- 
ritur  a  Conc.  Trid.  ^  AdCanonicalum  Kcclesiae  Cathedralis  iure  novo 
requiiilur  annus  21,  quia  adnexum  habet  subdiaconatum.  Kx  con- 
suetudine  lamen  datur  habenti  tantum  annos  14.  4)  Immunitas  a 
censura  et  irregularitate  eliam  occulla ;  ita  ut  nulla  sit  non  solum 
collalio  beneficii  facta  excommunicato,  suspenso,  vel  irregulari,  sed 
etiam  eiusdem  eleclio,  praesentatio,  et  lesignatio  in  eius  favorem  \ 
5)  Morum  piobilas  ^  Improbo  tamen  facta  collalio  non  est  ipso  iure 
irrita,  sed  iiritanda,  nisi  crimen  adnexam  habeat  censuram,  vel  ir- 
regulaiilatem  ^  6)  Scienlia,  ea  scilicet  (|uae  ad  omnia  munia  bene- 
ficio  adnexa  rite  obeunda  necessaria  est  ^°.  Kt  per  se  palet,  cuin  pro- 
pter  illa  recle  persolvenda  institutum  et  dalum  sit  beneficium. 

1276.  Praeter  istas  qualitates,  possunt  particulaiibus  ecclesia- 
rum  statulis,  uti  etiam   fundatione,  variae  aliae  requiri. 

1277.  Beneficia  debcnt  conferri:  1)  gratis,  alias  collatio  simo- 
niaca  erit  et  nnlla,  siqnidem  realis  simonia  sit;  2)  libere  ac  spon- 
tanee;  5)  absque  obreplione  vel  subreptione  ,  deficeret  enim  con- 
sensus  in  conferente;   4)  absolute,  electiones  enim   et  collationes 

'  Ex  Cleinent.  de  aetal.  de  elecl.  el  Conc.  Trid.  sess.  XXII,  c.  IV. 
^  C.  6.  de  fclecl. 
'  Ibid.,  c.  6  de  elect. 

*  Ibid.  et  Conc.  Trid.  sess.  XXIV,  c.  XII. 
'  Sess.  XXIV,  c.  XII. 
"  Sess.  XXIII,  c.  VI. 

'  Ex  c.  7  de  cler.  excomm.,  c  8  de  aetat.  et  c.  ull.  de  cler.  pugnanl.,  c.  18 
de  sent.  excomm.  in  6. 

"  C.  7.  de  elecl.  et  Cone.  Trid.  sess.  XXIII,  c.  I. 
'  C.  11  de  excess.  praelat. 
'"  C.  8  de  elecl.  ex  Conc.  generali  Later.  II  et  ex  Gonc.  Trid. 


LIBER   11.    DE    REBUS    TEMPORALIBUS   AC   MIXTIS  295 

sunt  inler  eos  actus  legilimos,  qui  conditionem  extraneam  aut  diem 
non  recipiunt^;  5)  determinate  certae  personae,  non  disiunclive  ; 
6)  stabiliter,  ratio  enim  beneficii  stricte  accepli  requirit  ut  confe- 
ratur  ad  vitam  beneficiati;  7)  sine  diminulione  aut  fructnum  re- 
servatione  aut  pensione,  nisi  Romani  Pontificis  auctoritas  accedat  ^. 

1278.  Maxime  autem  ad  formam  provisionum  beneficialiiim 
spectat  modus  ea  consequendi,  nempe  per  eleclionem,  collalionem 
et  praesentationem. 

«      CAPUT   IV. 

DE  BENEFICIORUM  UNIONE  ET  DIVISIONE. 

1279.  Kst  equidern  praecipua  beneficii  ecclesiaslici  proprietas, 
quod  sit  perpetuum ,  seu  collatum  iu  titulum  porpetuum;  nihilo- 
minus  frequenter  conlingit  ut  plura  beneficia  uniantur  seu  in  unum 
coalescant,  aut  unum  di\idatur  in  duo,  vel  eliam  dismembrelur 
aut  omnino  supprimatur.  De  his  pauca  innuenda  sunt. 

1280.  Unio  triplici  modo  fieri  potest:  1)  ita  ut  ex  duobus  be- 
neficiis  fiat  unum  eaque  in  unum  velut  terlium  corpus  coalescant, 
cui  utriusque  privilegia  communicentur;  2)  ita  ut  duae  Ecclesiae 
aeque  principaliter  uuiantur  sub  eodem  rectore,  qua  ratione  maneet 
post  unionem  duae  Ecclesiae  absque  communione  privilegiorum,  et 
neutra  alteri  subiicitur,  sed  singulae  suam  naturam,  proprietates, 
privilegia  ,  redditus ,  titulum  retinent,  uni  tamen  rectori  commit- 
tuntur;  3)  ita  ut  una  ecclesia  alteri  accessorie  uniatur,  quod  fit  si 
una  alteri  subiiciatur  tamquam  superiori  ex.  gr.  parochia  dignitati 
cathedrali,  adeoque  eidem  coniungatur  veluti  accessorium  principali. 
Hic  vero  modus  ceteris  frequentior  id  operatur,  ut  beneficium  sic 
unitum  quodammodo  exliiiguatur  et  naluram  proprietatemque  as- 
sumat  beneficii  principalis,  cui  accedit.  Hinc  sequitur  quod  si  ec- 
clesia  cxempta  accessorie  uniatur  non  exemptae,  amittat  exemptio- 
nem  ;  vicissim  si  non  exempta  uniatur  exemptae,  exempta  evadat: 

•  Reg.  50  in  6". 

*  Cf.  totum  tilulum  «  Ut  beneficia  ecclesiastica  sine  diminutione  conferanlur » . 


296  PARS   II.    DE    REBUS 


si  regularis  uniatur  saeculari  liat  saecularis,  et  Aicissim.  Proliibuit 
autem  Gonc.  Trid.  *■  ne  deinceps  parochiales  ecclesiae  monasteriis, 
dignitatibus,  et  praebendis  cathedralis  aut  collegiatae,  nec  non  ho- 
spitalibus  iiniantur. 

1281.  Porro  amplissimam  uniendi  beneficii  potestatem  habet 
Romanus  Pontifex  ,  non  tamen  id  facere  is  solet  absque  Episcopi 
consensu.  Regulariter  uiiire  illa  etiam  potest  Episcopus,  si  ab  eius 
iurisdiclione  exempta  non  sint. 

128!2.  Ut  unio  legitime  ac  valide  fiat  ab  eo  qui  Romano  Pon- 
tifice  inferior  est,  requiritur  iusta  causa.  Tales  aulem  causae  sunt 
evidens  ecclesiae  necessitas  vel  magna  ecclesiae  utilitas.  Praeter 
iustam  causam,  eorum  consensus  requiritur,  quorum  interest. 

1283.  Porro  si  ecclesia  aut  beneficium  monasterio  aut  ecclesiae 
cathedrali  vel  collegiatae  incorporatum  sit,  non  tamen  pleno  iure, 
sed  quoad  temporalia  tantum,  monasterium  et  Capitulum  nihil  fere 
iuris  habent  in  beneficiali  personam  et  animarum  curam.  Si  tamen 
monasterium  aut  Capilulum  ius  palronatus  habcret  in  ecclesia  sic 
unita,  possent  a  rectore  exigere  administrationis  rationes  in  tem- 
poralibus  ecclesiae  obvenientibus.  Si  autem  ecclesia  pleno  iure 
ipsis  sit  incorporata,  nempe  etiam  quoad  spiritualia  ,  ita  tamen  ut 
populus  maneat  Kpiscopo  subiectus,  tunc  possunt  idoneum  vicarium 
Episcopo  praesentare  ab  ipso  examinandum  et  instituendum  in  ec- 
clesia  sic  unita.  Neque  in  hoc  refert  an  monasterium  exemptum 
sit  vel  non,  eritque  vicarius  ille,  etiam  religiosus  ordinis  exempti, 
quoad  ea  quae  curam  animarum  et  sacramentorum  adminislralio- 
nem  spectant,  Episcopi  iurisdiclioni  subieclus,  ila  ut  ab  eo  visitari 
et  corrigi  possit.  Denique  si  ecclcsia  plenissiino  iure  subiecta  est 
Capitulo  aut  monaslerio,  ita  ut  etiam  populus  ab  Episcopo  sit  exem- 
ptus  et  in  spiritualibus  eliam  subiectus  Praelato  monaslerii  vel  ca- 
pituli,  tum  poterit  Praelatus  aut  Gapitulum  \icarios  in  ecclesia  sic 
unita  independenter  ab  Episcopo  instiluere,  destituere,  eos  visilare, 
rationes  ab  iis  exigere,  aliaque  facere  quae  ad  Ordinarii  iura  pertinent. 


Sess.  XXIV,  cap.  XIII. 


LIBER   II.    DE    REBUS   TEMPORALIBUS   AC   MIXTIS  297 

1284.  Unioni  beneficiorum  opposita  est  divisio,  quae  contingit 
quando  ex  uno  fiunt  duo.  Illam  facere  potest  Kpiscopus  ,  si  adsit 
iusta  causa  ;  causa  autem  iuUa  est  si  absque  divisione  non  possil 
obligationibus  beneficii  satisfieri.  Si  se  opponat  parochus  aut  paro- 
chiani  ,  debet  Episcopus  eos  audire  eorumque  causas  examinare. 
Si  nihilominus  in  sua  maneat  sententia ,  potest  iliis  eliam  invitis 
divisionem  decernere,  relicla  tamen  ipsis  appellatione,  si  iniuste  se 
gravalos  existiment.  Haec  vero  appellatio  non  habet  effectum  sus- 
pensivum,  sed  devolutivum.  Dismembratio  beneficii  fit  quando  pars 
reddituum  unius  alteri  beneficio  attribuitur,  aut  ecclesiae  indigenti, 
salva  illius  unitate.  Hanc  ex  iusla  causa  facere  Episcopus  potest, 
requisito  rectoris  consensu,  auditis  interesse  habentibus  etc.  ^ 


TITULUS  II. 
De  lure  Patronatus. 

1283.  lus  patronatus  est  potestas  praesentandi  superiori  eccle- 
siastico  vel  nominandi  clericum  ad  beneficium  ecclesiaslicum  vacans. 
Porro  tota  iuris  patronatus  materia  ad  haec  capita  revocari  potest: 
1)  qui  sint  iuris  palronatus  capaces  ;  2)  quot  sint  iuris  patronatus 
species;  5)  quaenam  sint  propriae  earum  leges;  4)  quomodo  ac- 
quiratur;  3)  quomodo  eiusdem  acquisitio  probetur  ,  et  quomodo 
amittatur. 

.4ppendicis  autem  loco  addendum  est  quae  sint  alia  patrono- 
rum  iura,  et  quae  obligationes. 

'  In  divisione,  unione,  vel  dismembratione  Vicarialuum  Apostolicorum  non 
exquirilur  consensus  Vicarii,  sed  ea  fit  ab  Ap.  Sede  pro  lubito. 


298  PARS   II.    DE   REBUS 


CAPUT  I. 

QUI  SINT  lURIS  PATRONATUS  CAPACES. 

1286.  Quoad  capacitatern  habendl  ius  patronatus,  distinguendus 
est  habitus,  qui  est  in  eiusmodi  iuris  possessione,  ab  actu,  qui  est 
in  eiusdem  usu.  Qua  praemissa  distinctione,  dicendum  est,  capaces 
esse  iuris  patroiialus:  l)  habitu  et  aclu  fideles  omnes,  qui  commu- 
nionem  habent  cum  Kcclesia  catholica,  Hcet  laici,  vel  feminae,  vel 
etiam  pueri  sint,  dummodo  septennlo  maiores  ,  Ita  ut  sl  quem  ii 
nominarint,  akium  vero  eorum  tutor,  ab  ils  nomlnatus  praevaleat, 
etlamsl  slt  minus  dignus.  Sunt  autem  capaces  etlam  illegltimi  et 
etiam  spuril  *.  2)  Uabilu  tantum:  a)  pueri  septenulo  minores,  (juo- 
rum  vice  lus  patronatus  exercendum  est  a  tutore-;  6)  excommu- 
nlcati  ",  de  qulbus  tamen  alil  Ita  statuunt,  ut  repeili  possint  ab  usu 
iuris  patronatus,  imo  et  debeant,  si  slnt  ex  non  toleratls,  at  sl  ad- 
mittantur,  eorum  praesentationem  validam  esse,  aliis  excipientlbus, 
allls  vero  Includentlbus  etiam  patronum  ecclesiaslicum  *,  ex  quo 
oplnlonum  contlictu  sequitur,  excommunlcatos  ad  praeseutandum 
regulariter  admltti  non  debere,  si  tamen  admissi  slnt,  eorum  prae- 
sentatlonem  hat)endam  esse  validam ,  quia  in  dubio  standum  est 
pro  vahditate  actus.  3)  Neque  actu  neque  habitu:  a)  infideles^; 
a)  haeretici  ^,  salva,  ut  par  esl,  permissione  Komani  Pontlficis. 

'  ScHMALZGBUEBER  (le  lure  Patron.  n.  72  seqq.  ibique  Pikler  n.  20;  Reiffen- 
STUEL  n.  36  seqq. 

*  Reiffenstuel  loc.  cit.  n.  38. 

*  Fagnanus  in  cap.  Nobis  35  de  lur.  Patron.  n.  12  seqq.  et  cf.  etiam  Reif- 
FENSTUEL  loc.  cil.  n.  44. 

"^  PiGKLER  de  lure  Patron.  n.  20;  Schmalzgrueber  n.  69  seqq. 

'  Fagnanus  Ioc.  c.  n.  7;  Reiffenstuel  til.  de  lure  Patron.  n.  43  ibique;  Schmalz- 
grueber  n.  65  el  seqq.,  aliique  coinmuniter. 

"  Fagnanus  Ioc  c.  n.  10  et  seqq.;  Reiffenstuel  Ioc.  c.  n.  44,  ibique  Schmalz- 
grueber  n.  67,  Pikler  n.  21. 


LIBER   II.    DE   REBUS   TEMPORALIBUS   AC    MIXTIS  299 

CAPUT  [[. 

DE  VARIIS  lURIS  PATRONATUS  SPECIEBUS. 

1287.  luris  patronatus  summa  divisio  est  in  activum,  quod  est 
ius  ipsum  praesentandi ,  et  passivum,  quod  est  ius  quod  quispiam 
forte  habet  quod  praesentetur;  utrumque  autem  suas  habet  subdi- 
visiones.  Et  primo  quidem  activum  distinguitur  ratione  subiecli, 
cui  inhaereat ,  in  personale ,  quod  certis  adscriplum  est  personis 
independenter  a  possessione  cuiusvis  rei  vel  hereditatis;  et  in  reale, 
quod  alicui  fundo  vel  hereditati  inhaeret  et  cum  ipsa  ad  possesso- 
rem  defertur.  Ratione  autem  titiili  dividitur  in  ecclesiasticum,  quod 
alicui  competit  titiilo  ecclesiastico,  ex.  gr.  ratione  ecclesiae  vel  loci 
pii  aut  diguitatis  \el  beneficii  ecclesiastici ;  in  laicale  quod  tilulo 
laicali,  quisquam  habet,  ex.  gr.  iure  hcreditario  etc;  et  in  mixlum 
quod  titulo  ecclesiastico,  simul  et  laicali  debetur,  ex.  gr.  si  ius  no- 
minandi  pertineat  sinml  et  ad  ccclesiae  rectorem  et  ad  fundatoris 
heredem  ^  Laicale  autem  iterum  subdividitur  in  hereditarium,  quod 
sinml  cum  hereditate  ad  heredes  transfertur;  in  familiare,  quod 
ad  eos  devolvitur  ,  qui  sunt  ex  familia ;  in  mixtum ,  quod  eliam 
dicitur  cx  pacto  et  providenlia ,  quod  ad  eos  defertur  ,  qui  simul 
sunt  et  heredes  et  ex  familia  ^  Haec  autem  eadem  postrema  divisio 
pertinere  potest  etiam  ad  ius  patronatus  passivum. 

CAPLT  III. 

DE  LEGIBUS  CUIUSQUE  SPECIEI  lURIS  PATRONATUS  PROPRIIS. 

1288.  Quod  attinet  ad  leges  uniuscuiusque  speciei  proprias,  ea 
quae  ad  varium  modum,  quo  in  alias  personas  ius  ipsum  transfer- 
tur,  mox  exponemus.  [n  praesens  autem  haec  monuisse  satis  sit 
quoad  discrimen  inter  ecclesiasticum,  laicale,  et  mixtum. 

'  ScHMALZGRUEBER  tit.  de  luve  Patvon.  n.  6,  8,  10,  15,  16,  ibique  ceteri  Doclores. 

'   SCHMALZGRUEBER   loC.   Cil.   n.    12. 


300  PARS   II.    DE    REBUS 


i289.  lus  patronatus  laicale:  1)  (|uatuor  tantummodo  menses 
a  notitia  vacalionis  beneficii  patrono  concedit  ad  praesentandum. 
Cap.  unico  de  iure  patron.  in  (i  \  2)  Faciiltatem  eidem  defert  va- 
riandi  seu  praesentandi  successive  alium ,  et  quidem  plus  quam 
una  vice,  si  variatio  ex  eo  fiat  quod  ii  qui  praesentati  sunt  reiecti 
tamquam  indigni  fucrunt;  unica  autein  vice  et  quidem  cumulative, 
id  est  non  excludendo  qui  primum  praesentatus  est ,  sed  eidem 
alium  addendo  ut  ex  iis  Episcopus  eligat ,  si  variatio  ex  arbitrio 
fiat  2.  3)  Eumdem  a  privatione  pro  ea  vice  iuris  praesentandi  eximit, 
si  indignum  scienter  praesentaverit '.  4)  Eximit  pariter  quoad  pa- 
rochias  a  lege  concursus  ,  ita  tamen  ut  clericus  a  palrono  laico 
praesentatus  admitti  non  possit,  nisi  quatenus  ab  examinatoribus 
prosynodalibus  approbatus  fuerit  *. 

1290.  Ecclesiaslicum  :  1)  sex  menses  ad  praesentandum  habet  *; 
2)  quoad  reliqua  contrariis  utitur  iuribus  ^. 

*  Reiffenstuel  tit.  de  lure  Patron.  n.  54. 

*  Reiffenstuel  n.  17  seqq. 

'  Bened.  XIV  de  Sfjnodo  Dioecesnna  lib.  12,  cap.  7,  n.  6,  ibique  Rota  coram 
Coccino,  Decis.  125  et  1105;  Giraldi  Expositio  luris  Pontif.  P.  1,  Sectione  579,  |  i; 
Reiffenstuel  de  lure  Patr.  n.  60,  conlra  ea  quae  deinceps  tradit  n.  86. 

*  Conc.  Trid.  Sess.  XXIV,  cap.  XVill  de  Reform.;  Reiffenstuel  tit.  eod.  n.  65, 
aliique  communiter. 

'  Cap.  22  de  lure  Patr.  et  cap.  unico  eodem  in  6. 

*  Reiffenstuel  tit.  eod.  n.  54  ad  65.  —  Circa  praesentationem  a  patrono  ec- 
clesiastico  faciendam  ad  parochiales  ecciesias,  Benedictus  XIV  Constitutione,  quae 
incipit  Redditae  nobis,  qua  tria  ab  Archiepiscopo  Florentino  proposila  dubia  resol- 
vunlur,  statuit:  Primo,  palronum  ecclesiasticum  ad  beneficium  curatum  praesentare 
debere  eum,  qui  magis  idoneus,  magisque  dignus  est  inler  approbalos  ab  exaini- 
natoribus.  Secundo,  si  inter  examinatos  nullus  sil,  qui  de  iudicio  queratur,  debere 
Episcopuni  praesenlalo  beneficium  conferre,  nec  in  palroni  iudicium  inquirere;  si 
vero  aliquis  ex  concurrentibus  iudicio  illi  minime  acquiescat ,  posse  Episcopum, 
antequam  institulionem  concedal,  in  palroni  iudicium  inquirere.  Tertio,  si  is,  qui 
se  digniorem  existimai,  et  posthabitus  cst.  appellalionem  interponat,  admittendam 
esse  tantuin  in  devoluiivo,  at  non  retardare  possessionem  praesentati,  si  iudicium 
Episcopi  cum  palroni  iudicio  conveniat;  si  vero  inferendo  iudicio  de  magis  digno, 
sententia  Episcopi,  et  patroni  ecclesiastici  minime  concordant,  tunc  si  quis  ex  ap- 


LIBER   II.    DE    REBUS    TKMPORALIBUS   AC    MIXTIS  301 

1291.  Mixlum  eo  iure  utilur,  quod  sit  magis  favorabile  ,  sive 
pro  ecclesiastico,  sive  pro  laicali  conslitulum  illud  sit;  unde  quoad 
tempus  praesentandi  convenit  cum  ecclesiastico ;  quoad  reliqua  cum 
laicali  ^ 

l!292.  Quoad  subdivisionem  iuris  patronalus  laicalis  in  heredi- 
tariiim ,  familiarc  et  mixtum,  unum  hoc  adnotasse  satis  sit:  in 
dubio  utrum  dicendum  sit  familiare  an  hereditarium,  hereditarium, 
utpote  frequentius  ,  esse  praesumendum  ^.  Quod  enim  spectat  ad 
ceteras  leges,  quibus  ratio  delinitur  in  iisdem  snccedendi,  eae  mox 
tradentur,  cum  inter  modos  acquirendi  ius  patronatus  agetur  de 
translalione. 

GAPLT  IV. 

QUOMODO    lUS   PATRONATUS   ACQUIRATUR 
EIUSQUE  ACQUISITIO  PROBETUR. 

1293.  Acquiritur  aulem  ius  patronatus  pluribus  modis,  iicet  una 
eiustlem  sit  origo  unumque  fundamentum.  Hoc  enim  initio  anim- 
advertendum  sedulo  est ,  quodlibet  ius  patronatus  ex  gralia  Ec- 
clcsiae  unice  procedere,  quippe  quod  ius  spirituale  est  quod  nullo 
pacto  preliove  comparari  |)otest  ita,  ut  si  quando  in  iustilia  fun- 
dari  ab  aliquibus  scriptoribus  dictum  reperiatur,  id  sub  eo  tantuni 
respectu  intelligendum  sit,  quod  eius  concessio  (in  iis  nempe  casi- 
bus  quos  modo  aperiemus)  reducta  fuit  in  corpore  iuris  ^  Eiusmodi 

probatis  ab  examinatoribus,  et  tamquain  magis  digims  praeelectus  a  palrono,  putat 
se  gravatum  esse  ab  Episcopo,  neque  eius  iudicio  acquiescere  vult,  et  ideo  provo- 
cai,  eius  appellationem  suspensionis  effectum  operari  debere ,  el  ecclesiam  paro- 
chialem  sub  oeconoino  remanere,  donec  lis  finiatur. 

'  Glossa  in  cap.  unico  de  lure  Palr.  in  6",  verbo  Ecclesiasticus ;  Fagnanus 
in  cap.  Cum  propter  de  iure  patr.  n.  26,  seqq.;  Reiffenstuel  loc.  c.  n.  52  aliique 
communiter. 

*    SCHMALZGRUEBER   tit.    COd.   U.    13. 

'  Fagnanus  in  cap.  Quoniam  de  iur.  palr.  n.  4,  seqq. ;  Schmalzgrueber  tit. 
tod.  n.  21. 


302  PARS   II.    DE   REBUS 


autem  supposilo  fundamento,  plures  quidein  sunt  modi  quibus  ius 
palionalus  acquiri  eoncessum  est ;  alii  nimirum  originarii,  quibus 
illud  primo  comparatur;  alii  derivativi,  quibus  transfertur  et  pro- 
pagatur  in  alios. 

1294.  Originarii  distingui  possunt  in  ordinarios  et  in  extra- 
ordinarios.  lorro  de  ordinariis  quaerendum  est:  1°  quinam  sint; 
2°  quae  sint  leges  eorumdern  propriae.  Itaque  ordinarii  Ires  nume- 
ranlor  iuxla  Glossam  in  Cap.  26,  causa  16,  (|uaest.  7,  scilicet : 
1)  fundatio,  quae  fit  donando  fundum  non  quidem  simpliciter,  sed 
eo  line  ut  ecclesia  ibi  legitime,  id  est  Ordinarii  auctoritate  aedifi- 
celur  * ;  2)  aedificatio,  quae  fit  vel  novam  erigendo  vel  collapsam 
ecclesiam  resliluendo  sumptu  suo  debitoque  cum  Ordinarii  assensu  -; 
3)  dolatio,  quae  fit  assignando  ecclesiae  redditus  annuos  sufficientes 
pro  necessariis  eiusdem  usibus  congruaque  ministrorum  suslenta- 
tione^;  vel  eiusdem  nondum  sutlicienler  dolatae  dotem  usque  ad 
sulTicientiam  augendo ,  dummodo  augmentum  medietatem  totius 
dolis  excedat,  atque  Ordinarii  accedat  consensus  *. 

1295.  Leges  ad  eiusmodi  modos  acquirendi  ius  patronalus  per- 
tinentes,  bae  praecipuae  sunt:  1)  Quilibet  per  se  est  causa  inte- 
gralis  iuris  patronatus  ita  tamen  ut  vim  suam  non  exerat,  nisi  ec- 
clesia  perfecte  iain  conslitula  ,  idest  iam  fundata  et  constructa  et 
dolata  sit.  2)  Si  plures  in  quolibet  ex  tribus  modis  siinul  concur- 
rant,  idest  vel  in  construenda  vel  in  fundanda  vel  in  dotanda  ec- 
clesia,  omnes  patroni  fiunt.  3)  (Juoad  ecclesiam  collegiatam  seu 
conventualem,  licet  ceteri  honores,  de  quibus  postea  dicendum  est, 
palronorum  proprii  praedictis  modis  acquiri  possint,  ius  taineii  prae- 
sentandi  ad  praelaturam  eiusdem  nequit  acquiri  nisi  ponlificio  in- 
dulto  accedente  \ 


'  ScHMALZGRUEBER  hoc  Ul.  n.  32,  34  et  56. 

*  ScHMALZGRUEBER  loc.  c.  n.  35;  Reiffenstuel  n.  7  seqq. 

'  Caiion  Fiids  51,  causa  16,  quaesi.  7. 

^*  ScHMALZGRUEBER  loc.  c.  n.  53  el  S7  ad  61. 

'  Cap.  Nobis  23  h.  t.;  Schmalzgrueber  loc.  c.  n.  44. 


LIBER   II.    DE   REBUS   TEMPORALIBUS    AC   MIXTIS  303 

1296.  Extraordinarii  iidemque  originarii  modi  iuris  patronatus 
acquirendi  duo  numerantur:  i)  privilegium  Sedis  Apostolicae,  cuius 
plenitudine  potestatis  potest  citra  alium  titulum  ius  patronatus  con- 
stitui,  ac  2)  praescriptio,  qua  scilicet  non  adversus  alium  patronum 
(qui  modus  esset  transferendi,  non  constituendi  iuris  patronatus), 
sed  adversus  ecclesiam  liberam  seu  nondum  patronatam,  ius  patro- 
natus  alicui  asseritur  ,  debitis  accedentibus  conditionibus  ,  id  est; 
a)  ut  plures  *  factae  fuerint  praesentationes ;  b)  ut  tempus  decur- 
rerit  imrnemorabile,  idest  saltem  quadraginta  annorum  quoad  perso- 
nas  de  usurpatione  minime  suspectas  -.  In  potentibus  autem  per- 
petuaque  praeditis  iurisdictione,  saltem  50  annorum  ^ 

1297.  Restant  derivalivi  modi  ,  quibus  scilicet  ius  patronatus 
iam  constitutum,  in  alios  transfertur,  unde  sub  unico  nomine  trans- 
lationis  iuris  patronatus  recte  continentur.  Sunt  autein  varii  pro 
varia  iuris  patronatus  spetie,  prout  nimirum  sit  vel  reale,  vel  he- 
redilariinn,  \el  familiare,  vel  mixtum.  Nam  ceterae  species  respectu 
Iranslationis  in  ali(|uam  ex  praediclis  refunduntur,  alii  autem  sunt 
communes  singulis  speciebus. 

1298.  Itaque:  1)  reale  ius  patronatus  iis  modis  in  alios  trans- 
fertur  ,  quibus  res  ipsa  cui  inbaeret;  adeoque  donatione  ,  legato , 
successioiie  hereditaria,  venditione,  permutatione,  emphyteusi,  lo- 
calione,  ila  tamen  ut  materia  praedictorum  contractuum  sit  res 
cui  ius  patronatus  inhaeret  ,  ipsum  autem  ius  patronatus  ,  veluti 
merum  accessoriiim  nullo  pretio  aestimatum  ,  una  cum  ea  Irans- 
feratur  *.  Lnde  sequilur  rem  non  posse  citra  simoniae  delictum 
ob  ius  patronatus  adnexum  pluris  vendi  aut  locari ,  ac  si  illo  ca- 
reret  ^ 

Deinde  2)  iiereditariuni  transferlur  (juidem,  ut  nomen  indicat, 
successione  hereditaria,  sed  hisce  servatis  legibus:   Successio  here- 

'  Hoc  esl  saltem  duae;  Reiffenstuel  loc.  c.  n.  13. 

*  Ferraris  Biblioth.  Canonica  verbo  itis  patron.  n.  56. 

*  Conc.  Trid.  loc.  c;  Reiffenstuel  loc.  c.  n.  14. 

*  Schmalzgrueber  h.  t.  §  5  seu  num.  123  seqq. 
'  Schmalzgrueber  loc.  c.  n.  159. 


304  PARS    II.    DE    REBUS 


ditaria  proprie  talis  esse  debet;  si  quis  enim  successor  sit  particu- 
laris  in  re  aliqua  certa,  is  eatenus  in  ius  patronatus  succedit,  qua- 
tenus  illud  eidem  rei  parliculariter  intiaereal:  quod  quidem  realis, 
non  simpliciler  hereditarii  iuris  patronatus,  proprium  est  ^  Gontra 
si  plures  heredis  nomine  \ocati  sint,  licet  in  parlibus  inaequalibus, 
omnes  in  ius  patronalus  succedunt,  quia  omnes  hercdes  vere  sunt  "^ 
b)  Heredes  plurium  patronorum  originalium  itemque  heredes  here- 
dum  unius  patroni  originalis,  succedunt  in  stirpes ,  non  autem  in 
capila:  imo  et  heredes  immediati  patroni  originalis,  si  in  eius  bonis 
in  slirpes  et  non  in  capita  succedunt  ^  Dicuntur  autem  succedere 
in  slirpes  qui  sulTragiis  suis  unam  vocem  constituunt,  qua  scilicet 
auclorem  suum,  cui  successerunt,  quasi  superstes  esset,  repraesen- 
tant:  succedunt  autem  in  capita  (\u'i  suffragio  suo  integram  vocem 
constituunt  illudque  suo  nomine  ferunt,  e)  In  iis  qui  succedunt  in 
stirpes  vox  integre  conficitur  per  maioritatem  respectivam,  si  vox 
illa  pertineat  ad  ipsos  ut  singulos  (quod  in  dubio  praesumendum 
est  *),  absolutani ,  si  pertineat  ad  eosdem  ut  universos  et  fere  ritu 
collegii  '.  d)  Cum  plures  in  idem  ius  patronatus  succedunt  indivi- 
sim  et  in  solidum ,  quoad  substantiam  possidetur  ab  omnibus,  ita 
tamen  ut  integrum  iis  sit  eiusdem  usum  seu  exercitium  inter  se 
dividere  ratione  temporis,  facta,  ex.  gr.  conventione,  ut  alternis 
vicibus  eodein  utantur''. 

Denique  3)  familiare  ac  mixtum  qua  ratione  transferatur,  seu 
transmittatur  ad  alios,  ex  hisce  regulis  cognosci  potest. 

r  Familiare  transmittitur  regulariter  successione  lineari  ,  ita 
ut  pater  non    concurrat   cum  (iliis  ,  sed  eos  excludat ,  nisi  tamen 

'  ScHMALZGRUBBER  h.  l.  n.  123  et  i26;  Reiffenstuel  ibid.  n.  18. 

I 

*  SCHMALZGRUEBER    lOC.   C. 

'  Reiffenstuel  h.  l.  n.  19,  seqq.;  Schmalzgrueber  ibid.  n.  129. 

*  Pirhing  h.  t.  n.  48. 

'   PlRHING   lOC.   C. 

'■  Clementixa  2  de  iure  patr. ;  Reiffenstuel  loc.  c.  n.  23;  Schmalzgrueber 
loc.  c.  n.  127  seqq. 


LIBER   II.   DE    REBUS   TEMPORALIBUS   AC   MIXTIS  305 

auctor  iiiris  patronatus  illud  reservaverit  familiae  aut  agnationi  in 
globo,  nnllo  graduum  discriminc  ^ 

2°  In  casu  successionis  linearis,  st  ad  duas  lineas  ius  patronatus 
devenerit,  successio  fit  in  stirpes ,  ita  ut  nepoles  concurrant  cum 
patruo  repraesentando  patiem  suum  defunctum,  unamque  proinde 
vocem  obtinendo  ^ ;  itemque  si  iam  ab  initio  reservatio  iuris  pa- 
tronatus  favore  plnrium  facta  fiierit  ''. 

3"  Extincla  familia,  ius  palronatus  transit  ad  heredes  licet  ex- 
traneos  ,  nisi  fundator  expresse  et  taxative  iis  tantum  ,  qui  de  fa- 
milia  essent ,  illud  reservarit  *.  Item  si  plures  ab  initio  constituli 
fuerint  patroni,  alicuius  linea  deficiente,  ius  patronatus  in  ea  linea 
transit  in  heredes  extraneos  et  fit  hereditarium  ,  licet  in  aliorum 
lineis  maneat  genlilitium  seu  familiare  '".  Contrarium  autem  tenen- 
dum  est,  si  ita  statiierit  fundator  " ;  vol  si  unus  ab  initio  consti- 
tutus  fuerit  patronus  '. 

4"  Mixtum,  quod  scilicet  dclalum  est  iis  qui  simul  sint  et  he- 
redes  et  ex  familia,  qualitatem  hereditariam  exigit  tantum  in  po- 
tentia,  non  autem  in  actu,  id  est  respectu  habito  ad  ius  quod  quis- 
quam  haberet  si  ab  intestato  successio  fieret ,  non  aulem  ad  posi- 
tivam  testalorum  voluntatem  *.  Ceterum  iisdem  regulis  utitur  ac 
ius  patronatus  familiare  ^ 

Denique  animadvertendum  est,  idem  valere  de  iure  patronatus 
familiari  ac  mixto  quod  supra  de  hereditariis  dictum  est. 

'  PiTONius  Controversiae  Patron.  allegatione  10,  n.  9  seqq.,  el  posl  allegal.  10, 
n.  26  seqq. ;  Rota  in  Pisana  luris  Patronatus  26  iunii  anno  1709  corain  Priolo 
§  Procedendo  seqq. 

'  PiTONius  Conirov.  Pairon.  alleg.  66,  n.  53  ad  37. 

'  PiTOMUs  op.  cit.  alleg.  66,  n.  15. 

^*  Fagnanus  in  cap.  Perlatum  de  iur.  palron.  n.  10  seqq. 

"  PiTONius  alleg.  76,  n.  16  seqq. 

*  PiTONius  ibid.  n.  22. 

^  PiTONius  ibid.  n.  11  et  25. 

»  PiTONius  alleg.  37,  n.  16  et  18,  et  alleg.  100,  n.  272. 

"  PiTONius  dicta  alleg.  100,  n.  272,  et  alleg.  76,  n.  3  collato  11  seqq. ;  Rota 
apud  eumdem  Pitoniuin  posl  alleg.  10,  n.  25. 

ZITELLI-SOLIERI.    —    //.  20 


306  PARS   II.    DE    REBUS 


1299.  Videndum  iam  est  quomodo  eiusdem  acquisitio  probetur. 
Qua  de  re  haec  stalui  possunt.  In  genere  iisdem  modis  eam  probari, 
quibus  cetera  iura  probanlur;  in  specie  autern  probatur:  a)  ex 
multiplicatis  et  sine  interruptione  continuatis  praesentationibus ; 
6)  ex  libris  visitationum,  vel  etiam  ex  Jiteris  pluribus  (ex.  gr.  dua- 
bus)  Ordinarii ,  quibus  eiusmodi  ius  patronatus  admittatur;  c)  ex 
monumentis  antiquis  ,  cuiusmodi  sunt  insignia  familiae  ecclesiae 
vel  cappeliae  aflTixa  ,  in  qua  erectum  est  beneficium ;  quod  tamen 
suflicere  vix  crediderim  ,  nisi  cum  aliquo  exercitio  iuris  praesen- 
tandi  aut  aliis  adminiculis  coniungatur;  d)  ex  possessione  seu  quasi 
possessione  ceterorum  iurium  atque  honorum ,  quibus  patroni  frui 
soleiit  K  Plenior  requiritur  probatio,  si  de  personis  agatur,  quae  de 
usurpatione  suspectae  eint. 


CAPLT  V. 

DE  MODIS  QUIBUS  AMITTITUR  lUS  PATRONATUS. 

1300.  Modi  quibus  ins  patronalus  amittitur  ex  triplici  fonte 
deduci  possunt:  ex  rei  interitu  ,  ex  patroni  facto ,  ex  volunlate 
Summi  rontilicis. 

1301.  Kx  rei  interitu  perit  ius  patronatus:  1)  unione  ecciesiae 
vel  beneficii  patronati  cum  alia  ecclesia  vel  beneficio  vel  mona- 
sterio.  si  liaec  facla  sit  permittente  patrono  et  sine  iuris  patrona- 
tus  reservatione  ^.  Ruina  ecclesiae  totali,  aut  dolis  interitu. 

1502.  Patroni  factum,  unde  amittitur  ius  patronatus,  ad  triplex 
genus  revocari  potcst:  ad  vohintatem,  ad  culpam,  ad  crimen.  1)  Vo- 
luntate  amittitur  si  patronus  :  a)  suo  se  iure  simpliciter  abdicet  ^. 
b)  Si  ius  suum  alleri  concedat,  dummodo  id  non  vetent  leges  fun- 
dationis,  simulque    accedat   consensus    Episcopi  si  agatur  de    iure 


*  SCHMALZGUUEBER   loC.   C. 

*  Reiffenstuel  h.  l.  n.  125. 

*  Cap.  uaico  de  iure  palr.  in  6;  Reiffenstuel  el  Schmalzgrueber  loc  cit. 


LIBER   II.    DE    REBUS   TEMPORALIBUS   AC   MIXTIS  307 

patronatus  personali ,  quod  non  Ecclesiae  aut  alteri  compatrono , 
sed  extraneo  cuipiam  concedatur  ^  2)  CiUpa:  a)  8i  in  defectu  red- 
dituum  ecclesiae '^  eam  noluerit  reparare  et  manutenere  ';  ita  tamen 
ut  eidem  antea  praeligendus  sit  terminus  ad  suam  obligationem  ex- 
plendam  *.  b)  Si  cessante  legitimo  impedimento,  ius  praesentandi 
exercere  neglexerit  per  longum  tempus,  quo  tempore  his  saltem 
illud  exercendi  occasio  acciderit  ^  3)  Crimine :  a)  Si  in  haeresim 
inciderit  ^  b)  Si  ecclesiae  patronatae  rectorem  aut  clericum  per  se 
aut  per  alios  occiderit  vel  mutilarit  \  c)  Si  eiusdem  ecclesiae  bona, 
iura  aut  fructus  usurpaverit  ^  d)  Si  ius  patronatus  in  alios  trans- 
tulerit  simoniace  ^ 

1305.  Voluntate  Summi  Pontificis  extinguitur  ius  patronatus, 
si  ita  expresse  decreverit.  Quod  autem  alii  addunt  id  fieri  licite  non 
posse,  si  iusta  causa  non  existat,  id  otsi  verum  sit,  eiusdem  tamen 
Summi  Pontificis  iudicio  causae  cognitio  in  singulis  casibus  reiin- 
quenda  est. 

1304.  Duo  hic  appendicis  loco  addenda  sunt:  1)  (juae  sint  alia 
patronorum  iura ;  2)  quae  obligationes;  quae  duo  a  Glossa  *"  verbo 
modeste,  uno  versiculo  exponuntur;  Palrono  debetur  konor,  onus 
utililasque.  Hinc  iura  duo  sunt:  a)  honos,  qui  in  eo  est,  ut  ho- 
noratior  iocus  patrono  reservetur  in  ecclesia,  in  processionibus,  etc. 
Qua  in  re  consuetudo  maxime   attendenda  est.    Cavendum    autem 

'  ScHMALZGRUEBER  loc.  c.  n.  146  ad  15i. 

*  Gf.  Conc.  Trid.  Sess.  XXI,  cap.  VII  de  Reform. 

'  Bened.  XIII  Const.  Pius  et  Misericors,  %  Volumus  autem,  15  maii  1727;  Gi- 
RALDi  Expositio  iuris  pontificii  P.  2,  Sect.  59,  n.  4,  §  Ad  quod  quidem  el  seqq. 

^  S.  G.  Gonc.  in  Ragusiana  3  aug.  1686  apud  Benedictum  XIV  Inst.  100,  n.  14, 
et  apud  GiRALDi  loc.  c.  §  Quod  vero. 

'  ScHMALZGRUEBER  u.  261;  Reiffenstuel  ibid.  n.  125. 

"  Reiffenstuel  Ioc.  c;  Schmalzgrueber  loc.  c.  n.  262. 

'  Gap.  12  de  poenis,  versu  Sacris;  Reiffenstuel  et  Schmalzgrueber  locis  cit. 

«  Gonc.  Trid.  Sess.  XXIf,  cap.  XI  de  Reform.  et  Sess.  XXV,  cap.  IX  de  Ref, 

'  Conc.  Trid.  ead.  Sess.  XXV,  cap.  IX,  de   Ref. ;   Schmalzgrueber  et  Reif- 

FExNSTUEL    lOCiS   Cit. 

'"  In  cap.  25  de  iure  palr. 


308  PARS   II.    DE    REBUS 


est  ne  eidein  sedes  tribuatur  vei  intra  chorum  vel  ante  dominum 
territorialem  loci  ,  itemque ,  ne  baldacchinus  eidem  concedatur, 
etiamsi  dominus  territoriahs  sit  K  b)  UUlilas,  quae  in  eo  est,  ut  si 
patronus  ad  inopiam  vergat,  ali  debeat  iuxta  eius  conditionem  ab 
ecclesia,  quatenus  huic  facultas  sit  '^  Onus  seu  obiigatio  patroni  du- 
plex  est:  a)  ut  ecclesiae  iura  ac  bona  tueri  debeat,  ita  lamen  ut 
nullam  eo  nomine  proprie  diclaiu  iurisdictionem  sibi  usurpet  *;  6)  ut 
coliabentem  ecclesiam  in  eius  reddituum  defectu,  restaurare  debeat. 

'  Reiffenstuel  loc.  c. 

*  Cap.  25  de  iure  patr.;  Reiffenstuel  loc.  c.  n.  112,  seqq. ;  Schmalzgbueber 
ibid.  n.  105,  seqq. 

'  Reiffenstuel  ibid.  n.  177,  seqq. 


SUPPLEMENTUM 

QUORUMDAM  DOOUMENTORUM. 

I. 

Quoad  modum  Iransferendi 
vel    removendi    Rectores    Missionum. 

In   Congregatione  Gen.   Fid.   Prop.   habita  die  28  Martii  1887 
proposila  sunt  sequentia  dubia   pro   Slatibus  Foed.  Americae  Sept. 

1.  An  necessaria  sit  confectio  processus  canonici  pro  validilate 
actus,  quo  Episcopus  transferat ,  removeat,  vel  translocet,  Kecto- 
rem  aliquem  Missionis  ad  oHicium  Vicarii  vel  aliud  consideralum 
tamquam    inferiorem    gradu  et  Dignitate?    Et   qualenus  negative  ; 

2.  An  et  in  quibus  ex  praedictis  casibus  teneatur  Episcopus  ad  re- 
dactionem  processus  iuxta  instructionem  ultimam  Sacr.  Congrega- 
tionis.  Et  quatenus  negative  in  aiiquo  ex  praedictis  casibus ;  3.  An 
et  ad  quae  media  Missionarii  recurrere  possint  contra  agendi  mo- 
dum  Episcopi?  lamvero  Emi  Patres  responderunt.  Ad  l*"  In  casibus 
remotionis  peragendae  in  poenani  criminis  vel  reatus  disciplinaris 
afTirmative,  in  reliquis  negati\e.  Sed  opus  esse  ut  fiant  graves  ob 
causas  et  habila  meritorum  ralione  iuxta  disposilionem  Coiicilii 
Plen.  Baltim.  III,  Tit.  2,  Cap.  5,  §  32.  Si  in  casu  translationis  fiat 
recursus  ad  Sac.  Congregalionem,  Sacr.  Congregatio  remiltet  recur- 


310  SUPPLEMENTUM    QUORUMDAM    DOCUMENTORUM 


sum  ad  Metropolitam  ,  vel  si  agatur  de  Metropolita  ad  Metropoli- 
tam  viciniorem.  —  Ad  2'"  et  5"'  provisum  in  1. 

Sanetissimus  vero   D.  N.   Leo  PP.  XIll  probavit  die  4  Aprilis 
eiusdem  anni. 


II. 
Quoad  successionem  religiosorum. 

u  \.  Cui  competat  ius  succedendi  haereditati  Regularis  professi, 
decedentis  extra  claustra  ,  qui  Apostolicum  Indultum  obtinuit  ma- 
nendi  extra  claiistra,  ad  tempus,  retento  habitu,  vel  vcste  sui  Or- 
dinis  dimissa?  2.  Cui  competat  ius  succedendi  haereditati  Regularis 
professi,  qui  inlausto  anleacto  tempore  eiectus  publica\i  a  coenobio, 
et  vesle  sui  Ordinis  expoliatus,  ratlonabiles  causae  ei  obstiterunt, 
ne  successivo  tranqnillitatls  tempore  ad  suum  rediret  coenobium, 
suique  Ordinis  vestem  leassumeret  ?  5.  Cui  competat  ius  succedendi 
haereditati  Kegularis  professi  ,  qui  Apostolicum  Indultum  obtinuit 
acquirendi  haereditates,  et  legata,  et  de  iisdem  acquisitis  disponendi, 
et  signanter  si  dispositio  fuerit  ad  causas  pias  et  favore  Ueligio- 
nis?  —  R.  Ad  t.  Ue  huiusmodi  haereditate  iudicandum  esse  iuxta 
dispositiones  luris  Kcclesiastici  communis,  scilicet  eam  spectare  ad 
propriam  defuncti  Religionem.  Ad  2.  Si  religiosus ,  de  quo  sermo 
est,  perpetuae  saecularizationis  absoluto  non  fruebatur  Indulto,  ut  in 
praecedenti.  Si  vero  fruebatur,  distinguendum  est  inler  bona  ab  eo 
relicta.  Scilicet  bona ,  quae  Religionis  erant  secumque  e  claustro 
egrediens  ipse  altulerat,  vel  ei  utcumque  obvenerunt,  quemadmo- 
dum  et  bona,  si  quae  habebat  ex  illis  provenientia,  eidem  Religioni 
manere.  Quoad  autem  cetera  bona,  a  tali  Religioso  extra  Claustra 
aliter  (juam  ex  bonis  ad  Religionem  pertinentibus  acquisita,  iudi- 
candum  de  iis  esse  iuxta  Constitutionem  Gregorii  XIII  OlJicii  nostri. 
Ad  3.  Si  dictus  Religiosus  Aposlolico  Indulto  disponendi  de  bonis, 
ut  in  casu,  legitime  usus  est,  facta  nimirum  dispositione   undique 


SUPPLEMENTUM   QUORUMDAM   DOCUMENTORUM  311 

legitima  eorumdem  bonorum,  ius  de  quo  agitur  iili  competere,  cuius 
favore  facta  est  dispositio  v.  S.  C.  EK.  et  RR.  26  lun.  1829. 

u  Alia  in  re  Responsa:  1.  Monachus,  etiam  perpetuo  et  absoluto 
saecularizationis  Apostolico  Indulto  praeditus  ,  non  potest  de  bonis 
disponere  absque  Apostolicae  Sedis  speciali  beneplacito.  2.  Si  dicto 
Indulto  disponendi  careat,  vel  eo  legitime  usus  non  sit,  distinguen- 
dum  est  inter  bona  ab  eo  relicta.  Scilicet  bona  quae  Monasterii 
erant,  secumi{ue  e  claustro  egrediens  ipse  atlulerat,  vel  ei  utcum- 
que  obvenerunt,  quemadmodum  et  bona,  si  quae  habebat,  ex  illis 
provenienlia,  suo  Monasterio  manent.  Quoad  autem  cetera  bona  a 
tali  Monacho  extra  claustra  aliler  quam  ex  bonis  ad  religionem  per- 
tinentibus  acquisita,  iudicandum  de  iis  est  iuxta  Const.  Gregorii  XIII 
Officii  noslri,  ubi  dicta  Const.  viget.  5.  lus  succedendi  haereditati 
Monachi  professi  decedentis  extra  claustra  ,  qui  Apost.  Indult.  ob- 
tinuit  manendi  extra  claustra  ad  tempus,  retento  habitu,  vel  veste 
sui  Ordinis  dimissa,  ad  eius  Monasterium  spectat  n.  S.  C.  EE.  etRR. 
4  lan.  1862.  —  Cit.  Const.  Greg.  bona  Regularium  exlra  claustra 
degentium  ,  undecumque  venerunt ,  sub  spoliorum  nomine  ad  Ca- 
meram  Apostolicam  pertinere  constituit. 

u  ].  Xn  pensiones,  quae  a  publico  aerario  solvuntur  Regulari- 
bus  extra  Claustra  degentibus  ,  habendae  sint  tanquam  pensiones 
ecclesiasticae  ,  ita  ut  nalura  sua  spolio  subiaceant?  Et  quatenus 
Negatix  e :  2.  Cui  competat  post  illorum  morlem  ius  percipiendi 
ratas  non  solutas  dictarum  pensionum  ,  si  Regulares  professi  Apo- 
stolicum  indultum  obtinuerint  manendi  extra  claustra  sive  ad  tem- 
pus  sive  in  perpetuum  ?  3.  Cui  competat  idem  ius,  si  huiusmodi 
Regulares  professi  indultum  testandi  et  disponendi  oblinuerint? 
4.  Cui  competat  praefatum  ius,  si  agatur  de  Regularibus,  qui  vota 
simplicia  tantum  emiserunt?  —  R.  Ad  1.  Negative.  Ad  2.  Si  in- 
dultum  temporaneum  fuerit ,  spectare  ad  propriam  defuncti  Reli- 
gionem,  si  perpetuum,  ad  S.  C.  Spoliorum  secundum  Const.  Gre- 
gorii  aIII  Officii  nostri.  Ad  3.  lus,  de  quo  agitur  ad  eum  pertinere, 
cuius  favore  facta  est  dispositio  ,  si  Regularis  Apostolico  Indulto 
disponendi  de  bonis  legitime  usus  sit:  quatenus  eodem  Indulto  le- 


312  SUPPLEMENTUM   QUORUMDAM   DOCUMENTORUM 


gltime  usus  non  fuerit,  servandam  esse  resolutionem  datani  in  se- 
cundo.  Ad  4.  Non  spectare  neque  ad  Religionem  ,  neque  ad  S.  C. 
Spoliorum,  sed  ad  suos  haeredes,  sive  ab  intestato,  sive  ex  testa- 
mento  venientes  r,.  S.  G.  EE.  et  RR.  6  lun.  1836. 


III. 


Quaestiones  aliquae  quoad  Latinos  et  Orientales, 
in   locis  Missionum. 

Quaestio  1.  Utrum  Missionarii  teneantur  proponere,  atque  in- 
culcare  Fidelibus  ab  ipsis  baptizatis  ius  posltivum  Ecclesiae? 

Resp.  Affirm.  Etenim  per  baplisma  Ecclesiae  potestatl  et  iegibus 
subiiciuntur,  ut  ii,  qui  in  aliquam  societatem  cooptantur,  illius  le- 
gibus  subduntur.  Missionarii  autem  obligationes  explicare  et  Incul- 
care  debent  novls  fidelibus,  quas  subeunt  dum  Eccleslae  potestati 
sublickintur ;  adeoque  ius  posltivum  ecclesiastlcum,  slve  praecepta, 
qulbus  Ecclesia,  quolquot  ipsius  potestati  subsint,  obligare  conten- 
dit.  Quamobrem  supremae  Inq,  decreto  ,  approbante  etiam  Inno- 
centio  X  ann.  1646  definltum,  ac  sub  poena  etiam  excommunica- 
tionis  latae  sententiae  Misslonariis  mandatum  fult,  ut  ius  positivum 
ecclesiasticum  enunciarent,  observandumque  praeclperent. 

En  dubium  Sacr.  Congr.  proposltum:  Utrum  Christlani  Chinenses 
sint  obligati  ad  observantlam  luris  posltivi,  quantum  ad  leiunia, 
confiteri  semel  in  anno,  communicarl,  et  festa  servare,  eo  modo, 
quo  obllgantur  Indi  in  nova  Hispania,  et  in  Insulis  Phillppinls,  iuxta 
dispositionem  Papae  Paull  III.  pro  Indis  occldentalibiis  et  merldlo- 
nalibus? 

Emi  PP.  censuerunt ,  ius  positivum  eccleslaslicum  de  leiuniis 
absolute  obligare  Chinenses;  et  a  xMissionariis  hoc  esse  illis  enun- 
ciandum;  attenta  vero  regionum  et  personarum  qualltate  ,  locum 
esse,  si  Sanctissimo  placuerit,  dispensatloni ,  quae  fuit  alias  a  fel. 


SUPPLEMENTUM    QUORUMDAM   DOCUMENTORUM  313 

record.  Paulo  III  Indis  concessa,  qua  obtenta,  satagant  Missionarii 
Sanctae  Matris  Ecclesiae  pietatem  illis  patefacere,  quibus  ea,  quae 
in  uni^ersum  indixit,  magria  ex  parte  benigne  remittit,  et  indulget. 

Censuerunt  etiam,  praefatos  Chinenses  obligari  ad  sacramenta- 
lem  confessionem  semel  in  anno,  et  Missionarios  huiusmodi  obli- 
gationem  debere  eis  notificare. 

Idem  prorsus  censuerunt  quoad  sacram  communionem  semel 
in  anno  siimendam.  Quo  vero  ad  execiitionem  tempore  statuto  hoc 
est  in  Paschate,  id  esse  intelligendum,  nisi  adsit  legitimum  impe- 
dimentum  aut  grave  periculum  immineat.  Curandum  tamen  ut  in- 
tra  duos  vel  tres  mens^s  ante  vel  post  paschatis  proximos,  quate- 
nus  sine  discrimine  fieri  possit,  sin  minus  alio  quovis  tempore  infra 
decursum  unius  anni  a  Paschate  inchoandi,  omnino  communicent. 
Demum  censuerunt  Chinenses  ad  fidem  conversos  teneri  omnino 
festa  servare  ,  Missionarios  etiani  teneri  hoc  eis  notificare;  locum 
tamen  esse,  si  Sanctissimus  annuat,  limitandi  eis  numerum  dierum 
festorum  iuxta  formam  privilegii  a  Paulo  III  Indis  concessi. 

Quaestio  II.  Utrum  novae  Ecclesiae  vel  Romani  Pontificisleges 
et  Conslitutiones,  quac  pro  tota  Ecclesia  feruntur,  Graecos,  Orien- 
talesque  obligent,  quin  expresse  nominentur? 

Resp.  Negat  id  Vcrricellus;  contra  vero  Fr.  Carolus  Franciscus 
a  Breno  tuetur,  novas  Komani  Pontificis  leges  et  Constitutioiies, 
quae  ad  iiniversam  Ecclesiam  dirigunlur,  Orientalem  quoque  com- 
prehendere,  eas  scilicet,  in  (juibus  neque  Orienlalis  neque  Oceiden- 
talis  nientio  fiat  Ecclesiae,  sed  qaibus  supremus  Pontifex  in  genere, 
pro  cura  quani  gerit  pastoraii,  incommodis  abusibusque  emergen- 
tibus  occurrere  studens,  universo  sibi  concredito  gregi ,  quidpiam 
praecipiat,  vel  poenis  interpositis  prohibeat  et  interdicat.  At,  quam- 
quam  hae  duae  opiniones  invicem  pugnare  videntur,  tamen  facile 
conciliantur,  si  quo  sensu  ab  Auctoribus  explicatur,  utra(|ile  acci- 
piatur.  Verricelius  enim  de  Constitutionibus  Ecclesiae  loquitiir,  quae 
ad  illa  disciplinae  capita  pertineant,  in  quibus  Latina  ab  Orientali 
omnino  dissidet.  At  palam  est  has  Constitutiones  ad  Orientales  non 
extendi.  Nam  Concilium  Lateranense  sub  Innocentio  lll,  Innocen- 


314  SUPPLEMENTUM    QUORUMDAM    DOCUMENTORUM 

tius  IV  aliique  Romani  Pontifices,  qui  Orientalibus  quidpiam  sta- 
luere,  semper  declararunl  substinendos  esse  ritus,  mores,  consuetu- 
dinesque  Graecorum,  qua  in  parte,  nec  fidei  catholicae  adversantur, 
nec  periculum  generant  animarum ,  aut  Ecclesiasticae  derogant 
honestali.  Igitur  Constilutiones,  in  quibus  agitur  de  discipiina,  quae 
propria  sit  Kcclesiae  Lalinae,  a  materia  ipsa,  de  qua  agunt,  ad  solos 
Latinos  coarctantur,  iuxta  generales  declarationes,  quae  ritus  mo- 
resque  Orientalium  probant ,  sive  permittunt.  Quamobrem  huius 
generis  Gonstituliones,  nisi  expresse  de  Orientalibus  disponant,  ad 
ipsos  non  sunt  extendendae.  Durissimum  enim  esset,  inquit  Ver- 
ricelliis,  cogere  Orientales  redeuntes  ad  obedientiam  Sedis  Aposto- 
licae  ad  observandas  omnes  Constitutiones  novas  Romanorum  Pon- 
tificum ;  atque  ad  ritus,  consuetudinesque  mutandas,  quae  pericu- 
lum  non  generant  animarum,  nec  sunt  ecclosiasticae  honestati  con- 
trariae. 

At  P.  a  Breno  Constitutiones  indicarc  videtur,  quae  latae  sint 
pro  tollendis  abusibus,  qui  sunt  vel  esse  possunt  utrique  Ecclesiae 
communes,  hoc  est  quibus  poenae  slatuuntur,  utea  e  medio  tollantur 
vel  impediantur,  quae  ecclesiaslicae  dcrogant  honestati,  vel  pericu- 
lum  gencrant  animarum,  aut  ut  executioni  mandentur  praecepla, 
quae  ad  utramque  Ecclesiam  perlinent.  Id  autem  verum  est ,  ae 
Sacrae  Congregationis  Decretis  omnino  consonum.  Dum  enim  Ro 
mani  Pontifices,  pro  pastorali,  quam  gerunt,  Dominici  gregis  cura, 
ex  universa  Ecclesia  sese  abusos  loliere  velle  declamant,  ac  ea 
amovere,  quae  in  ruinam  cedunt  animarum,  et  ecclesiasticis  poenis 
oves  omnes  sibi  concreditas  student  ad  aeternae  salutis  viam  re- 
vocare;  praesumendum  omnino  est,  velle  omnes  oninino  obligare, 
dum  ad  universam  Ecclesiam  Constitutiones  dirigunt,  ac  excludunt 
neminem.  Hinc  supremae  Inquisitionis  decreto  anno  1631  die  4 
lulii  definitum  est,  Orientales  tribus  in  casibus  Romanorum  Ponli- 
ficum  Constitutionibus  comprehendi.  Piimum  dum  agunt  de  fidei 
dogmate.  Deinde  dum  expresse  Pontifex  eos  designat ,  ut  in  casu 
schismalicorum  in  Bulla  Coenae.  Demum,  dum  de  iis  implicite  di- 
sponit,  ut  in  casibus  appellationis  ad  futurum  Concilium,  deferen- 


SUPPLEMENTUM    QUORUMDAM   DOCUMENTORUM  315 

tium  arma  ad  Infideles,  et  similia.  Kt  anno  1629  die  7  augusti,  ad 
dubium  expositum  a  P.  Michaele  Angelo  Albertino  Soeiet.  lesu: 
Num  Catholici  ritus  Graeci  habitantes  in  Insulis  Maris  Jigei  com- 
prehendantar  censuris  reservatis  Sedi  Apostolicae  et  praesertim  in 
Bulla  Coenaef  responsum  fuit:  Affirmative,  quod  attinet  ad  execu- 
tionem  Bullae  Coenae.  Jdem  dicendum  de  aliis  aeque  generalibus. 
Sed  tamen  possunt  excusari  ex  aliquo  capite,  v.  g.  ignorantiae. 

Atque  hinc  habes  ad  Orientales  quoque  spectare  decreta  omnia 
Conciliorum,  quae  in  Occidente  celebrata  sunt,  (jua  parle  fidei  dog- 
mata  definiunt;  vel  ea  vilari  praecipiunt,  quae  sint  bonis  moribus 
contraria,  vel  ecclesiasticae  derogant  honestati.  Uem  Constitutiones, 
cum  poenis  in  iis  contentis  ,  quibus  Pius  V  ,  Innocentius  \,  Ale- 
xander  VII,  Innocentius  XI,  Alexander  VIII,  Clemens  XI  aliique 
Romani  Pontifices  damnaverunt  propositiones  haereticas,  erroneas, 
falsas,  scandalosas,  temerarias,  etc.  Ac  demum  Constitutiones  fel. 
rec.  Benedicti  XIV,  quibus  Confessarii  prohibentur  a  poenitente 
nomen  complicis  exquirere ;  facultate  privantur  absolvendi  com- 
plices  in  peccalis  contra  sextuin  praeceptum ;  et  poenis  subiiciuntur 
Confessarii  sollicitantes  ad  turpia  poenitentes.  Vide  Const.  Etsi  Pa- 
storalis,  in  qua  §  9  declarat,  Graecos  subiici  omnibus  et  singulis 
Conslitutionibus,  contra  sollicitantes  praesertim  in  Confessione  edilis, 
quae  in  singulas  Nationes  universim  vires  extendunt,  et  Latinos 
aeque  ac  Graecos  amplitudine  sua  comprehendunt.  Ceterum  pro- 
posito  dubio  Supr.  Inq.  «  An  Orientales  subiecti  sint  Const.  Aposto- 
licae  Sedis?  r  Kmi  Inq.  Gen.  Feria  IV,  15  lulii  1885  ,  emiserunt 
sequens  decretum  approbatum  a  Summo  Pontifice  in  fer.  IV,  22 
d.  m.  ii  Supplicandum  SSmo  ut  declarare  dignetur  1  per  Const.  Apo- 
stolicae  Sedis  nihil  esse  innovatum  circa  censuras  earumque  reser- 
vationes  pro  fidelibus  rituum  orientalium:  2  eosdem  fideles  subiici 
omnibus  censuris  proprii  cuiusque  ritus  et  iis  censuris  ab  Aposto- 
lica  Sede  lalis  in  materia  dogmatum  et  in  coustitutionibus  in  quibus 
implicite  de  iis  disponitur,  nempe  ubi  materia  ipsa  demonstrat  eos 
comprchendi,  quatenus  non  de  lege  mere  ecclesiastica  agitur,  sed 
ius  naturale  et  divinum  declaralur.    Et  ad  mentem  :    mens  est  ut 


316  SUPPLEMENTUM    QUORUMDAM   DOCUMENTORUM 

haec  per  Apostolicos  Delegatos  omnibus  Patriatchis,  Archiepiscopis 
et  Episcopis  rituum  Orientalium  notificentur,  eorumque  memoriae 
inculcetur,  illos  fideles  subiici  nominatim  nedum  censuris,  sed  etiam 
apostolicis  reservationibus  latis  in  Gonst.  Bened.  XIV  Sacramentum 
PoenitenUae  et  in  Constitutionibus  contra  Sectae  massonicae  aliis- 
que  similibus  addictos  ". 

IV. 
De  munere  patrini. 

Admitti  nequeunt  ad  munus  patrini  qui  in  civili  tantum  ma- 
trimonio  vivunt ,  nec  publice  excommunicati  aut  interdicti ,  nisi 
reparato  scandalo  Ecclesiae  reconcilientur.  At  si  recnnciliari  recu- 
sent  et  ex  eorum  repulsa  gravia  damna  timeantur,  res  ad  Ordinarii 
iudicium  deferatur.  S.  Poenit.  resp.  ad  dub.  i5,  die  20  martii  1885. 

V. 

De  Confirmatione. 

Curandum  ut  in  solemni  huius  sacramenti  administratione  con- 
firmandi  adsint  primae  manuum  Episcopi  impositioni  seu  exten- 
sioni,  eis  tamen  qui  forte  defuerint  manuum  extensio  suppleri  non 
debet,  iique  sacro  chrismate  delibuti  habentur  ut  vere  confirmati. 
Sup.  Univ.  Inq.  7  apr.  1872. 

VI. 

Quoad  modum  conficiendi   panem  pro  Eucharistia. 

u  In  hac  regione...  consuetudo  orta  est...  pane  conficiendi  ex 
granis  contritis,  et  per  aliquas  horas  in  aqua  infusis,  non  tamen 
usque  ad  corruplionem.  Quae  grana  manibus  comprimunt,  et,  ex 


SUPPLEMENTUM    QUORUMDAM   DOCUMENTORUM  317 

materia  alba  adveniente  ,  panes  conficiunt  ferro  calido  ,  modo  in 
Europa  consueto...  Ltrum  licila  sit  supradicta  eonfectio  panis  pro 
Missa?  —  R.  Aflirmative  ;  curet  lamen,  si  fieri  possit,  Vic.  Ap.  ut 
frumentum  ex  quo  panis  Eucharisticus  conficitur,  non  contundatiir 
solummodo,  sed  apto  instrumento  in  farinam  redigalur,  quae  deinde 
cribii  exacte  purgetur,  et  panis  ex  eadem  conficiatur  modo  in  Eu- 
ropa  usitato  «.  S.  O.  23  lun.  1832. 

VII. 
Quoad  Missae  binationem. 

Propositum  fuit  dubium  Sac.  Iniv.  Inq.  an  etiam  Vicarii  Apo- 
stolici  gaudeant  facultale  quoad  Missae  binationem,  quae  Episcopis 
tribuitur  in  Constit.  Declarasti  Bened.  XIV.  Porro  fer.  IV,  22  fe- 
bruar.  1888,  Kmi  Inq.  Gener.  responderunt:  Affirmative,  facto  verbo 
cum  SSmo  SSmus  autem  eadem  die  votum  Emorum  PP.  probavit. 

VIII. 
Quoad  applicalionem  Missae  pro  populo. 

1.  An  Vicarii  Apostoiici  ac  Missionarii,  in  quovis  modo  curam 
animarum  in  certo  aliquo  loco  assumunfc,  omiies  indistincte  obli- 
gentur  ex  iustitia  ad  appficandam  rnissam  pro  populo  in  diebus 
festivis. 

2.  An  vero  de  iilis,  qui  ex  iustilia  non  obligantur,  dici  debeat 
decere  ex  charitate  aul  teneri  ex  charitate  ad  applicandam  missam 
pro  populo  in  diebus  festivis. 

lamvero  in  generalibus  comitiis  S.  Congr.  Fid.  Prop.  habitis 
die  25  martii  1863,  Emi  Patres  respondendum  censuerunt: 

i^  Ad  I.  Negative,  dummodo  non  agatur  de  locis,  in  quibus 
sedes  episcopales  ac  paroeciae  canonice  erectae  iam  sint,  atque  ad 
eas  Vicarii  Apostolici  et  Missionarii  missi  sint  ut  legitimorum  Pa- 
storum  vices  gerant. 


318  SUPPLEMENTUM   QUORUMDAM   DOCUMENTORUM 


u  Ad  2.  Vitandam  esse  locutionem  teneri  ex  charitate,  dicen- 
diim  vero  esse  decere  ex  charitate,  idque  ita  ut  nulla  proprie  dictae 
obligationis  significatio  appareat  ». 

Has  autem  S.  Congr.  resolutiones  Pius  PP.  IX  in  audientia  diei 
29  martii  benigne  in  omnibus  approbavit. 


u  Ordinarius  dioecesis  Divionensis  in  Gallia  haec  exponit :  Pro 
insufficienti  sacerdotum  numero  in  dioecesi  Divionensi  ,  non  raro 
accidit,  ut  idem  parochus  tribus  ecclesiis  inserviat,  nempe:  1.  Suae 
propriae  parochiae;  2.  Modo  permanenti  alteri  ecclesiae,  quae  in 
alio  loco  sita  tituloque  parochiali  noii  gaudens  annectitur  ecclesiae, 
parochiali ;  3.  Ecclesiae  loci  parochialem  titulum  habentis,  sed,  pe- 
nuriae  saceidotum  causa,  parochum  pioprium  residentem  non  pos- 
sidentis  ad  tenipaH. 

Vi  suae  instilulionis,  talis  parochus  singulis  dominicis  ac  festis 
diebus  bis  celebrat,  nempe  in  sua  ecclesia  parochiali  et  in  altera  eccle- 
sia  non  parochiali,  sed  permanenter  ecclesiae  parochiali  annexa,  ut 
dicitur.  Inde  sequitur  ut  idem  omnino  nequeat  Missam  celebrare  do- 
minicis  ac  festis  diehus  in  tertia  ecclesia,  nempe  parochiae  cuius  ad 
tempus  curam  habet.  Cum  tamen  ei  parochiae,  in  qua  non  residet, 
invigilare  teneatur  tum  ad  visitandos  aegrotantes,  tum  ad  catechi- 
zandos  pueros  ac  multa  alia  munia  adimplenda  ,  ducentos  francos 
pro  supra  memoratis  functionibus  a  gubernio  Gallico  recipit. 

Quaeremus:  1.  An  talis  sacerdos  debeal  supplere  Missas,  quas 
pro  sua  secunda  parochia  non  potest  celebrare  diebus  dominicis  ac 
festis,  altenta  etiam  ea  circumslanlia  quod  dicta  pensio  ducentorum 
francorum  vix  remuneret  supradicta  munia,  ambabus  parochiis  in- 
ter  se  multum  distantibus;  2.  An  debeat  alterutram  ex  Missis,  quas 
celebrat,  ut  dictum  est,  singulis  dominicis  ac  festis,  applicare  simul 
pro  utraque  paroecia  ;  5.  An  debeat  applicare  huic  parochiae  Missa 
privatae,  eam  missam  ,  quae  in  ecclesia  annexa  sine  titulo  paro- 
chiali  celebratur? 


SUPPLEMENTUM    QUORUMDAM    DOCUMENTORUM  319 


Cum  evenerit,  ut  plures  sacerdotes  bona  fide  pro  sua  secunda 
paioecia  non  celebraverint ,  ut  in  casu ,  postulamus ,  ut  ipsis  suae 
omissioiies,  si  necesse  sit,  condonentur. 

R.  Ad  1.  Affirmalive,  nisi  quod  optandum  foret  ut  secundam 
missam  celebraret  in  secunda  paroecia.  Ad  2.  Non  licere.  Ad  3.  Af- 
firmative,  si  in  secunda  paroecia  celebrare  non  potest,  facto  verbo  cum 
SSmoetiam  quoad  sanationem  quoad  praeteritum  >?.  S.C.C.24iul.l886. 


In  Coiigr.  Gen.  Fid.  Prop.  diei  28  iulii  1884  proposila  sunt  dubia. 
1.  An  et  quomodo  applicare  Episcopis  Armeiiis  ius  divinum  circa 
obligationem  Missae  pio  populo.  2.  An  et  quomodo  illud  applican- 
dum  sit  Parochis    eiusdem    ritus. 

Porro  Sacr.  Congr.  lespondendum  censuit :  Ad  1"  atlirmative, 
et  Episcopi  Armeni  iuxta  Const.  SSmi  D.  N.  In  suprema  ipsis  in- 
dicendam,  obligeiitur  ad  sacrosanctum  Missae  sacrificium  pro  populo 
applicandum  omnibus  et  singulis  dominicis  aliisque  festis  diebus  de 
praecepto  in  respectiva  dioecesi  vigentibus,  et  ad  mentem  :  Mens 
est  quod  si  quis  ob  peculiares  circumstantias  praescriptum  Missa- 
rum  nuinerum  sibi  nimis  gravem  existimet,  iisdem  circumstantiis 
exposilis,  recurrere  poterit  ad  S.  Sedem  ut  congruam  dispensatio- 
nem  obtineat,  quemadmodum  etiam  ubi  opus  fuerit,  ut  loco  do- 
minicae  vel  alterius  festivitatis,  Missam  die  feriaU  infra  hebdoma- 
dam  applicare  valeat.  Ad  2"  affirmative  quoad  1.  p.  et  ad  mentem: 
Mens  est  quod  scribatur  R.  P.  D.  Patriarchae  ,  Sacerdotes  sacrum 
ministerium  exercentes  haud  adstringi  onere  inissae  pro  populo  li- 
tandae,  nisi  paroeciis  proprie  dictis  ut  earum  pastoies  addicti  fue- 
rint ;  paroecias  autem  proprie  dictas  eas  esse  in  quibus  adsunt  qiiae 
in  resolutione  Congr.  Gen.   diei  24  iulii  1882,  indicantur  ^    Quod 

'  (n  Congr.  Generali  pro  negotiis  orientalibus  habita  die  24  iulii  1882  haec 
declarata  sunl:  «  Ad  deteiminalionein  paroeciae  proprie  diclae  non  requiruntur 
omnes  formalilates  praescriptae  a  legibus  Ecclesiae  lalinae,  sed  sufficil  ut  aucto- 
ritale  sint  stabiliter  circumscriplae  aliquae  communitates  fldelium,  quae  ius  habeant 


320  SUPPLEMENTUM   QUORUMDAM   DOCUMENTORUM 

si  ipse  circa  ea  quae  paroeciamm  conslitutioni  essentialia  sunt  ube- 
rioribus  egeat  declarationibus,  recurrat.  Quoad  2"  p.  supplicandum 
SSiTio  ul  pastores  paroeciarum  veri  nominis  quinque  dumtaxat  prae- 
cipuis  anni  festivitatibus,  quae  vulgo  nuncupantur  Doghavar,  missam 
pro  populo  applicare  teneantur  quod  privilegium  valeat  ad  decen- 
nium  ;  et  ad  mentem :  Mens  est  quod  si  quis  in  aliqua  ex  iis  le- 
stivitatibus  ob  peculiares  circumstantias  Missam  pro  populo  celebrare 
nequeat,  aut  ad  alium  finem  celebrare  cupiat,  eum  Episcopi  dispen- 
sare  valent  ut  alia  die  iufra  hebdomadam  suae  obiigationi  satisfa- 
ciant  SSmus  in  aud.  29  iulii  eiusdem  anni  probavit. 

IX. 
Quod  modum  asservandi  Eucharisliam. 

In  Congr.  Gen.  Fid.  Prop.  habita  pro  JHelvetia  anno  1805  cum 
relatum  fuisset  catholicos  in  sacristia  communi  etiam  proleslanti- 
bus,  retinere  Oleum  sanctum,  Sacrum  Chrisnia  et  SSriiam  l^ucha- 
ristiam,  repositum  fuit  ac  resolutum  die  5  aug.  eiusdem  anni  «  ad 
impediendam  quamcumque  irreverentiam  sacrarum  rerum ,  Sacr. 
Congr.  non  iudicavit  opportunum  quod  a  calholicis  in  sacristia  com- 
muni  protestantibus  retineatur  Oleum  sacrum,  Sacrum  Chrisma  et 
SSina  Eucharistia,  sed  vult  ut  conserventur  in  loco  omnino  sepa- 
rato  ab  acatholicis,  et  cum  ahus  proprius  non  existat,  potius  con- 
serventur  cum  omni  possibili  decentia  in  domo  parochi  vel  alterius 
sacerdotis  catholici. 

habendi  Sacerdotem  lamquam  proprium  pastorem  qui  vi  ofjicii  ipsi  ab  Episcojo  com- 
missi  in  hac  tali  communitate  exercere  debeal  munus  pastorale  cum  iurisdictione  in 
foro  inlerno  vi  ipsius  officii,  cum  administratione  sacramentorum  el  praedicalione 
verbi  Dei.  Amovibilitas  ad  nulum  per  se  non  est  signum  defectus  muneris  paro- 
chialis,  siquidem  etiam  administrator  posilus  ab  Episcopo  pro  tempore  determinato 
vel  indeterminalo  omnia  habet  officia  parochi  (dummodo  agatur  de  vera  paroecia; 
nec  defectus  rediluum  dispensat  ab  obligatione  applicandi  Missam  pro  populo,  cum 
haec  inliaereat  officio  paslorali,  eliara  praescindendo  a  fruclibus  beneficii). 


SUPPLEMENTUM   QUORUMDAM   DOCUxMENTORUM  321 

X. 

Circa  inod.um  deferendi  Eucharistiam. 

u  Generalls  Ordinis  S.  loannis  de  Deo  a  S.  R.  C.  liumiliter 
postulavit,  ut  insequenlia  dubia  circa  modum  deferendl  infra  Mis- 
sam  Sacram  Comnmnionem  ad  infirmos,  vigentem  in  valetudinariis 
Ordlnls  sui,  declarare  dignaretur,  nimirum  :  1.  An  recitato  ad  al- 
tare  Confiteoi%  Misereatur,  Ecce  Agnus,  Domine  non  suni  dignus, 
possit  permitti  quod  Sacerdos  cum  Pyxide  sine  velo  humerali  de- 
ferat  ad  infirmos  Sacram  Communionem,  saltem  a  duobus  candelas 
deferentibus  comitalus ,  et  adhlbita  etlam  umbella  ,  si  fieri  potest, 
praesertim  si  ab  altarl  distent  inlirmi  ?  2.  An  modo  supradicto  de- 
ferri  possit  Sacra  Communio  non  solum  in  toto  valetudinarlo,  sive 
a  parte  postera  altaris,  sed  eliam  in  aliquibus  cubiculis,  ex  qulbus, 
etsi  altare  non  videatur,  tamen  vox  Sacerdotis  celebrantis  auditur? 
3.  An  permitti  possit  ut,  loco  Sacerdotis  SSmam  Eucharisliam  defe- 
rentis  ad  infirmos,  alter,  et  etiam  laicus,  orationes  recitet?  R.  Ad  l™ 
et  2™  Nihil  obstat,  dummodo  tamen  in  delatione  SSmi  Sacramenti 
umbella  omnino  adhibeatur.  Ad  3"  Nihil  obstat  quominus  adstantes 
recilent  aliquas  preces,  dum  distribuitur  Sacra  Eucharistia  ^.  S.  R.  G. 
7  febr.  1874. 

«  An  liceat  celebranti  in  domo  privata  vel  religiosa,  ferre  ante 
purificalionem  S.  Communionem,  devotionis  causa  et  non  per  mo- 
dum  Yiatici,  infirmo  degenti  in  eadem  domo,  (|uamvis  ad  superio- 
rem  partem  domus  ascendendum  sit,  et  per  aliud  ambulacrum  trans- 
eundum  sit?  —  R.  Non  licere,  iuxta  decretum  19  dec.  1829.,  sed 
si  necessitas  urgeat  fiat  absolula  Missa  ?>.  S.  R.  C.  17  dec.  1844. 


ZlTELLI-SOLIERI.    —  //.  21 


322  SUPPLEMENTUM   QUORUMDAM   DOCUMENTORUM 

XI. 

De  falsa  denunciatione  soUicilanlis. 

Si  casns  incidat  qnod  quis  falso  accnsaveril  Gonfessarium,  eidem 
poenitenti  Confessarius  iniungat  ut  emittat  retractationem  forma- 
lem  ,  exj)resso  nomine  ipsius  poenitenlis  accusatricis  et  accusati, 
nec  non  specie  criminis,  et  postquam  id  ipsa  executa  est,  eum  ab 
solvat.  Episcopus  vero  transmittat  Sacr.  Congregationi  nomina  ac- 
cusatrieis  et  accusati.  Sup.  Univ.  Inq.  ad  Ep.  Hariem.  14  iunii  1879. 

XII. 
De  Indulgenliis. 

u  Qui  quacumque  ratione  Indulgentiam  aitaris  privilegiali  non 
lucratur  non  potest  satisfacere  applicando  aliam  Indulgentiam  ple- 
nariam  defunctis,  pro  quibus  ad  altare  privilegiatum  celebrare  de- 
buerat  v.  S.  G.  Ind.  2  maii  1852.  Attamen  u  qui  diebus  permissis 
non  celebiavit  in  paramentis  nigri  coloris  in  Altari  privilegiato  ad 
acquirendam  Indulgentiam  Plenariam  debet  lucrari  indulgentiam 
plenariam,  pro  iis  defunctis,  quibus  Missae  fructum  applicult  toties 
quoties  diebus  non  impedilis  usus  non  est  indumentls  nigri  eoloris  ". 
S.  G.  Ind.  22  febr.  1847.  Decietum  hoc  praecedenti  non  opponitur. 
Nam  in  posteriori  hoc  decreto  «  tantummodo  Sacerdotibus,  pro  qui- 
bus  postulabatur  de  ratione,  qua  compensare  debebant  Indulgentiam 
Altaris  Privilegiati,  ad  quam  applicandam  obligarentur,  et  quam,  bona 
fide  errantes,  non  erant  lucrati,  concessit  S.  Gongregatio,  ut  com- 
pensatio  fieret  per  applicationem  alterius  Indulgentiae  Flenariae 
toties  quoties  illam  Allaris  Privilegiatis  non  fnerant  lucrati  n.  S.  G. 
Ind.  24  iul.  1885.  Acta  S.  Sed.  V.   18  p.  94. 


I 


SUPPLEMENTUM   QUORUMDAM   DOCUMENTORUM  323 


XIII. 
De  Matrimonio. 

I.  u  In  rescriptis  dispensationum  matrimoiiialium  cum  causa 
infamante,  S.  Poenitentiaria,  suppressis  ciausulis:  Interdicto  quo- 
cumque  tractu,  et  exliibita  fide  peractae  sacramentalis  confessio- 
nis,  nunc  more  Ap.  Datariae ,  utitur  ciausula:  Praevia  oratorum 
separatione  ad  tempus  Ordinario  benevisum.  Vt  nulia  remaneat 
haesitatio  quoad  praxim,  quaesitum  fuit:  l.  An  conditioni  praeci- 
tatae  suflicienter  satistiat,  si  oratores,  per  tempus  ab  Oidinario  prae- 
scriptum,  quoad  thorum  et  habitationem  separati  remanserint;  ve- 
rum  aliquod  tractus  honestos  habiierint,  v.  gr.  collocuti  secum  fiie- 
rint,  se  inviserint ,  etc?  2.  (^uid  si  iiiter  visitationes  et  colloquia 
praedicta ,  tractus  graviter  inhonestos,  non  tumen  incestum  ,  ha- 
buerint?  5.  Utrum  ab  iniungenda  separatione  abstinere  possit  Or- 
dinarius,  si  iam  constet  oratores  in  respectivis  parentum  domibus, 
ut  plurimum  ab  invicem  non  |)arum  distantibus,  separatos  habi- 
tare,  et  usque  ad  diem  matrimonii  habitaturos?  S.  Poenit.,  4  fe- 
bruar.  1884,  resp.:  u  Ad  1"  et  2™,  tractus,  dc  quibus  in  precibus 
non  obstare  quominus  rescriptum  dispensationis  executioni  man- 
detur ;  ad  5'",  negative  ». 


II.  Vicarius  generalis  loci  N.  Sacrae  Poenitentiariae  humiliter 
exposuit:  u  saepenumero  contingere  ut  in  rescriptis  S.  Poenit.  dis- 
pensationes  matrimoniales  spectantibus  praecipiatur:  Gravis  et  lon- 
ga,  vel  diuturna  poenilentia;  esse  autem  auctores  quorum  sen- 
tentia  recitalio  coronae  singulis  hebdomadibus  per  annum,  est  poe- 
nitentia  gravis  et  longa  ^ .  Hinc  quaesivit:  Itrum  Ordinarius  j)ro 
adiunctorum  varietate  huiusinodi  poenilentiae  tempus  contrahere 
possit;  an  vero  ad  unguem  se  gerere  debeat  iuxta  relatam  aucto- 
rum  sententiam?  S.  Poenitentiaria,  ad  propositum  dubium,  respon- 


324  SUPPLEMENTUM    QUORUMDAM    DOCUMENTORUM 

dit,  die  i5  iulii  1881:  u  Execulorem,  quoties  poenitentiam  longam, 
quae  saltem  pcr  annum  diiret,  iniungere  iubelur,  tempus  huiusmodi 
neutiquam  contrahere  posse :  posse  voro  ex  causa  ,  cum  diuturna 
imponenda  est ;  non  ita  tamen  ut  poenitenlia  sic  contracta  eam 
duratione  non  excedat,  quae  a  S.  Poenitentiaria  longa  dicitur  ^. 


III.  Vicarius  Apostolicus  Nianzae  in  Africa  aequatoriali  propo- 
suit  sequenlia  dubia:  1.  Noslri  neophyti  sunt  fere  semper  obligati 
ad  ducendas  in  uxores  mulieres  infideles  quas  ipsi  redimunt  a  ser- 
vitiite  iuxla  usum  regionis.  Mulier  consensum  praestat,  at  timen- 
dum  est  quod  saepe  talis  consensus  non  sit  sinccrus,  siquidem  mu- 
lier  redempta  ,  excepto  casu  quod  nostram  religionem  cognoscat, 
se  reputat  servam,  scilicet  in  potestate  illius  qui  eam  adquisivit  et 
ideo  obligata  ad  consenliendum  saltem  exterius  matrimonio  illius. 
Licitum  est  tale  malrimonium?  Est  ne  validum?  Maior  pars  nostro 
rum  neophytorum  ita  matrimonium  contrahunt.  2.  Matrimonio 
ila  contraclo  (suppono  neophytum  oblinuisse  dispensationem  ab 
impedimeuto  disparitatis  cultus)  et  consummalo ,  accidit  inlerdum 
quod  mulier  aufugiat  post  tempus  plus  miuusve  longum  quin  sciatur 
causa.  Potcst  ne  inferri  ex  eius  fuga  quod  ipsa  non  praestiterat 
suum  consensum  in  matrinmnium  ,  et  potest  permitli  neophyto 
contrahere  novum  matrimonium?  3.  Kst  generalim  valde  dillicile 
et  saepe  impossibile  scire  quid  accidit  fugilivae,  an  mortua  sit  aut 
vivat.  Post  possibiles  indagationes  factas  ,  potest  ne  supponi  quod 
mortua  sit  et  permitti  neophyto  ducere  aliam  uxorem  V  4,  Neophy- 
tus  post  ita  amissam  suam  uxorem  eliam  (adhuc)  infidelem,  iguo- 
rans  impedimentnm  disparitatis  cultus  ,  a  quo  non  potuit  dispen- 
sari  ciim  longe  sil  a  suo  oppido  Missionarius  ,  potest  ne  relinqui 
cum  secunda  muliere  et  pro  ligilimis  habere  filios  quae  ab  ipsa 
generantur?  3.  (Juaedam  christianae  interdum  matrimonio  coniun- 
ctae ,  inlerdum  non  ,  uniunlur  vi  marito  poligamo  et  ordinarie  di- 
nastae  (ad  un  grande)  regni.  Ipsae  nequeunt  fugam  arripere  quin 
se  exponant  quasi  certae  morti,  et  ipsis  injpossibile  est  communi- 


SUPPLEMENTUM    QUORUMDAM   DOCUMENTORUM  325 

cationem  habere  cum  presbytero  nisi  intermadiis  persoiiis,  et  tamen 
cupiiint  practicare  in  corde  religionem.  Quid  eis  insinuandum? 
6.  Neophytus  ante  tyrannum  ducitur  qui  eum  acriter  increpat  eo 
quod  religionem  lesu  Christi  amplexus  sit  et  addit  se  hac  vice  ei 
condonare,  at  si  euni  videat  pedem  inferre  in  domum  Sacerdotum, 
igni  eiim  tradet.  Christianus  nihil  respondet,  at  genibus  procumbit 
et  gratias  agit  Praesidi  eo  quod  ei  indulserit.  Aliter  facere  iuxla 
usnm  regionis  esset  insolentia.  Hoc  silentium  et  haec  gratiariim 
actio  possunt  censeri  tamquam  apostasia  exterior ,  et  debemus  ne 
obligare  christianos  in  similibus  casibus  ad  loquendum  et  declaran- 
dum  tyranno  quod  ipse  potest  eis  condonare ,  si  velit,  praetensum 
crimen:  sed  quod  ipsi  continuabunt  agere  prout  in  praeterito? 

Porro  Sup.  Univ.  Inq.  Fcr.  V,  loco  IV,  die  22  decembris  1887, 
respondendum  mandavit: 

Ad  1™.  In  hisce  casibiis  diligenter  curandum,  ut  mulier  infi- 
delis  instruatur  et  baptizetur  et  matrimonium  rite  contrahatur  co- 
ram  Missionario,  sin  minus  non  ante  concedatur  dispcnsalio  super 
impedimento  disparitatis  cultus  ,  cum  iustae  suppetunt  causae  ad 
dispensandum  et  mulier  super  necessaria  libertate  matrimonii  in- 
structa  sit  et  uterque  sponsus  se  libere  consensuros  spondeant,  et 
in  tuto  sint  positae  conditiones  in  matrimoniis  disparis  cultus  ab 
Apostolica  Sede  requisitae,  eaeque  praesertim  quae  iure  naturali  ac 
divino  prescribuntur, 

Ad  2"  !Vegati\  e  ,  nisi  adhibitis  opportunis  investigationibus  et 
salva  saltem  in  substantialibus  Const.  Benedicti  XIV  Dei  Misera- 
tione  constct  defuisse  consensum,  et  si  qua  supersit  diflicultas  ,  re- 
currendum  ad  Apostolicam  Sedem. 

Ad  o".  Negative  ,  nisi  aliter  constet  de  obitu  mulieris  iuxta 
instruclionem  S.  Oflicii  quae  transmiltetur. 

Ad  4™.  Affirmative,  dummodo  secundum  matrimonium  rite  ce- 
lebratum  fuerit,  neque  aliud  adsit  impedimentum  super  quod  Vi- 
carius  Aposlohcus  gaudeat  facnltale  dispensandi,  et  partes  hortan- 
dae  ut  adeant  Missionarios  pro  bcnedictione. 


326  SUPPLEMENTUM    QUORUMDAM   DOCUMENTORUM 

Ad  5".  Nihil  omittendum  ut  mulier  a  viro  infideli  separetur. 
Quod  si  uterque  sit  liber,  concedi  posse  dispensationem,  dummodo 
cautum  omnino  sit  sequentibus  conditionibus,  scilicet :  1.  Quod  mu- 
lier  christiana  plena  libertate  gaudeat  vivendi  catholice.  2.  Quod 
a  futuro  viro  ei  permittatur  universam  prolem  utriusque  sexus  in 
religione  catholica  educandi.  3.  Quod  vir  impedimenlo  ligaminis  non 
sit  irretitus.  4.  Quod  moraliter  certum  sit  posse  coniuges  in  ma- 
trimonio  degere  sine  contumelia  Creatoris  et  sine  perversionis  pe- 
riculo.  5.  Quod  mulier  spondeat  se  tolis  \  iribus  curaturam  viri  con- 
versionem. 

Ad  6".  Negative  ,  nisi  ex  silentio  vel  genuflexione  neophyti 
crederetur,  vel  quod  non  haberet  fidem  ,  vel  quod  fides  non  esset 
vera,  vel  aiii  per  eius  laciturnitatem  averterentur  a  fide. 


XIV. 
Circa  communicationem  in  divinis. 

Archiepiscopus  Smyrnensis  proposuit  Sup.  Iniv.  Inq.  sequentia 
dubia  : 

I.  Si  puo  permettere  ai  cattolici  di  accompagnare  i  funerali 
degli  eretici  fino  alla  porta  della  Chiesa  ? 

II.  Si  possono  gli  eretici  far  cantare  nelle  nostre  chiese  ed  as- 
sistere  airaltare  per  servire  la  Messa? 

III.  Ln  cattolico  puo  permettere  ad  un  eretico  o  scismatico  di 
contrarre  matrimonio  nella  propria  casa? 

IV.  E  proibito  ad  un  elerodosso  di  far  da  padrino  ad  un  fan- 
ciullo  cattolico  ?  Si  puo  permettere  ad  un  cattolico  di  tenere  al  sacro 
fonle  un  figliuolo  scismatico  eretico,  amministrandosi  il  Sagramento 
sMntende  giada  un  ministro  eretico? 

V.  Tanto  i  cattolici  che  gU  scismatici  recano  qui  il  S.  Viatico 
pubblicamente:  si  cerca  se  sia  permesso  ai  cattolici  di  mettersi  in 
ginocchio,  almeno  dare  alcim  segno  di  venerazione  al  SSmo  Sa- 
gramento? 


SUPPLEMENTUM    QUORUMDAM   DOCUMENTORUM  327 

VI.  In  pericolo  di  morte  mancando  un  Sacerdote  cattolico ,  si 
pno  cercare  Tassoluzione  da  un  Sacerdote  schismatico? 

VII.  Si  puo  procacciare  agli  eretici  in  pericolo  di  morte  il  soc- 
corso  de' Sagramenti,  chiamando  all' uopo  un  sacerdote  della  loro 
credenza  ? 

VIII.  I  Greci  sogliono  nei  loro  funerali  dispensare  a  vicini  ed 
amici  del  grano  e  del  pane  detto  coliva  ;  e  chi  lo  riceve  debbe  ri- 
spondere  intendendo  del  defonto :  II  Signore  lo  perdoni :  e  permesso 
ai  Cattolici  di  riceverlo? 

IX.  Si  puo  concorrere  con  denaro  alla  fabbrica  di  chiese  ere- 
tiche?  Si  fa  una  questua  all' uopo  ,  come  noi  ne  facciamo:  si  puo 
permettere  che  i  cattolici  contribuiscano  allorche  sono  ricercati  ? 

X.  Gli  operai  cattolici  lavorando  nella  fabbrica  delle  chiese 
eretiche,  possono  rimettere  qualche  loro  giornala  a  benefizio  delle 
medesime? 

XI.  Ma  e  permesso  poi  di  lavorare  per  tali  edifizi  sagri? 
Porro  Suprema  Univ.  Inq.  in  feria  V.  loco  IV.  die  7  lulii  1864 

respondit: 

Ad  l".  Dummodo  calholici  comitantes  funera  haereticorum  aut 
schismaticorum  usque  ad  ianuam  coemeterii  meram  praesentiam 
materialem  exhibeant  civilis  honoris  causa  erga  defunctos,  nec  se 
immisceant  ritibus  haereticorum,  nec  luminaria  deferant,  nec  pro 
defuncti  anima  sulTragia  persolvant,  tolerari  posse. 

Ad  2™.  Ad  ulrumque  partem,  negative. 

Ad  3"".  luxta  exposita  non  esse  permiltendum. 

Ad  hT.  Negative  in  omnibus  ,  et  detur  Decretum  latum  sub 
Feria  V,  die  10  maii  1770,  quod  est  huiusmodi  —  Proposito  dubio 
a  Vicario  Apostolico  Smyrnensi :  —  An  liceat  catholicis  interesse 
baptismis  graecorum,  in  quibus  per  se  vel  per  alios  aliquando  et- 
iam  ofiicio  patrini  funguutur?  —  SSmus,  auditis  Emorum  suffragiis, 
decrevit:  —  Catholicis  absolute  non  licere  vel  per  se  vel  per  alios 
fungi  ollicio  patrini  in  baplismis  qui  haereticorum  filiis  ab  haere- 
ticis  ministrantur. 


328  SUPPLEMENTUM    QUORUMDAM    DOCUMENTORUM 

Ad  5™.  Detur  Decretum  latum  die  15  aprilis  1672,  sequentis 
tenoris :  —  Proposito  dubio  Nuncii  Apostolici  apud  Venelas  u  An 
Eucharistiae  Sacramentum  delatum  ad  infirmos  a  presbytero  graeco 
schismatico  adorari  debeat  a  viro  catholico?  »  responsum  fuit':  scri- 
batur  quod  occasione  qua  non  possit  evitare  delationem  Sacramenti, 
illud  adoret  sed  non  prosequatur  deferentem  ,  nec  ingrediatur  ec- 
clesiam  graecorum. 

Ad  6™.  Licere,  dummodo  tamen  et  aliis  fidelibus  non  praebea- 
tur  scandalum,  nec  sit  alius  sacerdos  catholicus,  nec  sit  periculum, 
ut  fidelis  ab  haeretico  pervertatur,  et  landem  probabiliter  credatur 
sacerdotem  haereticum  administraturum  hoc  sacramentum  secun- 
dum  ritus  Kcclesiae. 

Ad  7"°.  Non  licere. 

Ad  8".  Prout  exponitur,  non  licere. 

Ad  T  et  10™.  Non  licere. 

Ad  ir.  Detur  Instructio  iam  data  sub  fer.  IV,  die  U  ian.  1818 
Vicario  Apostolico  Kentukiensi,  cui  postulanti:  —  An  permissum 
sit  haereticorum  ecclesias  seu  Synagogas  aedificare  —  responsum 
fuit:  Non  esse  inquietandos,  dummodo  non  adsit  scandalum  ,  nec 
Ilat  in  contemptum  religionis.  Curet  autem  Episcopus,  ut  artifices 
per  Missionarios  et  Confessarios  opportune  instruantur ,  quando  a 
propria  praestanda  opera  in  haereticorum  ecclesiis  seu  Synagogis 
aedificandis  se  abstinere  debeant.  Teuentur  scilicet  ab  opere  se  abs- 
tinere:  1.  Ubi  huiusmodi  opus  communiter  habeatur  pro  signo  pro- 
testativo  falsae  religionis.  2.  Vel  aliquid  in  ipso  contineatui  quod 
per  se  directe  ac  unice  exprimat  reprobationem  catholici  cultus,  et 
approbationem  damnati  cultus  haereticorum.  5.  Aut  conslet  arti- 
fices  catholicos  ad  opus  adigi  vel  vocari  ab  haereticis  in  contem- 
ptum  catholicae  Religionis.  Celerum  quamvis  extra  hos  casus  re- 
linquendi  sint  in  bona  fide  ,  semper  tamen  monendi  sunt  ne  hae- 
reticorum  cultui  cooperari  intendaut. 


SUPPLEMENTUM   QUORUMDAM    DOCUMENTORUM  329 


XV. 

De  sepultura  ecclesiastica. 

S.  Poenitentiaria  die  20  martii  1883  ad  dubiuin  16,  17,  resp. : 
u  Sancimus  idcirco  quod  si  publici  excommunicati,  et  publici  pec- 
catores  nondum  Ecclesiae  conciliali ,  sed  cum  signis  resipiscentiae 
decesserint  donentur  quidem ,  hisce  signis  evulgatis ,  ecclesiastica 
sepultura,  sed  absque  pompis,  et  solemnitatibus  exequiarum  v. 

Qui  sectae  massonum  aliisque  societatibus  ab  Ecclesia  damnatis 
adscripti  sunt,  ecclesiastica  sepultura  privantur  quae  illis  ,  etiamsi 
collata  fuerint  sacramenta ,  denegari  debet ,  si  postulaverint  sepel- 
liri  cum  signis  sectae  et  hanc  voluntatem  postea  non  retractave- 
rint.  Quod  si  perversa  aliorum  opera  contra  defuncti  votum  em- 
blemata  sectae  feretro  apposita  fuerint,  cognita  earum  oppositione, 
statim  amoveri  iubendum  est,  et  omnino  ante  associationem  cada- 
veris  amoveantur.  Sac.  Poenit.  ibid.  ad  Dub.  18. 


INDEX. 

PARS  II. 
DE    REBUS. 

LIBER  I.  De  rebus  Ecclesiae  spiritualibus Pag.      2 

TITULUS  1.  De  rebus  Ecclesiae  spirilualibus  quibus  homo  fldelis  ad  gratiam 

sancliflcanlem  acquirendam  ac  augendam  dirigitur »    ib. 

CAPUT  I.  De  Sacramento  Baptismatis »    ib. 

Articulus  I.  De  materia,  forma,  subieclo  et  ministro  Baptismi »      3 

Articulus  II.  De  effectibus  Baptismi  et  de  Baptismo  sub  conditione  ...»     10 

Articulus  III.  De  probatione  et  caeremoniis  Baplismi »     17 

CAPUT  II.  De  Confirmatione ,20 

CAPUT  III.  De  Eucharistia .26 

Sectio  I.  De  Eucharistiae  sacramenlo »    ib. 

Articulus  I.  De  maleria,  forma,  ministro  et  subiecio  Eucharistiae.    ...»     27 
Articulus  II.  De  disposilionibus  ad  Eucharisliam  necessariis  ac  de  frequentia 

Communionis »30 

Articulus  III.  De  modo  Eucharistiam  infirmis  minislrandi »35 

Articulus  IV.  De  modo  asservandi  Eucharistiam »37 

Sectio  II.  De  Eucharistiae  sacrificio >     39 

Articulus  I.  De  appiicatione  Sacrificii »    ib. 

Articulus  II.  De  applicatione  Missae  ralione  stipendii »41 

Articulus  III.  De  Missae  iteratione »50 

Articulus  IV.  De  loco  et  tempore  celebrationis »     54 

CAPUT  IV.  De  sacramento  Poenilentiae »57 

Articulus  I.  De  materia  et  forma  sacramenli  Poenilenliae »    ib. 

§  1.  -  De  Contritione »    ib. 

§  2.  -  De  Confessione >     59 

§  5.  -  De  Satisfactione »65 

§  4.  -  De  Absolutione >     66 


332 


INDEX 


Articulus  II.  De  ministro  Poenitentiae .    Pag.    68 

Articulus  III.  De  sigillo ,     71 

Articulus  IV.  De  easibus  reservalis »     72 

Articulus  V.  De  Confessione  monialium »78 

Articulus  VI.  De  Indulgentiis »82 

CAPUT  V.  De  exlreraa  Unclione »     88 

CAPUT  VI.  De  Ordine »     i,2 

Articulus  I.  De  Episcopi  subdilo »     95 

Articulus  II.  De  requisilis  Ordinandi »97 

Articulus  m.  De  titulo  ordinalionis »104 

Articulus  IV.  De  legibus  ipsius  ordinaticnis »111 

Articulus  V.  De  donuntiationibus »113 

Articulus  VI.  De  obligationibus  Ordinatorum »114 

CAPUT  VII.  De  Matrimonio »     jb. 

Articulus  I.  De  sponsalibus »  115 

Articulus  II.  De  matrimonii  nalura »   118 

Articulus  III.    De   condilionibus   requisilis   ad    matrimonium   valide   contra- 

hendum »121 

Articulus  IV.  De  requisitis  ad  matrimonium  licite  contrahendum  .    ...»  122 
Articulus  V.    De    impedimentis    malrimonii    lum    dirimentibus    tum    impe- 

dienlibus ,  126 

Sectio  I.  De  impedimenlis  dirimenlibus »     ib. 

i  1.  -  De  impedimento  erroris »127 

I  2.  -  De  impedimento  conditionis »128 

§  5.  -  De  impedimento  vis  el  metus »129 

i  4.  -  De  impedimento  raplus »   130 

§  5.  -  De  impedimento  aetatis »  132 

§  6.  -  De  impedimento  impotentiae »  133 

§  7.  -  De  impedimento  ligaminis »135 

§  8.  -  De  impedimenlo  criminis »136 

i  9.  -  De  impedimento  clandeslinitatis »140 

Elenchus  locorum,  in  quibus  Tridentinum   Decretum  de  matriinoniis  clande- 

stinis  publicalum  esl,  et  eorum  in  quibus  publicatum  non  est  .    .    »  150 
Index  locorum  quibus  ex  S.  Sedis  indulto  extensa  est  declaratio  Benedicti  XIV 

de  matrimoniis  Hollandiae »157 

Elenchus  locorum  in  quibus  derogatum  est  decreto  Concilii  Tridenlini  relate 

ad  matrimonia  mixta »159 

i  10.  -  De  impedimento  cognationis »161 

i  11.  -  De  impedimento  affinitatis »  165 

i  12.  -  De  impedimenlo  publicae  honeslatis »167 


INDEX  333 

§  13.  -  De  impedimento  ordinis  sacri Pag.  171 

§  14.  -  De  impedimento  voti •....»  173 

§  15.  -  De  impedimenlo  disparitatis  cullus »  175 

Sbctio  II.  De  impediinentis  impedienlibus »  176 

Articulus  VI.  De  Divortio »  179 

Articulus  vn.  De  celebralione  Nuptiarum >  182 

Appendix.  De  dispensalionibus  matrimonialibus »  185 

GAPUT  I.  De  dispensationum  malrimonialium  petitione »  ib. 

Articulus  I.  Cuinam  petatur  matrimonialis  dispensatio »  ib. 

i  1.  -  De  aucloritate  dispensandi  S.  Pontiflcis »  186 

§  2.  -  De  delegala   potestale   dispensandi   Episcopi  vel   Praelatorum  qui 

iurisdictione  quasi  episcopali  pollent »189 

a)  -  Episcopus  dispensare  poiest  ab  impedimento  malrimonii  delegatione 

expressa »  190 

h)  -  Episcopus  dispensare  potest  ex  delegatione  tacila »192 

c)  -  Episcopus  dispensare  potesl  ex  delegatione  pratsumpta  .    ...»  193 
S  5.  -  De  delegata  potestate  Capituli  aut  Vicarii  Capilularis   dispensandi 

in  impedimenlis  matrimonii ,  194 

Articulus  II.  Quomodo  petatur  dispensalio ■    .    »  ib. 

Articulus  III.  A  quibus  impedimenlis  ei  quibus  de  causis  petatur  dispensatio.  »  197 
§  1.  -  A  quibus  impedimenlis  dirimentibus  et  impedientibus  pelatur  dis- 

pensatio »  ib. 

§  2.  -  Quibus   de  causis  dispensatio  petalur  ab  impedimentis  impedien- 

tibus ,198 

§  3.  -  Quibus  de  causis  dispensatio  petatur  ab  impedircentis  dirimentibus.  »  200 

CAPUT  II.  De  dispensationum  matrimonialium  <;oncessione  et  executione  .    »  201 

Articulus  I.  Quomodo  dispensationes  matrimoniales  concedantur .    .    .    .    »  ib. 
Articulus  II.  A  quo  et  quomodo  dispensaliones  matrimoniales  executioni  man- 

dentur ,206 

§  1.  -  A  quo  dispensationes  matrimoniales  executioni  mandentur    .    .    »  207 

§  2.  -  Quomodo  dispensationes  matrimoniales  executioni  mandenlur    .    »  208 

CAPUT  III.  De  dispensalionum  matrimonialium  cessatione »  210 

CAPUT  IV.  De  dispensaiione  ab  impedimentis  dirimentibus  matrimonium  pei- 

sanationem  in  radice ,  213 

TITULUS  II.  De  rebus  Ecclesiae  spiritualibus  quibus  homo  officia  erga  Deum, 

erga  seipsum,  erga  alios  adimplet »  216 

CAPUT  I,  De  flde  exterius  profitenda »  ib. 

Articulus  I.  De  falsae  religionis  simulatione >  217 

Articulus  II.  De  communicalione  cura  infldelibus,  haereticis  et  schismaticis.  »  220 

§  1.  -  De  communicalione  in  divinis  cum  haerelicis  et  schismaticis     .    »  221 


334 


INDEX 


§  2.  -  De  communicalione  calholicorum  cum   haereticis  et  schismalicis 

in  profanis  et  civilibus Pag.  227 

a)  -  De  scholis  et  collegiis  mixtis ,  228 

b)  -  De  iibris  prohibilis ,  234 

c)  -  De  disputalionibus  cum  haereticis  et  schismaticis »  239 

GAPUT  II.  De  societatibus  secretis ,  241 

CAPUT  III.  De  iurisiurandi  et  de  voti  religione >  244 

Articulus  I.  de  iureiurando »    ib. 

Articulus  II.  De  voto ,  246 

CAPUT  IV.  De  sacra  liturgia  ac  de  sacris  Ecclesiae  ritibus »  247 

Articulus  I.  De  sacris  Ecclesiae  ritibus »  248 

Articulus  II.  De  differentiis  inter  utriusque  Ecciesiae  ritus »  250 

Articulus  III.  De  obligatione  permanendi  in  proprio  ritu »  256 

Articulus  IV.  De  communicatione  inter  utriusque  ritu?  fideles »  260 

CAPUT  V.  De  Ecclesiis »263 

Articulus  i.  De  aedificandis  Ecclesiis »  264 

Articulus  II.  De  reparandis  Ecclesiis »  265 

Articulus  III.  De  consecrandis  et  reconciliandis  Ecclesiis »  266 

Articulus  IV.  De  immunilate  Ecclesiarum »  271 

Articulus  V.  De  sacris  vestibus  et  vasis  ceterisque  ad  Ecclesiam  pertinenlibus  »    ib. 

Articulus  VI.  De  Cappellis  et  Oratoriis »  273 

CAPUT  VI.  De  Monasteriis »276 

CAPUT  VII.  De  Hospitalibus »277 

CAPUT  VIII.  De  Sepulturis  et  coemeteriis »279 

CAPUT  IX.  De  Seminariis »283 

LIBER  II.  De  rebus  temporalibus  ac  mixtis »  290 

TITULUS  I.  De  Beneficiis ib. 

GAPUT  I.  De  beneficii  d(  finitione »     ib. 

CAPUT  11.  De  beneficiorum  divisione »291 

CAPUT  III.  Quomodo  beneflcia  conferantur »  292 

CAPUT  IV.  De  beneficiorum  unione  el  divisione »  295 

TITULUS  II.  De  lure  Patronatus »297 

GAPUT  I.  Qui  sint  iuris  patronatus  capaces »  298 

CAPUT  II.  De  variis  iuris  patronatus  speciebus »  299 

CAPUT  III.  De  legibus  cuiusque  speciei  iuris  patronatus  propriis  .    .    .    .  »     ib. 

CAPUT  IV.  Quomodo  ius  patronatus  acquiratur  eiusque  acquisitio  probeiur.  »  301 

CAPUT  V.  De  modis  quibus  amittitur  ius  patronatus »  506 

Supplementum  quorumdam  documentorum ...»  309 

L  Quoad  modum  iransferendi  vel  removendi  Rectores  Missionum  .    .    .    .  »     ib. 

11.  Quoad  successionem  religiosorum »  310 


INDEX  335 

II[.  Quaestiones  aliquae  quoad  Latinos  et  Orientales,  in  locis  Missionum   Pag.  312 

IV.  De  munere  patrini »  3i6 

V.  De  Gonfirmalione »  ib. 

VI.  Quoad  modum  conficiendi  panem  pro  Eucharistia j  ib. 

VII.  Quoad  Missae  binationem »  317 

VIII.  Quoad  applicalionem  Missae  pro  populo »  ib- 

IX.  Quod  modum  asservandi  Eucharistiam »  320 

X.  Circa  modum  deferendi  Euchai-istiam »321 

XI.  De  falsa  denuncialione  sollicitanlis »  322 

XII.  De  Indulgentiis »  ib. 

XIII.  De  Matrimonio , »  323 

XIV.  Circa  communicationem  in  divinis »  326 

XV.  De  sepultura  ecclesiaslica »  329 


i